Samenvatting regelgeving voor Wijnproducenten

Samenvatting regelgeving voor Wijnproducenten Hoeve Roozendael februari 2010, V1 1

Inleiding ...........................................................................................................................................2 1.1 Algemeen..................................................................................................................................2 1.2 Termen en begrippen ................................................................................................................3 2 Classificatie van wijn .....................................................................................................................5 2.1 Toegestane druivenrassen voor wijnproductie van Nederlandse wijn. .....................................5 2.2 Classificatie middels BGA en BOB..........................................................................................6 2.3 Mousserende wijnen .................................................................................................................7 2.4 Classificatie als biologische teelt..............................................................................................7 2.5 Gebruik van traditionele aanduidingen.....................................................................................7 3 Wijnmaken en de grenswaarden van stoffen ............................................................................7 3.1 Maxima/minima van stoffen in stille Nederlandse Wijn (geproduceerd vanaf 1-8-2009)........7 3.2 Maxima/minima in Mousserende Nederlandse Wijn (geproduceerd vanaf 1-8-2009) ............8 3.3 Maximale concentratie schadelijke stoffen in voedingsmiddelen.............................................9 3.4 Biologische wijn .......................................................................................................................9 3.5 Toegestane behandelingen........................................................................................................9 3.5.1 Toegestane behandelingen stille wijn ...............................................................................9 3.5.2 Toegestane behandelingen mousserende (kwaliteits) wijn. ............................................11 4 Etikettering ....................................................................................................................................11 4.1 Nominale volumes, flessen en afsluitingen ............................................................................14 4.2 Aanduiding Biologisch ...........................................................................................................15 4.3 Allergene informatie...............................................................................................................15 4.4 Partijnummer ..........................................................................................................................15 5 Meldingen aan Hoofdproductschap ..........................................................................................15 5.1 Melden van behandelingen .....................................................................................................15 5.2 Melden van overschrijden maxima verliesnormen .................................................................16 5.3 Jaarlijkse melding voorraad ....................................................................................................16 5.4 Jaarlijkse melding oogstomvang en productie ........................................................................16 5.5 Heffingen van het productschap .............................................................................................17 6 Administraties/registers...............................................................................................................17 6.1 Bewerkingsadministratie/register ...........................................................................................17 6.2 Grondstoffenadministratie/register .........................................................................................17 6.3 Administratie wijn ..................................................................................................................17 6.4 Tracking en tracing .................................................................................................................19 7 Geleidedocumenten bij transporten ..........................................................................................19 8 Hygienecode en HACCP : Voedselveiligheid ..........................................................................20 9 Drank en Horecawet....................................................................................................................21 10 Accijns en BTW ........................................................................................................................22 10.1 Gedistilleerd............................................................................................................................22 11 Verpakkingen............................................................................................................................23 12 Mest- en mineralenbeleid .......................................................................................................23 13 Beschermingsmiddelen...........................................................................................................23 13.1 Biologische wijnbouw ............................................................................................................24 14 ARBO en bedrijfshulpverlening..............................................................................................24 15 Reclame voor en verkoop van alcoholhoudende dranken ................................................25 16 Bijlage 1, Extract van de oude regelgeving: volgens EG-1493.........................................26 16.1 Klassificatie van tafel- en landwijnen.....................................................................................26 16.2 Tafelwijn en landwijn .............................................................................................................26 16.3 Maxima/minima in stille Nederlandse wijn (geproduceerd tot 31-7-2009)...........................27 16.4 Behandelingen voor de eerste maal oversteken ......................................................................29 16.4.1 Algemeen........................................................................................................................29 16.4.2 Toegestane oenologische behandelingen ........................................................................29 16.4.3 Niet toegestane oenologische behandelingen .................................................................30 16.5 Behandelingen na de eerste maal oversteken..........................................................................31 16.5.1 Algemeen........................................................................................................................31 Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

1

16.5.2 Toegestane oenologische behandelingen ........................................................................31 16.5.3 Niet toegestane oenologische behandelingen .................................................................33 16.6 Speciale verrijkingstechnieken ...............................................................................................33 16.7 Etikettering .............................................................................................................................33 16.7.1 Tafelwijn.........................................................................................................................34 16.7.2 Tafelwijn met geografische aanduiding (landwijn) ........................................................34 16.7.3 Facultatief op hoofd- of nevenetiket ...............................................................................35

1

Inleiding

1.1 Algemeen Dit document is door ons samengesteld om snel een weg te blijven vinden in het bos met regelgeving. Elke keer als we ergens tegenaanlopen werken we het document bij, zodat we een volgende keer minder tijd kwijt zijn aan terug zoeken. Omdat de regelgeving veelal in afzonderlijke documenten staat, is geprobeerd deze toegankelijker te maken door de voorschriften met elkaar in verband te brengen. Omdat dit ook voor anderen handig kan zijn, maken we het openbaar als PDF download op onze website. In de achtereenvolgende gepubliceerde versies zijn de wijzigingen gemarkeerd met wijzigstrepen. Er zijn uitsluitend die zaken opgenomen die betrekking hebben op in Nederland geproduceerde wijn op basis van in Nederland geteelde druiven. Omdat stille wijn ons primaire product is (en ook van vele andere Nederlandse wijngaarden) is er geen inventarisatie voor andere wijnbouwproducten (parelwijn, likeur, distillatie, druivensap etc). Dit document is voor die soorten producten dus niet compleet, als iemand aanvullingen heeft nemen we het graag op. Wel zijn aspecten voor mousserende wijnen meegenomen. Omdat in Nederland momenteel uitsluitend wijnen (met en zonder geografische aanduiding) mogen worden geproduceerd zijn de overzichten daartoe beperkt, extra eisen voor wijnen met Beschermde Oorsrpongsaanduiding zijn dus niet opgenomen. Omdat wij en de meeste wijngaarden geen druiven en andere wijnbouwproducten gebruiken van andere wijngaarden en ook niet exporteren, is de inventarisatie van regelgeving daarop niet uitgevoerd. Voor most is alleen de verzoeting van een wijn mbv most of gedeeltelijk gegiste most meegenomen. Eisen aan andere varianten van most en most als consumentenproduct zijn dus niet geïnventariseerd. Indien nodig is per hoofdstuk verscherping opgenomen die van kracht is voor biologische wijngaarden. We verwachten dat het merendeel van de Nederlandse wijngaarden voldoet aan de beperkingen als boven omschreven en dus veel tijd kan besparen door niet alle EG regels uit te hoeven pluizen. De invoering van de meest recente Europese wijnwetgeving is in Nederland is momenteel aan de gang, zodat er geen sprake is van een stabiele situatie. Ook voor het Productschap Wijn is dit nieuwe materie en ze zijn druk bezig om alles te regelen. Het is voor een wijngaard dus onmogelijk om nu naar de letter volledig aan de Europese regelgeving te voldoen. Van de andere kant is het verstandig om er in de geest al vast naar te gaan handelen en bij investeringsbelissingen rekening te houden met de wetgeving, ook al wordt die niet op alle punten aktief gehandhaafd. Dit document probeert de informatie daartoe op een bruikbare manier aan te reiken. In de tekst staan nog wat passages onder oud. Voor ons is nog niet duidelijk of en hoe dat nu geldt in de nieuwe regelgeving. In de diverse EG verordeningen (bv EG 884, artikelen 11, 12.4, 16 ) staat dat de lidstaten een aantal zaken (bv vereenvoudigingen of aanscherpingen) mogen of moeten regelen. Die invulling is niet altijd gegeven in de Nederlandse verordening HPA 2009. Waar geen verdere invulling bestaat voor verplichte nationale regels, wordt er van uitgegaan dat een wijngaardenier de bijbehorende meetwaarden moet vastleggen maar niet kan toetsen aan een norm. Om alle uitspraken in dit document controleerbaar te maken wordt zo veel mogelijk verwezen naar artikelnummers in de originele brondocumenten. Het betreft de EU verordeningen: EG 423/2008 (vervangt 1622, al weer vervallen en opgevolgd door de 606) EG 555/2008 EG 479/2008 (de zogenaamde basisverordening, vervangt de voormalige 1493) EG 606/2009 (vervangt de 423) EG 607/2009 (vervangt de 753 en de 1607) EG 753 (vervallen, opgevolgd door de 607) EG 884 Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

2

EG 1282 EG 1493 (vervallen, opgevolgd door de 479) EG 1622 (vervallen, opgevolgd door de 423). Maar ook de verordeningen van het productschap: HPA 2002 (vervallen) HPA 2009 Als ook samenvattingen en circulaires van het Productschap Wijn: Brochure Etikettering Wijn - nog gebaseerd op 1493 dus deels achterhaald Deze documenten zijn zeer omvangrijk (in totaal meer dan 300 pagina’s kleine lettertjes A4) en behandelen ook allerlei zaken die niet van belang zijn voor de Nederlandse wijnbouwer en het geheel moeilijk toegankelijk maken. Deze originele documenten zijn te downloaden van de site van het productschap (www.wijninfo.nl). Op de site van de EU zijn ook geconsolideerde versies aanwezig van de geldige EU verordeningen. Hoewel deze info voor iedere wijnbouwer interessant kan zijn, moet een wijnbouwer die wijn in het verkeer brengt, zich aan de uitgevaardigde regels houden, terwijl bepaalde regels zelfs verplicht zijn voor iedere wijnbouwer met een areaal van 1000 m2 of meer, een Nederlandse invulling. Overigens is er een wijziging op komst in HPA2009 die de grens van 1000 meter laat vallen omdat die arbitrair is. Voor de volledigheid is voorlopig in bijlage 1 de belangrijkste oude regelgeving nog opgenomen, omdat die relevant is tot eind 2011. Gelet op de beperkte omvang van het areaal in Nederland zijn de quota-, rooi- en steunregelingen (EG 479, artikel 5), een belangrijk onderdeel van het vernieuwde wijnbouwbeleid, niet van toepassing. Ook zijn wij in Nederland vrijgesteld van het bijhouden van een centrale perceelsregistratie (wijnbouwkadaster (EG-479, art. 108.2)) omdat er minder dan 500 ha is aangeplant. Naast de in dit document behandelde zaken zijn er ook regels voor brandveiligheid, verkeersveiligheid, milieu en afvalstromen. Die, en wellicht blijken er nog regels op meer gebeiden van toepassing te zijn, worden hier nu verder niet behandeld. Dit document is geen handleiding voor het maken van wijn. Er worden behandelmethodes opgesomd omdat er door de EU beperkingen aan worden opgelegd, maar het is aan de wijnmaker om te beslissen of de methode ook wordt toegepast. Aan deze samenvatting kunnen overigens geen rechten worden ontleend. De regelgevingsinstanties zijn niet in staat om per gebied actuele documenten uit te geven, laat staan dat er een actueel document is over alle gebieden van de regelgeving heen. Dit document is een poging om een route te wijzen in het bos van regels. Een ieder die aanvullingen en verbeteringen heeft, ervaringen heeft met controlerende instanties, fouten aantreft, verzoeken wij deze aan ons door te geven, zodat er een kwalitatief beter document ontstaat, waar elke wijngaardenier dan voordeel aan heeft. Dit document is bijgewerkt met de gegevens zoals ze begin 2010 bekend zijn. 1.2 Termen en begrippen Hier worden een aantal begrippen gegeven die in het vervolg regelmatig terugkomen. Voor een ervaren wijnproducent zijn ze wellicht bekend en overbodig. Adres De naam van de gemeente en van de lidstaat waar het hoofdkantoor van de bottelaar, producent, de verkoper of de importeur is gevestigd. Bottelaar De natuurlijke persoon of rechtspersoon die de producten bottelt of voor zijn rekening laat bottelen (EG 607, art 56.1.a). DosageLikeur Het product dat aan de mousserende (kwaliteits) wijn wordt toegevoegd om deze bijzonder smaakkenmerken te geven (EG 606,Bijlage II, Art 1. Druivenmost De vloeistof die uit druiven wordt verkregen. Het effectief alcohol gehalte mag maximaal 1% zijn (EU 479, bijlage IV, 10). Hier vallen druivensap en verjus dus ook onder. Effectief Alcoholgehalte Het aantal volume eenheden zuivere alcohol (ethanol) bij een temperatuur van 20 graad Celsius, in 100 volume eenheden van het betrokken product. Kortom, de alcohol die echt aanwezig is. Gedeeltelijk gegiste Het product dat verkregen wordt door vergisting van druivenmost druivenmost en dat een effectief alcoholgehalte heeft van meer dan 1% vol en minder dan drie vijfde van het totale alcoholgehalte heeft. GN code De GN code wordt gebruikt om diverse wijnbouwproducten uniek Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

3

Jonge nog gistende wijn Kleinhandelaar

Most Natuurlijk Alcoholgehalte

Potentieel Alcoholgehalte

Producent

TirageLikeur

Totale Alcoholgehalte

Verrijken Versnijden Verzoeten

Wijnbouwproducten

Wijnhandelaar

Wijnmoer Wijnproducent

te identificeren tbv statistische doeleinden. Omdat in Nederland nog weinig wijnbouwproducten gemaakt worden vallen in alle gevallen onze Nederlandse wijnbouwproducten in de categorieën “overig”. Wijn waarvan de alcoholische gisting nog niet is geëindigd en die nog niet ontdaan is van de wijnmoer. natuurlijke of rechtspersonen of groeperingen van dergelijke personen die beroepshalve wijn in kleine hoeveelheden (< 10.000 liter) verkopen aan de verbruiker. Omdat het over verkoopp van wijn gaat is een kleinhandelaar altijd een handelaar. Veel wijnproducenten zullen voldoen aan het volumecriterium. Onder verbruiker wordt de consument verstaan. Veel wijnproducenten hebben directe verkoop en zijn zodoende naast wijnhandelaar ook kleinhandelaar. Een producent die alleen levert aan bv restaurants of andere tussenhandel voldoet niet aan het criterium van de directe verbruiker en is daarmee alleen wijnhandelaar en niet ook nog kleinhandelaar. Deze categorisering leidt tot verschillende administratieve verplichtingen. zie druivenmost Het natuurlijk alcoholgehalte is het totale alcoholgehalte voor verrijking. Kortom, het alcoholpercentage dat kan ontstaan door volledige vergisting van de suikers in de druiven, zonder dat er toevoegingen zijn gedaan. Het aantal volume eenheden zuivere alcohol dat nog kan ontstaan door totale vergisting van de suikers. Dit kan dus hoger zijn dan het natuurlijke alcoholgehalte als er toevoegingen zijn gedaan. natuurlijke persoon of rechtspersoon door wie of in opdracht van wie, druiven, most, wijn worden verwerkt tot mousserende producten. Het product dat aan een cuvee wordt toegevoegd om de koolzuurontwikkeling op te wekken voor een mousserende (kwaliteits) wijn. EG 606, Bijl II, art A.1. Is de som van het effectief alcoholgehalte en het potentieel alcoholgehalte. Kortom het maximale alcohol percentage dat deze vloeistof kan bereiken. Het verhogen van het totale alcoholpercentage van een wijn/most. Het mengen van wijnbouwproducten. Het zoeter maken van een wijn, door bv versnijden van wijnen onderling of van wijn met druivenmost of gedeeltelijk gegiste druivenmost wijn, jonge nog gistende wijn, likeurwijn, mousserende wijn, parelwijn, druivenmost, druivenmost, wijnazijn (EU 479, bijlage IV). Opmerkelijk is dat de druiven zelf niet in deze opsomming voorkomen. natuurlijke- of rechtspersonen die beroepshalve wijn kopen of verkopen. De meeste wijnproducenten zullen dit zijn ivm de afzet van hun wijn. Als er directe verkoop aan de verbruiker is in kleine hoeveelheden dan is er ook sprake van kleinhandel. Het bezinksel dat tijdens de hoofdgisting ontstaat Natuurlijke persoon, rechtspersoon of groepering die beschikt of heeft beschikt over over verse druiven, druivenmost , jonge nog gistende wijn en deze zelf of door anderen tot wijn laat verwerken en over een areaal van 1000m2 of meer beschikt. (HPA 2009, artikel 1.j). Hier valt de pure wijndruiven fruitteler dus ook onder. Een wijnproducent die wijn verkoopt is daarnaast ook een wijnhandelaar.

Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

4

2

Classificatie van wijn

Door J.Oostenbroek, medewerker Productschap Wijn, is op de wijngaardeniersdag 2009 meegedeeld dat als overgangsregeling voor de klassifikatie en etikettering de huidige regelgeving gevolgd mag worden tot 31-12-2011. Dit is nog eens bevestigd door Denise Lutz van LNV. In dit document loopt de oude en nieuwe situatie dus deels naast elkaar, wat het lezen soms lastig maakt. Vooruitlopend op uitfasering is de oude regeling in de bijlage ondergebracht. In EU verband zijn de verschillende wijnbouwproducten gedefinieerd, bv druivensap, most, stille wijn, mousserende wijn, parelwijn, likeurwijn etc. (EG 479, bijlagen I en IV). Elk wijnproducerend land is verplicht om een aantal zaken te regelen mbt de voor dat land relevante wijnbouwproducten. Het Nederlandse kwaliteitsysteem voor wijn (nog gebaseerd op EG 1493) was ingevuld voor de twee varianten van stille tafelwijn, de gewone tafelwijn en de tafelwijn met geografische aanduiding (ook wel landwijn genoemd, vergelijkbaar met de Franse vin de Pays). Er was nog geen criterium gedefinieerd voor stille Nederlandse kwaliteitswijnen. Deze indeling mag tot 31-12-2011 op de etiketten worden vermeld. Voor de beperkingen van de rassen zie de bijlage. Met ingang van 1-8-2009 (EG-479, art.129.2.e) mag de nieuwe klassifikate,naamgeving en etikettering worden gehanteerd. Conform EG 479 (artikel 34) zal er per lidstaat iets geregeld gaan worden voor (beschermde) Geografische- en Oorsprongsaanduidingen en cepagewijnen. De overige wijnen vallen simpelweg in de categorie “wijn”. Omdat de EU veel invulling over laat aan de lidstaten, kunnen en zullen er verschillen optreden tussen de lidstaten, wat betreft uitvoering maar ook wat betreft tijdpad.

