Samenvatting casus door C. Roggeband, 3991 PZ,

Samenvatting casus door C. Roggeband, 3991 PZ , e-mail: [email protected] Vrouw, 39 jaar, Gehuwd, geen kinderen docente Hbo-opleiding. 8 keren adem- en ontspanningstherapie in de periode van 15-02 t/m 4-06-2010 klachten/probleemstelling 1. niet goed kunnen ontspannen 2. nek- en schouderklachten 3. vermoeidheid 4. hoofdpijn 5. slecht kunnen doorslapen NVL: 23 ATL: 41 1. diagnose: Nek- en schouderklachten, hoofdpijn, de laatste 4 maanden verergerend, sinds 2 weken thuis. Onder behandeling van psycholoog voor burn-out, depressiviteit en vermoeidheid

Setting: Individuele behandeling fysiotherapie. Op aanraden van haar psycholoog is mw. op eigen initiatief gekomen voor de AOT. Effect Licht verbeterd Sterk verbeterd Licht verbeterd Sterk verbeterd Licht verbeterd 24 – 17 36 - 27 2. beperkende voorwaarden: Sociaal: Reïntegratietraject stagneert: opbouw ervaart ze als werkdruk en is belastend. Bij het toepassen van de AOT ervaart mw. tijdelijk een zinvol effect, zoals de verminderde spanning van nek- en schouderspieren. Effect blijkt echter steeds van korte duur. Psychisch: - Lichte depressiviteitklachten, hiervoor is mw. nog steeds onder behandeling van een psycholoog. Inmiddels is mw. doorverwezen naar Indigo (2e lijn) voor verdere begeleiding. De AOT blijkt hierop onvoldoende effect te hebben gehad. - Kinderwens/ ivf-traject. Bij de laatste sessie liet mw. weten dat de laatste mogelijkheid om via een ivf-traject in verwachting te raken, is mislukt. Er zullen geen verdere stappen meer genomen worden. Mw. gaf aan dat deze definitieve beslissing zwaar en belastend voor haar is. Het is nog onduidelijk of deze beslissing op termijn een belemmerend effect heeft op verder herstel haar klachten. Ingang: instructies Handgrepen De volgende instructies worden vooral - ruglig, voeten duwen bij uitademen: Het toegepast door de patiënte zelf: bewuster worden van de ademhaling. Het - zit en bevriezen: meer aandacht naar binnen ruimer, rustiger en breder ademhalen. Kan de kunnen richten, rustiger in het hoofd worden, aandacht bij het ademhalen hebben zonder dat bewust worden van vaak hoge spanning en deze verstoord raakt. nek- en schouderspieren. Wordt thuis en - zit, wervelkolom schommelen: bewuster tussendoor tijdens het werk uitgevoerd. worden van de houding, steviger zitten en - zit gewicht voor-achter: steviger zitten, makkelijker rechtop. rustiger in het hoofd worden. Deze oefening wordt met name thuis uitgevoerd - kortlig, voeten trekken en duwen (thuis):

Zwaarder om de grond liggen, minder spanning van de nek- en schouders. Wordt hiervan rustiger in het hoofd en bewuster van de ademhaling . - lig, hoofd rollen(thuis): meer ontspanning van nek- en schouderspieren, rustige ademhaling Processen - Aandachtverschuiving: Ze voelt sneller weer rustiger in het hoofd worden. Informatie van buitenaf komt “neutraler” binnen. - Spanningsvermindering: minder spanning van haar nek- en schouderspieren, schouders hangen af. - Lichaamsbewustwording: is zich vaker bewust geworden, thuis en op haar werk, dat de nek- en schouderspieren onnodig aangespannen zijn. Hierdoor ontstaat sneller hoofdpijn. Inmiddels laat zij dit gemakkelijker los. - Functioneel bewegen: mw. voelt zich na het oefenen vaak “duidelijker, steviger staan en het hoofd staat beter op haar romp”

Conclusie: De interne zelfregulatie van mw. is duidelijk verbeterd. De hoofdpijn en nekschouderklachten hebben hier goed op gereageerd en lijken in hoge mate gevolg van disfunctionele spanning (gewone overspanning). Ook kan zij zich wat makkelijker ontspannen, komt haar energie geleidelijk weer terug en slaapt ze weer beter door. Het is aannemelijk dat deze klachten ten dele gevolg waren van disfunctionele spanning. Mw. merkt wel dat haar energieniveau en belastbaarheid nog niet terug zijn op “haar oude niveau” van een jaar geleden. De belastende omstandigheden blijven een grote rol spelen. Lichte depressiviteit is nog aanwezig en mw. blijft nog onder psychologische begeleiding. De invloed van de laatste en niet-geslaagde ivf-poging op langere termijn is nog onduidelijk.

