S I B E R I Ë… Wie wekt de Slapende Reus?
“Wie wekt de Slapende Reus?” • “Reus”: ca. 13.120.000 km² = 435 x België • “Slapend”: “Sibir” (Tat.) = “Slapend land” enorme economische mogelijkheden in de Siberische ondergrond • “Wekken”: aandeel in BNP 1995 > 2001 = Centraal-Rusland (Moskou): 25,1% > 32,9% Noord-Westen (Petersburg): 10,6% > 9,6% Siberië: 35,4% > 31,8%
1
Siberië… Wat? (1) • Geografische (ruime) betekenis: – Van de Oeral tot de bergruggen van de waterkering van de Stille Oceaan
Siberië… Wat? (2) • Politiek-administratieve betekenis: – Één van de 7 districten van de Russische Federatie (sinds 2000)
2
Siberië… Wat? (3) • Economische betekenis: – “Sibirskoje soglasjenije (Siberisch verdrag)” (1992) = • ‘Siberisch federaal district’ + • Tjoemen (deel van het ‘Oeral federaal district’) + • Jakoetië (=Sacha; deel van het ‘Verre Oosten district’) – 70-75% van de natuurlijke rijkdommen van Rusland ! – ¾ van de inkomende harde valuta in Rusland komen uit de export van olie en gas !
Siberië… Wat? (4) • Sibirskoje soglasjenije (Siberisch verdrag)
3
Geografie van Siberië (1) • Oppervlakte: 13.120.000 km² tussen 49° en 82° NB en 60° OL en 170° WL (Gent = 51° NB; Vladivostok = 43° NB = Marseille)
• 9 tijdzones • Bevolking: 39.000.000 (= 3,0 / km²; 27% van de Russische bevolking – 8,4 / km² (Belg. = 340 !) ) • Begroeiing: 75% tajga (naaldbossen); toendra (struiken) in het hoge Noorden (“10°-grens”); loofbossen en steppe in het Zuiden; woestijn
Geografie van Siberië (2) • Gebergten: Oeral, Altaj (4506 m), Sajany (3491 m), Kamtsjatka-bergen (4750 m) • Rivieren: Lena (4440 km), Jenisej (4102 km, de “Siberische Meridiaan”), Ob (3650 km) • Bajkalmeer: 31.500 km² en 1620 m diep ! (Lake Superior = 406 m) – grootste zoetwaterreservoir van de wereld (1/5 van wereldvoorraad !) • Meteoriet van Toengoeska (30 juni 1908): 2000 km² ontbost gebied – eerste expeditie in 1927
4
Klimaat van Siberië • Overwegend kontinentaal klimaat • “Permafrost” (in toendra tot max 1500 m diepte; gemiddeld 200 à 500 m) • Gemiddelde temperaturen: – Altaj (ZW, 53°NB): -6°C (jan) tot +18°C (juli) – Jakoetsk (NO): -33°C (jan) tot +25°C (juli) – Ojmjakón (“Koudepool van Noordelijk halfrond”): -50°C (jan) tot +15°C (juli) -> record = -71,1° (1964) – Cfr. Gent: +4°C (jan) tot +18°C (juli)
Grote steden in Siberië • • • • • • • • •
Novosibirsk Jekaterinburg Omsk Tsjeljabinsk Krasnojarsk Barnaoel Irkoetsk Vladivostok Chabarovsk
1.426.000 inwoners 1.293.000 (Oeral) 1.134.000 1.078.000 (Oeral) 912.000 603.000 593.000 592.000 583.000
5
Siberië… Wie? (1) • Oorspronkelijke bevolking: – Finno-Oegrische en Paleo-Aziatische volkeren – Jakoeten, Boerjaten, Toevanen,…
• Russen: – – – – –
Kozakken, kolonisten (na 1861) Oudgelovigen (gezin Lykov in 1978) Ballingen (vooral vanaf Jekaterina II – na 1760) Ex-gevangenen (“zek”) en familie Idealisten (Komsomol, BAM,…)