2.1

Toegestane druivenrassen voor wijnproductie van Nederlandse wijn.

Bij het volgen van de nieuwe verordening (EG 479, artikel 24) komt het onderscheid tafel- en landwijn te vervallen. Op het etiket is er dan alleen sprake van het product Wijn, Mousserende Wijn of Mousserende kwaliteitswijn. Vrijwel alle wijndruifrassen worden toegestaan voor het produceren van wijn, een aantal exotische rassen blijft uitgesloten (Noah, Othello, Isabelle, Jacquez, Clinton en Herbemont). Onduidelijk is waar de lijst te vinden is van alle bekende wijndruifrassen. Een lidstaat stelt een lijst op van toegestane rassen, maar omdat in Nederland minder wijn gemaakt wordt dan de in EG 479 artikel 24 genoemde 50.000 hl per oogstjaar (gemiddeld over de laatste 5 oogstjaren) hoeven wij dat niet. We zijn echter dan wel verplicht rassen te nemen uit de OIV lijst, een lijst waarin de grote landen de door hen goedgekeurde rassen opnemen (EG 607, art 62.a). Dit verandert als Nederland een beperkende lijst zou opstellen (EG 479, art. 24.1) ofwel omdat er zoveel wijn geproduceerd wordt dat de ontheffing niet meer geldt of omdat er geen gebruik gemaakt wordt van de ontheffing. Door het wijngaardeniersgilde is onlangs de OIV lijst in omloop gebracht. Er zullen beperkingen worden gesteld aan de rassen die gebruikt mogen worden voor wijnen met geografische aanduiding (de oude landwijnen) en voor wijnen met oorsprongsaanduiding (de oude kwaliteitswijnen). In dit licht gezien komt de nieuwe categorie wijn overeen met de oude categorie tafelwijn. Momenteel zijn in Nederland de volgende rassen toegelaten voor de productie van BGA wijnen: Auxerrois, Bachus, Bianca, Cabernet Franc, Chardonnay, Domina, Dornfelder, Dunkelfelder, Faber, Florental, Fruhburgunder, Gamay, Gewurztraminer, Holder, Huxelrebe, Johanniter, Juwel, Kerner, Kernling, landal 244, Leon Millot, Marechal Foch, Merzling, Meunier, Morio Muscat, Muller Thurgau, Orion, Ortega, Phoenix, Pinot Blanc, Pinot Gris, Pinot Noir, Plantet, Portugiezer, Rayon d’or, Regent, Reichensteiner, Riesling, Rondo, Rulander, Sauvignon Blanc, Scheurebe, Schonburger, Seyval Blanc, Siegerrebe, Sicher, St.Laurent, Sylvaner, Triomphe d’Alsace, Wurzer, Zweigeltrebe (HPA 2009) Onduidelijk is hoe het beheer van de rassenlijst is geregeld.

Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

5

2.2

Classificatie middels BGA en BOB

Een geografische aanduiding (BGA) is een geografisch gebied dat duidt op een specifieke kwaliteit, reputatie of andere kenmerken die aan de geografische oorsprong kunnen worden toegeschreven. Bij wijn met een BGA aanduiding moet ten minst 85% van de druiven afkomstig zijn uit het geografische gebied en de productie moet er volledig plaats vinden. Bij de rassen wordt gebruik gemaakt van Vitis Vinifera of van Vitis rassen die ermee gekruist zijn. Bij niet algemeen gangbare rassen ligt bij de wijngaardenier de last om dat aan te tonen. Hiervoor zal veelal een verklaring van de handelaar nodig zijn. Als aan deze voorwaarde is voldaan en de wijn heeft een natuurlijk alcohol gehalte van minimaal 6,5% en er worden rassen gebruikt uit de eerdere rassenlijst voor de landwijnen, dan mag tot 31-12-2011 de aanduiding “Beschermde Geografische” aanduiding worden gebruikt, waarbij de provincienaam als onderscheid geldt. Een beschermde oorsprongs aanduiding duidt op een geografische locatie, waarbij de kwaliteit en de kenmerken van het product hoofdzakelijk of uitsluitend zijn toe te schrijven aan de specifieke geografische omgeving. Alle gebruikte druiven (dus 100%) moeten afkomstig zijn uit het gebied en de productie vindt er volledig plaats. De druivenrassen moeten behoren tot de soort Vitis Vinifera. Ook hier weer de bewijslast voor de niet gangbare rassen. Na verrijking zou er een hoger alc% door een lidstaat toegestaan kunnen worden. Let er verder dus op dat druiven of wijn in principe in het geografisch gebied verwerkt moeten worden. Er zijn onder voorwaarden wat uitzonderingen (EG 607, art. 7). Bij uitvoeren van delen van de productie in het buitenland is het verstandig vooraf met het Productschap af te stemmen wat de consequenties zijn. Er zijn ook grensoverschrijdende aanvragen mogelijk (EG 607, art 10). Geografische en Oorsprongsaanduidingen moeten beschermd worden en elke lidstaat zal daar een procedure en toezichtsinstantie voor inrichten (EG-479, art 35). In Nederland dient de aanvraag te gaan naar het Hoofdproductschap (HPA 2009, art 31). De controles zullen worden uitgevoerd door de VWA en AID (HPA 2009, art 36). Bij de aanvraag moet een productdossier woren overlegd dat de technische gegevens bevat voor de onderbouwing van de aanduiding. Er volgt eerst een nationale en vervolgens een internationale behandeling van de aanvraag. Producenten die wijn op de markt brengen die onder de bescherming valt, zullen een productiedossier moeten bijhouden (dat kan het behandelingen register zijn) en zullen door een controle organisatie worden gecontroleerd. Lidstaten mogen leges heffen voor verlenen het verlenen van de bescherming, maar dat is in Nederland nog niet aangekondigd. Daarnaast komt er een mogelijkheid voor een cepagewijn. De criteria worden nog gepubliceerd. De globale voorwaarden staan in EG 607, art 63. Daar wordt trouwens gesproken over het meervoud druivenrassen, alsof de cepagewijn niet uitsluitend van een(1) druivenras geproduceerd hoeft te zijn. Een lidstaat moet dan altijd de druivenrassen en jaren toetsen en kan anoniem organoleptisch oordelen of analytisch onderzoek uitvoeren (EG 607. art 63.3). Voorlopig mag miv 1-8-2009 elke “oude” landwijn de BGA aanduiding voeren. Zonder verdere actie vervalt de aanduiding per 31-12-2011. Voor die datum moet een nog te definieren geografische eenheid gerfgeld worden om de wijn als BGA te mogen blijven klassificeren Als er zo’n geografische eenheid is, dan kan daarbinnen een deeleenheid worden gebruikt aals tenminste 85% van de druiven afkomstig zijn van die deeleenheid (gemeente, deelgemeenten, administratieve eenheid) en de resterende 15% uit het grote gebied komt. Een lidstaat kan verdere voorschriften geven, maar Nederland heeft dat niet gedaan in verordening HPA 2009 (EG 607, art 67). De aanvraag voor bescherming moet gedaan worden door een belanghebbende producentengroepering (HPA 2009, art 31.2). In de EU verordening 607 staat evenwel onder artikel 2 dat in bepaalde gevallen ook individuele producenten kunnen aanvragen. De aanvraag en beleidend document hebben een vast formaat, voorgeschreven in bijlage I en II van de EG 607. In het productdossier staan o.a. de te beschermen naam, de analytische en organoleptische kenmerken, de druivenrassen, het gebied, maximale opbrengst, toe te passen oenologische procedes, teeltmaatregelen, historische aspecten, verband tussen gebied en product, etc. De aanvraag wordt eerst nationaal behandeld en daarna internationaal. De aanvragen worden gepubliceerd in een publicatieblad van de SER, het Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

6

PBO-blad. Deze is ook online in te zien (www.ser.nl). Er is een nationale bezwaartermijn van 2 maanden (HPA 2009, art 33). Eenmaal geregistreerde beschermingen kunnen gewijzigd en geannuleerd worden (EG 607, art 20 en 21). Is de bescherming eenmaal aanwezig, dan moet een marktdeelnemer zich aanmelden bij de AID (EG 607 art 24, HPA 2009 art 36.2) alvorens de aanduiding te mogen gebruiken. De controle autoriteiten houden dan vervolgens toezicht. Producten die niet aan de criteria blijken te voldoen, mogen in het verkeer worden gebracht, maar dan zonder de onderscheidende aanduidingen. Onduidelijk is of een BoB wijn dan terug kan vallen in BGA wijn of direct naar wijn. 2.3 Mousserende wijnen Dit wordt als een aparte productsoort gezien (EG 479, bijlage IV, art 4 en 5). Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar mousserende wijn en mousserende kwaliteitswijn. Belangrijk is dat het koolzuurgas door een vergisting ontstaan is en niet door toevoeging.

2.4 Classificatie als biologische teelt Als de druiven biologisch worden geteeld, dan zal SKAL dat controleren. Er mag dan geen kunstmest, chemische bestrijding en insecticide worden gebruikt. Organische mest moet zo mogelijk van biologische bedrijven zijn. Ook moet het plantgoed zo mogelijk biologisch vermeerderd zijn, maar daar zijn ontheffingen voor mogelijk. Zo mogelijk moet er een wisselende ondergroei worden toegepast ter bevordering van de biodiversiteit in de bodem. Er zijn momenteel geen eisen aan de geleiding (palen, draden, ankers etc). Er geldt na aanmelding een omschakelingsperiode van drie jaar.

2.5 Gebruik van traditionele aanduidingen Ook traditionele aanduidingen kunnen beschermd worden (EG479, art 54). Dit kan bv betrekking hebben op speciale rijpingsmethoden of productiemethoden. In HPA 2009 is er niets voor geregeld maar in EG 607 is in art 29 en verder de procedure beschreven. Ga er maar even vanuit dat de aanvraag ook gericht moet worden aan het hoofdproductschap. Bestaande tradtionele aanduidingen uit het verleden, worden automatisch verlengd (EG 607, art 48). Traditionele aanduidingen mogen alleen gevoerd worden op producten met een BGA of een BOB bescherming (EG 479, art 54). EG 607 heeft in Bijlage XII.b een totaal overzicht van de beschermde traditionele benamingen. Voor Nederland zijn geen traditionele aanduidingen geregistreerd (behalve de provincienamen) en aanduidingen van andere landen mogen hier niet worden gebruikt. Dat geldt bv voor Premium, Federweisser, Weissherbst, Classic, Crianza, Reserva, Chateau, Grand cru, Primeur.

3

Wijnmaken en de grenswaarden van stoffen

De onderstaande paragrafen gelden voor alle stille en mousserende Nederlandse wijnen die in de handel worden gebracht. Nederland zit in wijnbouwzone A (EG-479 bijl IX, art. 1.c). Per zone kunnen verschillende waarden gelden. De waarden gelden dus voor zone A en in sommige bekende buitenlandse wijngebieden gelden andere waarden.

3.1 Maxima/minima van stoffen in stille Nederlandse Wijn (geproduceerd vanaf 1-8-2009) Voor de bepaling van de te gebruiken meetmethodes dienen de methoden te worden gehanteerd zoals ze door de OIV zijn voorgeschreven (EG 606, art 15). Dat is een lijvig document te vinden op www.oiv.int, onderdeel publicaties. Bestanddeel Alcohol Alcohol

EU 479 Maximum effectief % in wijn Maximum totaal % in wijn

Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

7

15%, bijl IV,

algemeen Maximum totaal % in wijn zonder verrijking met ontheffing Maximum totaal % in wijn zonder verrijking met beschermde oorsprong Maximaal totaal % in witte wijn na verrijking Maximaal totaal % in rode/rose wijn na verrijking Maximum totaal % in wijn met beschermde oorsprong na verrijking Maximale verrijking van het natuurlijk alcohol% in wijn Minimum effectief % in wijn

Alcohol

Alcohol

Alcohol Alcohol Alcohol

Alcohol Alcohol SO2 *

1.c 20%, bijl IV, 1.c. eerste streepje >15%, bijl IV, 1.c. tweede streepje 11,5%, bijl V, B.6.a. 12 %, bijl V, B.7.a. Door lidstaat vast te stellen. Bijl V, B.7.b. 3%, bijl V, 2.a. 8,5%, bijl IV, 1.a 150 mg/l

Maximaal aanwezige hoeveelheid in rode wijn met een suikergehalte van minder dan 5 g/l SO2 * Maximaal aanwezige 200 mg/l hoeveelheid in witte en rosé wijn met een suikergehalte van minder dan 5 g/l SO2 * Maximaal aanwezige 200 mg/l hoeveelheid in rode wijn met een suikergehalte van meer dan 5 g/l SO2 * Maximaal aanwezige 250 mg/l hoeveelheid in witte en rosé wijn met een suikergehalte van meer dan 5 g/l Zuur Maximale ontzuring van wijn 1 gr/l, bijl V, uitgedrukt in wijnsteenzuur C.4. Zuur Minimaal aanwezige 3,5 gr/l, bijl IV, hoeveelheid zuur uitgedrukt 1.d. in wijnsteenzuur in wijn • SO2: Bedoeld wordt het totale sulfiet, dus de som van de vrije en gebonden sulfiet. • In het verleden was er een grens aan vluchtige zuren (rood 20, wit 18 milliequivalent). Kom die niet meer tegen in de EU beperkingen. Wellicht is die door de OIV begrensd.

3.2 Maxima/minima in Mousserende Nederlandse Wijn (geproduceerd vanaf 1-8-2009) Het onderstaande geldt voor mousserende wijn en mousserende kwaliteitswijn Mousserende wijn Overdruk bij 20 C Min alc% van de basis cuvee Maximale totaal sulfiet

o

3

Mousserende kwaliteitswijn 3,5

8,5%

9%

235 mg/l

185 mg/l

EG 479, bijl IV, art 4.c en 5.c EG 479, bijl IV art 4.d en 5.d EG 606, bijl IB, art C.1.

Er wordt in EG 479 bijl IV gesproken over het alcoholpercentage van de basiscuvee. In beide gevallen staat er staat dat er uitgegaan wordt van een kwaliteitswijn. Dit blijkt een fout te zijn in de oorspronkelijke versie van de verordening die in latere versies is hersteld, alleen in 5.d moet het kwaliteitskenmerk staan. Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

8

3.3 Maximale concentratie schadelijke stoffen in voedingsmiddelen Naast de wetgeving op het gebied van wijn is er ook wetgeving voor voedingsmiddelen in het algemeen. Hieronder een (niet volledig) overzicht van maxima voor stoffen in voedingsmiddelen, voor zover relevant voor de wijn. stof Ochatoxine-A

maximum 2 microg/l

Omschrijving Dit is een stof die ontstaat vanuit schimmels (oa peniciline) die op het fruit aanwezig zouden kunnen zijn en uiteindelijk in een gevaarlijke concentratie in de wijn voor kunnen komen.

3.4 Biologische wijn Voor biologische wijn gold tot eind 2006 een grenswaarde aan de maximale toevoeging van sulfiet van 80 mg/l. Dat is inmiddels losgelaten zodat de EU grenswaarden kunnen worden aangehouden. Overigens is er momenteel binnen de EU een discussie gaande over het formuleren van eisen tijdens de vinificatie om een biologische wijn te onderscheiden van een niet biologisch gemaakte wijn. Er zijn echter nog geen besluiten gevallen. Biologische wijnmakers dienen zoveel mogelijk gebruik te maken van grondstoffen die ook biologisch gekenmerkt zijn. Dus biologische suiker ipv gebruik van een willekeurige sacharose. Voor de wijnmakerij geldt geen omschakelingsperiode, zoals wel geldt voor de bio-wijnbouw. Gebruikt men zowel biologisch geteelde druiven als niet biologisch geteeld (parallelteelt) en moet een deel van de wijn ook als biologische wijn geclassificeerd worden dan dient er aantoonbaar gescheiden (ruimte of tijd) gewerkt te worden in de kelder. Dus eigenlijk de biologische wijn in aparte kelders, minimaal in een afgezonderde hoek. De vaten mogen dus niet door elkaar staan.

3.5 Toegestane behandelingen Met ingang van 1-8-2009 worden de toegestane behandelingen gebaseerd op die van de OIV (EG-479, art 27), tenzij de commissie besluit een behandeling te verbieden. In feite wordt een level playing field met de rest van de wereld bereikt. De specifieke beperktere EU lijst komt dus te vervallen. Voor de volledigheid is het oude overzicht van toegestane behandelingen opgenomen in de bijlage.

3.5.1 Toegestane behandelingen stille wijn Volgens EG-479, art 28 kan een lidstaat behandelingen uitsluiten. Tot nu toe is dat in Nederland niet het geval. Volgens een nog vast te stellen procedure kan een lidstaat ook experimentele behandelingen toestaan (EG-479, art 29.2). Afwijken van de in EG 479, bijlage V beschreven procedures voor verrijking, aanzuring en ontzuring is niet toegestaan (EG 479, art.29.1). De oude beperkende lijst van behandelingen (opgenomen in de bijlage) geldt dus niet meer, ook al wordt op de etikettering wel gebruik gemaakt van de oude klassificatie van tafel- en landwijn. De EU besluiten overrulen door OIV beschreven behandelingen. De volgende zijn van belang: - Verrijking (het verhogen van het natuurlijk alcoholvolumegehalte) van druiven, most, jonge nog gistende wijn mag uitsluitend geschieden door toevoeging van droge sacharose, geconcentreerde druivenmost of gerectificeerde geconcentreerde druivenmost (EG-479, Bijl V, B.1.a). Elke behandeling dient aan de bevoegde autoriteiten te worden gemeld en eveneens dient er een voorraadregister te worden bijgehouden (EG-479, bijl V, D.4). Verrijking met sacharose mag niet meer plaats vinden na 16-maart van het jaar volgende op de oogst (EG-479, bijl V, D.6.b). - Er mag niet worden aangezuurd, maar wel ontzuurd in wijnbouwzone A (EG-479, bijl. V, C.1.a). Elke behandeling dient aan de bevoegde autoriteiten te worden gemeld (EG-479, bijl V, D.4). Er geldt geen tijdsbeperking op het ontzuren (EG-479, bijl V, D.7). Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

9

-

-

Bij alle technische oenologische behandelingen is het toevoegen van water aan wijn uitgesloten, behalve wanneer het een specifieke technische noodzaak heeft (EG-479, bijl VI, A.1.). Druivensap en geconcentreerd druivensap mogen niet worden verwerkt en toegevoegd aan wijn (EG-479, bij VI, B.2).