-Cognitieve herstructurering : Het werk, op de huidige manier, kost haar nog steeds veel energie en verhoogt haar spanningsklachten. Mw. is zich er meer van bewust dat de huidige werkzaamheden moeten veranderingen om het werk voor haar nog mogelijk te maken. Herstel van evenwicht: Geleidelijk aan merkt mw. dat ze weer “normaler functioneert”in haar thuissituatie. Er zijn meer momenten van een rustig gevoel in het hoofd aanwezig en haar energieniveau verbetert, ook het doorslapen is verbeterd. Functioneel ademen: Mw. kan haar aandacht steeds makkelijker bij het ademen hebben zonder dat deze hierbij verstoord. Gevoelens van rustiger, ruimer en breder ademen komen vaker voor. niveau van overspanning: In balans, gedurende de proefbehandeling als ook daarna, omdat de instructies goed uit te voeren zijn en in de praktijk worden toepast.

Personalia: Mw. X., 39 jaar, gehuwd, geen kinderen, docente HBO-opleiding. Klachten: Mw. heeft in de afgelopen 4 maanden toenemende pijnklachten in haar nek- en schouderspieren, hoofdpijnklachten en is erg vermoeid. Onderzoek/ therapie: Er heeft geen aanvullend onderzoek plaatsgevonden t.a.v. deze klachten. Op verzoek van haar huisarts is mw. nu doorverwezen voor het behandelen van haar nek- en schouderklachten en ontspanningstherapie. Achtergrond: Volgens mw. zelf hebben haar klachten te maken met een toename van spanningen die ontstaan door haar werksituatie, t.g.v. verhoogde werkdruk in combinatie met haar privésituatie. Door haar klachten is mw. nu 2 weken thuis van haar werk, maar heeft nog niet het gevoel dat ze haar werk goed achter zich kan laten. Mw. wordt momenteel ook door een psycholoog behandeld, voor de behandeling van een burn-out en lichte depressiviteitklachten. Het hebben van een kinderwens en het tot op heden niet slagen van een zwangerschap leidt voor haar ook tot mogelijke verhoogde spanningsklachten. Zij volgt hiervoor een ivf-traject. Dit is de derde en tevens laatste keer dat ze deze procedure zal gaan volgen om zwanger te worden. Voorgeschiedenis: Enkele jaren geleden heeft mw. eerder fysiotherapie (massage en oefentherapie) voor haar nekklachten gehad, hetgeen haar destijds tijdelijk goed heeft geholpen. Algemene toestand: Mw. is erg vermoeid. Ze slaapt onrustig, zowel het inslapen als doorslapen is voor haar een probleem. Mw. voelt zich licht depressief en mw. heeft er last van dat zij in het laatste jaar 15 kg is aangekomen. Ze noemt zichzelf een „emotionele eter‟. Vraagstelling patient: Mw. zou graag beter willen leren ontspannen en daarmee een vermindering van haar pijnklachten in de schouders willen hebben. Vraagstelling therapeut: Leidt de proefbehandeling AOT tot zinvolle veranderingen voor mw. Is er na de proefbehandeling een indicatie voor vervolgbehandelingen?

Behandelverloop van eerste 4 sessies (proefbehandeling): 15-02-2010 (1)

Intake: Vragenlijsten NVL/ ATL scores: NVL (1) 15-02-2010: totaalscore 23 Subscores: Dyspnoe 2, Perifeer 11, Centraal 2, Spanning 6 ATL (1) 15-02-2010: totaalscore 41 Na de intake gaf mw. aan liever niet op een mat te liggen en gaf daarbij de voorkeur aan een oefening in zit. Zit, gewicht voor/ achter. Na een aantal keer voor-achter bewogen te hebben voelde mw. dat haar armen zwaarder werden. Bij het herhalen van deze beweging merkte ze daarnaast ook de lage rug meer ging inzakken en boller werd. Bij het op dat moment uitvragen naar haar ademhaling, ging deze vrijwel direct, voelbaar hoger zitten in de borst en werd deze onregelmatiger. Bij het voortzetten van de oefening merkte mw. dat zij een koppeling maakte van de beweging en het ademen, inademen bij het naar voren gaan. Bij het langer naar voren zitten en doorademen, ging dit moeizamer en voelde de ademhaling onprettiger aan, in haar borst. Bij het naar achteren gaan zitten werd de ademhaling weer normaler voor haar. Na afloop van de oefening gaf mw aan dat bij het zitten de voeten beter op de grond stonden, “meer geaard”, haar schouders voelde zij meer afhangen en voelde minder gespannen. Bij het staan merkte mw. dat ze rechterop stond, maar wel met afhangende schouders bleef staan. Het contact met haar voeten op de grond bleef ook duidelijk aanwezig en ze stond „zwaarder‟. Ze voelde dat haar ademhaling nog gespannen aanvoelde op haar borst en voelde zich daarbij, bij het bewust worden van haar ademhaling ook iets lichter in het hoofd worden. Voerlijst (15-02-2010): - Algemeen: warmer, zwaarder, onrustiger, trilleriger, vreemder, ruimer, lichter in het hoofd en dromeriger - Ademhaling: beter voelbaar, moeizamer, dieper - Adem voelbaar: borst, nek-hoofd en neus - Hartslag: sterker , in de borst - De oefeningen verliepen volgens haar “matig” en het was “gemakkelijk”om deze lijst in te vullen. Huiswerk: Met mw. is afgesproken dat zij thuis de oefeningen zou proberen te herhalen en vooral letten op de reacties tijdens en na de oefening. Is het o.a. mogelijk om de aandacht bij de oefening te houden en treden er zinvolle veranderingen op na het oefenen? 24-02-2010 (2) Bij het navragen van de ervaring van de eerste sessie bleek mw nog dezelfde dag nog last hebben gehad van een het lichte gevoel in haar hoofd. Echter voelde zij zich wel rustiger in het hoofd en “meer zichzelf”. Een aantal keer in de week was mw zich meer bewust geworden van haar verhoogde spanning in haar nek- en schouderspieren. Zij kon dit door de bewustwording direct loslaten. Huiswerk vorige keer: thuis heeft ze de oefening zit, gewicht voor/ achter een aantal keren gehaald, maar ze merkt dat zij de aandacht moeilijk bij zichzelf kan houden en bij het goed uitvoeren van de oefening. Wanneer ze de aandacht laat gaan naar het ademen verstoord dit haar adempatroon en deze voelt zij dan direct naar haar borst gaan en voelt moeizamer. In overleg met mw. werd besloten een oefening in lig op de mat te proberen. Bij het liggen op haar rug met gestrekte benen, gaf zij aan dat deze houding onprettig voor haar was en is gekozen voor een oefening in kortlig.