• Andere volkeren: – Oekraïners (1932-33!), Duitsers, Krim-Tataren, Koreanen, Joden…
Siberië… Wie? (2) Bevolking Siberië: • Russen – 91% • Oekraïners – 4% • Boerjaten (Mongolen) – 1% • Jakoeten – 1% • 1,5% andere Turkse volkeren (Toevanen, Tataren, Chakassen,…) • Paleo-Aziatische volkeren (Tsjoekstjen, Korjaken,…)
Russen Oekrainers Boerjaten Jakoeten Turkse volkeren anderen
6
Geschiedenis van Siberië (1) • 1582: Jermak steekt de Oeral over en verovert Sibir (“Siberisch chanaat”) – bonthandel ! • 1586: Stichting eerste Siberische stad Tjoemen – kozakken • 1587: Tobolsk • 1604: Tomsk
• • • • •
1628: Krasnojarsk 1632: Jakoetsk 1659: Irkoetsk 1716: Omsk 1741: Deen V. Bering in Alaska • 1860: Vladivostok • 1893: Novonikolajevsk (= Novosibirsk - 1925)
Geschiedenis van Siberië (2) • Ca. 1850: eerste goudader ontdekt • 1861: afschaffing lijfeigenschap ! • 1867: president A. Johnson (VSA) koopt Alaska van tsaar Aleksandr II voor…7,2 miljoen $ • 1880: Tomsk: eerste universiteit in Siberië
• 1916: Transsiberische spoorverbinding afgewerkt (9302 km) • 1918: Westerse “interventie” • Jaren 1930: Komsomolsk-na-Amoere • Jaren 1950: B.A.M. (4300 km) • 1957: Akademgorodok
7
Siberië… Waarom? • Economisch • Militair
• Politiek • Ecologisch
Economisch • Siberië is de vindplaats van de “volledige tabel van Mendeljejev”*: – – – – – – –
Deels onontgonnen, maar potentiële groei: voor min. 20-30 jaar ! (* Cijfers voor de “Soglasjenije”)
99% van platina in R. 86% van lood 82% van molybdeen 77% van zink 70% van koper 68% van nikkel 41% van goud
8
Economisch • Natuur als bron van inkomsten: – hout (1/3 van de totale wereldvoorraad) – steenkool (80% van voorraad van Rusland) – diamant (1/4 van de totale wereldvoorraad) – waterkrachtcentrales > elektriciteit !
• Grootste troeven nu: – gas (85% Russ. voorraad en 24% wereld: grootste potentieel én producent van wereld) – olie (77% Russ. voorraad en 6% wereld)
Economisch • OLIE ! – Bewezen voorraden van Rusland: 6% wereld: 8ste plaats potentieel en 2de producent na S-Arabië – sinds 1960 geconcentreerd in Tjoemen – 50% van de valutainkomsten van de USSR – productie in Rusland: 516 mio ton (1990) 306 mio ton (1995) 379 mio ton (2002)
– aandeel van Siberië: 269 mio ton (2002) (cf. Tsjetsjenië: 20 mio in 1970, nu: 1,5 mio ton) – vervoer via pijplijn of spoor
9
Economisch • B.A.M.: “Bajkal-Amoer-magistraal”
Economisch • B.A.M.: – nieuwe verbinding met Grote Oceaan: 4300 km – gevangenen, later massale aanvoer van werkkrachten via Komsomol -> 1932: Komsomolsk-na-Amoere – ontsluiting van voorheen ontoegankelijk gebied – militair belang (China)
10
Militair • Buffer & reserves • Koerilen-eilanden (of “Noordelijke territoria”) sinds 1945 > Japanse FDI ?? • Grensconflicten met China in jaren 1960 (“Damanskij-eiland” in Oessoeri in 1969 – 1 km² !) > B.A.M.
