- 39 -
Betrokken bij het onderzoek Betrokken bij het onderzoek Bij dit onderzoek zijn verschillende mensen betrokken. Vanuit de HAN zijn de volgende mensen betrokken bij dit onderzoek: René van de Veerdonk Johan Callaars Dana Uerz Harry van den Berg
Student/onderzoeker Student/onderzoeker Projectleider vanuit het lectoraat Begeleider afstuderen
Vanuit ROC de Leijgraaf zijn de volgende mensen betrokken bij dit onderzoek: Frans Thijssen Marcel van de Weem Bert Kilsdonk Bonnie Christaans Studenten
Hoofd ICT Docent ROC de Leijgraaf, afdeling laboratoriumtechniek Docent ROC de Leijgraaf, afdeling laboratoriumtechniek Docent ROC de Leijgraaf, afdeling laboratoriumtechniek Eerstejaars studenten aan ROC de Leijgraaf afdeling laboratoriumtechniek
- 41 -
Betrokken bij het onderzoek
Het tabellenboek Het tabellenboek Tabel A1: In welke plaats gaan de studenten naar school? Oss
34
Boxmeer
13
Studenten ROC Oss Aantal: 11
Plaats:
Studenten ROC Boxmeer Aantal:
Plaats:
Oss
2
Boxmeer
3
Uden
1
Horst
3
Den bosch
1
Volkel
3
Drunen
1
Afferden
3
Waalwijk
1
Gennep
2
Heesch
1
Merselo
1
maren kessel
1
stevensbeek
1
Grave
1
Oploo
1
Lieshout
1
Middelaar
1
Vlijmen
1
aijen
1
Schaijk
1
vianen
1
Berghem
1
Venray
1
Nistelrode
2
Geffen
Tabel A2: Welke vooropleiding hebben de studenten? ( n=47 ) VMBO KADER
21%
VMBO G/T
15%
VMBO T
52%
HAVO
10%
Tabel A3: Het aantal uur dat studenten per dag reizen van en naar school ( n=47 ) 30 min of minder
59%
30min tot 1 uur
21%
1 uur tot 1uur 30 min
12%
1 uur 30 min tot 2 uur
2%
2 uur of meer
4%
- 42 -
Het tabellenboek
Het tabellenboek Tabel A4: Het aantal uur dat studenten per dag besteden aan hun huiswerk, na schooltijd ( n=47 ) 0
8%
1
8%
2
23%
3
21%
4
6%
5
10%
6
10%
7
0%
8
4%
9
2%
10
2%
11
0%
12
2%
Tabel A5: Heb je thuis internet voor jezelf? ( n=47 ) Ja
94%
Nee
4%
Tabel A6: Hoe vaak neem je de laptop na school mee naar huis? ( n=47 ) Nooit
0%
Af en toe
4%
Iedere dag
94%
Tabel A7: Gebruik je tijdens de reis van/naar school de laptop. ( n=47 ) Ja
4%
Nee
94%
Tabel A8: Ik maak al mijn huiswerk tijdens de reis van/naar school. ( n=47 ) Ja
2%
Nee
98%
Tabel B1: Hoe vaak gebruik je de laptop thuis/onderweg ( n=47 ) nooit
Soms
vaak
altijd
voor huiswerk
% 4,3
% 29,8
% 48,9
% 17
om te mailen
10,6
38,3
21,3
29,8
om te internetten
12,8
8,5
29,8
48,9
om te gamen
40,4
23,4
12,8
23,4
- 43 -
Het tabellenboek
Het tabellenboek Tabel C1: Beleving van de opleiding ( n=47 )
Ik heb het naar mijn zin op school. Deze opleiding past bij mij Ik kan het niveau goed aan. Ik heb geen moeite om alles bij te houden. Er zijn voldoende werkplekken voor mijn laptop.