Kortlig voeten trekken/ duwen. Bij het duwen van haar voeten en bij het trekken voelde mw. goed het verschil in de drukverplaatsing naar resp. boven en onder naar de rug. Het viel haar op dat bij het aanhouden van het duwen van de voeten het doorademen moeilijker werd, meer gespannen ging en niet prettig aanvoelde. De ademhaling zat meer in haar borst- en keelregio. Bij het loslaten van het voetendrukken zakte de ademhaling weer tot aan de onderste ribben. Bij het vervolgen van de oefening, met uitademen en voeten drukken, merkte mw. dat het uitademen op een prettige manier werd ondersteund door het drukken van haar voeten. De ademhaling verliep daarna makkelijker, meer vloeiend. Na het uitvoeren voeten trekken bij inademen merkte mw. dat de ademhaling weer naar boven ging tot in haar borst, hetgeen weer onprettig aanvoelde. Tot slot na het rollen van het hoofd zakte pas weer de ademhaling naar beneden en werd deze voelbaar bij de onderste ribben, buik en flanken. Bij het staan voelde mw. dat haar schouders minder gespannen waren, haar voeten duidelijker op de grond stonden. Het stand voelde “stevig op de voeten, echter iets wiebelend, maar goed in balans”. Het viel haar op dat ze makkelijk rechtop stond. Voerlijst (24-02-2010): - Algemeen: sterker, rechter, luchtiger, losser, rustiger, opgewekter, ruimer, geconcentreerder. - Ademhaling: trager, voller, beter voelbaar, meer vanzelf - Adem voelbaar: maag, onderbuik en neus - Hartslag: duidelijker, in de keel - De oefeningen verliepen volgens haar “redelijk goed”gegaan het was “gemakkelijk”om deze lijst in te vullen. Huiswerk: herhalen van de oefeningen van vandaag en vorige keer. Mn. de oefeningen die haar goed doen proberen vaker te doen. 6-03-2010 (3) Op de dag van de vorige behandeling voelde mw. zich erg ontspannen en prettig. Mn. viel haar de rust in haar hoofd op, “het ping-pong-gevoel”in haar hoofd was sterk verminderd. Vaker heeft mw. in de afgelopen week een soort gelijk gevoel gehad. Nadat ze zich op sommige momenten even terugtrok en haar aandacht liet gaan naar het bewust voelen zitten, waarbij de aandacht ging naar haar zitvlak op de stoel en de voeten op de grond. Bij de tandarts merkte op mw. dat ze gespannen raakte, een onrustig gevoel ontstond en een toename van spierspanning in haar nek- en schouders. Ze probeerde de aandacht te brengen bij het contactpunten zij maakte in de tandartsstoel en probeerde haar voeten waar te nemen. Hierbij merkte zij op dat het onrustige gevoel verminderde en de spanning in haar nek- en schouderspieren verdween. Het deed haar goed dat zij hierop positief reageerde en had dit eigenlijk niet verwacht. Huiswerk vorige keer: Mw. vond het thuis moeilijk om de aandacht naar haar ademhaling te brengen. Op het moment dat zij dat deed werd deze onregelmatiger en ging ze hoger in de borst ademhalen. Bij het denken aan haar werk voelde zij ook een spanningtoename ontstaan in haar lichaam. Mn. de hoeveelheid van haar werk, “bergen werk en er moeten deadlines gehaald worden” belast haar. Deze gedachten krijgt ze moeilijk uit haar hoofd en spelen mn. ‟s avonds op, voor het slapen gaan. Hierdoor raakt de nachtrust dan ook regelmatig nog verstoord. Zit, knieën open/ dicht

