Ruimtegebrek bedreigt werkgelegenheid

Ruimtegebrek bedreigt werkgelegenheid Bedrijven in het nauw door woningbouw en groen

Inhoud 1 Een verbindende rol in de regionale economie

3

2 Het gevecht om ruimte voor wonen, werken en groen

4

3 Gemeenten kiezen voor wonen in plaats van bedrijvigheid

6

4 Wonen, werken en bereikbaarheid

8

5 Overheidsbeleid remt bedrijvigheid

9

6 Nieuwe structuurvisie provincie zet ruimte voor bedrijven verder onder druk

10

7 Aanbevelingen

11

Bijlage A Praktijkvoorbeelden

12

Bijlage B Toelichting op milieucategorieën

15

Reeuwijk Waddinxveen Gouda

Zuidplas Vlist

Hoek van Holland

Maassluis

Schoonhoven Ouderkerk Capelle a/d IJssel Schiedam Bergambacht Noord KralingenCrooswijk Liesveld Vlaardingen Delfshaven Krimpen a/d IJssel Rotterdam Centrum Nederlek Feijenoord Rotterdam-Pernis Charlois IJsselmonde Nieuw-Lekkerland Graafstroom Ridderkerk Overschie

Rozenburg

Brielle Westvoorne

HillegersbergSchiebroek Prins Alexander

Hoogvliet Hellevoetsluis

Bernisse

Spijkenisse

Goedereede

Barendrecht

Alblasserdam

Albrandswaard

Oud-Beijerland

Hendrik-Ido-Ambacht Papendrecht Zwijndrecht Binnenmaas

Dirksland

Korendijk

Middelharnis

Cromstrijen

Oostflakkeee

2

Strijen

Dordrecht

Sliedrecht

HardinxveldGiessendam

1 Een verbindende rol in de regionale economie De Kamer van Koophandel Rotterdam verbindt ondernemers, ondernemers- en belangenorganisaties, politieke partijen en overheden om zo met elkaar de regionale economie te bevorderen. Ook stimuleert de

Met het debat wil de KvK partijen met

sche Zaken en Ruimtelijke Ordening in hun

elkaar verbinden op het moment dat plan-

gebied. Verder voeren bestuurders van de

nen nog in ontwikkeling zijn. Denk hierbij

KvK, ondernemers en KvK-medewerkers in

bijvoorbeeld aan bedrijventerreinen. Zeker

alle gemeenten gesprekken met de nieuwe

nu is een debat van belang want er is een

wethouders en hun adviseurs.

tekort aan ruimte voor economische groei in het werkgebied van de KvK Rotterdam. Gemeenten beslissen over ruimte voor bedrijven. Sturing vanuit het Rijk is beperkt. In de aanloop naar de Provinciale Statenverkiezing verzorgen de Kamers van Koophandel van Rotterdam en Den Haag een werkconferentie voor wethouders Economi-

KvK het debat tussen deze partijen.

Titel van de brochure

3

2 H  et gevecht om ruimte voor wonen, werken en groen Het gebied van de Kamer van Koophandel Rotterdam ligt in een delta die de aard van de economische activiteiten in belangrijke mate bepaalt. Aan de basis staat het havenindustrieel complex dat bestaat uit de maakindustrie, het maritiem cluster, chemie en grote bedrijven in de logistiek. Deze bedrijven zijn ook van

Uit recent onderzoek van de KvK Rotterdam

gedeeltelijk getransformeerd te worden tot

blijkt dat tweederde deel van de top-100

woonlocaties wordt een bovengemiddelde

van octrooiaanvragende bedrijven te

hoeveelheid geld verdiend, te weten

vinden is op industrieterreinen in plaatsen

€ 2,4 miljoen per ha. Dat is 0,8 miljoen

als Rotterdam, Zuidplas, Schiedam, Maas-

meer dan gemiddeld op een bedrijven-

sluis, Sliedrecht en Barendrecht. Maar de

terrein in Zuid-Holland.

industrieterreinen dreigen te verdwijnen omdat woningbouw aantrekkelijker is.

Sociale samenhang wordt minder

Bovendien willen gemeenten dit soort be-

Het gedwongen verplaatsen van onderne-

drijventerreinen niet langer aanleggen. Zij

mingen schaadt niet alleen de continuïteit

voeren daarbij vaak het argument aan dat

van het bedrijf, maar ook de sociale samen-

de maakindustrie achterhaald is. Maar juist

hang in een gemeente. Vitale gemeenten

daar zit een groot deel van de kennisecono-

bieden namelijk voldoende scholingsmoge-

mie verborgen.

lijkheden, goede zorginstellingen, levendige winkelstraten en bedrijventerreinen, met

Bedrijventerreinen goed voor werkgelegenheid

werk voor de bevolking uit de omgeving.

Gemeenten zien ondernemerschap en be-

gevarieerd pakket. Cultuur en sport trekken

drijvigheid vaak als een last. Maar onderne-

veel bezoekers en deelnemers. Horeca- en

merschap kent ook lusten voor gemeenten.

recreatieondernemers bedienen de particu-

Bedrijven zijn vaak geworteld in de lokale

liere en de zakelijke markt.

gemeenschap, omdat de mensen die er werken ook in de gemeente wonen. Uit KvK-

Veel groen in de regio

onderzoek blijkt dat bedrijventerreinen in

De hardnekkige gedachte bestaat dat de

de KvK-regio gemiddeld goed zijn voor 13%

Rotterdamse KvK-regio bestaat uit wegen,

van de werkgelegenheid in de gemeenten.

bedrijventerreinen en woningen. Cijfers

Bovendien werken er gemiddeld twee keer

laten echter een ander beeld zien (zie fig. 1).