Hieronder de korte samenvatting van de behandelingen en de beperkingen voor druiven, wijn, most, jonge nog gistende wijn en gedeeltelijke gegiste most. (EG 606, bijlage 1A). Voor andere producten (most, mousserende wijnen) kunnen andere beperkingen gelden. Behandeling Toevoegen gasvormige zuurstof Warmtebehandeling Centrifugeren en filtratie Wijnbereidingsfermenten Toevoegen van diammonium of ammonium fosfaat Toevoegen ammoniumbisulfiet Toevoegen thiaminedichloorhydraat Gebruik van zwaveldioxide, kaliumbisulfiet,etc. Verwijdering van zwaveldioxide door natuurkundige procedes Behandeling met active kool voor oenologisch gebruik Klaring door voedselgelatine, tarwe – of erwten proteinen, vislijm, caseine, ovoalbumine, bentoniet, siliciumdixoxide, kaolien, tannine, pectoenzymen, enzymatische bereiding van betaglucanase. Gebruik van kaliumsorbaat Gebruik voor aanzuring van wijnsteenzuur, appelzuur of melkzuur. Gebruik voor ontzuring van kaliumtartraat, kaliumbicarbonaat, calciumcarbonaat, calciumtartraat. Gebruik van hars van Aleppopijnbomen Gebruik van bereidingen van gistschillen Gebruik van PVPP Gebruik van melkzuurbacterieen Gebruik van lysozym Gebruik van l-ascorbinezuur Gebruik van ionenwissellende harsen

Gebruik in droge wijn van verse, gezonde, onverdunde moer die fermenten bevat van de recenrte bereiding van drofge wijn Wassing door Argon of stikstof Toevoeging van kooldioxide Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

voorwaarden en limieten

Toeslagstoffen mogen geen ongewenste residuen achterlaten. Niet in wijn toevoegen. Maximaal 1 g/L toevoegen. Niet in wijn toevoegen. Maximaal 0,2g/L toevoegen, maar binnen de bovenstaande ammonium grens. Niet in wijn toevoegen. Maximaal 0,6 g/L per behandeling. Maxima aan reststoffen in eerdere tabel gegeven. Niet in wijn. Alleen in most, jonge nog gistende wijn, witte wijn. Maximaal 100g /hl. Alleen middelen voor oenologisch gebruik.

Maximum aan sorbinezuur in het op de markt gebracht product van 200 mg/L. In Nederland nvt

In Nederland nvt Maximaal 40 g/hl Maximaal 80 g/hl Maximaal 500 mg/L in het hele proces Maximum van 250 mg/L in op de markt gebrachte wijn. Alleen voor druivenmost ter bereiding van gerectificeerde geconcentreerde druivenmost. Alleen met erkenning van nationale autoriteit. In Nederland niet geregeld. De hoeveelheden mogen niet groter zijn dan 5% van het volume van het behandelde product.

Bij niet mousserende wijn maximaal tot 3 g/L. 10

Toevoegen van citroenzuur ter stabilisatie Toevoeging van tannine Behandelen met kaliumferrocyanide Behandelen met calciumfitaat

Toevoegen van metawijnsteenzuur Gebruik van arabische gom Gebruik van dl-wijnsteenzuur om teveel aan calcium te doen neerslaan Gebruik van kaliumbitartraat of kaliumhydrogeentartraat of calciumtartraat om neerslaan wijnsteen te bevorderen Gebruik kopersulfaat of kopercitraat om gebrek van de wijn weg te nemen Toevoeging van dimethyldicarbonaat

Toevoeging van mannoproteinen om wijnsteen en proteinegehalte in wijn te stabiliseren. Behandeling door electrodialyse om de wijnsteen in de wijn te stabiliseren Gebruik van urease om ureumgehalte van de wijn te verlagen Gebruik van stukjes eikenhout Gedeeltelijke desalcoholisatie van wijn Gebruik van pvi/pvp om gehalte aan zware metalen te verlagen Toevoegen van cellulosegom om wijnsteen te stabiliseren Behandeling met kationenwisselaars om de wijnsteen te stabiliseren.

Maximum van 1 g/L in op de markt gebrachte wijn.

Alleen met erkenning van nationale autoriteit. In Nederland niet geregeld. Alleen rode wijn. Gebruikslimiet 8g/hl. Alleen met erkenning van nationale autoriteit. In Nederland niet geregeld. Maximaal 100 mg/L

Gebruikslimiet calciumtartraat 200 g/hl.

Maximaal 1h/hl, op voorwaarde dat koper residu niet meer is dan 1 mg/L Maximaal 200 mg/L en in de op de markt gebrachte wijn mag geen residu te vinden zijn. Alleen tbv wijn met meer dan 5g/l restsuiker.

Details staan in aanhangsel 7 van EG606.

Zowel tijdens gisting als tijdens rijpen toegestaan (aanhangsel 9, EG 606) details in aanhangsel 10 van EG606. Maximaal 500 mg/l in het totale traject. Alleen voor wijn en maximaal 100 mg/L

3.5.2 Toegestane behandelingen mousserende (kwaliteits) wijn. De toegestane behandelingen worden beschreven in EG 606, bijlage II. Voor wijnen (zonder BOB) zijn de belangrijkste: - De dosage likeur mag samengesteld zijn uit sacharose, wijn, most, of een mengsel ervan (A.2). - Toevoeging van dosagelikeur en tiragelikeur wordt niet gezien als verzoeting of verrijking (A.5). Toevoeging van de tiragelikeur mag niet tot gevolg hebben dat het totaal alcoholpercentage met meer dan 1,5% wordt verhoogd. - Toevoeging van de dosagelikeur mag het effectieve alcoholgehalte van de mousserende wijn met niet meer dan 0,5% verhogen (A.6). - De cuvee mag worden aangezuurd of ontzuurd. Aanzuring mag slechts plaats hebben tot 1,5 g/L uitgedrukt in wijnsteenzuur (A.8) - Voor mousserende kwalititswijn moet het rijpen op depot minimaal 90 dagen duren (B.3)

4

Etikettering

De globale opzet voor de nieuwe wijnetikettering ligt vast in EG-479, art. 57 t/m 63 en deze zal nog verder worden uitgewerkt in uitvoeringsbepalingen. Ook geldt de Nederlandse invulling ervan zoals beschreven in HPA 2009. Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

11

Tot 31-12-2011 mag nog volgens de oude wijze geetiketteerd worden. Voor de volledigheid zijn de oude voorschriften opgenomen in de bijlage. Op oude wijze geetiketeerde wijn mag in de handel worden gebracht totdat deze is uitverkocht. Geen etikettering is nodig voor partijen wijn en druivenmost van ten hoogste 30 liter die niet bestemd zijn voor verkoop (HPA 2009, art 19.b). Evenmin is etikettering nodig voor wijn en druivenmost bestemd voor gezinsverbruik van de producent en zijn werknemers (HPA 2009, art 19.c). Etikettering is evnemin noodzakelijk voor wijn en druivenmost die vervoerd wordt tussen twee installaties of wijngaard en installatie van eenzelfde bedrijf, mits die in dezelfde gemeente zijn gelegen (HPA 2009, art 19.a). De etikettering omvat alle info die door een producent is toegevoegd, dus etiketten, labels, banden etc. Er is dus geen onderscheid in hoofd- en nevenetiket. Medailles en onderscheidingen behaald op buitenlandse concoursen mogen gevoerd worden. Nederlandse concoursen moeten door het PW worden erkend voordat medailles en onderscheidingen ervan op de fles mogen worden gevoerd (HPA 2009, art 26). Alleen aanduidingen die toegestaan zijn ingevolge de etiketteringsverordening mogen worden toegepast (HPA 2009 art 21, EG 607 art 49). Ingeval van directe export van wijn naar derde landen mogen vermeldingen worden aangebracht die vereist zijn in het land van bestemming (HPA 2009, art 27). Voor partijen die in de handel worden gebracht dient voldaan te worden aan de etiketteringsverordeningen en de partijidentificatie voor tracing en recall richtlijn 89/396/EEG (HPA 2009, art 20) Er zijn verplichte en facultatieve aanduidingen. Verplicht zijn de wijncategorie (uit 479-bijlage IV) in dit geval Wijn (of Mousserende Wijn, of Mousserende Kwaliteitswijn), het effectieve alcoholgehalte, de herkomst, volume aanduiding, plaats van botteling en de adres gegevens van de bottelaar, de partijidentificatie. Verder voor wijn met een beschermde herkomst, de aanduiding “beschermde oorsprongsbenaming” of “beschermde geografische aanduiding” en de betreffende naam. De verplichte aanduidingen productcategorie (bv wijn), de evt. aanduiding van de beschermingsclassificatie, de naam van het beschermde gebied, het alcoholgehalte, de NAW gegevens van de bottelaar dienen in hetzelfde gezichtsveld te staan, zodat ze tegelijk kunnen worden gelezen zonder de verpakking te draaien (EG 607, art 50.1). De verplichte aanduidingen moeten met onuitwisbare karakters worden aangebracht en duidelijk te onderscheiden zijn van omringende tekst en afbeeldingen. Facultatief het suikergehalte, bepaalde productiemethode, evt. traditionale benaming. Facultatief bij wijnen met beschermde aanduidingen het wijnoogstjaar, de naam van een of meer rassen, het EG symbool voor indicatie becherming, evt nadere geografische informatie. Facultatief bij cepage wijnen het oogstjaar en het ras. Cepage wijnen moeten vooraf worden gecertificeerd door het hoofdproductschap (HPA 2009, art 28, de implementatie van EG 607, art 63). De lidstaten stellen een controlemechanisme in om te borgen dat de etiketteringsinformatie waarheidsgetrouw is. Dit gaat door AID en VWA gecontroleerd worden. Naast de categorie aanduiding Wijn, kan de eventuele van toepassing zijnde beschermde aanduiding worden vermeld. Er volgt dan “met beschermde geografische aanduiding” of “ met beschermde oorsprongsaanduiding” gevolgd door de beschermde naam. In Nederland is dat voorlopig de naam van de provincie als geografische aanduiding. De beschermingsaanduidingen moeten worden gesteld in de taal waarvoor de bescherming is verleend. De standaard tekst mag worden vervangen door de door de EU goedgekeurde symbolen, waarbij de tekst in het symbool mag worden vervangen door de taal van de lidstaat (EG 607, art 65). Het effectief alcohol gehalte moet vermeld worden in eenheden van 0,5% (EG 607, art 54.1). Het getal moet gevolgd worden door “%vol”. Het mag worden vooraf gegaan door “effectief Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

12

alcoholgehalte” of “effectieve alcohol” of door “alc.”. Dit op het etiket vermelde alcoholgehalte mag maximaal 0,5% afwijken van het bij de analyse gemeten gehalte. Voor verpakkingen tussen de tussen de 20 en 100 cl moet de lettergrootte minimaal 3 mm hoog zijn (EG 607, art 54.2). Voor de herkomst wordt altijd de lidstaat vermeldt waar de druiven zijn geoogst en de wijn is geproduceerd (EG 607, art 55). Als herkomst wordt vermeld: - “wijn van ...” of “geproduceerd in ....” of “product van ...” in het geval van beschermde aanduiding (hierbij zal oogst en productie immers per definitie in dezelfde lidstaat zijn). Als er geen sprake is van een beschermde aanduiding maar wanneer de druiven zijn geoogst in dezelfde lidstaat als waarin de wijn is geproduceerd mag dit ook. Zonder beschermde aanduiding kan, indien de druiven uit een andere lidstaat komen dan waarin de wijn is geproduceerd , gekozen worden uit “wijn van de Europese Unie” of “ wijn verkregen in ... uit in .... geoogste druiven”. - Indien de wijn een resultaat is van druiven uit verschillende lidstaten of tot stand is gekomen door versnijden van wijnen uit verscheidene lidstaten moet op het etiket staan de tekst “melange van wijn uit verscheidene landen van de Europese Gemeenschap”. Deze tekst mag gegeven worden in het Nederlands en/of in dezelfde officiele taal van de EU waarin de overige verplichte aanduidingen zijn beschreven (HPA art 22.2). De naam en het adres (gemeente en lidstaat) van de bottelaar wordt voorafgegaan met “bottelaar” of “gebotteld door ...” (EG 607, art 56.2.a). Er zijn verder een aantal zaken die per lidstaat geregeld kunnen worden maar in Nederland is het volgende geregeld: Voor wijn die in Nederland in het verkeer wordt gebracht en verpakt is in verpakkingen van 60 liter of minder, mag de NAW identificatie van de bottelaar vervangen worden door het door het Hoofdproductschap verstrekte codenummer van de bottelaar aangevuld met de naam van de handelaar en de gemeente (of gedeelte van gemeente) van zijn hoofdvestiging (HPA 2009, art 23). De naam van het wijnbedrijf heeft een aantal beperkingen (EG 607, art 57). Dit moet per lidstaat worden geregeld. In de wijnverordening HPA 2009 staat er niets over, hetgeen waarschijnlijk inhoud dat bepaalde namen niet zijn toegestaan. Het betreft oa. de naam Chateau, Cru, Domaine, Schloss etc. Dit was in ieder geval de essentie van de oude verordeningen. Als het oogstjaar mag worden vermeld, dan zal minimaal 85% van de gebruikte druiven uit het oogstjaar afkomstig moeten zijn. Ligt het aandeel er onder, dan mag het jaar niet worden vermeld (EG 607, art 61.1 en 3). Bij vermelding van de naam van het druivenras, moet deze overeenkomen met de evt. aanwezige nationale rassenlijst. Indien er geen rassen lijst geldt dan is de OIV lijst “ Internationale lijst van druivenrassen en de synoniemen” van toepassing (EG 607, art 62.1a.) Voor wijn met een beschermde aanduiding moet bij vermelding van 1 ras minimaal 85% van de druiven van dat ras zijn gebruikt. Bij vermelding van twee rassen moet alle wijn van die 2 rassen zijn (EG 607, art 62. 1.c). Als het suikergehalte wordt vermeldt, dan geldt de onderstaande indeling. Hierbij staat suiker voor het restzoet in gram suiker/liter en zuur voor de hoeveelheid zuur uitgedrukt in wijnsteenzuur in gram/liter. Steeds wordt eerste vermelding gebruikt waarbij aan de voorwaarden is voldaan. vermelding suiker en zuur droog - minder dan 4 gram suiker/L of - minder dan 9 gram suiker/L en het zuur ligt binnen 2 gram van het suiker. Dus 8 suiker en 5 zuur is niet droog, maar halfdroog; 8.5 suiker en 7 zuur is droog. halfdroog - minder dan 12 gram suiker/L of - minder dan 18 gram suiker/L en het zuur ligt binnen 10 gram van het suiker. Dus 17 gram suiker en 8 gram zuur is Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

13

halfzoet zoet

-

halfdroog. suiker lager dan 45 gram/L. suiker hoger dan 45 gram/L.

Er mogen een limitatief aantal standaard productiemethoden worden vermeld (EG607, art 66.1). Wijnen met beschermde oorsprongs- of geografische aanduiding die in een houten vat zijn vergist, verouderd of gerijpt mogen dit in een aantal standaard teksten vermelden op het etiket. Voor de rijping is dit toegestaan ook indien de rijping in een ander soort vat wordt voortgezet. De vermelding mag niet worden gebruikt indien de bereiding heeft plaats gevonden met stukjes hout, zelfs niet indien daarbij houten vaten zijn gebruikt. De standaard teksten zijn : “gegist in het vat”, “verouderd in het vat”, “gerijpt in het vat”. Indien gewenst kan de houtsoort worden aangegeven, bv “Gegist in eikenhouten vaten”. De teksten staan er ook in het Engels en Frans, zodat het lijkt dat die teksten ook toegestaan zijn in elke lidstaat. (EG 607, art 66.2). De vermelding “Gisting op de fles” mag uitsluitend worden gebruikt voor mousserende kwaliteitswijnen, op verdere voorwaarde dat de mousse is gemaakt door tweede alcoholische vergisting op de fles, deze vergisting en het staan op de wijnmoer minimaal 90 dagen heeft geduurd, deze vergisting en opvolgende rijping op de fles minimaal negen maanden heeft geduurd, het product van de wijnmoer is gescheiden door filtratie of degorgering (EG 607, art. 66.3). De nadere aanduiding “traditionele methode” mag dan weer als er geen 90 dagen maar 9 maanden op de wijnmoer is gebleven in het zelfde bedrijf en als er uitsluitend degorgering is gebruikt (EG 607, art 66.4). De informatie moet in een of meer officiele EU talen worden weergegeven. Voor wijn, mousserende wijn en druivenmost die in Nederland in de handel wordt gebracht, mogen de aanduidingen in een andere dan een officiele taal van de EU worden herhaald, mits die taal van oudsher in Nederland wordt gebruikt. Dat is bv het geval voor het Fries (HPA 2009,art 22.1).