Na de eerste ronde werd de aandacht naar de benen en voeten duidelijker en werd mw. rustiger in het hoofd, kreeg meer contact met de voeten op de grond. Bij de volgende ronde werd aandacht van het zitvlak groter en zakte mw. een klein beetje in, waardoor zij voelde dat de rug iets boller werd. Echter in de volgende ronde bleek mw. nog duidelijker dat zitten veel steviger werd voor haar en ze voelde zich een geheel worden, minder “fragmentarisch”. Dit gaf haar een gevoel van “kom maar op”. Haar ademhaling was rustiger en ze voelde dat deze gezakt was naar haar buik. Bij de volgende ronde merkte mw. een koppeling van haar ademhaling van inademen/ knieën openen en uitademen/ knieën dicht. Het sluiten van haar knieën gaf haar een beklemmend gevoel op de borst en de ademhaling ging daarvan weer omhoog. Ze voelde dat ze daarbij haar halsspieren ging aanspannen. Bij het staan, na afloop van de oefening, werd haar aandacht meer actiever, “alsof ze zo kon weglopen”. De knieën voelde meer gestrekt, ze voelde zich rechter staan. Er werd geen opmerking gegeven over het hebben van gespannen schouders. Bij het navragen hiervan was zij ook verwonderd dat zij daar nu ook geen last van had. Voerlijst (6-03-2010): - Algemeen: streker, rechter, vaster, rustiger, ruimer, aandachtiger - Ademhaling: voller, dieper - Adem voelbaar: onderbuik, mond - Hartslag: niet voelbaar geweest - De oefeningen verliepen volgens haar “goed” en het was “gemakkelijk”om deze lijst in te vullen. Huiswerk: geen duidelijke huiswerkopdracht meegegeven. Mw. zal bekijken welke oefeningen ze thuis zal gaan doen. 17-03-2010 (4) Na de vorige sessie bleek mw. op die dag meer energie te hebben. Ze voelde zich rustiger in haar hoofd. Ze had het gevoel dat informatie “meer neutraler” bij haar binnenkwam en voelde dat zij daar ook niet meteen iets mee moest gaan doen. Ze kon het op een afstand houden en dit gaf haar een prettig en rustig gevoel. Het lukte dit haar deze dag vast te houden. Op de andere dagen ging het minder goed met haar. Regelmatig voelde zij nog spanningsklachten, gespannen nek- en schouderspieren en onrustig gevoel in haar hoofd, welke werd veroorzaakt door met haar werk nog bezig te zijn. Thuis met oefenen (zit voor-achter; zit bevriezen; zit knieen open-dicht): mw. wordt rustiger in het hoofd en merkt minder spanning van nek- en schouderspieren. Inmiddels was zij enkele uren op haar werk geweest en merkte dat dit erg belastend was geweest. Zij heeft wel op haar werk duidelijk aan kunnen geven dat er werk overgenomen moest gaan worden door anderen, omdat zij dit zelf niet meer op tijd zou kunnen doen. Dit luchtte haar wel op. Het kostte mw. deze week meer moeite om het ontspannen gevoel vaker te ervaren. De reacties nadat zij oefende waren ook minder intens dan voorheen. Mw. heeft de oefening zit, voor/ achter geprobeerd dagelijks te oefenen en merkt dan dat zij daar wel iets rustiger van wordt in haar hoofd. Mw. heeft in de laatste weken veel minder hoofdpijn gehad. Kortlig voeten trekken/ duwen (2e keer). Nadat mw., na een aantal keren met haar voeten geduwd te hebben in de mat, dat ze meer ontspannen op de mat te liggen. Er ontstond een groter contact van de rug op de mat en haar schouders voelden “losser”. Bij het trekken van de voeten bleek mw. voortdurend opnieuw haar buikspieren te spannen, waardoor een vooroverkanteling van haar bekken niet mogelijk

was. Haar rug bleef plat liggen op de mat en veranderde niet. Mw. kon haar buikspieren daarbij niet loslaten. Ik koos er toen voor om naar een handgreep te gaan om mogelijk meer kanteling van het bekken te creëren. Ruglig voeten trekken –duwen (handgreep) Na het oefenen merkt mw. dat zij nog meer ontspannen op de mat lag en haar hoofd weer “leger”was geworden. Bij het vervolgens staan was er een beter contact met de voeten ontstaan, de aandacht was meer bij haarzelf, minder afgeleid en ze voelde zich meer zichzelf. Individueel verslag van vier sessies Naam: Mw. X.