1

grote betekenis voor de export en zorgen voor tienduizenden indirecte banen in andere sectoren, zoals de zakelijke dienstverlening.

De detailhandel onderscheidt zich met een

zoveel laagopgeleide personen en een bovengemiddeld aantal hoogopgeleide

Het werkgebied van de KvK Rotterdam,

personen. De bedrijventerreinen die op de

bestaat voor 4% uit bedrijventerreinen, 8%

nominatie staan om woningbouwlocatie te

uit woongebied en 4% uit wegen, spoor

worden, zijn goed voor 11.500 banen. Daar-

en vliegvelden. 75% is nog steeds groen:

van zijn 7.400 banen voor laagopgeleiden.

ruim de helft van de totale oppervlakte

Ook zorgen de bedrijven op deze terreinen

is agrarisch gebied en een derde deel is

voor afgeleide werkgelegenheid op andere

water, natuurgebied of recreatieterrein. Als

plekken, te weten 7.560 banen. In totaal

er 1% van het groene gebied beschikbaar

staan dus 19.000 banen op het spel.

komt voor bedrijven, neemt de ruimte voor

Op de bedrijventerreinen in de regio

bedrijvigheid met 25% toe.

Rotterdam die op de nominatie staan om

1

Onderzoek ‘Sociaal maatschappelijke waarde van bedrijventerreinen’, uitgevoerd door de Stec Groep in opdracht van de Kamer van Koophandel Rotterdam. De onderzoekresultaten vindt u op www.kvk.nl/ ruimtevoorbedrijven. Hier vindt u ook het rapport ‘Bedrijventerreinen: waardeloos of waardevol?’.

4

8% 4%

4%

1%

8%

75%

Fig. 1 Ruimtegebruik in KvK-gebied Rotterdam (3 COROPgebieden) 2006. Ruimte voor groen

Bedrijventerrein

Woningbouw

Verkeer (weg,spoor, vliegveld)

Detailhandel en horeca

Overig ruimtegebruik*

* Onder overig ruimtegebruik vallen sportvoorzieningen, gemeentehuizen, scholen, volkstuintjes, begraafplaatsen, stortplaatsen en dergelijke. Bron: CBS

Titel van de brochure

5

3 G  emeenten kiezen voor wonen in plaats van bedrijvigheid De overheid staat voor het dilemma om de tegenstrijdige woon- en werkwens van haar burgers op te lossen. De laatste jaren krijgt de woonwens prioriteit van overheden. Burgers willen

Ze willen een huis met een tuin en reizen

De provincie gaat uit van een vraag naar

het liefst met de auto naar hun werk. Ze

bedrijventerreinen van 1.925 hectaren voor

willen een goede boterham in de buurt ver-

de periode tot 2020. Circa 339 hectaren is

dienen. Dat gebeurt veelal in de bedrijven,

nu beschikbaar en 525 hectaren moet de

die ook ruimte nodig hebben. Als de over-

komende jaren beschikbaar komen 4. In

heid zorgt voor meer werkgelegenheid in

streekvisies worden nog eens 461 hectaren

de buurt, bindt ze meer bewoners aan het

genoemd, maar de provincie zegt daarbij

eigen gebied en neemt het woon-werkver-

dat het onzeker is of ze er ook komen. Ook

keer af. Zeker als werknemers kiezen voor

is er in toekomstschetsen sprake van 470

de fiets, levert dit milieuvoordelen op.

hectare bedrijventerrein, maar de praktijk wijst uit dat bedrijven zich zeker niet

Tekort aan bedrijventerreinen

binnen tien jaar op die locaties kunnen

Uitgaande van het voorzichtige groeisce-

vestigen. De overheden hebben daarnaast

nario dat de provincie Zuid-Holland in

het streven om door herstructurering 193

november 2009 publiceerde 3, heeft de

hectaren aan ruimtewinst te bereiken. Maar

provincie bij ongewijzigd beleid in 2020

het is de vraag of dat gaat lukken, omdat

een tekort aan bedrijventerreinen van 1.124

gemeenten hiervoor mogelijk onvoldoende

hectaren. Er is daardoor te weinig ruimte

geld kunnen vrijmaken. Per saldo betekent

voor economische groei in het gebied van

dit dat het tekort aan bedrijventerreinen bij

de KvK Rotterdam.

ongewijzigd beleid 1.124 hectaren bedraagt

2

op een mooie plek, liefst in het groen of aan het water wonen, maar uiteindelijk ook dichtbij hun werk.

6

in 2020.

Fig. 2 Vraag en aanbod bedrijventerreinen Zuid-Holland 2008-2020

Ruimtewinst (10%)

2500

Nieuw te ontwikkelen bedrijventerrein in ‘schetsfase’ (zeer onzeker aanbod)

2000 1500

193

377 1124

320 1000 500

470 461

Nieuw te ontwikkelen bedrijventerrein in planvormingsfase (onzeker aanbod) Bedrijventerrein op termijn beschikbaar (vastgelegd in bestemmingsplannen) Bedrijventerrein direct beschikbaar

1228 864

525 Aanbod bedrijventerrein onzeker 339

0

Aanbod bedrijventerrein zeker

vraag

aanbod

aanbod gespecificeerd

Bron 1: Uitvoeringsprogramma ‘Ruimte voor Economie 2008-2011’, provincie Zuid-Holland Bron 2: Enquête Bedrijventerreinen 1 januari 2009, Infodesk Bedrijventerreinen Zuid-Holland Bron 3: Structuurvisie Zuid-Holland, november 2009

Strategische reserve (ijzeren voorraad) Compensatie voor transformatie Autonome vraag - uitgaand van gematigd groeipercentage (excl. zeehaventerrein)