4.1 Nominale volumes, flessen en afsluitingen Toegestane verpakkingseenheden in liters voor wijn tot een totaal volume van 1,5 liter zijn : 0,10; 0,187; 0,250; 0,375; 0,50; 0,75; 1,00; 1,50; (HPA 2009, art 14). Dit is niet van toepassing op voorverpakkingen die in balastingvrije winkels worden verkocht voor consuptie buiten de de EU (HPA 2009, art 18.1). Evenmin geldt het voor individuele verpakkingen die niet voor losse verkoop zijn bestemd in een omverpakking; de eenheden gelden in zo’n geval voor de totale omverpakking. De sluiting van de verpakking mag niet bekleed zijn met een capsule of folie die lood bevat (HPA 2009, art 25, EG 607, art 53). Er zijn restricties voor het gebruik van typen flessen, omdat bepaalde flessen door het publiek geassocieerd worden met een bepaald type wijn. Voor Nederlandse wijn zijn niet toegestaan de Bocksbeutel (synoniem Cantil) en de Clavelin. De Flute d’Alsace is daarentegen wel toegestaan omdat de beperking geldt voor wijn uit bepaalde druiven die geoogst zijn op Frans grondgebied (HPA 2009 art 24, EU 753 Bijlage 1). * oud * Verder moeten flessen met een inhoud van 5 liter of minder van een toegelaten sluiting zijn voorzien. De bedoeling is dat de sluiting eenmalig te gebruiken is en voor de consument direct herkenbaar is dat de fles open geweest is. EU 884 bijlage 1 bevat een uitputtende lijst van toegelaten sluitingen. Kurken (natuur of inert materiaal) met capsules, metalen kroonkurken, schroefdoppen met een veiligheidsring, verzegeling met was komen op de lijst voor. In 607/artikel 53 staat wat over sluitingen, maar of de 884 nog bestaat weet ik niet. In Nederland wordt gebruikelijk het minimum principe voor afvullen gebruikt. Dwz dat elke verpakking minimaal de genoemde hoeveelheid moet bevatten. Er is ook een Europees afvulsysteem gedefinieerd, herkenbaar aan het “e” symbool op het etiket. Dan geldt er het gemiddelde principe. Wil een bottelaar dit toepassen dat moet er erkenning plaats vinden van de afvullijn door de Keuringsdienst van Waren en moet er een periodieke audit plaats vinden van de afvullijn. Aanvragen voor erkenning richten aan NMI Certin bv (het voormalige ijkwezen) (PW BEW 2.1.3). Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

14

* eind oud * 4.2 Aanduiding Biologisch De tekst “biologisch” mag alleen gevoerd worden indien er een certificerende instantie (in Nederland SKAL) daartoe een keurmerk heeft afgegeven. Dan kan ook het SKAL vignet met nummer worden afgedrukt. Alleen SKAL is in Nederland bevoegd om biologisch te certificeren, een Duitse instantie dus niet.

4.3 Allergene informatie Indien de wijn meer dan 10 mg/liter totale sulfiet bevat (en dat zal gelet op de hygienecode, zie hoofdstuk 8, voor alle Nederlandse wijnen het geval zijn), dan zal dat miv 25 nov 2005, vermeld moeten worden op een van de etiketten. Hierbij moet de tekst “bevat” gevolgd worden door een van de woorden “sulfieten” of “zwaveldioxide” (PW circulaire 10274). In EG 607/ art 51.1 is het meervoud sulfieten vervangen door het enkelvoud sulfiet. De verkortingen “bevat SO2” of “bevat E220” zijn niet toegestaan. Dit voorschrift komt voort uit een EU richtlijn mbt de vermelding van allergene stoffen. Naar verwachting zal in de toekomst ook het gebruik van kippeneiwit en caseine vermeld moeten worden als allergene informatie. Over de presentatie en datum van invoering wordt nog besloten. De allegieinformatie moet gegeven worden in de landstaal van het land waarin de wijn op de markt gebracht wordt. In Nederland dus in het Nederlands maar bij export in de daar geldende taal.

4.4 Partijnummer Een partijnummer, moet onuitwisbaar zijn vastgelegd. Dit is het nummer dat door de producent gebruikt kan worden om eenheden die in vrijwel identieke omstandigheden zijn geproduceerd te traceren. Voorgeschreven in HACCP (tracability en recall) (HPA 2009, art 20). Zie verder onder de bij te houden administraties. Het partijnummer moet voorafgegaan worden door een L.

5

Meldingen aan Hoofdproductschap

In de regelgeving (HPA 2009) wordt nadrukkelijk vermeld dat gemeld moet worden aan het hoofdproductschap, dus niet aan het productschap wijn. In de praktijk blijkt dat in de circulaires en op de formulieren steeds vermeld wordt dat opgezonden moet worden aan het Productschap Wijn. Dat lijkt dus een goede praktijk. Adresgegevens : Hoofdproductschap akkerbouw Postbus 29739 2502 LS Den Haag tel : 070-3708708 e-mail [email protected] Productschap Wijn Postbus 29739 2502 LS Den Haag tel: 070-3708347 fax : 070-3708408 e-mail : [email protected] 5.1 Melden van behandelingen Toevoegen van suiker (verrijken), verzoeten en ontzuren dient schriftelijk gemeld te worden bij het hoofdproductschap, volgens de termijn die bij de betreffende behandelmethodes zijn aangegeven (HPA 2009, artikel 5 en 6). Bij verrijken moet worden gemeld (EG 606, art 12)) : naam/adres van de melder, de plaats waar de bewerking wordt uitgevoerd, datum en uur waarop de bewerking plaats zal vinden, omschrijving van het te behandelen product, het toe te passen procédé (toevoegen en mengen) en de aard van het te gebruiken product (sacharose). Indien de verrijking niet Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

15

doorgaat op de geplande datum/tijd, moet een herplanning worden doorgegeven. Er kan ook voor worden gekozen om eenmalig bij aanvang van het oogstjaar een opgave te doen van meer behandelingen (HPA 2009, art.6.3). Er moet een voorraadregister van de zoetstof worden bijgehouden. Verder moet de behandeling worden geregistreerd in het behandelingenregister. Na de eerste maal ontzuren in het oogstjaar moet binnen twee dagen (HPA 2009, art.4.a) worden vermeld (EG 606, art 13) : naam en adres van de melder, aard van de bewerking (ontzuren), de plaats waar de bewerking heeft plaats gevonden. Er moet een voorraadregister van het ontzuringsmiddel worden bijgehouden. De ontzuring moet worden geregistreerd in het behandelingen register. Voorafgaand aan het incidenteel verzoeten moet worden vermeld : de hoeveelheid, het totale en effectieve alcoholgehalte van de tafel-/landwijn die behandeld wordt, de hoeveelheid en het totale en effectieve alcoholgehalte van de toe te voegen druivenmost, het totale en effectieve alcoholgehalte van de tafel/landwijn na de verzoeting (EU 1622, artikel 31, punt 3). Degene die regelmatig verzoet kan per kwartaal een opgave verstrekken (HPA 2009, art 5.3) oud * bovenstaande meldingswijzen nog controleren, want 1622 is niet meer* 5.2 Melden van overschrijden maxima verliesnormen Indien uit de voorraadregistratie wijn blijkt dat daarin gestelde verliesnormen worden overschreden moet binnen 14 dagen daarvan een melding doen aan het hoofdproductschap. 5.3 Jaarlijkse melding voorraad Elke wijnhandelaar, met een afzet van meer dan 25.000 liter per jaar, is verplicht jaarlijks een opgave te doen aan het hoofdproductschap van de voorraad. De meeste kleinere wijnproducenten met minder dan 2 ha zullen hiervan dus vrijgesteld zijn, maar vallen wel onder een andere regeling, zie verder. De opname datum is 31 juli, 24.00 uur en het betreft de voorraad geconcentreerde druivenmost, gerectificeerde druivenmost en wijn. Dit moet schriftelijk middels een bij het productschap aan te vragen formulier. Alle gegevens die op het formulier staan moeten worden ingevuld. Dit formulier moet uiterlijk 10 september van het betreffende jaar binnen zijn bij het hoofdproductschap (HPA 2009, art 12). Op basis van een ander artikel (HPA 2009, 13.3) moeten producenten van druivenmost en wijn evenwel toch een opgave doen van de hoeveelheden druivenmost en wijn die ze op 31 julie in voorraad hebben. Ook hier weer formulier aanvragen en volledig invullen. Formulier aangevraagd bij het PW, omdat dit consequenties kan hebben voor het opzetten van de registratie. Opgemerkt wordt dat in ander verband (HPA art 7.1) gevraagd wordt om een register wijn bij te houden, maar dat nu ook de voorraad van bepaalde mosten wordt uitgevraagd. Het kan dus nuttig zijn het register voor wijn met deze wijnbouwproducten uit te breiden.

5.4 Jaarlijkse melding oogstomvang en productie Wijnproducenten die niet zelf of voor eigen rekening druiven laten verwerken tot wijn dienen jaarlijks aan het Poductschap een opgave te doen van de hoeveelheden druiven die de jongste oogst heeft opgeleverd (HPA 2009, art 13.1, art 13.2). Er is geen formulier voorgeschreven, evenmin is een tijdstip aangegeven. Gelet op de verplichtingen van wijn producenten zal dit ook wel 10 december zijn. Producenten van wijn doen elk jaar uiterlijk 10 december een opgave van de productie die is gebaseerd op de oogst van het lopende oogstjaar. Het dient te geschieden op een formulier dat is op te vragen bij het productschap en het formulier dient volledig te worden ingevuld. Formulier aangevraagd ivm opzetten registratie. ** Oud **

Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

16

Het Europees modelformulier staat in EU 1282, bijlage Tabel A en Tabel C. Het Europese model A ( EU 1282 artikel 2 invullend) vermeldt : NAW gegevens wijngaard, totaal aantal ha in gebruik. Verder uitgesplitst naar tafelwijn en landwijn en most (dus niet per ras) : aantal hectare , aantal hl geoogst rood/rose, aantal hl geoogst wit, aantal hl tot rood/rose verwerkt, aantal hl tot wit verwerkt. Indien niet aan anderen (bv coöperatie, andere wijnbereider) druiven geleverd worden zullen de aantal hl geoogst en verwerkt aan elkaar gelijk zijn. Als er wel aan anderen geleverd wordt moeten de betreffende hl worden vermeld in de betreffende kolommen. In model C (artikel 4 invullend) wordt vervolgens gevraagd naar de met deze oogst gerealiseerde productie in hl. Dit moet weer worden uitgesplitst naar de hl tafelwijn, landwijn, most en naar rood/rose en wit. Het volume zal lager zijn dan de oogst als bv de stelen deels verwijderd zijn. Onder het volume wordt verstaan de hoeveelheid wijn na de eerste alcoholische gisting, met inbegrip van de wijnmoer (EU 1282 artikel 9). In het Nederlandse formulier worden de Europese modellen gecombineerd in een formulier. Als extra wordt daarnaast een uitsplitsing verlangd naar ras, terwijl ook de tafeldruiven moeten worden opgegeven. Van de andere kant hoeft er niet gesplitst te worden naar most en categorie (rood/wit). Het Nederlandse formulier gaat verder uit van verwerking op de eigen wijngaard, dus vraagt niet om leveringen aan een coöperatie. Het is dus deels een versimpeling, maar deels ook extra uitsplitswerk. ** eind oud ** 5.5 Heffingen van het productschap Het productschap legt aan een wijnbouwproducent een heffing op van euro 1,31 per 100 liter (prijspeil 2004) over de wijn die in Nederland in het verkeer wordt gebracht. Deze heffing staat dus naast de accijns die door de douane wordt opgelegd. Blijft de jaarlijkse wijnproductie die accijnsplichtig is voor de douane, onder de 3400 liter (situatie 2004) dan zal de heffing van het productschap niet worden opgelegd. Uit de aanschrijvingen begin 2008 blijkt niet of die drempel nog geldt, het lijkt er begin 2010 wel op.

6

Administraties/registers

6.1 Bewerkingsadministratie/register Een wijnproducent is verplicht een registratie bij te houden van diverse behandelingen (HPA 2009, artikel 6, artikel 11). Bij de bovenbeschreven toegestane oenologische behandelingen is steeds vermeld of er een vastlegging in het register plaats moet vinden. Het meest natuurlijk is om de vereiste gegevens te vermelden bij de processtappen van het hele wijnproductieproces. Dan zal de wijnmaker toch al veel zaken vastleggen in het kader van de hygienecode, zoals meetresultaten van diverse stoffen, sulfiet toevoeging, vatnummers etc. Vastgelegd moeten worden: de soort van de behandeling en de datum van uitvoering, de categorie en de hoeveelheid van de behandelde wijn, de aard en de hoeveelheid verkregen product, de hoeveelheid van de gebruikte grondstoffen, de merktekens op de verpakkingen, bij botteling het aantal flessen en de inhoud ervan.

6.2 Grondstoffenadministratie/register Van een aantal grondstoffen moet de wijnproducent een voorraadadministratie bij houden van het gebruik (in- en uitslag) van bepaalde grondstoffen die gebruikt worden bij de diverse behandelingen (HPA 2009, artikel 5 en 6). Bij de boven beschreven toegestane oenologische behandelingen is steeds vermeld of er een afboeking in de administratie plaats moet vinden. Het betreft voor Nederland en de in de inleiding beschreven wijnbouwproducten de volgende grondstoffen: sacharose, voor ontzuring gebruikte producten, most tbv verzoeting.

6.3 Administratie wijn Een wijnproducent is verplicht een administratie bij te houden, waarin op datum de hoeveelheid in- en uitgaande wijn worden geregistreerd (HPA 2009, art 7). Er wordt verwezen naar communautaire verordeningen, de vraag is welke. Opgemerkt wordt dat het over wijn gaat en niet over wijnbouwproducten. Indien wijn van derden inkomt dient er een verwijzing te zijn naar het begeleidend document of de factuur (HPA 2009, art 8.1). Een gecomputeriseerde boekhouding is geldig als deze door de AID is goedgekeurd (HPA Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

17

2009, art 7.2). Indien partijen bij derden liggen opgeslagen, dient de wijnhandelaar ervoor te zorgen dat deze partij herkenbaar is gekenmerkt en dat dit overeenkomt en duidelijk herkenbaar is in de registers (HPA 2009, art 10.a). Op elke factuur aan een afnemer dient de benaming in overeenstemming te zijn met de aanduiding in de registers en de begeleidende documenten. In de administratie dienen de factuurnummers en nummers van de begeleidende documenten te worden genoteerd (HPA art. 10.b) Deze administraties, facturen en begeleidende documenten dienen 5 jaar te worden bewaard (HPA art. 10.c). Handig is het wellicht om aan te sluiten bij de AGP administratie die veelal toch al voor de douane moet worden bijgehouden. In verband met de opgave van de jaarlijkse voorraad kan het voor wijnproducenten met meer dan 25.000 liter afzet, handig zijn om hier ook de geconcentreerde druivenmost en gerectificeerd druivenmost te vermelden. In het register moet ook worden aangegeven hoeveel wijn voor eigen gebruik wordt onttrokken (HPA 2009, art 9.1.a). In het register moeten ook verliezen aan wijn en hun oorzaak worden vastgelegd. Dit moet binnen 14 dagen na vaststelling van het verlies (HPA 2009, art 9.1.b). Er gelden maximale verliespercentages, als die worden overschreden dan moet dit gemeld worden aan het hoofdproductschap. Als maxima gelden: - 1% voor verdamping tijdens de opslag - 3,5% voor verlies als gevolg van diverse behandelingen - 3,5% als gevolg van verandering van categorie van het product. Onduidelijk is of dit alleen gereed product betreft, klaar om te bottelen of bij wijngaarden ook wijn die nog in bewerking (filtreren, klaren, neerslaan wijnsteen, rijpen op hout) is. Wanneer in het wijnmaakproces is dan het eindstadium bereikt? Praktisch voor een kelder is om te stellen dat dit is wanneer evt assemblage heeft plaats gevonden, het sulfietniveau is gestabiliseerd en het product gereed is voor botteling. * oud * In deze administratie wordt ook de hoeveelheid wijn vastgelegd die in productie is genomen tijdens de laatste oogst. Deze hoeveelheid moet dus als inkomend product ingevoerd worden en de hoeveelheid moet aansluiten bij de jaarlijkse melding van de productie (HPA 2002, artikel 9 en EU 884, artikel 11, 12 en 13). Belangrijk is dat terug te vinden is: om welk wijnproduct (tafelwijn, landwijn, most) het gaat, de hoeveelheid die in/uit gaat, de transactiedatum, de bron (veelal eigen productie) en de bestemming (verkoop met factuurnr, eigen gebruik, verlies, transport). In geval van verlies (bv sneuvelen flessen, verdamping, depot , fatale fout in de wijn) dient de reden te worden vastgelegd en vindt er dus een afboeking plaats. Dit voldoet als het om losse verkoop van flessen gaat en opslag op de eigen wijngaard. Bij bulktransporten, export etc moeten er verwijzingen naar vervoerdocumenten aanwezig zijn. Bijboekingen (inslag) dient uiterlijk op de werkdag na de ontvangst te gebeuren. Afboekingen (uitslag) dient uiterlijk op de derde werkdag te gebeuren (EU 884, artikel 16). Betreft het echter meer verzendingen, tot een maximum van 100 liter per verzending, van eenzelfde product in geëtiketteerde en afgesloten flessen van minder dan 5 liter, dan mag de afboeking maandelijks plaats vinden (EU 884, artikel 16, punt 2). Dit laatste zal in het algemeen het geval zijn bij losse verkoop van de eigen productie. Bij opname in de voorraad moet worden vermeld: de naam of firmanaam van de leverancier, de hoeveelheid, de datum. Bij gebruik moet worden genoteerd : de gebruikte hoeveelheid, de datum van gebruik, de naam/firmanaam van een klant ( indien er verkoop plaats vindt). De registratie moet snel geschieden. Bij bijboekingen (inslag) en verzending (uitslag) op de eerste werkdag na de wijziging. Betreft het echter eigen gebruik (uitslag) tbv een behandeling dan dient de administratie op de dag zelf te worden bijgewerkt.

Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

18

Deze administratie moet 5 jaar worden bewaard (EU 884, artikel 19, punt 2). Tijdens een controle door de AID zal het register zeker wat betreft de sacharose worden gecontroleerd. Alle behandelingen moeten uiterlijk op de eerste werkdag na de behandeling worden geregistreerd. Behandelingen mbt verrijking moeten nog op dezelfde dag worden geregistreerd (EU 884 artikel 16). Bij gebruik van speciale grondstoffen zal het verbruik moeten worden geadministreerd in het register met de grondstoffen. Deze administratie moet 5 jaar worden bewaard (EU 884, artikel 19, punt 2). Bij een controle door de AID zullen de uitgevoerde behandelingen worden gecontroleerd. Wat doet 884 artikel 14 nog? Wat doet artikel 15 nog? ** eind oud ** 6.4 Tracking en tracing In circulaire 10235 van het Productschap Wijn wordt een aanzet gegeven tot de Nederlandse invulling van de EU verordening 178/2002, in het spraakgebruik de General Food Law genoemd. In de paragraaf over etikettering is aangegeven dat er een partijnummer aanwezig moet zijn op elk verkocht product. Dit partijnummer is de sleutel om bij een door de VWA (Voedsel en Waren Autoriteit, eerder bekend als de Keuringsdienst van Waren) in de markt aangetroffen onveilig product, de andere leveringen uit dezelfde partij te kunnen traceren. Op basis van dit nummer moet er door de wijnbouwproducent een administratie worden bijgehouden, zodanig dat, de wijnbouwproducent binnen redelijke tijd aan de VWA een lijst kan leveren met de namen van bedrijven aan wie het product uit dezelfde partij mogelijk ook is geleverd. Als redelijke termijn wordt gedacht aan 4 uur, maar besluitvorming moet er nog over plaats vinden. Het betreft nadrukkelijk leveringen aan bedrijven en niet aan consumenten. Als bedrijf kan het omgekeerde dus ook gebeuren; dat je benaderd wordt door een leverancier met de melding dat een bepaalde partij grondstof (kurk, suiker, gist, ontzuurder, flessen) verontreinigd is. De productieadministratie zou dus zo zorgvuldig opgezet moeten zijn (en bijgehouden) dat terug te vinden is in welke wijn (partijnummer) die grondstof gebruikt is, zodat die partij uit de markt genomen kan worden. Dit is in eerste instantie natuurlijk opgezet voor de grote fabrikanten, maar er is geen uitzondering voor kleine opgenomen.

7

Geleidedocumenten bij transporten

Voor het transport van wijnbouwproducten gelden documenten die het transport moeten begeleiden (HPA 2009, art. 2). In de voorraadadministratie wijn van de verzender en ontvanger moet een aansluiting aanwezig zijn naar factuur- , resp. volgnummers van het geleidedocument (HPA 2009, art.10.b) ** OUD ** Deze zijn voornamelijk geïntroduceerd om fraude te voorkomen en de regelgeving adresseert met name de accijnsvrije bulktransporten waarbij niet gebotteld is. De lay-out en de informatie (inclusief coderingen) zijn strikt voorgeschreven en bij overtreding kan in het ergste geval de partij worden geblokkeerd. Geen geleidedocumenten zijn nodig (EU 884, artikel 4, punt 1) voor veel voorkomende transporten van Nederlandse wijngaarden. Zo is vervoer over de weg (zelf, voor eigen rekening of door een derde) van druiven (al dan niet gekneusd of vermalen tot most) van eigen wijngaard naar wijnbereidingsinstallatie (in eigendom of van een ander) tot een maximale afstand van 40 km vrijgesteld van zo’n document. Bij het Hoofdproductschap kan ontheffing tot 70 km worden aangevraagd. Ook is vervoer van geëtiketteerde verpakkingen (van elk maximaal 5 liter) tot een maximum van 100 liter vrij. Dat zijn dus ongeveer 125 flessen van 0,75 cl. Zijn er wel geleidedocumenten nodig dan zijn er een aantal varianten: Als er zonder accijns vervoerd wordt (dus van AGP naar AGP), dan geldt het accijnsvrijstellingsdocument (zie verder) als geleidedocument. Als er sprake is van verkoop, dan kan de factuur als Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

19

geleidedocument fungeren. In alle andere gevallen is er voor binnenlands vervoer een document vereist met minimaal: naam adres afzender, naam adres geadresseerde, volgnummer van het geleidedocument, datum opstellen geleidedocument, datum transport, omschrijving (volgens EU richtlijnen) van het vervoerde product, de hoeveelheid van het product, expediteur, naam opsteller, handtekening opsteller (EU 882, artikel 3). In HPA 2002 worden geen voorschriften gegeven (wat wel kan volgens EU 822, artikel 3, punt 3) voor de lay-out van het geleidedocument. Voor vervoer van wijnbouwproducten tussen EU landen ligt de zaak ingewikkelder, maar dat valt buiten het bestek van dit overzichtsdocument. Details zijn te vinden in verordening EU 884/2001. ** eind oud **

8

Hygienecode en HACCP : Voedselveiligheid

Met ingang van 1-1-2005 is er een hygiënecode van kracht voor de wijnmakers. Alle overheidsinstanties die over voedselveiligheid gaan hebben er hun fiat aangegeven. Soortgelijke hygiënecodes bestaan er voor restaurants, wijnhandelaren, fruitverwerkende industrie etc. Kortom elke bedrijfstak die voedingsmiddelen produceert of verwerkt, kent, of zal, een hygiënecode hebben. Elke wijnmaker die wijn in het verkeer brengt dient zich te conformeren aan deze vastgestelde hygiënecode, of in overleg met de VWA, komen tot de autorisatie van een andere eigen HACCP. Elke wijngaardenier die wijn in het verkeer brengt dient in het bezit te zijn van deze hygienecode en deze aangepast te hebben voor zijn eigen situatie en toepassen. In het verkeer brengen wordt ruim opgevat en omvat ook gratis weggeven, uitdelen bij proeverijen etc. Kortom, vrijgesteld zijn alleen die wijnmakers die alle geproduceerde wijn zelf drinken of door hun eigen gezin laten opdrinken. Deze hygiënecode kan aangevraagd worden bij het Productschap Wijn (voor adresgegevens zie hoofdstuk 5) en zal aan een wijngaard verstrekt worden na registratie bij het productschap. Voor vragen over de hygienecode moet men zich ook richten tot het productschap. In deze hygiënecode is voorgeschreven dat een wijnmaker een aantal zaken nader specificeert, afgestemd op zijn eigen situatie, waardoor zijn eigen HACCP ontstaat. De VWA zal gaan controleren op het naleven van de hygiënecode. Enkele belangrijke onderwerpen: - Hygiënische werkruimte: De werkruimte moet zodanig zijn ingericht dat deze goed gereinigd kan worden en ook wordt. Dit houdt bv in dat vloeren en wanden met water en reinigingsmiddelen schoon te maken moeten zijn. Veelal zal dit betekenen dat vloeren vloeistofdicht zijn (bv betegeld) en wanden glad moeten zijn. Er moeten toiletfaciliteiten zijn, maar deze mogen niet direct uitkomen in de productieruimte. Om te voorkomen dat er insecten en ongedierte binnenkomt, moeten openslaande ramen voorzien zijn van horren. - Persoonlijke hygiëne: De medewerkers dienen schone handen te hebben en schone kleding te dragen. Na toiletbezoek dienen de handen te worden gereinigd. - Ter voorkomen van activiteit van wilde gisten is gebruik van zwaveldioxide en inzet van cultuurgisten voorgeschreven voor de hoofdgisting. Hierbij moet minstens 5 mg/liter vrije sulfiet aanwezig zijn bij de start van de gisting om activiteit van wilde gisten te onderdrukken. - Ter stabilisatie van het product, is gebruik van sulfiet voorgeschreven na de hoofdgisting. Als de gisting nog aan de gang is (bv op fijnhefe) hoeft er geen sulfiet te zijn. Er wordt na de gisting een minimumniveau voorgeschreven van 5 mg/liter vrije sulfiet die aanwezig moet zijn in de wijn in de tanks. Ook na het bottelen moet er een stabiel minimum sulfietniveau blijven bestaan van 20 mg/liter vrije sulfiet. Hierdoor wordt het bij de etikettering verplicht om te vermelden dat er sulfiet aanwezig is in de wijn (zie de hoofdstukken 4.1 en 4.3) - Voor de controleerbaarheid dient er een logboek te worden bijgehouden met alle handelingen die tijdens de productie worden uitgevoerd. - Er zijn een aantal andere risico’s gedefinieerd, met een aantal vaste bewerkingen om de risico’s te verkleinen en maatregelen die genomen moeten worden als het toch mis gaat. De aspecten van voedselveiligheid worden niet door de AID gecontroleerd maar door de VWA. Elke producent met meer dan 1000 m2 zal zich moeten registreren bij de VWA. Dit kan via hun website. Tot 2009 was de registratie gratis, maar volgens de site kost dat miv 2009 Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

20

geld. Er zijn overigens ook situaties bekend van kleine niet geregistreerde wijngaarden waar de VWA toch op bezoek is geweest. De VWA zal niet alleen kijken of de risico’s beheerst worden, maar zal natuurlijk ook onderzoeken of de schadelijke stoffen onder de maximum toelaatbare grens liggen, denk bv aan het maximum voor de totale sulfiet en Ochatoxine-A. Er schijnt een nieuwe versie van de hygienecode aan te komen, maar tijdpad is onbekend.

9

Drank en Horecawet

Deze wet regelt het schenken en verkopen van alcohol houdende dranken. De VWA controleert hierop. De wet maakt onderscheid tussen gebruik ter plekke (schenken van glazen) en gebruik elders (verkoop van flessen). Er bestaan inrichtingseisen (minimaal vloeroppervlak, plafondhoogte, toiletten, ventilatie etc), maar die zijn natuurlijk gericht op cafe's en slijterijen, maar voor wijngaarden die zelf verkopen en zelf proeverijen houden is er geen andere regeling getroffen dus gelden deze eisen ook. Overigens mag verkoop van flessen niet in dezelfde ruimte als het schenken van glazen, maar de VWA heeft in 2009 op een lezing bij het PW aangegeven dat handhaven van deze eis voor wijngaarden een lage prioriteit heeft. Voor schenken van alcoholhoudende drank tijdens buitenevenementen dient de evenementenvergunning te worden uitgebreid met een ontheffing van de horecawet (artikel 35), zodat er drank verkocht mag worden voor consumptie ter plekke. Dat is een standaard procedure bij de gemeenten. Formeel mogen er dan geen flessen verkocht worden voor consumptie elders. Wordt er in een tent oid geschonken, dan zal er veelal een tijdelijke gebruiksvergunning nodig zijn. Dat is allemaal per gemeente in een APV geregeld. Porocedures en leges verschillen dus per gemeente. De minister heeft in 2005, op verzoek van de kamer (motie Smilde), echter een handhavingsaanwijzing gegeven aan de VWA. Hierbij is aangegeven dat zwak alcoholhoudende streekproducten (dus ook wijn) verkocht mogen worden op jaarmarkten, braderieen etc. Er is geen ontheffing voor de leeftijdsgrens van 18! De schenker van de drank voor gebruik ter plekke (bv in cafe’s) dient er op toe te zien dat er niet overdadig wordt geconsumeerd. Hiertoe dient er een daartoe gekwalificeerde medewerker aanwezig te zijn. Omdat tijdens rondleidingen en proeverijen beheerst wordt geschonken, zal het daarbij zo’n vaart niet lopen, maar denkbaar is dat tijdens opendagen de wijnbouwer alert moet zijn op gasten die frequent proeven. Formeel valt volgens de Drank en Horecawet het schenken van glazen wijn (dus proeverijen) onder "gebruik ter plekke" en zou niet in dezelfde localiteit gecombineerd mogen worden met "verkoop voor consumptie op andere locatie". Die regelgeving is allemaal ontstaan toen er nog weinig producenten bestonden in Nederland, dus voor wijnproducenten wringt het nogal. Voor de detailhandel in wijn gelden verder geen vestigingseisen. Verkooppunten met een algemeen voedingsmiddelen assortiment (bv supermarkten) mogen ook wijn verkopen. Bij een gespecialiseerde handel in dranken (slijterij) of een horecabedrijf is wel een vergunning nodig van de gemeente. Bij elke gespecialiseerde verkoop voor gebruik elders (verkoop aan huis) is er wettelijk gezien sprake van een slijterij. Verder moeten leidinggevenden in zo'n bedrijf (gebruik ter plekke, slijterij) in het bezit zijn van een certificaat “sociale hygiene”. Er dient op openingstijden altijd een persoon aanwezig te zijn die in het bezit is van dat certificaat. Er zijn verschillende opleidingsinstituten die op dezelfde datum vaak veel cursusplaatsen aanbieden. Ervaring leert dat het aantal inschrijvingen per locatie vaak tegenvalt en dat er op en laat moment locaties gecombineerd worden. Reken op zeker 300 euro (peil 2006) voor een spoedopleiding en examengeld. Onduidelijk is of de vergunningseis ook geldt voor een producent die zelf gedistilleerd produceert en alleen huisverkoop doet. De VWA controleert weer op het naleven van de regels uit de drank- en horecawet. Gelet op de schaalgrootte van de meeste Nederlandse wijngaarden, zal het een non-issue zijn, maar blijf in twijfelgevallen aan de veilige kant. Overleg met de gemeente en benadruk de bijzondere situatie. Wijngaarden hebben een positieve uitstraling dus zijn gemeenten heel bereidwillig met het interpreteren van de regels, hoewel ze weinig bevoegdheden hebben om Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

21

uitzonderingen te maken. Wel kunnen ze besluiten dat de horecawet niet van toepassing is vanwege de zeer beperkte aard van de activiteiten zodat er van misbruik geen sprake kan zijn en er eerder sprake is van een educatieve activiteit. Overigens stelt de VWA dat een gemeente door dit toe te staan hiermee eigenlijk in overtreding is.

10 Accijns en BTW Een ieder die wijn maakt en in het verkeer brengt dient aan de belastingdienst/douane accijnzen af te dragen over de geproduceerde wijn. Overigens geldt dit ook voor handelaren/wijngaarden die wijn importeren uit het buitenland en deze vervolgens in het verkeer brengen. Voor distillatie geldt overigens hetzelfde, maar die procedure is wat strakker en dat valt buiten de scope van dit document. In het verkeer brengen wordt ruim opgevat en omvat ook gratis weggeven, uitschenken bij proeverijen etc. Kortom, vrijgesteld zijn alleen die wijnmakers die alle geproduceerde wijn zelf drinken of door hun eigen gezin laten opdrinken. Dit kan leiden tot langdurige discussies met de douane indien het gezinsverbruik door hen aan de hoge kant wordt gevonden. De accijnzen worden geïnd door de douane, een onderdeel van de belastingdienst. Het tarief in 2004 bedraagt voor stille wijn tussen de 8,6 en 15% alc. ongeveer 40 euro per hl. Miv 1-12008 is het tarief verhoogd en gesteld op 68,54 euro per hl, maar het is in en steeds stigende lijn. Gedetailleerde informatie over tarieven voor andere producten kan worden verkregen via de douane infotelefoon, 0800-0143 en via websites van douane en PW. Via dat nummer kan ook informatie verkregen worden over het kantoor waar het aanvraagformulier voor een Accijns Goederen Plaats (AGP) moet worden opgevraagd voor de eigen wijngaard. In overleg met de douane kunnen, op basis van de op het aanvraagformulier verstrekte gegevens, bepaalde ruimtes benoemd worden tot AGP. Accijns is dan pas verschuldigd wanneer de wijn de AGP verlaat, dus bv aan consumenten wordt verkocht. De heffing wordt verlegd naar een andere AGP houder als de wijn geleverd wordt aan een andere AGP. Zo’n transport moet dan vergezeld gaan van een ingevuld formulier (nr 3530). Blanco exemplaren kunnen worden aangevraagd bij 070-3066789. Het spreekt vanzelf dat dit alles gepaard gaat met vastlegging van diverse zaken in administraties die met de douane moeten worden overeengekomen en aangiftes die periodiek gedaan moeten worden op speciale formulieren. Dit betreft dan zowel voorraad-, productie- als mutatiegegevens, onder aftrek van de met de douane overeengekomen gezinsconsumptie en verliezen. De heffing van het productschap (zie hoofdstuk 5.4) is overigens gebaseerd op de hoeveelheid wijn die accijnsplichtig is, maar staat verder los van de accijns die moet worden afgedragen. Bij verkoop is over de verkoopprijs btw verschuldigd. De accijns wordt dus nogmaals belast met de btw. Wijn, als alcohol houdende drank, valt onder het 19% tarief. De belastingsdienst ziet wijn niet als voedingsmiddel dat voor een producent onder het lage tarief zou vallen. Indien wijn in de AGP verloren gaat (bv lekkage, springen slang) dan moet dat direct gemeld worden aan de douane en het moet vastgelegd worden op foto’s al;s bewijsmateriaal. Als wijn vernietigd gaat worden (bv door de afvoer) dan moet dat van te voren gemeld worden aan de douane, met plaats en tijd. Ze komen dan meestal met 2 man kijken en waarschuwen ook het zuiveringsschap ivm het risico voor de waterzuivering. Die neemt dan een monster. 10.1 Gedistilleerd Voor gedestilleerd geldt een speciale accijns- en vergunningsregeling. Die is vergelijkbaar met die rond de wijn AGP maar werkt met een aparte regeling en loopt eraan parallel. Door een erkende distilleerderij kun je laten stoken maar zelf stoken mag alleen met een vergunning. De gebruikte ketel wordt dan geinspecteerd en voorzien van loodjes. Gebruik moet van te voren worden gemeld. Van de andere kant kun je de distilleerderij de accijns laten afdragen en dan ben je qua accijnzen daarna verder vrij wat er gebeurt met de alcohol. Wijnen vallen onder de categorie laag alcoholisch, maar dranken met een percentage boven de 15% niet (uitzondringen zijn natuurlijk weer port, sherry, vermouth). Je mag alleen met extra vergunning sterke drank schenken en verhandelen. In op de markt te brengen likeur mogen geen schadelijke, geneeskundige of geestverruimende stoffen zitten. De VWA zal daar weer op controleren.

Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

22

11 Verpakkingen Met ingang van 1-1-2006 is elke producent verantwoordelijk voor het terug halen of verwijderen van door hem in omloop gebracht verpakkingsmateriaal. Tot en met 2005 werd dit geregeld via de heffingen van het Productschap Wijn, die uiteindelijk betalingen deed aan de VNG voor de kosten van bv de gemeentelijke glasbakken. Dat is per 2006 veranderd en loopt met ingang van dat jaar over een aparte stichting, NEDVANG. Elke producent moet zich bij de stichting registreren en dat gaat natuurlijk weer via hun website. Daar zijn registratiekosten mee gemoeid (tot nu toe niets van gemerkt) en uiteindelijk moet jaarlijks de hoeveelheid gebruikt materiaal (glas, plastic, metaal, papier) aan hen opgegeven worden. Vooralsnog krijgt elke bij het PW geregistreerde producent een specificatie van het PW voor de op te geven volumes. Elk type afval krijgt een eigen tarief per kg. Er ligt een schrijven van de staatssecretaris van VROM waarin wordt gesteld dat producenten die minder dan 15.000 kg in omloop brengen het beste kunnen afwachten op een definitief schrijven van productschap/brancheorganisatie. Dit is ook nog eens bevestigd in een schrijven van de KvK. Naast de kosten voor verwijdering, wil de overheid miv 1-1-2008 ook dmv belastingen de milieuvervuiling sturen. De Tweede Kamer heeft dit inmiddels goedgekeurd en het plan is om dit nog voor eind 2007 door de Eerste Kamer te laten goedkeuren. Dit is beschreven in circulaire 10.742 van het PW. Een bedrijf is belastingplichtig als ze voor de eerste keer verpakte producten aan een ander ter beschikking stellen. Dat doen zelf bottelende wijngaarden dus als ze in flessen hun wijn uitleveren. De meeteenheid daarbij is het totaalgewicht aan verpakkingsmateriaal, dus glas, etiket, kurk, capsule, doos etc. Er dient per kwartaal aangifte en betaling te worden gedaan. Indien in een kalenderjaar het totaal gewicht in omloop gebracht verpakkingsmateriaal onder de 15000 kg ligt is er geen belasting verschuldigd. Indien die grens wordt overschreden is er belasting verschuldigd vanaf de 15.000 kg. Voor elke materiaalsoort geldt een ander tarief. Gaan we voor het gemak uit van een leeg gewicht van een fles van 700 gram, dan begint het dus te tellen vanaf 20.000 flessen. Per fles van 750 ml zal het tarief gemiddeld uitkomen op 2,23 eurocent. Hiermee stijgt dus de kostprijs, excl btw. Aangezien het een belasting betreft loopt het via de belastingdienst en zijn alle formaliteiten af te handelen via de belastingtelefoon en de website van de belastingdienst. Het PW overlegt met de belastingdienst of dit (deels) vereenvoudigd kan worden op basis van de heffingsgegevens van het PW.

12 Mest- en mineralenbeleid Bedrijven met een oppervlakte van meer dan 4 ha moeten de hoeveelheid N en P in de meststoffen die worden gebruikt registreren. Deze bedrijven moeten geregistreerd staan bij het ministerie van LNV (tel 0800-2233322 of www.minlnv.nl/loket). Voor 2006 stond dit bekend onder MINAS, maar per 1-1-2006 is dit wegens EU regelgeving aangepast. Deze bedrijven krijgen dan een registratienummer, een grondkaart voor registratie van de percelen en ze moeten in principe jaarlijks een opgave doen van de gebruikte meststoffen. Verder moeten ze een bemestingsplan opstellen. Daarin moet zeker staan het areaal, grondsoort en de bijbehorende teelt. Verder moet dan per areaal aangegeven staan de maximale per jaar toegestane kg N en P. In de bijbehorende registratie per areaal moet dan de toegevoerde kilo’s worden bijgehouden. Dit moet dan ook uit de voorraadadminsitratie blijken.

13 Beschermingsmiddelen Dit is van toepassing voor ieder die professioneel werkt, dwz middelen gebruikt die gebruikt worden in niet-consumenten verpakkingen. Voor algemene achtergronden zie op de website het document met de basiskennis beschermingsmidelen. Voor elke teelt geldt een beperkte lijst van middelen die gebruikt mogen worden voor bestrijden van ziekten en plagen. Deze middelen hebben een registratiecode uitgegeven door het CTGB. Zo’n middel kan echter tussentijds worden teruggetrokken. Momenteel hebben toelating: Spuitzwavel, TOPAZ 100EC, Teldor, Rovral Aqueflo, Switch. Raadpleeg voor de actuele stand de website www.ctb-wageningen.nl. De veiligheids- en gebruiksaanbevelingen van het product moeten in acht worden genomen. Die hebben voornamelijk betrekking op de persoonlijke bescherming, omgaan met het verpakkingsafval en het effect op de omgeving, bv bijen en oppervlaktewater. Het zal duidelijk zijn dat bij gebruik de wachttijden in acht moeten worden genomen. Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

23

Per 17-1-2007 is er een nieuwe wet op de gewasbescherming en biociden van kracht. Een grote wijziging is dat er geen gedetailleerde voorschriften meer zijn voor de opslag. Hierbij geldt nu een “algemene zorgplicht”, dwz dat nalatigheid strafbaar is. De oude voorschriften waren gedetailleerd bv opslag tot een maximum van 100 kg in gesloten stalen kasten, met een maximum van 50 kg per kast. De kasten moesten ventileren naar de buitenlucht, dus niet naar een verblijfsruimte. De poeders moeten boven in worden bewaard en de vloeistoffen (in lekbakken) onderin. Deze oude voorschriften kunnen nu wel als “best practice” gehanteerd worden. Er geldt bij gebruik van professionele middelen een bewijs van vakbekwaamheid (vroeger spuitlicentie genoemd). Die heeft een geldigheidsduur van 5 jaar en kan verlengd worden als er voldoende bijscholingscursussen gevolgd zijn. Deze worden o.a. georganiseerd door de AOC's. Onder de nieuwe wet moet op elke verpakking staan of deze bedoeld is voor professioneel gebruik of niet (particulier gebruik). Een professioneel middel mag door een handelaar alleen afgegeven worden aan een persoon in het bezit van een spuitlicentie. Ze mogen ook alleen in ontvangst genomen worden door een persoon in het bezit van een licentie. Elk bedrijf dient een beschermingsplan op te stellen, een registratie te voeren van gebruik en afwijkingen van het plan te noteren en te motiveren. Een overzicht van de geldige regelgeving is te vinden op www.gewasbescherming.nl. Er zijn een aantal bladbemesters met een geringe nevenwerking tegen schimmels. Zeker bij gebruik van moderne schimmeltolerante rassen kan deze nevenwerking al voldoende zijn om de geringe schimmeldruk te weerstaan. 13.1 Biologische wijnbouw Biologische wijnbouw staat onder toezicht van SKAL. Men dient zich bij die organisatie aan te melden waarna er gedurende drie jaar een overgangstermijn geldt. In die drie jaar wordt gecontroleerd of er inderdaad aan de eisen wordt voldaan. Is dat het geval dan kan men daarna het SKAL vignet voeren en aanspraak maken op de term biologisch. Ten opzichte van de reguliere teelt gelden een aantal beperkingen. Zo mag er geen gebruik gemaakt worden van herbiciden en insecticiden. Dit dwingt bv tot mechanische onkruidbestrijding, wat meestal goed te doen is, maar de grondsoort bepaald dan veelal de mogelijkheden. Ook mag er geen kunstmest worden gebruikt en moet er gebruik gemaakt worden van organische meststoffen. Gebruik van chemische (synthetische) gewasbeschermingsmiddelen is niet toegestaan. Bij gebruik van schimmeltolerante rassen is in normale jaren de schimmeldruk zo gering dat gebruik van een bladbemester, bodemverbeteraar, compostthee, zwavel voldoende is om de plant voldoende sterk te houden. In uitzonderlijk natte jaren (bv 2007) kan in overleg met SKAL gebruik gemaakt worden van meststoffen met een gering aandeel koper, waarmee valse meeldauw kan worden bestreden. Deze toetsing stuurt momenteel niet expliciet op duurzaamheid. Overigens zal SKAL toetsen of alle toeleveranciers (ketenpartners) ook biologisch gecertificeerd zijn. Is dat niet het geval, dan wordt per situatie bekeken hoe er mee om te gaan. Als er wel vergelijkbare gecertificeerde toeleveranciers zijn, dan zal men veelal moeten wisselen van toeleverancier om zelf het certificaat te houden. De kosten van deze controles worden door het gecontroleerde bedrijf betaald. Er zijn soms subsidiemogelijkheden voor.

14 ARBO en bedrijfshulpverlening Werkgevers zijn gehouden aan de ARBO-wet. Deze wet mikt natuurlijk op grote bedrijven, maar de werking wordt langzamerhand uitgebreid, bv naar vrijwilligersorganisaties en kleinere organisaties. Zo moet er bij een bedrijf met 15 werknemers altijd een BHV-er aanwezig zijn. Die persoon is speciaal opgeleid. In een bedrijf met niet meer dan 15 medewerkers mag de werkgever zelf de BHV-taken uitvoeren, mits hij daar voor is uitgerust. Per 50 medewerkers/ bezoekers/ gasten/ vrijwilligers is er verder 1 BHV-er verplicht. Dit zal het geval kunnen zijn bij wijngaarden die met grote aantallen vrijwilligers werken en/of rondleidingen geven aan grote groepen gasten. Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

24

Er moet een risico-inventarisatie en evaluatie worden gemaakt en er moeten passende maatregelen worden genomen. Denkbij de wijnbouw aan de tractor (aftakas), werktuigen (frezen, maaiers, loofsnijders), (bekrachtigde) snoeischaren, kneuzers/ontstelers, persen, tillen van zware kratten/ flessen, glasbreuk etc. De genomen maatregelen moeten schriftelijk worden vastgelegd bv in een ontruimingsplan, bedrijfshulpverleningsplan. Ook moet er een ongevallenregistratie worden bijgehouden. Formeel moet het plan worden goedgekeurd door een ARBO-dienst. Voor kleinere bedrijven is dat te duur en kan volstaan worden met een lichtere toets. Veel brancheorganisaties hebben standaard plannen opgesteld en laten goedkeuren voor hun type bedrijven. Voor de wijnbouwsector is zo’n plan er niet, voor de fruitteelt wellicht wel. Gelet op de schaalgrootte van de meeste Nederlandse wijngaarden, zal het een non-issue zijn, maar blijf in twijfelgevallen aan de veilige kant. Een ongevallenregistratie is bv simpel. Maak een A4 formulier met kop erboven, zet in de kop het ingangsjaar, kolommen voor datum ongeval, naam slachtoffer, naam afhandelaar, aard en duur, genomen actie. Berg dit op achter een tab bij de voorraadadministratie of het logboek. Als er geen ongevallen zijn dan blijft het formulier eenvoudig leeg op de kop na en is het ook geen extra werk. Zijn er wel ongevallen dan is vastleggen nuttig, dan zie je tenminste herhalingen en kunt actie nemen.

15 Reclame voor en verkoop van alcoholhoudende dranken Alcoholhoudende dranken mogen niet verkocht worden aan personen onder de 16. Wijn valt in de categorie van drank die pas verkocht mag worden aan personen van boven de 18. Ook indirecte verkoop (iemand koopt voor een ander met een te lage leeftijd) is verboden. Dit is allemaal geregeld in de Drank en Horecawet. Dat zal voor wijn niet snel problemen geven, omdat wijn geen populaire drank is onder jongeren. Voor reclame uitingen gelden ook een aantal verplichtingen. Zo moet bij televisiereclames voor zwak alcoholhoudende dranken (o.a. wijn) de tekst “ Alcohol onder de 16, nog even niet”, minimaal 3 seconden duidelijk in beeld worden gebracht. Dit geldt voor alle getoonde reclames voor zwakalcoholhoudende dranken op televisie, in bioscopen, theaters, besloten tv circuits, discotheken etc. Voor sterk alcoholhoudende dranken blijft de oude slogan “ Geniet, maar drink met mate” gehandhaafd. Op de website www.stiva.nl is meer info te vinden over de reclamecode. Overigens is besloten dat er miv 2009 tussen 6 en 21:00 op radio en TV geen reclame gemaakt mag worden voor alcoholhoudende dranken.

Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

25

16 Bijlage 1, Extract van de oude regelgeving: volgens EG-1493. In deze bijlage worden voor de volledigheid en ter documentatie de voorschriften opgesomd die golden tot 1-8-2009 en deels (bv klassificatie) van belang zijn tijdens de overgangsperiode tot 31-12-2011.

16.1 Klassificatie van tafel- en landwijnen Elk land stelt een lijst vast (en onderhoudt deze) van druivenrassen waarvan de opbrengst gebruikt mag worden voor in de handel te brengen wijn. Er zijn door de EU beperkingen opgelegd aan de soorten. Volgens de EU regelgeving kan de lijst met toegestane rassen voor tafelwijn langer zijn dan die voor landwijn ( EU 1493, artikel 51.3), maar dat is in Nederland niet het geval. In Nederland zijn de volgende rassen toegestaan voor tafel- en landwijn (HPA 2002 artikel 4, bijlage): Auxerrois, Bachus, Bianca, Cabernet Franc, Chardonnay, Domina, Dornfelder, Dunkelfelder, Faber, Florental, Fruhburgunder, Gamay, Gewurztraminer, Holder, Huxelrebe, Johanniter, Juwel, Kerner, Kernling, landal 244, Leon Millot, Marechal Foch, Merzling, Meunier, Morio Muscat, Muller Thurgau, Orion, Ortega, Phoenix, Pinot Blanc, Pinot Gris, Pinot Noir, Plantet, Portugiezer, Rayon d’or, Regent, Reichensteiner, Riesling, Rondo, Rulander, Sauvignon Blanc, Scheurebe, Schonburger, Seyval Blanc, Siegerrebe, Sicher, St.Laurent, Sylvaner, Triomphe d’Alsace, Wurzer, Zweigeltrebe. Uitbreiding van deze lijst met rassen die in andere EU landen reeds zijn toegelaten is relatief snel. Nieuwe, in de EU nog niet toegelaten rassen, moeten eerst in Europees verband getoetst worden en dat gaat relatief traag. Aanvragen (met argumentatie) voor uitbreiding van de rassenlijst moeten bij het Productschap Wijn ([email protected]) worden ingediend. Het is verstandig om rassen die nog niet op de lijst staan bij het PW aan te vragen. Ze komen dan (volgens schrijven PW eind dec 2007) op een lijst van voorlopig toegelaten rassen en het PW gaat onderzoeken of ze op de definitieve lijst geplaatst kunnen worden. Rassen die op de voorlopige lijst staan mogen uitsluitend gebruikt worden voor productie van tafelwijn (dus geen landwijn). En dit heeft gevolgen voor de etikettering. Komen de rassen niet op de definitieve lijst dan moeten de stokken binnen 15 jaar worden gerooid of mogen alleen gebruikt worden voor wijn tbv gezinsconsumptie. De AID, de controle organisatie bij de wijnbouw en vinificatie, zal bij eventueel bezoek controleren op de rassen en in voorkomende gevallen waarschuwingen uitdelen. Een lopende aanvraag bij het PW kan boetes ondervangen. Veelal willen ze de rassen controleren op basis van originele aankoopnota’s. De AID controleert met ingang van 2006 actief bij wijngaarden van 1 hectare en groter. Rassen die niet op de lijst staan mogen alleen gebruikt worden voor wetenschappelijk onderzoek en experimenten of de wijn die ervan wordt gemaakt mag alleen gebruikt worden voor gezinsconsumptie (EU 1493, artikel 19, punt 3 en 4). Volgens EU 1622, artikel 2.1 is het verboden.wijn te maken van rassen die uitsluitend als ras voor tafeldruiven zijn ingedeeld.

16.2 Tafelwijn en landwijn Voor zowel tafelwijn als voor landwijn gelden (soms verschillende) grenswaarden voor de aanwezigheid van bepaalde stoffen. Die worden in onderstaande tabel met grenswaarden voor toegestane stoffen opgesomd. Ook gelden er beperkingen op het aantal bewerkingen die toegepast mogen worden voor het produceren van deze wijnen. De toegestane “oenologische behandelingen” worden uiteengezet in het overzicht met de behandelmethodes bij wijnbereiding. Het belangrijkste verschil tussen tafel- en landwijn is het vereiste hogere minimum aanwezige natuurlijke alcohol gehalte in de landwijn. Voor tafelwijn is deze 5% en voor landwijn 6,5% (HPA 2002, artikel 4.3) . Sommigen vinden dit laag, maar dit biedt de ruimte om in de toekomst hogere waarden te gebruiken voor kwaliteitswijnen en dit ligt in lijn met de regelgeving van andere landen. Landwijn moet voor 85% gemaakt zijn van druiven uit het aangegeven geografische gebied (EU 1493, art 51.3). Een lidstaat mag een hoger percentage voorschrijven, maar dat is in Nederland niet gedaan. Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

26

Verder mogen landwijnen alleen in de handel worden gebracht door wijnproducenten met een areaal van minimaal 1000 m2 (HPA 2002, artikel 3). De indeling naar tafel- en landwijn heeft gevolgen voor de etikettering.