V

39 jaar

Probleem: nek- en schouderklachten, hoofdpijnklachten, vermoeidheid

Instructies en handgrepen Zit, gewicht voor/achter

Dd: 15-02-10 24-02 d v w o e d v + + + o o

Kortlig, voeten trekken en duwen

6-03 w o e d + +

+ + + -

v

17-03 w o e d v + +

-

Zit, knieën openen en sluiten

w

+ + + + + + + +

Zit bevriezen (aandacht hebben bij het

+ + + + +

+ +

+ +

zitten) HG,Ruglig, voeten trekken/duwen, 1 ronde 3-plus

4/4

+ + + 2/2

1/1

1/1

Ingang: Zit, bevriezen: Op verschillende momenten van de dag is mw. zich bij het zitten bewust geworden van haar verhoogde spanning van nek- en schouderspieren. Dit is al een voldoende impuls is om de gespannen spieren los te kunnen laten en de aandacht te verplaatsen naar het lichaam. Hierdoor wordt mw. rustiger in het hoofd. Zit, voor-achter: uitvoering gemiddeld 1x per dag. Nek- schouderspieren worden meer ontspannen en ze wordt rustiger in het hoofd. De instructies geven haar een “rustmoment” op de dag, maar mw. merkt dat dit kortdurend is. Zit, knieën open-dicht: uitvoering gemiddeld 1x per dag. Nek- schouderspieren worden meer ontspannen en ze wordt rustiger in het hoofd. Handgreep voeten trekken/ duwen: werd als prettig ervaren. Zij werd rustiger in het hoofd en “meer zichzelf”. Processen: - Aandachtverschuiven: Ze voelt zich rustiger in haar hoofd. Informatie van buitenaf komt “neutraler” binnen. Tijdens het oefenen in zit merkt mw. dat de aandacht makkelijk verschuift naar haar zitvlak en voeten. - Spanningvermindering: minder spanning van haar nek- en schouderspieren, schouders hangen meer af bij het staan, zwaarder staan. - Lichaamsbewustwording: mw. is zich meer bewust geworden van situaties waarin verhoogde spierspanning ontstaat in de nek- en schouderspieren. O.a met de gedachten bij het werk leidt tot een verhoogd dit spanningsgevoel van deze spieren. Wanneer mw. zich ervan

bewust geworden is, kan zij deze verhoogde spierspanning loslaten. haar verhoogde spanning van haar nek- en schouderspieren, welke ze op dat moment kan loslaten. - Functioneel bewegen: mw. voelt zich na het oefenen vaak „duidelijker, steviger, sterker en rechter staan‟ en „er is een goede in balans in het staan‟. -Cognitieve herstructurering: mw. had niet verwacht dat zij met bepaalde oefeningen haar onrustige gevoel in het hoofd en de spanning van haar nek- en schouderspieren kon verminderen. Mw. is zich ook meer bewust geworden dat het overdragen van bepaalde verantwoordelijkheden op haar werk een positief effect hebben op haar spanningsklachten. Volledige werkintegratie ziet mw. op kort termijn nog gebeuren. - Herstel van evenwicht: na de 3e sessie viel mw. op dat ze meer energie had gekregen bij het weggaan. Mw. voelt zich in het geheel minder vermoeid na 4 sessies. Disfunctioneel ademen: er is geen functioneel ademproces aanwezig. Mw. is zich meer bewust geworden van haar ademhaling en eigenlijk meer de verstoring daarvan. Wanneer haar aandacht naar het ademen toegaat, wordt deze voelbaar minder prettig voor haar. De ademhaling gaat hoger in de borst zitten en deze voelt erg gespannen. Beperkende voorwaarden: Sociaal: Burn-out. Bij aanvang van de behandeling is mw. volledig thuis en binnenkort beginnen met een re-integratietraject voor het opbouwen van haar werkuren. Gedurende de eerste sessies heeft mw. bepaalde verantwoordelijke taken kunnen overdragen naar andere collega‟s en ervaart dit als prettig, geeft haar minder drukte in het hoofd. Echter ziet mw. er tegenop om haar werkuren weer te gaan uitbreiden. Gedurende het werk slaagt mw. er niet om AOT-oefeningen toe te passen. Haar aandacht gaat dan uit naar haar werkzaamheden en vergeet dan haar oefeningen te doen. Psychisch: - Lichte depressiviteitklachten, hiervoor onder behandeling van een psycholoog. - Kinderwens, echter lukt het niet om in verwachting te raken. Inmiddels is mw. met haar 3e IVF-traject bezig. Indien deze poging niet slaagt zal dit mogelijk de laatste poging zijn voor haar. Effecten op probleem: - Beter kunnen ontspannen - Nek- en schouderklachten - Vermoeidheidsklachten - Hoofdpijn

licht verbeterd licht verbeterd licht verbeterd verbeterd

Het nivo van overspanning: In balans. Alle instructies lukken. Conclusie/ verdere beleid: De proefbehandeling geeft aan dat de aangegeven klachten voor een deel het gevolg zijn van een mate van overspanning. Inmiddels kan mw. zich iets beter ontspannen, is er een vermindering van haar nek- en schouderklachten opgetreden en zijn hoofdpijnklachten duidelijk verminderd zijn. Ook ervaart mw. dat zij minder vermoeid is. De beperkende voorwaarden vormen tot nu toe nog een belemmering voor verder herstel. Mw. geeft wel aan het gevoel te hebben dat ze „er nog lang niet is‟ en zou graag verder willen met de AOT. Daarnaast blijft mw. nog onder behandeling van de psycholoog. Er is besloten de behandeling voort te zetten. NVL-lijsten:

NVL (1) 15-02-2010: NVL (2) 17-03-2010:

Totaalscore 23 Subscores: Dyspnoe 2, Perifeer 11, Centraal 2, Spanning 6 Totaalscore 24 Subscores: Dyspnoe 5, Perifeer 11, Centraal 2, Spanning 5

Conclusie NVL: Geen verbetering op de totaalscore van de NVL, zelfs een lichte toename. Er heeft een toename van de subscore dyspnoe. Mw. is zich meer bewust van haar gestoorde ademhaling. ATL-lijsten: ATL (1) 15-02-2010: totaalscore 41 ATL(2) 17-03-2010: totaalscore 36 Conclusie ATL: Er is een verbetering op de ATL-scorelijst zichtbaar. Mn. op de items „vermoeidheidsklachten‟ en het „kunnen ontspannen‟ is de score verlaagd van 4 3 punten. Vragenlijst “toepassingen en ontspanning‟ (17-03-2010) - ontspanning in rust: 6 - ontspanning bij inspanning: 0 - nadelen van oefenen: 3 - voordelen van oefenen: 9 Mw. oefent gemiddeld 1x per dag.