Woningbouw krijgt voorrang

dingsruimte voor het type bedrijven dat

schaars is, is de prijs de afgelopen jaren

Een belangrijke oorzaak van het tekort is

past in het havenindustrieel complex.

sterk gestegen. In en rond Rotterdam kost

dat gemeenten bedrijventerreinen transfor-

bouwgrond voor bedrijven gemiddeld 285

meren tot woningbouwlocatie. Oprukkende

Leegstand is gering

euro per m2. Bedragen van 575 euro per m2

woningbouw bedreigt een op de drie be-

De heersende gedachte is dat er veel leeg-

komen ook voor. Voor alle duidelijkheid:

staande bedrijventerreinen. In de komende

stand is op bedrijventerreinen en dat de

bouwgrond voor woningen in Rotterdam en

jaren gaan zo’n 320 hectaren verloren voor

grondprijzen laag zijn. Gemeenten denken

omgeving wordt reeds te koop aangeboden

het bedrijfsleven. Daarnaast geven veel

daarom dat het verplaatsen van een bedrijf

voor 200 euro per m2 6.

gemeenten bedrijventerreinen een lichtere

in de praktijk niet moeilijk moet zijn. Maar

milieubestemming (voor bijvoorbeeld

de werkelijkheid is anders. De leegstand op

kantoren en bouwmarkten) waardoor er

bedrijventerreinen in de Randstad is gering.

geen ruimte meer is voor het havenindus-

In 2008 had de Stadsregio Rotterdam te

trieel complex met zijn maakindustrie, het

maken met 2% leegstand op de 44 droge

maritiem cluster en grote bedrijven in de

regionale bedrijventerreinen. In 2010 was

logistieke sector. Deze bedrijven vallen in

dit gestegen tot 3,5% 5. Voor een gezonde

bestemmingsplannen allemaal onder de

economische ontwikkeling is er een zoge-

zwaardere milieucategorieën (3 en hoger).

noemde schuifruimte op bedrijventerreinen

Veel gemeenten in het gebied van de KvK

nodig van 6 procent.

Rotterdam (71%) bieden nu geen uitbrei-

Omdat de grond op bedrijventerreinen zo

2

Voor de Mainport en Greenport is uitgegaan van een groei van het bruto binnenlands product (bbp) van 2,6% per jaar. Voor de overige gebieden is uitgegaan van een bbp-groei van 1,9%. 3 Bron: Structuurvisie Provincie Zuid-Holland, november 2009 4 Infodesk Bedrijventerreinen Provincie Zuid-Holland, enquete 2009 5 Monitor bedrijventerreinen Stadsregio Rotterdam, Persberichten Stadsregio Rotterdam d.d. 13 november 2008, 9 oktober 2009 en 30 juni 2010. 6 Funda, bouwgrond: Rotterdam 200 euro, Ouderkerk a/d IJssel 210 euro, Hoogvliet 300 euro, Nieuwerkerk aan den IJssel 279 euro per m2.

Titel van de brochure

7

4 Wonen, werken en bereikbaarheid Uit de ‘Economische monitor Zuid-Holland 2009’ blijkt dat in het werkgebied van de KvK Rotterdam nu al sprake is van een uitgaande pendel. Dat houdt in dat er meer mensen buiten het gebied gaan werken dan er binnen het gebied komen werken. Uit gemeenten in het Groene Hart trekken zelfs jongeren weg omdat er te weinig werk is.

Interlokale bereikbaarheid onderzoeken

opgeleide bevolking hebben. Gemiddeld

De problematiek van bereikbaarheid en

op de bedreigde bedrijventerreinen in de

mobiliteit overstijgt de gemeentegrenzen.

directe omgeving van hun werk.

woont zestig procent van de werknemers

Versterking van de regionale samenwerking is daarom noodzakelijk. In de afgelopen

Geen alternatief

twintig jaar is het aantal lokale wegen fors

De meeste gemeenten zijn nu niet in staat

gegroeid door de bouw van grote nieuwe

om bedrijven die moeten verhuizen een

woonwijken in de regio, zoals Lansinger-

passend alternatief te bieden. Als bedrijven

land en Carnisselande. Maar de interlokale

vertrekken, verhuizen naar verhouding

verbindingen voor personen- en goede-

de hoogopgeleiden eerder mee dan de

renvervoer zijn daarbij achtergebleven.

laagopgeleiden. Het gevolg kan zijn dat de

Nieuwe rijkswegen, beter transport over

vitaliteit van een gemeente sneller afneemt

water, een slimmer gebruik van het wegen-

dan gedacht, juist omdat veel gemeenten

net door mobiliteitsmanagement en een

mikken op hogere inkomens als ze willen

beter openbaar vervoer zijn in de regio

bouwen aan het water en in het groen.

hard nodig. De bestaande plannen voor het doortrekken van de A4 en de nieuwe

Beroepsbevolking raakt achterop

verbinding tussen de A13 en de A16 zijn van

De beroepsbevolking in de kleinere

essentieel belang. Maar er is meer nodig.

regiogemeenten loopt een groter risico

De verwachting is dat het containervervoer

om achterop te raken in hun opleidings-

tot 2033 verdubbelt ten opzichte van 2000.

niveau, omdat de afstanden tussen wonen,

De bestaande plannen houden hiermee nog

werken en leren groter zijn. De grote steden

geen rekening.

verzorgen nu het beroepsonderwijs voor volwassenen en door bezuinigingen in het

Veel werkgelegenheid op bedreigde bedrijventerreinen

openbaar vervoer moeten de bewoners van

De door oprukkende woningbouw be-

vergt meer discipline om een opleiding op

dreigde ‘bedrijventerreinen in de buurt’

grotere afstand te volgen. Daarom is een

bieden naar verhouding twee keer zoveel

gemeentelijk opleidingsbeleid wenselijk.