past helemaal niet bij mij
past niet bij mij
er tussenin
past bij mij
past helemaal bij mij
% 0
% 0
% 12,8
% 57,4
% 29,8
2,1 2,1 2,1
0 2,1 4,3
10,6 23,4 46,8
61,7 66 40,4
25,5 6,4 6,4
0
0
10,6
57,4
31,9
past helemaal niet bij mij
past niet bij mij
er tussenin
% 2,1
% 40,4
% 44,7
% 12,8
% 0
0
4,3
34
61,7
0
31,9
44,7
10,6
6,4
6,4
0
8,5
17
44,7
29,8
0
2,1
25,5
61,7
10,6
0
4,3
21,3
48,9
25,5
0
19,1
46,8
31,9
2,1
21,3
53,2
17
8,5
0
0
2,1
17
66
14,9
Tabel D1: De lessen op school ( n=47 )
Ik vind de lessen op school saai [Als ik met schoolwerk bezig ben, merk ik dat ik het best goed kan Ik kan niet goed samenwerken met mijn mede studenten Ik vind het leuk om samen te werken aan opdrachten/projecten Ik ben in staat om de leerstof te leren Ik vind het belangrijk om goed te presteren Ik heb het gevoel dat ik op school mee kan beslissen over wat ik moet doen Ik heb geen plezier tijdens de lessen Het zal mij lukken om mijn doelen op school te halen
past bij past helemij maal bij mij
- 44 -
Het tabellenboek
Het tabellenboek Tabel D2: De lessen op school ( n=47 )
Op school kan ik zelf beslissen hoe ik opdrachten aanpak Bij ons in de klas wordt er door het gebruik van laptops digitaal gepest. Ik vind dat ik beter met een laptop om kan gaan dan de docent. Ik vind het storend dat ik beter om kan gaan met een laptop dan de docent. Ik weet meer van computers dan mijn ouders.
Eens
Oneens
% 85,1
% 14,9
2,1
97,9
55,3
44,7
12,8
87,2
78,7
21,3
Tabel E1: Gebruik van laptops in de les ( n=47 )
Ik sleep mijn laptop tijdens de praktijkles overal mee naar toe. Ik gebruik de laptop tijdens de theorieles voor andere dingen dan de lesstof De docent stimuleert mij om de laptop te gebruiken De docent maakt gebruik van leuk digitaal lesmateriaal. Ik gebruik mijn laptop tijdens de theorielessen om aantekeningen te maken Ik gebruik mijn laptop tijdens de theorielessen om antwoorden te berekenen Tijdens de prakticum lessen verwerk ik de gevonden waarden direct in mijn laptop Ik heb moeite om mijn huiswerk te plannen Ik werk hard voor school In de les gebruik ik chatprogramma's. (zoals MSN, Hyves en Twitter)
Nooit
Soms
Vaak
Altijd
% 34
% 29,8
% 14,9
% 21,3
8,5
51,1
29,8
10,6
8,5
53,2
31,9
6,4
29,8
63,8
2,1
4,3
8,5
51,1
34
6,4
21,3
36,2
29,8
12,8
4,3
14,9
48,9
31,9
12,8
44,7
27,7
14,9
4,3 23,4
31,9 23,4
51,1 36,2
12,8 17,0
- 45 -
Het tabellenboek
Het tabellenboek Tabel F1: Onderwijsprocessen met gebruik van laptops ( n=47 ) Helemaal mee eens
mee eens
Oneens
Helemaal oneens
% 12,8
% 57,4
% 12,8
% 17
8,5
55,3
27,7
8,5
46,8
46,8
6,4
0
Met het gebruiken van laptops in de les zijn we beter af. Ik merk dat ik niet goed genoeg met een laptop kan omgaan om het tempo bij te houden.
25,5
53,2
21,3
0
2,1
10,6
44,7
42,6
De kwaliteit van leerstof vind ik goed.
12,8
80,9
6,4
0
6,4
38,3
46,8
8,5
21,3
36,2
38,3
4,3
Is er uitgelegd waarom er gewerkt wordt met laptops Er is mij uitgelegd hoe ik moet werken met de laptop. Ik voel me voldoende vaardig om met de laptop te kunnen werken.