Militair • Krasnojarsk-26 (nu: Zjeleznogorsk) – “gesloten stad” – productie van nucleaire wapens
11
Politiek • GULAG: “Hoofdbestuur v. strafkampen” ‘Kolyma’
Politiek • Dekabristen, Lenin, Stalin,… • Kolyma (Sjalamov): – goudmijnen – tussen 1933 en 1953: 3.000.000 doden – “Pool van kou en wreedheid” (Solzjenitsyn)
• “Dode spoorweg” (Salechard – Jenisej)
12
Politiek • Deportaties tijdens WO II (Stalin): – 1941: Volga-Duitsers – 1943: Kalmukken en Karatsjajen – 1944: Tsjetsjenen en Ingoesjen; Balkaren; KrimTataren
• “Joodse autonome regio” Birobidzjan sinds 1934: slechts 4% (9.000 inw.) zijn Joden. Geplande deportatie in 1953 ging niet door
Politiek • “Sibirskoje Soglasjenije”: – economisch – politiek
• Streven naar autonomie: – Sacha (1991) > “Noordelijk Forum” – “Verre Oosten” met hoofdstad Vladivostok
13
Ecologisch • Problemen: – risicosectoren: olie (1/3) & non-ferro (1/4) – olie-industrie vs. oorspronkelijke bevolking van bv. Tajmyr (rendieren) – non-ferro-industrie (Norilsk,…) – dorpen verdwijnen voor dammen (Matjora) – 62% van Russische luchtpollutie in Siberië
Ecologisch
20 02
20 00
19 98
19 90
– natuurbeweging > Siberische 150 dorpsschrijvers (Astafjev, Raspoetin) 100 – 33,7 mio ha 50 natuurreservaat (= 2% 0 van Russ. territorium of 11 x België !) <-> 1,1 mio ha vervuild – Verdrag van Kyoto (16 februari 2005)!
Jaarlijkse (bruto)vervuiling in Rusland (x 1.000 ha)
19 96
• Troeven:
Totaal Olie-industrie Non-ferro
14
Siberië in 2005 • Gas & olie: –
2de
olieproducent in de wereld na Saudi-Arabië – recent verdubbelde export naar China (pijplijn naar Japan of China ?!) – quasi monopoliepositie in Centraal- en Oost-Europa – “Joekos” & “nationalisering” van de energiesector staatsbedrijf “Rosneft”
• Netto-”donor” van het federaal budget – 31,8% van BNP – 27,3% van Russ. bevolking – gemiddelde lonen in Siberië: 122% van Russ. gemiddelde – MAAR: vlucht naar 2 grote steden (“economisch hart”): -4,7 inw / 1000 in Siberisch district (zelfs -7,4 in Tajmyr)
Siberië in 2005 • Autonomie? – Aanduiding gouverneur vanaf 2005 door de president – Hervorming kiesstelsel – Verdeling van bv. “Krasnojarskij kraj” ongedaan gemaakt via referendum – Angst van centrum voor separatisme
• Toerisme: – Natuurtoerisme: jacht & visvangst, sportieve vakanties (‘Stolby’), vulkanen, fauna, Bajkal, mammoets, … – Duur <-> (meestal) ondermaatse infrastructuur
15
Siberië in 2005 • Binnenlandse investeringen: – 1999: • Moskou = 24% • Siberië = 12% – nu: • Moskou = 15% • Siberië = 29%
• Investeren in infrastructuur ! • “Cost of cold” (TPC= “Temperatuur per capita”)
• Buitenlandse investeringen: – 1999: • Moskou = 27,8% • Siberië = 35,9% – nu (nominaal verdubbeld t.o.v. 1999) : • Moskou = 42,7% • Siberië = 33,5%
• ‘Boom’ in 1999-2000, dalend sinds 2002…
C E R I S E
!!! 16 maart 2005 !!! P. De Moor: “Stalin, de gelaarsde kat”
16