16.3 Maxima/minima in stille Nederlandse wijn (geproduceerd tot 31-7-2009) Hieronder worden de grenswaarden van stoffen opgesomd die voorgeschreven zijn in de (oude) Europese en Nederlandse wijnwetgeving. De lijst bevat alle stoffen die toegevoegd mogen worden en is in dat opzicht dus volledig. Er zullen echter nog andere stoffen in de wijn voor kunnen komen die niet in de wijnwetgeving geadresseerd zijn. Daarvoor geldt dat voldaan moet worden aan de common-practice voor de voedselveiligheid, zie verder. Volgens EU 1493, artikel 46 wordt bepaald, dat bij de officiële bepaling van de aanwezige hoeveelheden van de stoffen, de door de EU voorgeschreven meetmethoden moeten worden gebruikt. Deze meetmethoden worden beschreven in VERORDENING (EEG) Nr. 2676/90 VAN DE COMMISSIE van 17 september 1990. Dit is een document van meer dan 180 pagina’s en beschrijft het meten van meer dan 40 stoffen. De voorgeschreven meetmethodes vereisen gespecialiseerde apparatuur en zijn afgestemd op laboratorium gebruik. In de praktijk van de wijnbouwer zullen eenvoudiger meetmethodes worden toegepast. Duidelijk is dat dan naar een zo groot mogelijke nauwkeurigheid moet worden gestreefd. Door de EU zijn echter niet expliciet toleranties opgegeven. Voor een overzicht van de meest relevante voorgeschreven en gebruikelijke meetmethodes raadpleeg de WIN publicatie, Meetmethoden voor de wijngaardenier. Leeswijzer: EU 1493 is een verordening die nog verdere uitwerking behoefd. In de betreffende kolom is dat in voorkomende gevallen aangegeven door de term “nog te bepalen”. De noodzakelijke invulling is dan veelal gegeven in EU 1622. Bestanddeel Alcohol

Alcohol

Alcohol

Alcohol

Alcohol Alcohol Alcohol Ammoniumsulfiet of ammoniumbisulfiet Calciumfitaat

Citroenzuur

Maximum effectief % in tafelwijn en landwijn Maximaal totaal % in witte tafelwijn en landwijn na verrijking Maximaal totaal % in rode/rose tafelwijn en landwijn na verrijking Maximale verrijking aan alcohol in tafelwijn en landwijn

Minimum effectief % in tafelwijn Minimum natuurlijk % in landwijn Minimum natuurlijk % in tafelwijn Maximale toevoeging tijdens gisting Maximale toevoeging Maximaal toegevoegde hoeveelheid

Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

EU 1493 Bijl 1, punt 13 : 15 vol%

HPA 2002

EU 1622

Bijl V, punt D.7 : 11,5 vol% Bijl V, punt D.8 : 12 vol%

Bijl V, punt C.3.a. : 3,5% Bij verordening beperkt tot 3%. Bijl 1, punt 13 : 8,5 vol % Art. 4.3: 6,5%. Bijl V, punt C.2.a :5% Bijl IV, punt 1.f : nog te bepalen Bijl IV, punt 3.p. Nog te bepalen Bijl IV, punt 3.j : nog te bepalen 27

Bijl IV : 0,2 gr/l uitgedrukt in zout Bijl IV: 8 g/hl

Bijl IV : 1 gr/l

CO2 Gistschillen

Gistvoedingszouten, diammoniumfosfaat of ammoniumfosfaat Groeifactoren, thiamine in de vorm van thiamine chloor hydraat Kopersulfaat

L-Ascorbinezuur

Metawijnsteenzuur Oenologische kool

Polyvinylpolypyrolidon SO2 *

SO2 *

SO2 *

SO2 *

Sorbinezuur

Maximale hoeveelheid toegevoegd Maximale toevoeging tijdens gisting Maximale toevoeging tijdens gisting

Bijl IV, punt 3.f : nog te bepalen Bijl IV, punt 1.o : nog te bepalen Bijl IV, punt 1.f : nog te bepalen

Maximale toevoeging tijdens gisting

Bijl IV, punt 1.f : nog te bepalen

Bijl IV : 0,6 mgr/l, uitgedrukt in thiamine

Maximale toevoeging en maximaal aanwezige hoeveelheid

Bijl IV, punt 3.w ;nog te bepalen

Maximaal toegevoegde hoeveelheid Maximaal toegevoegde hoeveelheid Maximale toegevoegde hoeveelheid bij gistende rode of witte wijn Maximale toevoeging

Bijl IV, punt 3.i : nog te bepalen Bijl IV punt 3.q ; nog te bepalen Bijl IV punt 1.i : nog te bepalen

1 g hl, op voorwaarde dat het kopergehalte van het product niet hoger wordt dan 1 mg/l 150 mg/l

Maximaal aanwezige hoeveelheid in rode wijn met een suikergehalte van minder dan 5 g/l Maximaal aanwezige hoeveelheid in witte en rosé wijn met een suikergehalte van minder dan 5 g/l Maximaal aanwezige hoeveelheid in rode wijn met een suikergehalte van meer dan 5 g/l Maximaal aanwezige hoeveelheid in witte en rosé wijn met een suikergehalte van meer dan 5 g/l Maximaal toegevoegde

Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

Bijl IV, punt 1.p : nog te bepalen Bijl V, punt A.1.a : 160 mg/l

Bijl V, punt A.1.a : 210 mg/l

Bijl V, punt A.1.a : 210 mg/l

Bijl V, punt A.1.a : 260 mg/l

Bijl IV, punt 3.h : 200 mg/l 28

Bijl IV : 2 g/l

Bijl IV : 40 g/hl Bijl IV : 0,3 gr/l uitgedrukt in zout

100 mg/l

Bijl IV : 100 g/hl

Bijl IV : 80 g/hl

Zuur

Zuur

Zuur Zuur

hoeveelheid Maximaal aanwezige hoeveelheid vluchtige zuren in rode wijn Maximaal aanwezige hoeveelheid vluchtige zuren in witte wijn Maximale ontzuring Minimaal aanwezige hoeveelheid zuur in tafelwijn en landwijn

Bijl V, Punt B 16 : 20 milleequivalent Bijl V, Punt B 16 : 18 milleequivalent Bijl V, punt E.4 : 1 g/l Bijl 1, punt 13 : 3,5 g/liter uitgedrukt in wijnsteenzuur

* SO2: Bedoeld wordt het totale sulfiet, dus de som van de vrije en gebonden sulfiet. 16.4 Behandelingen voor de eerste maal oversteken 16.4.1 Algemeen Hieronder een limitatief overzicht van de toegestane oenologische behandelingen tot en met de fase van de nog jonge gistende wijn, dus voor de eerste maal oversteken. Dit geldt dus ook voor most en gedeeltelijk gegiste druivenmost die niet voor direct menselijke consumptie bestemd is, maar bv voor latere verzoeting van de wijn. Verderop worden de behandelingen beschreven die toegestaan zijn in de volgende fase, na het oversteken en verwijderen van de wijnmoer . De behandelingen in de fasen zijn deels hetzelfde, maar soms afwijkend. Met een “*” is aangegeven of het een behandeling is die voorbehouden is aan deze fase van het proces. Voor andere wijnbouwproducten (bv mousserende wijn) zijn er vergelijkbare lijsten. Om de aansluiting bij de EU documenten gemakkelijker te maken is er daarom voor gekozen om de volgorde aan te houden uit de EU regelgeving. Toevoegen van water aan most of wijn is een niet toegestane behandeling (EU 1493, art 42.3). Een uitzondering wordt daarbij gemaakt voor die behandelingen waarbij water technisch noodzakelijk is bij de behandeling, denk bv aan het rehydrateren van gisten, inweken van bentoniet etc. Ook wordt hieronder aangegeven of er aan het productschap wijn melding moet worden gedaan van de behandeling, of de behandeling geregistreerd moet worden in een administratie en of de verplichte administratie van bepaalde gebruikte stoffen bijgewerkt moet worden. Bij twijfel of nieuwe behandelingen inmiddels zijn toegestaan en onder welke voorwaarden, kan het Productschap Wijn ([email protected]) uitsluitsel bieden. 16.4.2 Toegestane oenologische behandelingen - * Beluchting of toevoeging van zuurstof ( EU 1493, bijlage IV, punt 1.a). - Warmtebehandeling (EU 1493, bijlage IV, punt 1.b). - Centrifugeren en filtratie, met of zonder inerte toeslagstof, op voorwaarde dat er geen ongewenste residuen in het aldus behandelde product achterblijven (EU 1493, bijlage IV, punt 1.c). - Gebruik van kooldioxide (koolzuurgas) van argon of stikstof (afzonderlijk dan wel onderling vermengd) om een inerte atmosfeer te scheppen en het product onder afsluiting van lucht te behandelen (EU 1493, bijlage IV, punt 1.d). - * Gebruik van wijnbereidingsfermenten (EU 1493, bijlage IV, punt 1.e). - * Toevoeging van een of meer van de volgende stoffen: diammoniumfosfaat, ammoniumosfaat, ammoniumsulfiet, ammoniumbisulfiet, thiaminedichloorhydraat. Voor de maximale toevoeging zie de bovenstaande tabel (EU 1493, bijlage IV, punt 1.f). - Gebruik van zwaveldioxide (ook wel zwaveligzuuranhydride genoemd), kaliumbisulfiet (ook genoemd kaliumdisulfiet) of kaliummetabisulfiet (ook genoemd kaliumpyrosulfiet).

Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

29

-

-

-

-

-

-

Voor de maximale aanwezige SO2 zie de bovenstaande tabel (EU 1493, bijlage IV, punt 1.g). * Verwijdering van zwaveldioxide door natuurkundige procédés (EU 1493, bijlage IV, punt 1.h). Behandeling van witte druivenmost en nog jonge gistende witte wijn met kool voor oenologisch gebruik. Voor de maximale toevoeging zie de bovenstaande tabel (EU 1493, bijlage IV, punt 1.i). Dit moet (met de bijbehorende gegevens) vastgelegd worden in het bewerkingsregister (zie verder). * Behandeling van rode druivenmost en nog jonge gistende rode wijn met kool voor oenologisch gebruik (EU 2165). Voor de maximale toevoeging zie de bovenstaande tabel (EU 1493, bijlage IV, punt 1.i). Dit moet (met de bijbehorende gegevens) vastgelegd worden in het bewerkingsregister (zie verder). Klaring dmv een of meer van de volgende stoffen voor oenologisch gebruik : voedselgelatine, vislijm, caseine en kaliumcaseinaten, ovoalbumine en/of lactoalbumine, bentoniet, siliciumdioxide (in vorm van gel of colloïdale oplossing), kaolien, tannine, pectolytische enzymen, enzymatische bereiding van betaglucanase (EU 1493, bijlage IV, punt 1.j). Voor betaglucanase zijn verder voorwaarden beschreven in EU 1622 bijlage VII. Toevoegen van sorbinezuur of kaliumsorbaat. Voor maxima zie bovenstaande tabel (EU 1493, bijlage IV, punt 1.k). Gebruik ter ontzuring van een of meer van de volgende stoffen : neutraal kaliumtartraat, kaliumbicarbonaat, calciumcarbonaat, calciumtartraat, homogene bereiding van wijnsteenzuur en calciumcarbonaat (gelijke hoeveelheden en fijn verpulverd) (EU 1493, bijlage IV, punt 1.m). In bijlage VI van EU 1622 zijn de voorwaarden opgenomen waaraan de stof calciumtartraat moet voldoen. Elke ontzuring moet (met de bijbehorende gegevens) vastgelegd worden in het bewerkingsregister (zie verder). Er dient een afboeking plaats te vinden in de grondstoffen administratie (zie verder) van het gebruikte ontzuringsmiddel. Ook dient er (eenmalig) op de tweede dag na de eerste ontzuring in het oogstjaar een schriftelijke melding gedaan te worden aan het hoofdproductschap. Voor de details zie verder bij de meldingen aan het hoofdproductschap (HPA 2002, artikel 8.3.a) Gebruik van bereidingen van gistschillen. Voor de maximale toevoeging zie bovenstaande tabel (EU 1493, bijlage IV, punt 1.o). Gebruik van polyvinylpolypyrolidon. Voor maxima zie bovenstaande tabel (EU 1493, bijlage IV, punt 1.p). In bijlage V van EU 1622 zijn de voorwaarden opgenomen waaraan de stof moet voldoen. Gebruik van melkzuurbacteriën (EU 1493, bijlage IV, punt 1.q). De melkzuur bacteriën moeten voldoen aan de voorwaarden beschreven in EU 1622 bijlage VIII. * Verrijking dmv sacharose (bietsuiker of rietsuiker) van jonge nog gistende wijn (EU 1493 bijlage V punt D.1.a , punt D.3 en EU 1622 artikel 22). Hierbij moet gelet worden op de grenswaarden aan alcohol zoals in bovenstaande tabel aangegeven. De verrijking moet (met de bijbehorende gegevens) vastgelegd worden in het bewerkingsregister (zie verder). Er moet een afboeking van de gebruikte sacharose plaats vinden in de grondstoffenadministratie (zie verder). Er dient van elke verrijking een melding gedaan te worden aan het hoofdproductschap. Er is geen termijn gesteld voor het exacte aantal dagen waarbinnen de melding gedaan moet zijn. In de EU verordening staat dat de lidstaat een termijn vaststelt, maar in HPA 2002 is geen uitspraak gedaan. Gelet op de inhoud van de melding is het een melding vooraf, met een noodzaak tot hermelden als de geplande datum niet wordt gehaald. Zie voor details verderop bij de paragraaf met meldingen aan het hoofdproductschap (HPA 2002 artikel 7.2 en 7.3). * Versnijden van verse druiven, druivenmost mag, maar alle componenten moeten voldoen aan de eisen voor een zelfstandige tafel-, landwijn wil het resulterende product als tafel-, landwijn verhandeld kunnen worden (EU 1622, Artikel 35 punt 2). In deze fase mogen rode en witte druiven en mosten worden versneden. Versnijden moet (met de noodzakelijke gegevens) vastgelegd worden in het bewerkingsregister.

16.4.3 Niet toegestane oenologische behandelingen In de EU regelgeving bestaan er geen lijsten van niet toegestane behandelingen, omdat uitsluitend de toegestane behandelingen zijn opgesomd. Hieronder de behandelingen die in EU verband wel toegestaan zijn, maar niet voor Nederlandse stille wijn. In andere landen (bv Duitsland) kunnen ze dus gemeengoed zijn. - Aanzuren (EU 1493, bijlage V punt E.1.b en E.1.c). Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

30

-

Gebruik van hars van Aleppo pijnbomen (EU 1622, artikel 9). Gebruik van wijnsteenzuur ter ontzuring (EU 1622 artikel 8). Toevoeging van lysozyme (EU 1493, bijlage IV, punt 1.r). Voorlopig teruggetrokken in EU 1622 overweging 9. Verhogen van alcoholgehalte door toevoeging van alcohol. Die bewerking is voorbehouden aan likeurwijnen.

16.5 Behandelingen na de eerste maal oversteken. 16.5.1 Algemeen Hieronder een limitatief overzicht van de toegestane oenologische behandelingen van de wijn nadat de wijnmoer is verwijderd, dus na de eerste maal oversteken. Dit geldt ook voor gedeeltelijke gegiste most die voor direct menselijke consumptie bestemd is. In de vorige paragraaf zijn de behandelingen beschreven die toegestaan zijn in de fase voor het oversteken en verwijderen van de wijnmoer. De behandelingen zijn deels hetzelfde, maar soms licht afwijkend. Weer is met een “*” aangegeven dat een behandeling uniek is voor de fase na de eerste maal oversteken. Van groot belang is dat in deze fase niet meer met sacharose verrijkt mag worden. Voor andere wijnbouwproducten (bv mousserend) zijn er vergelijkbare lijsten. Om de aansluiting bij de EU documenten gemakkelijker te maken is er daarom voor gekozen om aan te sluiten bij de opsomming uit de EU regelgeving. Ook wordt er aangegeven of er melding moet worden gedaan van de behandeling, of de behandeling geregistreerd moet worden en of de verplichte administratie van bepaalde stoffen bijgewerkt moet worden.

16.5.2 Toegestane oenologische behandelingen - * Het gebruik in droge wijn en in hoeveelheden van niet meer dan 5% van verse, gezonde en niet verdunde wijnmoer die fermenten bevat welke afkomstig zijn van de recente bereiding van droge wijn (EU 1493, bijlage IV, punt 3.a). - * Beluchting of wassing dmv argon of stikstof (EU 1493, bijlage IV, punt 3.b). - Warmtebehandeling (EU 1493, bijlage IV, punt 3.c). Centrifugeren en filtratie, met of zonder inerte toeslagstof, op voorwaarde dat er geen ongewenste residuen in het aldus behandelde product achterblijven (EU 1493, bijlage IV, punt 3.d). - Gebruik van kooldioxide (koolzuurgas) van argon of stikstof (afzonderlijk dan wel onderling vermengd) om een inerte atmosfeer te scheppen en het product onder afsluiting van lucht te behandelen (EU 1493, bijlage IV, punt 3.e). - * Toevoeging van kooldioxide. De maximale toevoeging staat in bovenstaande tabel (EU 1493, bijlage IV, punt 3.f). De zuiverheideisen zijn vastgelegd in richtlijn EU 97/77 gewijzigd bij richtlijn EU 98/86 (EU 1622 bijlage IV voetnoot 1). - Gebruik van zwaveldioxide (ook wel zwaveligzuuranhydride genoemd), kaliumbisulfiet (ook genoemd kaliumdisulfiet) of kaliummetabisulfiet (ook genoemd kaliumpyrosulfiet). Voor de maximale aanwezige SO2 zie de bovenstaande tabel ( EU 1493, bijlage IV, punt 3.g). - Toevoeging van sorbinezuur of kaliumsorbaat, tot maximum aanwezige hoeveelheid aan sorbine als beschreven in bovenstaande tabel (EU 1493, bijlage IV, punt 3.h). - * Toevoeging van L-ascorbinezuur tot een maximum als beschreven in bovenstaande tabel (EU 1493, bijlage IV, punt 3.i). - * Toevoeging van citroenzuur ter stabilisatie van de wijn tot een maximum als in bovenstaande tabel (EU 1493, bijlage IV, punt 3.j). - Gebruik ter ontzuring van een of meer van de volgende stoffen : neutraal kaliumtartraat, kaliumbicarbonaat, calciumcarbonaat, calciumtartraat, homogene bereiding van wijnsteenzuur en calciumcarbonaat (gelijke hoeveelheden en fijn verpulverd) (EU 1493, bijlage IV, punt 3.n). In bijlage VI van EU 1622 zijn de voorwaarden opgenomen waaraan de stof calciumtartraat moet voldoen. Dit moet (met de bijbehorende gegevens) vastgelegd worden in het bewerkingsregister (zie verder). Er dient tevens een afboeking plaats te vinden in de grondstoffen administratie (zie verder). Ook dient er op de tweede dag na de eerste ontzuring in het oogstjaar een schriftelijke melding gedaan te worden aan het hoofdproductschap. Eenmaal per oogstjaar is dus voldoende. Voor de details zie verder bij de meldingen aan het hoofdproductschap (HPA 2002, artikel 8.3.a). Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