De leerstof wordt uitdagend aangeboden voor het gebruik van laptops. Er wordt geen gebruik gemaakt van beeldmateriaal
Tabel G1: Mogelijkheden met de computer ( n=47 ) Nooit
Soms
Vaak
Altijd
% 6,4
% 61,7
% 27,7
% 4,3
31,9
44,7
17
6,4
Ik kan beter leren met de computer dan met een boek
31,9
44,7
19,1
4,3
Als ik meer van iets wil weten dan zoek ik dat op op het internet Als ik internet op ga bekijk ik eerst mijn vriendenkring (Hyves, MSN)
2,1
14,9
51,1
31,9
19,1
36,2
29,8
14,9
12,8
31,9
19,1
36,2
0
10,6
44,7
44,7
Leren met de computer sluit aan bij hoe ik wil leren Ik kan niet goed leren met de computer
Als ik iets moeilijks doe voor school zet ik funsites/MSN/Hyves uit Als ik vragen heb kan ik bij de docent terecht
- 46 -
Het tabellenboek
Het tabellenboek Tabel H1: It’s Learning (interactieve leeromgeving van het ROC de Leijgraaf) ( n=47 )
Ik vind It's Learning vervelend om mee te werken. Ik kan op school overal inloggen in It's Learning. Ik kan thuis niet inloggen in It's Learning. Ik kan de opdrachten vinden in It's Learning. Ik heb last van storingen bij It's Learning. De docent maakt gebruik van It's Learning tijdens zijn lessen Ik stel mijn vragen aan de docent via Its learning Docenten zijn via Its learning ook buiten de lesuren voor vragen bereikbaar. Ik upload bestanden naar It's Learning voor medestudenten. Er wordt veel samengewerkt via it's learning
Nooit
Soms
Vaak
Altijd
% 31,9
% 48,9
% 8,5
% 10,6
0
8,5
23,4
68,1
76,6
10,6
2,1
10,6
2,1
10,6
40,4
46,8
61,7
34
2,1
2,1
0
46,8
44,7
8,5
87,2
12,8
0
0
12,8
44,7
31,9
10,6
70,2
17
10,6
2,1
61,7
27,7
8,5
2,1
Tabel I1: Met laptop, of zonder laptop? (n=47) Met laptop
Zonder laptop
% 14,9
% 85,1
59,6
40,4
66
34
Ik maak liever mijn opdrachten:
70,2
29,8
Ik vind de lessen leuker:
91,5
8,5
Ik leer de proefwerkstof beter:
23,4
76,6
Ik vind het makkelijker werken:
66
34
42,6
57,4
In de les let ik beter op: Ik krijg de opdrachten sneller af: Ik vind het rustiger in de les:
Ik presteer beter: Er is meer orde in de les:
25,5
74,5
Ik maak al mijn huiswerk:
63,8
36,2
Ik ben sneller afgeleid tijdens het zelfstandig werken:
72,3
27,7
- 47 -
Het tabellenboek
Het tabellenboek Tabel J1: De organisatie met betrekking op het gebruik van laptops (n=47)
Het was voor mij duidelijk wat voor soort laptop ik moest kopen. Ik heb het idee dat ik de ervaring die ik nu opdoe met het gebruiken van laptop nuttig is voor de toekomst. Met de laptop krijg ik mijn opdrachten altijd op tijd af. Ik vind dat er docenten zijn die niks kunnen met de computer Ik merk dat de docent het gebruiken van een laptop leuk vind. Ik zou graag meer op de laptop willen doen voor school Ik zit veel te lang achter de laptop op school.
Helemaal mee eens
mee eens
Oneens
Helemaal oneens
% 21,3
% 40,4
% 21,3
% 17
21,3
57,4
21,3
0
25,5
44,7
29,8
0
23,4
38,3
36,2
2,1
4,3
46,8
46,8
2,1
14,9
36,2
42,6
6,4
14,9
12,8
66
6,4
- 48 -
Het tabellenboek
Meetinstrument 1: Vragenlijst Vragenlijst onderzoek laptops Algemeen Beantwoord de volgende vragen. Ik ben een: Hoe oud ben je? In welke plaats woon je? hoeveel uur per dag reis je naar school?
Jongen
Hoeveel uur per week besteed je over het algemeen buiten school aan je huiswerk? Welke programma's gebruik je tijdens de les (meerdere antwoorden mogelijk)
uur Office pakket MSN Hyves Party Flock You tube Media player
Hoeveel programma's heb je daadwerkelijk nodig voor schoolopdrachten tijdens de les? De docent controleert wat ik doe achter de laptop.