Vervolg behandeling 5 t/m 8:

Behandelverloop: 24-03-2010 (5) Na de vorige sessie had mw. een ontspannen gevoel over zich. Zij kon het gevoel (“alles onder controle moeten houden”) goed loslaten. Dit gaf haar een rustiger gevoel hetgeen zij enkele dagen kon vasthouden. Ze heeft ook minder “gepiekerd” over dingen. Zelfs had ze het gevoel dat ze meer energie had gekregen. Opmerkelijk vond ik haar stralende gezicht. Ze keek blijer uit haar ogen en zag er minder vermoeid uit. Oefeningen die zij zelf heeft gedaan waren “knieen open-dicht” en “kortlig voeten trekkenduwen”. Mw. heeft dagelijks kunnen oefenen. Na het oefenen werd ze rustiger in het hoofd en kon zich weer beter „focussen‟ op bepaalde dingen. Mw. merkt geleidelijk aan dat haar negatieve gedachten minder op de voorgrond komen te staan. ‘Zit, wervelkolom schommelen’ en ‘zit voor-achter bewegen met het hoofd houden’ Na het oefenen merkt mw. dat haar schouders weer meer ontspannen zijn en haar ademhaling voelt minder gespannen. Deze is voelbaar in de borst en de ribben. Na de oefening de 2e oefening voelde mw. zich veel „breder‟ op de kruk zitten. Haar hoofd voelde zij steviger op de romp staan en het kostte haar weinig moeite om rechtop te zitten. 7-04-2010 (6) Na de vorige sessie merkte mw. dat zij zich „vrijer‟ voelde en had een prettig gelaten gevoel over zich. Er kwam in haar op dat ze wat „aardiger voor haarzelf‟ moet zijn, bv. zichzelf gunnen om na het werken ook even in de tuin te zitten en genieten van niets te hoeven doen. Ze heeft het gevoel gekregen dat ze „meer uit het dal klimt‟ en heeft meer energie gekregen om thuis weer dingen aan te pakken. Haar energieniveau en concentratievermogen verbeteren, maar zijn nog niet op het niveau van een jaar geleden. Ook voelde zij zich toen vrolijker dan nu. Haar werkzaamheden houdt ze nog beperkt en voelt dat zij dit op kort termijn ook nog niet wil gaan uitbreiden. Telkens is ze zich weer bewust van een te hoge spanning van haar nek- en schouderspieren en het druk zijn in het hoofd. mn. na het werken heeft ze daar veel last van. Wanneer mw. thuis oefent (mn. zit bevriezen en kortlig voeten trekken-duwen), lukt het haar om minder in haar hoofd te gaan zitten en haar spieren te ontspannen. Ruglig,hoofd rollen De oefening was goed uitvoerbaar, maar mw. merkte dat wanneer zij haar aandacht naar haar ademhaling liet gaan en ook haar handen op haar buik legde, dat deze er onrustig werd. Nadat we het „hoorbaar uitademen‟ toegepast hadden werd de ademhaling weer rustig. Hierdoor kon zij ook de ademhaling ontkoppelen aan het hoofd rollen. Na afloop merkte mw. dat haar lichaam weer platter op de mat lag, haar schouder en armen meer ontspannen waren. De ademhaling was groter en vrijer geworden in de borstkas. In haar hoofd was ze, tijdens het liggen, rustiger geworden, een prettig gevoel, “een soort van roes”. Bij het staan na de oefening was het „berustende gevoel in haar hoofd‟ nog wel aanwezig maar minder intens geworden.

19-05-2010 (7) De prettige bevinden van de vorige sessie hielden nog een tijd aan. Inmiddels was mw. naar het buitenland op vakantie geweest en had daar een goede tijd gehad. Het slapen ging beter en ze had weer meer energie gekregen. Vandaag was weer haar eerste werkdag en ze merkte daarbij dat het stressgevoel in haar hoofd weer was toegenomen en de spanningsklachten van haar schouders. Mw. is zich steeds meer bewust geworden dat zij het anders wil hebben in haar werk, “de structuur waarin ik nu zit past niet zo bij mij”. Inmiddels blijkt de derde ivf-poging te zijn mislukt en overweegt nu definitief te willen stoppen met dit traject. Echter twijfelt ze over deze keuze en vraagt zich af, gezien haar huidige situatie, of dit het juiste moment is om daarover een beslissing te nemen. Mw. geeft aan dat er wel degelijk een toekomst voor haar kan zijn zonder kinderen en ze is hierover anders gaan nadenken. Bij het oefenen thuis (ruglig hoofdrollen, vaak op bed) en oefeningen in zit (voor-achter bewegen, knieen open-dicht en zit bevriezen) kan zij haar spanningsklachten van haar nek/ schouder verminderen en wordt ze hiervan rustiger in het hoofd. Handgreep lig, voeten duwen op uitademen Het viel mw. op dat zij haar aandacht goed bij de ademhaling kon hebben zonder dat deze ervan verstoord raakte. Het loslaten van de voeten bij het inademen resulteerde in een ruimere en bredere inademing. Na afloop voelde ademhaling rustiger en was ook duidelijk zichtbaar. Bij het staan bleef de ademhaling rustig en stond zij stevig en voelde haar “hoofd beter op haar romp staan”.