regiogemeenten vaker de auto nemen. Het

werkgelegenheid aan laagopgeleiden als andere bedrijventerreinen 7. Dat is zeker

Kinderopvang op grote afstand

van belang voor gemeenten die een laag-

Ook hebben regiogemeenten meestal geen samenhangend beleid voor de combinatie van werk en zorg voor kinderen. De scholen en de kinderopvang staan in de buurt, terwijl de ouders soms grote afstanden moeten afleggen naar hun werk. Dat maakt gemeenten minder aantrekkelijk. Nagedacht moet worden over de plaats waar scholen en kinderopvang moeten staan. Soms is het beter om ze te vestigen in de buurt van knooppunten van het openbaar vervoer. Het ontbreken van een goed werkgelegenheids- en scholingsbeleid kan een gemeente onnodig op economische achterstand zetten.

7

Onderzoek ‘Bedrijventerreinen: waardeloos of waardevol?’ uitgevoerd door de KvK Rotterdam en de Stec Groep.

8

5 Overheidsbeleid remt bedrijvigheid Ondernemers willen investeren in duurzaamheid op hun locatie. Maar ondernemers investeren alleen als ze de zekerheid hebben dat hun bedrijventerrein blijft bestaan.

De helft van de gemeenten is echter niet in

in de praktijk meestal af. Gemeenten stre-

staat die zekerheid te bieden. Ook de ban-

ven bij herstructurering van bedrijventer-

ken verlenen in het geval van onzekerheid

reinen naar tien procent ruimtewinst. Maar

over de toekomst van een terrein geen kre-

in de praktijk kost herstructurering vaak

diet . Uit onderzoek van de KvK Rotterdam

ruimte voor bedrijven, doordat de wegen en

blijkt dat bedrijven gemiddeld 21 jaar zijn

groenstroken breder worden en de milieu-

gevestigd op terreinen die in aanmerking

categorie wordt verlaagd.

8

komen voor herstructurering 9. Ze hebben bovengemiddeld geïnvesteerd in machines

Ook krijgen ondernemers te maken met

en gebouwen.

hoge kosten doordat woningen steeds dichter bij bedrijven worden gebouwd. Het

Compensatie

gaat hierbij om:

Een manier om bedrijventerreinen voor de

• juridische kosten: bedrijven voeren proce-

regio te behouden, kan compensatie zijn.

dures tegen de overheid om de woning-

De provincie Zuid-Holland is daar voor-

bouw te voorkomen;

stander van, maar wil dit niet vastleggen in

• kosten voor maatregelen vanwege nieuwe

een provinciale verordening. Compensatie

woningen om geluids-, geurhinder, over-

houdt in dat elke hectare bedrijventerrein

last, stof of gevaar te beperken;

die verloren gaat, binnen dezelfde gemeen-

• kosten van verhuizing: bedrijven moeten

ten of binnen de regio met ten minste een

(een deel van) de activiteiten verplaatsen

terrein voor hetzelfde soort bedrijf gecom-

of voelen zich gedwongen het bedrijf te

penseerd wordt. Dit leidt in de praktijk tot

verplaatsen.

het probleem dat geen enkele gemeente een industrieel bedrijventerrein van een

De kosten door oprukkende woningbouw

andere gemeente wil overnemen. Ook door

bedragen in Nederland jaarlijks naar schat-

herstructurering van oude bedrijventerrei-

ting 337,5 miljoen euro en in Zuid-Holland

nen neemt de ruimte voor ondernemingen

naar schatting ruim 75 miljoen euro 10.

8

I nventarisatie van herbestemde en bedreigde bedrijventerreinen in het werkgebied van de Kamer van Koophandel Rotterdam, uitgevoerd door Ecorys, 2006. 9 Onderzoek ‘Bedrijventerreinen: waardeloos of waardevol?’ uitgevoerd door de KvK Rotterdam en de Stec Groep. 10 Onderzoek SIRA, ‘Knelpunten en oplossingsrichtingen nalevingskosten’, april 2010.

Titel van de brochure

9

6 N  ieuwe structuurvisie provincie zet ruimte voor bedrijven verder onder druk In mei 2010 hebben VNONCW West, MKB-Nederland, EVO, TLN, Koninklijke Metaalunie en de Kamers van Koophandel Den Haag, Midden-Nederland en Rotterdam hun zorgen kenbaar gemaakt bij de provincie Zuid-Holland over de ontwerpstructuurvisie ‘Visie op Zuid-Holland’ en de bijbehorende Ontwerp Verordening Ruimte. De structuurvisie geeft de regels voor de ontwikkeling van de ruimte in de provincie.

Volgens deze organisaties heeft de op 2 juli

geen nieuwe woningen of andere objecten

2010 aangenomen structuurvisie negatieve

mogen worden gebouwd op korte afstand

effecten op de ruimtelijke ordening en de

van bedrijventerreinen, dus ook geen

ruimte voor bedrijven in Zuid-Holland. Er

woonwerkeenheden op bedrijventerreinen.

zijn cruciale tekortkomingen. De ruimte

Wanneer bedrijventerreinen niet behouden

voor bedrijven in de wat zwaardere milieu-

kunnen worden of als hun functie verandert

categorieën (3 en hoger) vermindert verder.

in bijvoorbeeld een lichtere milieucatego-

Ook moet 80% van de woningbouwopgave

rie, dan moeten er binnen de gemeente of

in de binnensteden worden gerealiseerd.

in de nabije omgeving goede en passende

De organisaties verwachten dat dit voor een

ruimtelijke oplossingen komen. In de eer-

belangrijke deel ten koste gaat van ruimte

dere versie van de ontwerpstructuurvisie

die nu voor bedrijvigheid is bestemd.

stond een bepaling over de compensatie van verlies aan ruimte voor bedrijvigheid.