Meisje jaar
Twitter Internet explorer I Tunes
anders nl: …
Games Outlouk/mail
.. …
Rekenmachine
…
programma's Ja
Nee
Hoeveel procent van de les gebruik je de laptop?
procent
Hoeveel procent van de les moet je van de docent je laptop gebruiken?
procent
Weet niet
Hoevaak neem je de laptop na school mee naar huis?
nooit
Af en toe
iedere dag
Hoevaak gebruik je de laptop thuis/onderweg voor huiswerk?
nooit
soms
vaak
altijd
Hoevaak gebruik je de laptop thuis/onderweg om te mailen?
nooit
soms
vaak
altijd
Hoevaak gebruik je de laptop thuis/onderweg om te internetten?
nooit
soms
vaak
altijd
Hoevaak gebruik je de laptop thuis/onderweg om te gamen?
nooit
soms
vaak
altijd
Wat voor opleiding heb je zelf gevolgd voordat Vmbo je naar deze school kwam kader
VMBO G/T
VMBO T
Havo
Mijn vader heeft de volgende opleiding genoten:
VO
MBO
HBO
Universiteit
Mijn moeder heeft de volgende opleiding genoten: Heb je thuis internet voor jezelf?
VO Ja
MBO Nee
HBO
Universiteit
Gebruik je tijdens de reis van/naar school de laptop?
Ja
Nee
Ik maak al tijdens mijn huiswerk de reis van en naar school ?
Ja
Nee
De opleiding
- 49 -
Meetinstrument 1: Vragenlijst
Meetinstrument 1: Vragenlijst Kruis aan wat het beste bij je past. past helemaal niet bij mij
past niet bij mij
er tussenin
past bij mij
past helemaal bij mij
past helemaal niet bij mij
past niet bij mij
er tussenin
past bij mij
past helemaal bij mij
Ik heb het naar mijn zin op school. Deze opleiding past bij mij Ik kan het niveau goed aan. Ik heb geen moeite om alles bij te houden. Er zijn voldoende werkplekken voor mijn laptop.
Op school en in de les Kruis aan wat het beste bij je past.
Ik vind de lessen op school saai Als ik met schoolwerk bezig ben, merk ik dat ik het best goed kan ik kan niet goed plannen, ik kom wel eens in de problemen doordat ik niet altijd mijn werk goed op orde heb Ik kan niet goed samenwerken met mijn mede studenten Ik vind het leuk om samen te werken aan opdrachten/projecten Ik sleep mijn laptop tijdens de praktijkles overal mee naar toe. Ik gebruik de laptop tijdens de theorie les voor andere dingen dan de lesstof Op school kan ik zelf beslissen hoe ik opdrachten aanpak Ik ben in staat om de leerstof te leren Ik werk hard voor school Ik gebruik mijn laptop tijdens de prakticum lessen om alles goed bij te houden (alles vast te leggen in een verslag) Ik gebruik mijn laptop tijdens de theorie lessen om aantekeningen te maken Ik gebruik mijn laptop tijdens de theorie lessen om antwoorden te berekenen Ik gebruik mijn laptop tijdens de theorie lessen om opgaven te maken Ik vind het belangrijk om goed te presteren Ik heb het gevoel dat ik op school mee kan beslissen over wat ik moet doen Ik heb geen plezier tijdens de lessen Het zal mij lukken om mijn doelen op school te halen De docent stimuleert mij om de laptop te gebruiken De docent maakt gebruik van leuk digitaal lesmateriaal.
- 50 -
Meetinstrument 1: Vragenlijst
Meetinstrument 1: Vragenlijst In de les gebruik ik chatprogramma's. (zoals MSN, Hyves en Twitter) Bij ons in de klas wordt er door het gebruik van laptops digitaal gepest. Ik vind dat ik beter met een laptop om kan gaan dan de docent. Ik vind het storend dat ik beter om kan gaan met een laptop dan de docent. Ik weet meer van computers dan mijn ouders.