4-06-2010 (8) NVL en ATL laten invullen: NVL score 17 (was bij aanvang 23) ATL score 27 ( was bij aanvang 41) Na de vorige sessie bleef mw. een goed gevoel vasthouden. Het was haar opgevallen dat zij vorige keer veel verteld had en het verbaasde haar dat dit zo gemakkelijk was gegaan. In de afgelopen weken thuis merkte ze dat ze steeds “normaler gaat functioneren”. Haar “dips”duren korter. De input van haar werk is nog steeds groot en beïnvloed duidelijk haar stemming. Fysiek kan ze weer hebben en heeft weer een lange wandeltocht van 25 km kunnen maken. Het lukt haar om dagelijks in ruglig het hoofd rollen te oefenen en in kortlig het voeten trekken-duwen, waarbij haar spieren van de nek- en schouders weer ontspannen en het in haar hoofd rustiger wordt. Op het werk kan ze momenten vinden waarin ze zich meer bewust wordt van het zitten, waardoor ze vaker haar nek- en schouderspieren kan loslaten. Dit resulteert in minder hoofdpijnklachten na het werk. Zit, voor achter met ademen en handgreep: zit wervelkolom schommelen Tijdens het wervelkolom schommelen merkt mw. dat haar spanning van de nek- en schouderspieren verminderen en het schommelen in de 2e en3e ronde makkelijker gaan. Na afloop zit mw. stevig, makkelijk rechtop en is de ademhaling zichtbaar en voelbaar voor haar rustiger geworden. Wanneer ze gaat staan blijft de ademhaling “rustig en groot” en voelt dat ze stevig staat, “mijn zwaartepunt is verplaatst van mijn romp naar het bekken”. Het hoofd voelt “leger”aan.

Naam: Mw. X.

V

39 jaar

Probleem: nek- en schouderklachten, hoofdpijnklachten, vermoeidheid, slecht doorslapen Dd: 24-03 d v w

7-04 o e d v

Kortlig, voeten trekken en duwen

++

+ +

Zit, knieën open-dicht

++

Instructies en handgrepen Zit, gewicht voor/achter

19-05 w o e d v + +

4-06 w o e d v w + + + + +

+ + + +

Zit bevriezen (aandacht hebben bij het

+ +

+ +

zitten) Zit, voor achter, (+ hoofd begeleiden)

+ + +

Ruglig, hoofd rollen

+ + + + +

Ruglig, handgreep voeten drukken bij

+ + + + +

uitademen Zit , handgreep wervelkolom schommelen

3-plus

2/2

+ + +

1/1

1/1

Ingang: Zit bevriezen /zit: voor-achter en kortlig, hoofd rollen en voeten trekken-duwen: mw. merkt dat zij haar spieren van de nek en schouders beter kan ontspannen. In eerste instantie oefening thuis, geleidelijk aan probeert ze oefeningen ook op haar werk toe te passen. Kortlig, voeten duwen-trekken: regelmatige toepassing, waarbij zij haar spierspanningklachten kan verminderen en „rustiger in het hoofd‟ wordt. De rustmomenten kan mw. langer vasthouden dan bij aanvang van de AOT- behandeling. Handgreep ruglig, voeten drukken bij uitademen en handgreep zit, wervelkolom schommelen: mw. kon steeds beter haar aandacht bij het ademen hebben, zonder dat dit meteen een verstoring gaf van het ademritme. Processen: - Lichaamsbewustwording: Mw. is zich steeds vaker bewust geworden gedurende de afgelopen sessies en tijdens het werk dat de nek- en schouderspieren onnodig aangespannen worden. Hierdoor ontstaat sneller hoofdpijn. Inmiddels laat zij dit gemakkelijker los. - Spanningvermindering: minder spanning van haar nek- en schouderspieren, schouders hangen af. - Aandachtsverschuiving: Ze voelt sneller weer rustiger in het hoofd worden. Informatie van buitenaf komt “neutraler” binnen. - Cognitieve herstructurering : Het werk, op de huidige manier, kost haar nog steeds veel energie en verhoogt haar spanning van de nek- en schouderspieren, waardoor ze na afloop regelmatig hoofdpijn heeft. Mw. is zich er meer van bewust dat de huidige werkzaamheden moeten veranderingen om het werk voor haar nog mogelijk te maken. Mw. kijkt vaker met andere ogen naar haar verlangen naar eigen kinderen te hebben. Ze kan zich nu ook meer een plezierig leven zonder eigen kinderen voorstellen. Functioneel ademen: In tegenstelling tot de proefbehandeling blijkt mw. haar aandacht steeds makkelijker bij het ademen te kunnen hebben zonder dat deze hierbij verstoord. Het gevoel van vaker rustiger, ruimer en breder ademen komen vaker voor.

