Vereniging voor de vergelijkende studie van het recht van Belgié en Nederland
Samenloop van grondrechten in verschillende rechtsstelsels, multiculturaliteit in het strafrecht & schuldsanering en collectieve schuldenregeling Preadviezen 2008 door Aernout Nieuwenhuis en Laurens Dragstra Jan Velaers Luc Huybrechts Hein Wolswijk Frits Salomons Bertel De Groote en Stefaan Voet
Den Haag Boom Juridische uitgevers 2008
Inhoud
Preadviezen publiekrecht Van minimum, tekort en meerwaarde. Een vergelijking tussen de grondwettelijke bescherming van grondrechten en de bescherming op grond van het EVRM Aernout Nieutuenhuis en Laurens Dragstra
n
1 1.1 1.2 1.3 1.4
Inleiding Grondrechten in de Grondwet Grondrechten in het EVRM Vraagstelling: de onderlinge verhouding Opbouw preadvies
n n 12 14 14
2 2.1 2.2
Bescherming van grondwettelijke grondrechten Toetsingsverbod, trias politica en de plaats van de rechter Het grondwettelijke beperkingssysteem
15 15 25
3 3.1 3.2
Bescherming op grond van het EVRM Interpretatie door het EHRM De Nederlandse rechter en de jurisprudentie van het EHRM
33 34 46
4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
Meerwaarde, samenloop en botsing Enkelvoudige bescherming Overeenkomst en verschil in interpretatie reikwijdte Aanvullen/overlappen Meerwaarde Grondwet Conforme interpretatie Strijd tussen EVRM en op de Grondwet gebaseerde verplichtingen tot beperking? Strijd tussen Grondwet en op het EVRM gebaseerde verplichtingen tot beperking?
61 62 62 63 65 67
69
4.8
Positieve verplichtingen, rechter en wetgever
70
5
Slotopmerkingen
72
4.7
Literatuur
68
75
De samenloop van grondrechten in het Belgische rechtsbestel Jan Vclaers 1 1.1 1.2 2 2.1 2.2 3 3.1 3.2 3.3
4 4.1 4.2 4.3
De samenloop van grondrechten: de centrale toetsing aan de Grondwet en de diffuse toetsing aan de verdragen Het Belgische systeem: het gevolg van een ongeordende samenloop van omstandigheden Een 'guerre des juges' vermeden... De meerwaarde van de Grondwet resp. de verdragen bij het waarborgen van grondrechten De catalogus van grondrechten Het waarborgsysteem van de grondrechten De verhouding tussen de grondwettelijke en de verdragsrechtelijke bescherming van grondrechten Het beginsel van de 'eensluidende interpretatie' Het beginsel van de meest gunstige clausule De voorrang van het Europees en internationaal recht op de Grondwet of vke versa.7: het Belgisch 'voorwaardelijk monisme' De 'samenloop van grondrechten' in het perspectief van het recht van de Europese Unie De bescherming van de grondrechten en de Europese Unie Welke nationale rechter toetst de wetten die het secundair Europees recht implementeren (eerst) aan de grondrechten? Kunnen de wetten die het secundair Europees recht implementeren nog wel aan titel II van de Grondwet worden getoetst?