Onderwijsproces Kruis aan wat het beste bij je past. Helemaal mee eens
Mee eens
Oneens
Helemaal mee oneens
Met het gebruiken van laptops in de les zijn we beter af. Ik merk dat ik niet goed genoeg met een laptop kan omgaan om het tempo bij te houden. De kwaliteit van leerstof vind ik goed. De leerstof is aangepast voor het gebruik van laptops. Er is mij uitgelegd hoe ik moet werken met de laptop.
Met laptop, of zonder laptop? Kruis aan wat het beste bij je past. Met laptop/zonder laptop
Met laptop Zonder laptop
In de les let ik beter op: Ik krijg de opdrachten sneller af: Ik vind het rustiger in de les: Ik maak liever mijn opdrachten: Ik vind de lessen leuker: Ik leer de proefwerkstof beter: Ik vind het makkelijker werken: Ik presteer beter: Er is meer orde in de les: Ik maak al mijn huiswerk: Ik ben sneller afgeleid tijdens het zelfstandig werken:
- 51 -
Meetinstrument 1: Vragenlijst
Meetinstrument 1: Vragenlijst Mogelijkheden met de computer Kruis aan wat het beste bij je past. nooit
soms
vaak
altijd
nooit
soms
vaak
altijd
helemaal mee eens
mee eens
oneens
helemaal mee oneens
Leren met de computer sluit aan bij hoe ik wil leren Ik kan niet goed leren met de computer Ik kan beter leren met de computer dan met een boek Als ik meer van iets wil weten dan zoek ik dat op op het internet Als ik internet op ga bekijk ik eerst mijn vriendenkring (Hyves, MSN) Als ik iets moeilijks doe voor school zet ik funsites/MSN/Hyves uit Als ik vragen heb kan ik bij de docent terecht
It's Learning Kruis aan wat het beste bij je past. Ik kan op school overal inloggen in It's Learning. Ik kan thuis niet inloggen in It's Learning. Ik kan de opdrachten vinden in It's Learning. Ik heb last van storingen bij It's Learning. De docent maakt gebruik van It's Learning tijdens zijn lessen Ik upload bestanden naar It's Learning voor medestudenten. Ik vind It's Learning vervelend om mee te werken.
Organisatie Kruis aan wat het beste bij je past.
Het was voor mij duidelijk wat voor soort laptop ik moest kopen. Ik heb het idee dat ik de ervaring die ik nu opdoe met het gebruiken van laptop nuttig is voor de toekomst. Met de laptop krijg ik mijn opdrachten altijd op tijd af. Ik vind dat er docenten zijn die niks kunnen met de computer Ik merk dat de docent het gebruiken van een laptop leuk vind.
- 52 -
Meetinstrument 1: Vragenlijst
Meetinstrument 1: Vragenlijst Als je nu kijkt naar je ervaringen met het werken met de laptop op school: Wat is dan voor jou het belangrijkste positieve effect van het werken met de laptop?
Er zijn wellicht ook minpunten. Wat is voor jou een belangrijk minpunt van het werken met de laptop?
- 53 -
Meetinstrument 1: Vragenlijst
Meetinstrument 2: Een klassikaal gesprek Meetinstrument 2: Een klassikaal gesprek Het tweede meetinstrument was een klassikaal interview of gesprek. Zo’n gesprek moet natuurlijk georganiseerd verlopen. Want het gaat erom dat de mening van de studenten terecht komt bij de onderzoekers. Daarom is de volgende opzet uitgevoerd: Uit de enquête kwamen vragen naar boven die onderverdeeld konden worden in vijf thema’s. Daarom is de klas opgedeeld in vijf groepen. De thema’s waar nog verdieping in plaats moest vinden waren: 1. Docenten 2. Afleiding en concentratie 3. Lessen 4. ICT-vaardigheden studenten 5. Laptopgebruik Het was de bedoeling dat studenten nog meer over deze thema’s gingen vertellen. Maar om de studenten ook hierin richting in te geven zijn er bij ieder thema stellingen en/of vragen behandeld. De stellingen en/of vragen bij ieder thema waren: Docenten: Stelling: De docenten hoeven van mij niets meer bij te leren op het gebied van ICT. Afleiding en concentratie: Stelling: Als ik mijn laptop open heb mis ik soms belangrijke informatie uit de les, omdat ik andere dingen ga doen op de laptop. Vraag: Wat zou een oplossing kunnen zijn om de afleiding die de laptop met zich meebrengt te verminderen? Lessen: Vraag: Ben je een doener of een denker? Stelling: Ik vind het lesmateriaal voldoende ICT-gericht. Stelling: Ik vind het lesmateriaal activerend genoeg. Vraag: Wat zou je verbeterd willen zien als je kijkt naar het lesmateriaal? ICT-vaardigheden studenten: Vraag: Wat is je sterkste ICT-vaardigheid? Vraag: Wat zou je nog willen leren aan ICT-vaardigheden? Vraag: Zou je ICT-lessen een meerwaarde vinden? Laptopgebruik: Vraag: Waar zou je de laptop meer voor willen gebruiken? Vraag: Waar zou je de laptop minder voor willen gebruiken?