Eisen

Maar deze bepaling is toch vervallen. De or-

De ondernemersorganisaties en de Kamers

ganisaties vinden het van essentieel belang

van Koophandel stelden daarom in mei

dat dit terugkeert. Bedrijven moeten niet

2010 het volgende aan de provincie voor.

alleen vervangende ruimte krijgen. Ze moe-

Om te voorkomen dat de maakindustrie,

ten ook financiële compensatie krijgen als

het maritiem cluster, de chemie en grote

ze noodgedwongen moeten verhuizen. Veel

bedrijven in de logistiek (de basis van

gemeenten hebben zo’n regeling (nog) niet.

de economie in de regio) minder ruimte

Daarnaast is in de structuurvisie het boven-

krijgen, is een reservering van ruimte voor

regionaal bedrijventerrein in de Hoeksche

deze zwaardere bedrijvigheid op (bestaan-

Waard definitief komen te vervallen. Er zijn

de) bedrijventerreinen nodig. Ook moet

twee alternatieve locaties, Nieuw-

de lichte bedrijvigheid in binnenstedelijke

Reijerwaard (in Ridderkerk) en Dordtse

en landelijke gebieden behouden blijven.

Kil 4, maar deze locaties hebben nog geen

Bedrijvigheid in hogere milieucategorieën

definitieve planologische bestemming.

moet op gewone bedrijventerreinen een plek kunnen behouden en/of vinden. De

De bovengenoemde organisaties schetsen

provincie zegde toe dat ze hier specifieke

het volgende beeld op de ontwikkeling

aandacht aan zou geven, maar de orga-

van de bedrijvigheid op een terrein van 60

nisaties zijn niet gerust. Ze vinden dat er

hectaren:

Situatie fictief bedrijventerreinen van 60 hectaren in 2005

Situatie fictief bedrijventerreinen van 60 hectaren in 2020 (als gevolg van invoering van de structuurvisie)

5% waterberging

5% waterberging

10% infrastructuur

10% infrastructuur

10% openbaar gebied (groenstroken e.d.)

10 % openbaar gebied (groenstroken etc.) 10% perifere detailhandel 20% kantoren (banken, kantoren, gemeentehuizen, kinderopvang) 15% woonwerkeenheden 10% leisure (hotel, bordelen, congresruimte, fitness etc..)

Netto 75% voor bedrijven, dus 45 ha

Netto 20% voor bedrijven, dus 12 ha voor bedrijven die zich alleen op een bedrijventerrein kunnen vestigen

10

7 Aanbevelingen De KvK adviseert gemeenten gezamenlijk actie te ondernemen om de ruimte voor economische groei te waarborgen. Zij zouden een beleid moeten ontwikkelen voor bedrijventerreinen, werkgelegenheid en scholing dat ten goede komt aan de vitaliteit van hun gemeente. Vitale gemeenten bieden voldoende scholingsmogelijkheden, goede zorginstellingen, levendige winkelstraten en bedrijventerreinen, met werk voor de bevolking uit de omgeving.

Samenwerking

Werkgelegenheid

Samenwerking tussen ondernemers,

Als bedrijven wegtrekken, verdwijnt na een

gemeenten, de provincie en het Rijk is

tijdje ook de beroepsbevolking, omdat die

noodzakelijk om de vitaliteit van gemeen-

uiteindelijk weer dichtbij het werk wil

ten te behouden en te bevorderen.

wonen. In gemeenten waar te weinig werkgelegenheid is, verschralen de voorzie-

Bedrijventerreinen

ningen. Het verdient aanbeveling als

• Het verdient aanbeveling dat gemeenten

gemeenten een werkgelegenheidsbeleid

systematisch de sociaaleconomische

ontwikkelen.

waarde van bedrijventerreinen gaan bepalen. De KvK kan hierbij helpen. Bij de

Scholing

bepaling moet ook inzicht komen in de

De beroepsbevolking in kleinere regioge-

gevolgen van herstructurering van

meenten loopt een groter risico om

bedrijventerreinen. In de praktijk leidt

achterop te raken in hun opleidingsniveau,

herstructurering namelijk vaak tot minder

omdat de afstanden tussen wonen en leren

ruimte voor bedrijvigheid.

groter zijn. Avondeducatie vindt met name

• De ruimte voor bedrijven in de wat

in de grote(re) steden plaats. Het vergt

zwaardere milieucategorieën (3 en hoger)

meer discipline om een opleiding op grotere

vereist speciale aandacht.

afstand te volgen. Daarom is het juist voor

• Oprukkende woningbouw bedreigt een op de drie bestaande bedrijventerreinen.

kleinere gemeente verstandig dat ze een eigen opleidingsbeleid ontwikkelen.

Gemeentelijk beleid zou zich meer moeten richten op een juiste verhouding tussen bedrijvigheid en wonen waarbij de vitaliteit van de gemeente centraal staat.