31

-

-

-

-

-

-

-

•

Klaring dmv een of meer van de volgende stoffen voor oenologisch gebruik : voedselgelatine, vislijm, caseine en kaliumcaseinaten, ovoalbumine en/of lactoalbumine, bentoniet, siliciumdioxide (in vorm van gel of colloïdale oplossing), kaolien, enzymatische bereiding van betaglucanase (EU 1493, bijlage IV, punt 3.m). Voor betaglucanase zijn verder voorwaarden beschreven in EU 1622 bijlage VII. * Toevoegen van tannine (EU 1493, bijlage IV, punt 3.n). Behandeling van witte most en nog jonge gistende witte wijn met kool voor oenologisch gebruik. Voor de maximale toevoeging zie de bovenstaande tabel (EU 1493, bijlage IV, punt 3.o). * Behandeling van gedeeltelijk gegiste druivenmost die voor rechtstreekse menselijke consumptie bestemd is, van witte wijn en rosé wijn met kaliumferrocyanide. Behandeling van rode wijn met kaliumferrocyanide of met calciumfitaat (EU 1493 punt 3.p). Deze behandeling mag uitsluitend worden toegepast door een oenoloog of een technicus die bevoegd is door de bevoegde autoriteit van de lidstaat. Voor een maximum van calciumfitaat zie bovenstaande tabel (EU 1622 artikel 13). * Toevoeging van metawijnsteenzuur. Voor het gestelde maximum zie de bovenstaande tabel (EU 1493 bijlage IV, punt 3.q). * Gebruik van Arabische gom (EU 1493 , Bijlage IV, punt 3.r). * Gebruik van DL wijnsteenzuur of een neutraal kaliumzout om het teveel aan calcium te doen neerslaan (EU 1493, bijlage IV, punt 3.s). Deze behandeling mag uitsluitend worden toegepast door een oenoloog of een technicus die bevoegd is door de bevoegde autoriteit van de lidstaat (EU 1622 artikel 15). Toevoeging om het neerslaan van wijnsteenzuur te bevorderen van kaliumbitartraat of calciumtartraat (EU 1493 bijlage IV, punt 3.v). De voorwaarden waaraan de stof moet voldoen staan in EU 1622, bijlage VI. * Het gebruik van kopersulfaat om een smaak- of geurgebrek van de wijn weg te nemen (EU 1493 bijlage IV, punt 3.w). De maximale toevoeging en het maximale gehalte staan in bovenstaande tabel. Het gebruik van een bereiding van gistschillen (EU 1493 bijlage IV punt 3.x). Het maximaal toegevoegde gewicht staat in bovenstaande tabel. Gebruik van polyvinylpolypyrolidon. Voor maxima zie bovenstaande tabel (EU 1493, bijlage IV, punt 3.y). In bijlage V van EU 1622 zijn de voorwaarden opgenomen waaraan de stof moet voldoen. Gebruik van melkzuurbacteriën (EU 1493, bijlage IV, punt 1.z). De melkzuur bacteriën moeten voldoen aan de voorwaarden beschreven in EU 1622 bijlage VIII. * Toevoer van zuurstof (EU 1493 bijlage IV, punt 4.a). Hiervoor moet zuivere gasvormige zuurstof worden gebruikt (EU 1622 artikel 18). * Toevoegen van urease (EU 1493, bijlage IV, punt 4.c). De voorschriften en zuiverheideisen worden beschreven in 1622 bijlage XI. * Versnijden van most en wijnen uit verschillende categorieen, verschillende oogstjaren en verschillende rassen (EU 1622 overwegingen 23, 24, en 25). Dit moet (met de noodzakelijke gegevens) vastgelegd worden in het bewerkingsregister (zie verder). Als categorieën waarbinnen versneden mag worden gelden rood (ook rosé) ,wit (EU 1622, artikel 34 punt 2). Mengen van rood en wit is in deze fase dus niet meer toegestaan. Als men deze wil mengen dan moet het plaats vinden door gezamenlijke vergisting van de witte en rode druiven. Met de komst van rassen met een hoog natuurlijk alcoholgehalte (bv Solaris), zou dit kunnen leiden tot cuvee’s met hoge alcoholgehaltes als de andere fractie eerder verrijkt is tot de maximale alcoholwaarde (11,5% of 12%). Bij het verzoeten van tafelwijn/landwijn die reeds eerder verrijkt is met sacharose en/of waarbij een toevoeging wordt gebruikt die reeds eerder met sacharose verrijkt is, mag de toevoeging in alcoholgehalte ten hoogste gelijk zijn aan de te verzoeten wijn (EU 1493, bijlage V, punt F.1). Indien er geen verrijking heeft plaats gevonden, mag de toegevoegde most het totale alcohol gehalte van de te verzoeten wijn met niet meer dan vol 2% laten stijgen (EU 1493, bijlage V, punt F.2). Er dient een registratie plaats te vinden in het bewerkingenregister (zie verder). Ook dient een afboekingen plaats te vinden van de voorraad aanwezige most (zie verder). Van elke verzoeting dient een melding te worden gedaan aan het hoofdproductschap (HPA 2002, artikel 7.3). Deze meldingen moeten schriftelijk worden gedaan en moeten 48 uur voor de dag van de bewerking bij het hoofdproductschap binnen zijn (EU 1622, artikel 31, punt 2). Voor details over de te melden gegevens zie verder onder meldingen aan het productschap

Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

32

16.5.3 Niet toegestane oenologische behandelingen In de EU regelgeving bestaan er geen lijsten van niet toegestane behandelingen, omdat uitsluitend de toegestane behandelingen zijn opgesomd. Hieronder de behandelingen die in EU verband wel toegestaan zijn, maar niet voor Nederlandse stille wijn. - Aanzuren (EU 1493, bijlage V punt E.1.b en E.1.c). - Versnijden van witte tafel- en landwijn met rode tafel- en landwijn (EU 1622 overweging 26). - Behandeling door electrodialyse (EU 1622, artikel 16). - Verhogen van alcoholpercentage door toevoegen van alcohol. Die bewerking is voorbehouden aan likeurwijnen. - Het gebruik van eikenchips of –krullen is in de EU inmiddels toegestaan voor rijping. In vele buitenlanden is besloten dat alleen bij gebruik eiken vaten “barrique” vermeld mag worden. In Nederland is daar geen besluit over. 16.6 Speciale verrijkingstechnieken In EU 1493, bijlage I punten 6 en 7 wordt een definitie gegeven van geconcentreerde druivenmost. Elke techniek voor dehydratatie mag, behalve rechtstreekse werking van vuur. Dus daarbij mag omgekeerde osmose ingezet worden. Hierbij neemt de waterfractie af en stijgen dus suiker-, zuur- en andere extractfracties. Wijn (idem maar dan onder punt 10) mag gemaakt worden van druiven en/of most. Dus niet van geconcentreerde most! Maar EU 1493 bijlage V staat onder D.1.a dat voor verrijking gebruik van geconcentreerde most is toegestaan ipv sacharose. Hierbij gelden dezelfde limieten voor de toename van alcohol (3%). Om te voorkomen dat de geconcentreerde most de overhand krijgt, mag (D.4) het oorspronkelijke volume van de wijn waaraan de most wordt toegevoegd, niet meer dan 11% toenemen. Verder staat in D.6 dat most niet meer dan 20% mag worden geconcentreerd. In D.1.c, staat dat (bij tafel- en landwijn) verrijken ook mag door afkoeling. Hierbij bevriest het water eerder dan het alcohol/extract mengsel, waarna dit kan worden afgetapt. Ook hier mag het oorspronkelijke volume niet met meer dan 20% afnemen en het natuurlijk alcoholpercentage met maximaal 2% toenemen. Dit concentreren door afkoeling mag niet als er al eerder door sacharose of most verrijkt is.

16.7 Etikettering De etikettering is opgenomen in verordening EU 753 en door het Productschap Wijn samengevat in een brochure Etikettering Wijn, waar verder aan gerefereerd wordt als PW BEW. Dit laatste document neemt verder de richtlijnen EU 75/106 (inhoudsmaten), 89/396 (partij/productidentificatie) en 2000/13 (etikettering levensmiddelen) mee. Ook is rekening gehouden met het Warenwetbesluit Etikettering Levensmiddelen. Opgemerkt wordt dat controle op de etikettering uitgevoerd wordt door de Keuringsdienst van Waren, maar dat deze momenteel (2003) geen actieve controle uitvoert. In supermarkten kom je zodoende fancy etiketten tegen voor de eigen huiswijnen, waar de wettelijke grenzen duidelijk zijn opgezocht. In geval van foutieve etikettering is de handelaar echter wel aansprakelijk. Onder het hoofdetiket wordt die informatiedrager verstaan die bedoeld is als belangrijkste informatiebron voor de consument. Die bevindt zich altijd aan de gezichtszijde van de fles, dwz de kant die op het schap naar de koper gericht is. Er zijn verplichte en facultatieve aanduidingen en die verschillen voor tafelwijn en voor tafelwijn met geografische aanduiding (landwijn). De informatie moet duidelijk leesbaar en onuitwisbaar zijn aangebracht (PW BEW 1). Opgemerkt wordt dat tekens die door de fabrikant van de verpakking op de verpakking zijn aangebracht (bv een volume aanduiding ingegoten in de bodem van een fles) niet onder de etikettering vallen. Als vuistregel moet worden gehanteerd dat teksten op etiketten in het Nederlands moeten worden gesteld (PW BEW 6).

Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

33

16.7.1 Tafelwijn Verplicht op hoofdetiket De benaming “Tafelwijn” (PW BEW 1.1.1.1) Aanduiding land van oorsprong , bv Nederlands product of Product uit Nederland (PW BEW 1.1.2) - Firmanaam van de bottelaar en de gemeente en de lidstaat (PW BEW 1.1.3). De lettergrootte van de gemeente van de bottelaar moet half zo groot zijn als die van de naam tafelwijn. - Het effectief alcohol volume gehalte, met een nauwkeurigheid van 0,5%. Het gehalte moet worden gevolgd door het symbool “% vol” (PW BEW 1.1.5). - Het nominaal volume. Zie hieronder de speciale paragraaf over nominale volumes.

-

Verplicht, maar naar keuze op hoofdetiket of ander etiket: Partijnummer, moet onuitwisbaar zijn vastgelegd. Dit is het nummer dat door de producent gebruikt kan worden om eenheden die in vrijwel identieke omstandigheden zijn geproduceerd (bv tank) te traceren. Voorgeschreven in HACCP (tracability en recall) (PW BEW 1.1.7). Zie verder onder de bij te houden administraties. - Indien de wijn meer dan 10 mg/liter totale sulfiet bevat (en dat zal gelet op de hygienecode, zie hoofdstuk 8, voor alle Nederlandse wijnen het geval zijn), dan zal dat miv 25 nov 2005, vermeld moeten worden op een van de etiketten. Hierbij moet de tekst “bevat” gevolgd worden door een van de woorden “sulfieten” of “zwaveldioxide” (PW circulaire 10274). De verkortingen “bevat SO2” of “bevat E220” zijn niet toegestaan. Dit voorschrift komt voort uit een EU richtlijn mbt de vermelding van allergene stoffen. Er is geen voorschrift voor lettergrootte maar de tekst dient in een oogopslag leesbaar te zijn. -

Niet toegestane vermeldingen (niet op hoofd- of nevenetiket)(PW BEW 2.0). - Oogstjaar - Naam van een of meer druivenrassen - Onderscheidingen, medailles - Aanduiding van bereidingsprocédé - Traditionele aanduidingen Zie voor facultatieve vermeldingen de aparte paragraaf.

16.7.2 Tafelwijn met geografische aanduiding (landwijn) Alleen toegestaan als aan het minimum natuurlijk alcohol % van 6,5% is voldaan (HPA 2002, artikel 4.3). Verder voorbehouden aan wijnproducenten die over een areaal van minimaal 1000 m2 beschikken (HPA 2002, artikel 3). Verplicht op hoofdetiket De benaming “Landwijn” (PW BEW 1.1.1.2) De naam van de Nederlandse provincie waarin de wijngaard is gelegen (HPA 2002 artikel 26) - Firmanaam van de bottelaar en de gemeente en de lidstaat (PW BEW 1.1.3). De lettergrootte van de gemeente moet half zo groot zijn als die van de benaming Landwijn (PW BEW 4). - Het effectief alcohol volume gehalte, met een nauwkeurigheid van 0,5%. Het gehalte moet worden gevolgd door het symbool “% vol” (PW BEW 1.1.5). De lettergrootte is minimaal 3 mm bij een nominaal volume tussen de 20 en 100 cl ( PW BEW 4). - Het nominaal volume. Zie hieronder voor de specifieke paragraaf over nominale volumes. -

Verplicht, maar naar keuze op hoofdetiket of ander etiket: - Partijnummer, moet onuitwisbaar zijn vastgelegd. Dit is het nummer dat door de producent gebruikt kan worden om eenheden die in vrijwel identieke omstandigheden zijn geproduceerd te traceren. Voorgeschreven in HACCP (tracability en recall) (PW BEW 1.1.7). Zie verder onder de bij te houden administraties. Niet toegestane vermeldingen:

Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

34

-

Niet gedefinieerd, maar je kunt stellen dat alle vermeldingen die de indruk van een kwaliteitswijn zouden kunnen wekken verboden zijn.

Zie voor facultatieve vermeldingen de aparte paragraaf.

16.7.3 Facultatief op hoofd- of nevenetiket Alle informatie die informatief en niet misleidend is voor de consument, denk aan: - Naam van de wijngaard - Oogstjaar. Verboden voor tafelwijn. Hierbij geldt het jaar waarin tenminste 85% van de gebruikte druiven zijn geoogst als te vermelden jaar (PW BEW 2.1.4). - Druivenrassen. Verboden voor tafelwijn. Alleen de voor Nederland toegelaten rassen mogen worden gebruikt en vermeld. Als een wijn voor meer dan 85% uit een ras is samengesteld hoeft alleen dat ene ras vermeld te worden. Als het product is samengesteld uit uitsluitend twee of drie rassen, dan moeten de rassen gelijkwaardig worden vermeld in dalende volgorde van hun aandeel. Indien er meer dan drie rassen zijn gebruikt mag de vermelding niet op het hoofdetiket en mogen de letters maximaal drie mm groot zijn (PW BEW 2.1.2). In een aantal gevallen is het druivenras ook een geografische aanduiding en dat zou verwarring kunnen geven. In EU 753, bijlage II is een opsomming gegeven van ongeveer 120 namen die verwarring zouden kunnen geven en waarvoor per land een uitzondering is gemaakt. Voor Nederland zijn zo toegestaan : Auxerrois, Chardonnay, Dornfelder, Fruhburgunder, Muller-Thurgau, Schonburger, Spatburgunder, Traminer Aromatico (gewurztraminer). Met de in Nederland toegestane rassen zal geen conflict ontstaan. - Specifieke kleur. In Nederland zijn rood, wit, rosé toegestaan (PW BEW 2.1.1) - Serveertemperatuur. - Plaatsnaam van de bottelaar. Kan handig zijn als plaatsnaam afwijkt van gemeentenaam. Handig om te combineren met de verwijzing naar de wijngaard bv: Gebotteld door de wijngaard te , gemeente , Nederland. - Het effectief alcohol percentage mag voorafgegaan worden door de woorden “effectief alcoholgehalte”, ”effectieve alcohol” of “alc” (PW BEW 1.1.5). - Onderscheidingen, medailles. Verboden voor tafelwijn. - Soort product (PW BEW 2.1.5). Droog mag worden vermeld als er ten hoogste 4 gram/liter restsuiker aanwezig is of als het restsuiker onder de 9 gram/liter is en het zuurgehalte (in gr/l) lager ligt dan het suikergehalte, maar wel binnen 2 punten van het suikergehalte. Halfdroog mag worden vermeld als het restsuiker tussen de 4 en 12 gram/liter ligt. Halfzoet mag worden vermeld als het restsuiker tussen de 12 en 45 gram per liter ligt. Zoet mag worden vermeld als er meer dan 45 gr/liter restsuiker aanwezig is. - Traditionele en aanvullende aanduidingen. Verboden voor tafelwijn. Deze aanduidingen zijn beperkt tot een limitatieve lijst van namen en lidstaten. Het heeft tot doel om misleiding van het publiek te voorkomen door beperking van de inzet van “algemeen geaccepteerde namen en vormen”. In EU 753 bijlage III is een lijst opgenomen van meer dan 250 namen waarvoor beperkingen gelden. Zo zijn in Nederland bv niet toegestaan : Chateau, Eiswein, Classic, Gran Reserva, Reserva, Superior, Grand Cru, Primeur, Sur Lie, Ruby, Tawny, Vintage. Er zijn overigens geen geblokkeerde “echte” Nederlandse termen, maar er zijn ook geen voor Nederland gereserveerde aanduidingen. - Indien de wijn meer dan 10 mg/liter totale sulfiet bevat (en dat zal gelet op de hygienecode, zie hoofdstuk 8, voor alle Nederlandse wijnen het geval zijn), dan zal dat miv 25 nov 2005, vermeld moeten worden op een van de etiketten. Hierbij moet de tekst “bevat” gevolgd worden door een van de woorden “sulfieten” of “zwaveldioxide” (PW circulaire 10274). De verkortingen “bevat SO2” of “bevat E220” zijn niet toegestaan. Dit voorschrift komt voort uit een EU richtlijn mbt de vermelding van allergene stoffen. Op na 1-6-2009 gebottelde/getiketteerde flessen moet ook het gebruik van kippeneiwit en caseine vermeld worden als allergene informatie. Over de presentatie wordt nog besloten.

Regelgeving voor de wijngaardenier  Stichting Wijninstituut Nederland 2008

35