- 54 -
Meetinstrument 2: Een klassikaal gesprek
Meetinstrument 2: Een klassikaal gesprek Deze stellingen en vragen zijn op vijf grote flap-overs geschreven. In het eerste deel van de werkvorm kreeg iedere groep ongeveer vier minuten de tijd om te reageren op de stelling of om de vraag te beantwoorden. Als de groep gezamenlijk tot één antwoord kon komen mochten ze dit op de flap-over noteren. Als dit niet lukte mocht de groep verschillende antwoorden opschrijven. Als de vier minuten voorbij waren mochten de groepen doorschuiven naar het volgende thema. Dit doorschuiven gebeurt vijf keer zodat iedere groep weer terug komt bij het thema waar ze mee begonnen zijn. Het tweede deel van de werkvorm betreft het presenteren van de antwoorden aan de klas door de groep die het thema als eerste behandeld heeft. De groep en de rest van de klas krijgt nu de gelegenheid om hun antwoorden te verduidelijken. Er bestaat nu ook de gelegenheid voor een kleine discussie die een nog vollediger beeld van de situatie kan schetsen. Als iedere groep aan de beurt is geweest is de werkvorm klaar.
- 55 -
Meetinstrument 2: Een klassikaal gesprek
Literatuurlijst Literatuurlijst Voor het onderzoek is de volgende literatuur geraadpleegd: - Leren in vijf dimensies – Robert Marzano, Wietske Miedema ISBN 9789023241294, 2e ongewijzigde druk 2007 -
De orde in orde vernieuwd – Victor van Geel ISBN 9026223676, 1e druk, 8e oplage 2006
-
Samenwerkend leren – Sebo Ebbens, Simon Ettekoven ISBN 9789001307493, 2e druk 2005
-
“Hier heb ik niets aan!” essays over bruikbaar digitaal leermateriaal – kennisnet Kennisnet onderzoeksreeks ICT in het onderwijs.
-
Vier in Balans Monitor 2010, ICT in het onderwijs: de stand van zaken – Kennisnet Kennisnet vier in balans reeks
-
[email protected]: Onderzoek naar virtuele leeromgeving schonenvaart in de sector economie van het ROC Nijmegen – Nienke Coetsiers en Marijke Kral lectoraat leren met ICT 2008
-
Zelfstandig leren rekenen met het digibord: Onderzoek naar het gebruik van het digibord bij de verlengde instructie rekenen in groep 5/6 van basisschool de arabesk. Nienke Coetsiers, Roland Kok en Marijke Kral lectoraat leren met ICT 2008
-
Generatie Einstein, slimmer, sneller en volwassener Herziene editie 3.0 – Jeroen Boschma, Inez Groen. ISBN 9789022999035 3e druk 2010
-
Laptops in het MBO. Hoe? Zo! – Leo Bakker en Maaike Stam. Kennisnet 2010
Rapportage van het Students’ Voices onderzoek in Nederland – Guus Wijngaards, Jeroen Bottema, Jos Fransen, Hans van Eerden, Pieter Swager. InHolland Lectoraat eLearning 2010.
- 56 -
Literatuurlijst