Titel van de brochure

11

Bijlage A Praktijkvoorbeelden Alblasserdam Bij de locatie Haven-Zuid in Alblasserdam, de vestigingsplaats van scheepsbouwer Oceanco, zijn de laatste jaren veel woningen gebouwd binnen de geluidszone van dit bedrijf. Onlangs besloot de gemeente op zeer korte afstand van dit moderne bedrijf nog meer woningen te bouwen. Dit omdat woningbouw op korte termijn meer opbrengt voor de gemeente dan bedrijventerreinen. Voor de herontwikkeling van dit gebied heeft de gemeente het extra geld nodig. Ook wil de gemeente dat de bedrijven op het bedrijventerrein Jonker overschakelen op minder industriële bedrijvigheid. Enkele jaren geleden zijn dichtbij dit bedrijventer-

Fabriek van Lely Holding S.à r.l. op de Weverskade in Maassluis.

rein woningen gebouwd. Op de lange termijn zal dit het bedrijfsleven geen goed doen.

ten zuiden van Rotterdam - IJsselmonde en

museumhaven voor historische schepen.

de Drechtsteden - nog verder verstedelijkt.

De schepen zouden pal voor het bedrijf

Drechtsteden

De grenzen zijn hier bereikt. De regio

komen te liggen, terwijl HDM de aanlegstei-

Rond de Drechtsteden bevindt zich de

Drechtsteden heeft een berekende

ger zelf nodig heeft. De gemeente wilde

bestuurlijk vastgelegde ‘groene contramal’

behoefte aan bedrijventerrein voor de eigen

alleen de museale schepen iets verder in de

waardoor er geen ruimte meer is voor

regio van 110 ha tot 2020. De enige harde

haven leggen als HDM alle voorzieningen

bedrijventerreinen. De schuifruimte in de

reservelocatie voor de hele regio is de

daarvoor zou betalen. Dat heeft het bedrijf

Drechtsteden is zeer beperkt. Aan de

locatie Langeweg-Zuidwende in Hendrik-

gedaan, maar het is nog steeds niet

oostzijde is het Groene Hart met een door

Ido-Ambacht van 18 ha. De daarna nog

mogelijk om grote schepen aan te meren

het Rijk bepaald beperkend vestigings-

resterende locatie zijn de sportvelden in

voor het bedrijf. HDM moet hierdoor orders

beleid. Aan de westzijde worden de

Sliedrecht, maar de realisering van een

laten lopen. Het bedrijf zit nog niet zo lang

Drechtsteden begrensd door de Hoeksche

bedrijventerrein staat hier op losse

op deze locatie. Op het moment dat het

Waard die een door deze regio zelf

schroeven. De gemeente wil de sportvelden

bedrijf zich in de haven vestigde, is de

gewenste status van nationaal landschap

opnieuw aanleggen ten noorden van de

hindercategorie omlaag gegaan van een

heeft. Na lange discussies is besloten om

Betuwespoorlijn, maar de provincie vindt

categorie vijf naar een categorie twee. Het

een bovenregionaal bedrijventerrein van

dit ongewenst omdat een sportveld

bedrijf heeft daardoor allerlei extra

ongeveer 120 hectaren voor havengerela-

onverenigbaar is met het Groene Hart.

investeringen moeten doen.

aan te leggen. Alternatieve locaties zijn

Maassluis

De gemeente Maassluis moet van de

Nieuw-Reijerwaard in Ridderkerk en de

Holland Diesel Maassluis (HDM) in

provincie Zuid-Holland 1.200 woningen

Westelijke Dordtse Oever. Dit laatste terrein

Maassluis verzorgt de levering en het

bouwen op de plek waar het wereldwijd

is een combinatie van herstructurering van

onderhoud van alle merken dieselmotoren

opererende bedrijf Lely Holding S.à r.l. zit

bestaand terrein in het Zeehavengebied

voor de binnenvaart, visserij, offshore en

dat innovatieve landbouwmachines en

Dordrecht en het enige nog resterende

industrie. Voor hun dienstverlening aan de

melkrobots fabriceert. Lely is nummer twee

omvangrijke bedrijventerrein in de

scheepsvaart moet zij gebruikmaken van

in de top-100 van octrooiaanvragende

Drechtsteden, de Dordtse Kil 4 (65 ha). Het

de haven in Maassluis. Deze haven is recent

bedrijven in de regio. Lely zoekt nu naar

gevolg van deze beslissing is dat het gebied

door de gemeente omgedoopt tot

een nieuwe bedrijfslocatie.

teerde bedrijven niet in de Hoeksche Waard

12

Papendrecht

Vergeer heeft op de bestaande locatie

gebeuren, zal de toekomst leren. Ook

De gemeente Papendrecht werkt aan een

echter voor miljoenen geïnvesteerd.

overweegt de gemeente om het buiten-

nieuw bestemmingsplan voor industrieter-

Bovendien werkt Vergeer op de huidige

dijkse bedrijventerrein aan de Maasoever-

rein Oosteind. In de toelichting bij het oude

locatie in Reeuwijk zeer duurzaam, precies

Oost in de kern Bolnes te gebruiken voor

bestemmingsplan stond nog dat ‘geluids-

zoals de overheid wil. Het bedrijf heeft drie

woningbouw.

hinder in dit geval een wat minder

productielijnen in de grond aangelegd,

belangrijke rol speelt, gezien de excentri-

waardoor een passant niet ziet dat hier een

Schiedam

sche ligging ten opzichte van de woonbe-

groot bedrijf zit. Bovendien wil Vergeer alle

De gemeente Schiedam stelde hoge eisen

bouwing’. In de afgelopen decennia zijn er

productieprocessen op dezelfde plek

toen Huisman Itrec in Schiedam wilde

echter nieuwe woonwijken gebouwd op

hebben, zodat er geen vrachtwagens meer

uitbreiden. De nieuwe bedrijfshal voor het

korte afstand van het industrieterrein.

tussen de verschillende locaties hoeven te

spuiten van scheepskranen moest in

Daarom wil de gemeente nieuwe voorwaar-

rijden. Dat leidt immers tot een onnodige

hoogte kunnen variëren om de vervuiling

den voor het bestemmingsplan Oosteind

belasting van het milieu en het wegennet.