- Functioneel bewegen: mw. voelt zich na het oefenen vaak “duidelijker, steviger staan en het hoofd staat beter op haar romp” - Herstel van evenwicht: Geleidelijk aan merkt mw. dat weer “normaler functioneert”in haar thuissituatie. Het energieniveau van mw. Is verbeterd. Ook de slaapklachten zijn verminderd, mw. Geeft aan dat zij inmiddels weer beter door kan slapen. Ze voelt zich meer blij en er ontstaat een meer stralende blik tijdens de sessies. Beperkende voorwaarden: Sociaal: Burn-out. Re-integratietraject stagneert: opbouw ervaart ze als werkdruk en is belastend. Bij het toepassen van de AOT ervaart mw. tijdelijk een zinvol effect, zoals de verminderde spanning van nek- en schouderspieren. Effect blijkt echter steeds van korte duur. Psychisch: - Lichte depressiviteitklachten, hiervoor is mw. nog steeds onder behandeling van een psycholoog. Inmiddels is mw. doorverwezen naar Indigo (2e lijn) voor verdere begeleiding. De AOT blijkt hierop onvoldoende effect te hebben gehad. - Kinderwens/ ivf-traject. Bij de laatste sessie liet mw. weten dat de laatste mogelijkheid om via een ivf-traject in verwachting te raken, is mislukt. Er zullen geen verdere stappen meer genomen worden. Mw. gaf aan dat deze definitieve beslissing zwaar en belastend voor haar is. Het is nog onduidelijk of deze beslissing op termijn een belemmerend effect heeft op verder herstel haar klachten. Effecten op probleem: - Beter kunnen ontspannen - Nek- en schouderklachten - Vermoeidheidsklachten - Hoofdpijn - Slecht doorslapen

licht verbeterd sterk verbeterd licht verbeterd sterk verbeterd licht verbeterd

Het nivo van overspanning: In balans. Alle instructies lukken. Conclusie/ verdere beleid: Een aanzienlijk deel van de klachten heeft te maken met disfunctionele spanning. De AOT heeft ertoe geleid dat mw. zich makkelijker kan ontspannen en minder pijnlijke neken schouderspieren heeft. Ook zijn de hoofdpijnklachten sterk verminderd. Haar energie komt geleidelijk weer terug en zij slaapt weer beter door. De interne zelfregulatie is hierdoor verbeterd. Mw. merkt wel dat haar energieniveau en belastbaarheid nog niet terug zijn op “haar oude niveau” van een jaar geleden. Lichte depressiviteit is nog aanwezig. De invloed van de laatste en niet-geslaagde ivf-poging op langere termijn is nog onduidelijk. Mw. vindt dat ze met AOT goed vooruit is gekomen. Mw. geeft aan dagelijks aot-oefeningen toe te passen. Mw. heeft het gevoel dat zij zelfstandig met de AOT verder kan gaan. In de komende tijd zal mw. een psychologisch traject doorlopen bij Altrecht. Daarnaast zal mw. verder gaan met de re-integratie op het werk en mw. zal haar werkuren geleidelijk weer op gaan bouwen. Op dit moment vindt zij het maken van verdere afspraken niet nodig en we hebben daardoor besloten verder geen afspraken meer te maken.

NVL-lijsten: NVL (1) 15-02-2010:

Totaalscore 23 Subscores: Dyspnoe 2, Perifeer 11, Centraal 2, Spanning 6

NVL (2) 17-03-2010:

Totaalscore 24 Subscores: Dyspnoe 5, Perifeer 11, Centraal 2, Spanning 5

NVL (3): 4-06-2010

Totaalscore 17 Subscores: Dyspnoe 4 , Perifeer 8 , Centraal 1, Spanning 4

Conclusie NVL: de score is veranderd van een verhoogde naar een normale score. ATL-lijsten: ATL (1) 15-02-2010: totaalscore 41 ATL(2) 17-03-2010: totaalscore 36 ATL(3) 04-06-2010: totaalscore 27 Conclusie ATL: de score is met de tijd verbeterd. Met name haar vermoeidheidsgevoel is verbeterd en mw. heeft minder moeite zich te ontspannen. Vragenlijst “toepassingen en ontspanning‟ (17-03-2010) - ontspanning in rust: 6 - ontspanning bij inspanning: 0 - nadelen van oefenen: 3 - voordelen van oefenen: 9 Mw. oefent gemiddeld 1x per dag. Vragenlijst “toepassingen en ontspanning‟ (4-06-2010) - ontspanning in rust: 6 - ontspanning bij inspanning: 2 - nadelen van oefenen: 3 - voordelen van oefenen: 10 Mw. oefent gemiddeld 2-3x per dag. Conclusie “vragenlijst toepassingen en ontspanning”: Mw. is zich vaker bewust van ontspanning bij inspanning en is vaker op de dag gaan oefenen.