81
82 °2 84
93 93 96
I0
° ° 106 I0
112
121 12.1 123 128
Preadviezen strafrecht Multiculturaliteit in het Belgische strafrecht Luc Huybrechts
143
1
Multiculturaliteit en de rechtsorde
143
2 2.1 2.2
Recht op beleving van de eigen cultuur Traditionele liberale fundamentele rechten en vrijheden Moderne sociale grondrechten en recht op maatschappelijke en culturele ontplooiing
144 145
Strafbepalingen die culturele vrijheid waarborgen Vrije uitoefening van de erediensten en vrijwaring van de andere door de Grondwet gewaarborgde rechten en vrijheden Voorrang van het burgerlijk huwelijk
149
3 3.1 3.2
146
149 150
3.3 3.4 3.5 3.6
Kanselmisdrijf Dåden van willekeur die inbreuk maken op door de Grondwet gewaarborgde vrijheden en rechten Door racisme of xenofobie (vreemdelingenhaat) ingegeven dåden Geheimvanstaatvandebedienaarvandeeredienst
151 153 155
4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
Strafbaarstellingen van culturele gewoonten en gebruiken Begraafplaatsen en begravingen Bigamie Schijn- en gedwongen huwelijk Genitale verminking van meisjes en vrouwen Rituele slachtingen Hoofddoek die onherkenbaar of niet-identificeerbaar maakt
156 157 158 162 164 165 167
5 5.1 5.2 5.3
Cultureel verweer 'Cultural defense' in de VSA Cultureel verweer in Nederland Cultureel verweer in Belgié
168 168 169 172
6 6.1 6.2 6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.2.4 6.3 6.4 6.4.1 6.4.2 6.4.3
Culturele achtergrond en strafvonnis Onbekendheid met de wet Dwang van de cultuur Schennis van de seksuele eer Laster, eerroof en belediging Grond van rechtvaardiging Grond van verschoning Duiding van de uitvoering van het misdrijf Straftoemeting en cultureel misdrijf Cultureel element als wettelijkverzwarendeomstandigheid Cultureel element als verzachtende omstandigheid Cultureel element als motief voor de straftoemeting
172 172 173 173 175 176 177 178 180 180 181 182
7 7.1 7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.2
Vreemde cultuur in het strafproces Culturele beleving voor de strafrechter Aanwezigheid als toehoorder Eedaflegging als getuige Verschijning als partij Rechterlijke beoordeling
184 184 184 186 187 187
Multiculturaliteit in het Nederlandse strafrecht
151
189
Hein Wolsuujk 1
Inleiding
189
2
Cultureel delict, cultureel verweer, cultuur
190
3
Juridisch kader
*9 2
4 4.1 4.2 4.3
Cultuur en (straf)wetgeving Strafbepalingen en strafuitsluitingsgronden Bepalingen aangaande de vervolgbaarheid Van algemene regel naar toepassing (vooruitblik)
X
5
Gebruik van culturele gegevensbij het bewijs
200
6
Cultuur en interpretatie van delictsbestanddelen
203
7 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5
Cultuur en strafuitsluitingsgronden Ontoerekenbaarheid Overmacht Noodweer(exces) Tuchtigingsrecht, toestemming Verontschuldigbare rechtsdwaling (ongeschreven schulduitsluitingsgrond)
210 210 210 2I 7 222
8
Culturele factor in de straftoemeting
224
9
Afsluitende opmerkingen
228
94 194 19^ 199
223
Preadviezen privaatrecht Schuldsanering voor natuurlijke personen in Nederland
229
Frits Salomons 1
Inleiding
229
2 2.1 3 3.1 3.2 3.3 3.4
Plan van behandeling De basisprincipes Een beetje geschiedenis Dewetgevingvani838 De Faillissementswet Naar een wettelijke schuldsaneringsregeling Eerste wijzigingen in de wettelijke schuldsaneringsregeling
231 233 241 241 243 244 245
4 4.1 4.2 4.3 4.4
Het buitengerechtelijke ('minnelijke') traject Enige gegevens over minnelijke schuldhulpverlening Wettelijke beperkingen voor schuldbemiddeling Medewerking van schuldeisers Gedwongen medewerking van schuldeisers
247 247 249 250 251
5 5.1 5.2 5.3
De procedure Hetverzoek De toepassingvan de schuldsaneringsregeling Einde van de toepassing van de schuldsaneringsregeling
255 255 257 260
6 6.1 6.2
Nader over de toegang Het minnelijk traject Beoordeling van de schuldenaar
262 262 264
7 7.1 7.2 7.3
Bevoegdheden van de bewindvoerder; toezicht door de rechter-commissaris; de schuldeisers De bewindvoerder De rechter-commissaris De schuldeisers
268 269 271 273
8
De schone lei
275
9
Advisering Commissie insolventierecht
278
10
Afsluiting
282
Tien jaar Belgische Collectieve Schuldenregeling (kritisch) geévalueerd Bertel De Groote en Stefaan Voet
287
1 1.1 1.2 1.3
Inleiding Wettelijk kader Verantwoording Europese context en referentiekader
287 287 289 291
2
Legitieme en solidaire insolventiewetgeving voor particulieren
292
3
Bevrijdingsregeling
295
4
Voorkeur voor buitengerechtelijke aanpak
297
5
Gerechtelijke procedure
299
6
Aandacht voor de zekerheidsstellers
301
7
Bescherming van goederen en inkomsten van de schuldenaar
303
8
Aanzuivering binnen een redelijk tijdschema
304
9
Niet-discriminatie
307
10
Professionele omkadering
308
11
Slotbeschouwingen
311
Preadviezen 1997-2008
10
317