van de horizon door de hal te verminderen.

opstellen. De terreinen waarop zwaardere

Het bedrijf wilde verder uitbreiden, maar

bedrijvigheid (in hogere milieucategorieën)

Ridderkerk

heeft besloten om voorlopig niet meer in

mag plaatsvinden, wil de gemeente met

De gemeente Ridderkerk bouwt grenzend

Schiedam te investeren, maar in China en

een derde verminderen, ondanks het tekort

aan het bedrijventerrein De Schans

Brazilië. In februari 2010 opende het bedrijf

aan dit soort terreinen in de regio en de

woningen aan de Slikkerveerse rivier-

een nieuwe hal in China. De gemeente

aanduiding door de provincie van dit gebied

oevers. Deze woningen liggen naast een

Schiedam is zich bewust van de problema-

als mainport voor zwaardere bedrijvigheid.

bedrijventerrein én in de geluidszone van

tiek en heeft onlangs besloten om ruimte te

Verder wil de gemeente minder bebouwing

het bedrijf IHC Kinderdijk, waar bagger-

reserveren voor haar stuwende sectoren:

toestaan en wil ze de maximale bouwhoog-

schepen worden gebouwd. De gemeente

het maritiem cluster en het jenevercluster.

tes deels verlagen. De KvK, MKB-Nederland

gaat ervan uit dat de geluidhinder is te

Uit berekeningen blijkt echter dat de

en de Metaalunie betreuren dit in hun

voorkomen met het aanleggen van hoge

gemeente grondoppervlak tekort te komt.

reactie, omdat een hogere bebouwing aan

muren, dove gevels en loggia’s. De praktijk

Dit leidt tot problemen omdat de gemeente

de randen van het terrein juist kan zorgen

is vaak anders omdat nieuwe bewoners

relatief veel bewoners heeft met een lage

voor een betere afscherming van het geluid.

kunnen gaan klagen over geluids-, stof- en

opleiding die dichtbij hun werk willen

Dit sluit dan weer aan bij het gegeven dat

geurhinder. Of dat ook in Ridderkerk gaat

wonen.

de normen voor geluid strenger gaan worden in het nieuwe bestemmingsplan. Verder komt de gemeente niet met een oplossing voor het bestaande parkeerprobleem: er komen minder parkeerplaatsen op de openbare weg en op de bedrijfspercelen is al een ruimtegebrek. De organisaties stellen in hun reactie voor dit probleem op te lossen door een parkeergarage in openbaar gebied te bouwen. Reeuwijk Vergeer Kaas Holland in Reeuwijk (zeshonderd eigen werknemers en indirecte werkgelegenheid voor ongeveer vierhonderd banen) wil uitbreiden, maar kan alleen uitbreiden in het landelijk gebied. Bedrijven in het landelijk gebied mogen echter slechts één keer 10% uitbreiden en Vergeer Kaas Holland heeft meer ruimte nodig om zijn marktpositie wereldwijd te behouden. Het beleid van de overheid is er opgericht dit soort bedrijven te verplaatsen naar moderne regionale bedrijventerreinen.

Titel van de brochure

Terrein van Huisman-Itrec te Schiedam.

13

Strijen Smits Transport en Logistiek in Strijen ligt in een landelijk gebied, op korte afstand van de bebouwde kom van Strijen. Het heeft de afgelopen jaren voor miljoenen geïnvesteerd in nieuwe bedrijfsgebouwen en wil nu weer een nieuwe, grotere logistieke hal bouwen, grenzend aan de doorgaande weg naar Strijen. Smits is een Strijens familiebedrijf dat trots is op de eigen gemeente. Het wil mede daarom niet verhuizen naar een regionaal bedrijventerrein in Barendrecht. Uit onderzoek blijkt bovendien dat het huidige personeel dan afhaakt. Verder verliezen andere lokale bedrijven werk als Smits vertrekt. Tot slot zou de miljoenen-investering in de huidige locatie voor niets zijn geweest. Het bedrijf

Impressie nieuwe bebouwing van Smits Transport en Logistiek in Strijen.

ziet het belang in van het behoud en de verbetering van het nationale landschap

Krimpende ruimte

De gemeente Nederlek is met ondernemers

Hoeksche Waard. Daarom heeft het een

Het areaal aan bedrijventerreinen in het

gaan praten om te zien hoe de bedrijven de

bekende architect uit de Hoeksche Waard

Groene Hart is afgenomen met een kleine

komende jaren kunnen groeien en dus

gevraagd een nieuw bedrijfsgebouw te

3% en in de Hoeksche Waard zelfs met ruim

behouden blijven. Dat leidde tot een

ontwerpen dat past in het landschap. Dit

12%. Dit terwijl het aantal bedrijfsvestigin-

verrassende uitkomst. Het internationale

heeft tot nu toe niets uitgehaald, omdat

gen in dezelfde periode licht is toegeno-

bedrijf JDR Marine Cables in Krimpen aan de

bedrijven in het nationale landschap

men. Recent is het bedrijventerrein

Lek is bereid mee te denken over een

Hoeksche Waard slechts één keer maximaal

Veerstalblok in Ouderkerk a/d IJssel niet

innovatieve oplossing voor waterberging op

10% mogen uitbreiden.

doorgegaan. Ook het bovenregionaal

haar terrein.

bedrijventerrein de Hoeksche Waard gaat Zuidplas

niet door. De bedrijventerreinen die in

Veel werkgebieden aan het water worden

Zuidplas zouden worden ontwikkeld als

getransformeerd tot woongebieden. Zo

compensatie voor de terreinen die

wordt de werkhaven aan Kortenoord in de

getransformeerd worden tot woningbouwlo-

gemeente Zuidplas deels getransformeerd

catie, worden kleiner van omvang of komen

tot een hoogwaardig woongebied. Aan

nog niet in de plannen voor.

dezelfde haven ligt een aantal watergebonden bedrijven, waaronder aannemersbedrijf

(Her)nieuw(d)e ruimte

Hazebroek en Tamerus Wegenbouw bv. De

De gemeenten Maassluis (Kapelpolder),

woningen komen binnen honderd meter van

Vlaardingen (Groot Vettenoord) en

dit bedrijf. Het bedrijf voert voor de aanleg

Schiedam (Nieuw Mathenesse en

van wegen en andere verhardingen zand

Wilheminahaven) hebben na de berekening

aan per binnenvaartschip. De inhoud van

van de economische en sociaal-maatschap-

één binnenvaartschip met zand staat gelijk

pelijke waarde van de bedrijventerreinen

aan de inhoud van minimaal vijftig

besloten om geen woningbouw of in

vrachtwagens. Vervoer per schip is dus

verminderde omvang te realiseren. Een

milieuvriendelijker en ontlast het

ander voorbeeld is dat de gemeente Vlist

wegennet. Het lossen van het zand geeft

besloten heeft om de uitbreiding van haar

echter stof en geluid. Het bedrijf verwacht

bedrijventerreinenareaal geschikt te maken

daarom dat de toekomstige bewoners gaan

voor de economisch sterke sector in de

klagen.

gemeente: industrie, bouw en transportbedrijven.

14

Bijlage B Toelichting op milieucategorieën Typen bedrijven in de verschillende

2.000 m2, steenfabrieken, vervaardigen

De milieucategorieën hebben betrekking

categorieën

van verwarmingsketels, scheepswerven

op: geur, stof, geluid en gevaar. Overige

· Categorie 1: kantoren en hoveniersbedrij-

van kunststof schepen of schepen tot 25

aandachtspunten: continu geluidshinder

meter.

(dag en nacht), verkeersaantrekkende

ven, telecommunicatiebedrijven, veilingen voor huisraad en dergelijke.

· Categorie 5: fabrieken van lijm- en

werking, visuele hinder alsmede het risico

plakmiddelen op basis van dierlijke

op gevaar, bodemvervuiling en luchtvervui-

delen, verhuurbedrijven van personen-

grondstoffen, betonfabrieken, asfaltcen-

ling. De richtafstanden worden bepaald aan

auto’s, kleine aannemers, kleine

trales, grotere overslagbedrijven,

de hand van de categorie-indeling

meubelfabrieken, goederenwegvervoer,

scheepswerven van metalen schepen of

gerelateerd aan een rustige woonwijk,

sportscholen.

schepen groter dan 25 meter, stalen-

rustig buitengebied, dan wel gemengd

buizenfabrieken.

gebied. Is er sprake van een niet-rustige

· Categorie 2: groothandels in voedingsmid-

· Categorie 3: bus-, tram- en metrostations en -remises, groothandels in ijzerwaren, verhuurbedrijven van transportmiddelen

· Categorie 6: grote staalfabrieken, koolelektrodenfabrieken.

woonwijk of buitengebied dan geldt de afstand voor gemengd gebied.

groter dan personenauto’s, wasserijen, dierenasiels, touringcar- en transportbedrijven, koelhuizen, meubelfabrieken, aannemers, bouwbedrijven, timmerwerk-

Cat.

Richtafstand rustige woonwijk of rustig buitengebied

Richtafstand gemengd gebied, niet-rustige woonwijk of buitengebied

1 2 3.1 3.2 4.1 4.2 5.1 5.2 5.3 6

10 m 30 m 50 m 100 m 200 m 300 m 500 m 700 m 1.000 m 1.500 m

0m 10 m 30 m 50 m 100 m 200 m 300 m 500 m 700 m 1.000 m

plaatsen, slachterijen, vleesverwerkende industrie, kleine smederijen, lasbedrijven, kleine machinefabrieken, constructiebedrijven, crematoria, dierenasiels. · Categorie 4: constructiewerkplaatsen in open lucht, landbouw- en visveilingen, zeepfabrieken, vuilstortplaatsen, overslagbedrijven voor stukgoed van zeeschepen, machinefabrieken vanaf

De KvK geeft voorlichting, informatie en advies aan gevestigde en startende ondernemers, zorgt voor de up-to-date registratie van 214.000 ondernemingen en rechtspersonen, stimuleert de economie en adviseert overheden namens het bedrijfsleven in haar gebied. Bij de KvK Rotterdam werken op de drie kantoren (Dordrecht, Gouda en Rotterdam) in totaal 210 fulltime medewerkers.

Titel van de brochure

15

Waar kunt u ons vinden

Colofon

Kamer van Koophandel Rotterdam

Uitgever

Postbus 450 3000 AL Rotterdam T (010) 402 77 77 F (010) 414 57 54 E [email protected]

Kamer van Koophandel Rotterdam

Fotografie Sylvia Alonso Fairview-Images Rotterdam Tonny Vermeulen, Alblasserdam

Kantoor Rotterdam Blaak 40 3011 TA Rotterdam

Ontwerp en opmaak

Regiokantoor Dordrecht

Druk

Draai 7-9 3311 JJ Dordrecht

Drukkerij van Meurs, Ridderkerk

Regiokantoor Gouda Burg. van Reenensingel 101 2803 PA Gouda

Ondernemershuis Zuid Wevershoekstraat 380-388 3083 CZ Rotterdam

16

Meer weten? Ga naar www.kvk.nl

Hollands Diep Design, Dordrecht

Oplage 500

Jaar van uitgave juli 2010