ROSETTA Expeditie van een kometenjager Dr. ir. Guido M. Coupé Principal GNC Systems Engineer (Guidance, Navigation and Control) Rosetta projectgroep ESA-ESTEC Standregeling & Propulsiesystemen
ESA – European Space Agency ESOC Operations Centre
ESTEC Research and Technology Centre
ESA’s mission control centre
ESA's technical heart
Darmstadt (D)
29 nov 2014
Noordwijk (NL)
KVIV OVl - VSRUG
1
ROSETTA Dr. ir. Guido M. Coupé DOELEINDEN – UITDAGINGEN DE OORSPRONKELIJKE MISSIE DE ROSETTA SATELLIET en STANDREGELING DE UITGESTELDE MISSIE DE NIEUWE KOMEET LANCERING & 10.5 JAAR VLUCHT BELANGRIJKSTE GEBEURTENISSEN RENDEZ-VOUS CHURYUMOV-GERASIMENKO Nota: gedetailleerde gegevens over de vlucht van Rosetta zijn ontleend aan ESOC Mission Operations Reports, MOR1 tot MOR187 29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
2
Doeleinden van de missie •
rendez-vous met Wirtanen
•
ontmoeting vóór ~ 3 AU, komeet nog weinig actief:
•
maanden observatie: – definitie lengte & breedte lijnen, – bepaling rotatievector, massa, vorm, zwaartekracht, oppervlakte structuur; – keuze landingsplaats;
•
indien mogelijk banen rond komeet
•
komeet vergezellen tot ~ 1.1 AU ( ~1jaar );
•
fly-by & observatie 2 asteroïden: Otawara, Siwa
– – – –
kort-periodische komeet ( ~ 5 jaar ) voor langdurige observatie afzetten van een lander analyse komeetcoma: o.a. soort H2O
– afh. sterkte zwaartekracht ), – anders “formatie” vliegen;
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
3
Uitdagingen van de missie •
Variatie zonneafstand: < 1 Au > 5 Au –
invloed op thermische controle en productie elektriciteit .
•
benodigde delta-V ~ 10 km/sec. na Ariane5
•
Zeer lange missie: oorspronkelijk 10.5 jaar –
na mislukte Ariane5-ECA (12 dec. 2002) 12 jaar -> redundante systemen, straling, degradatie.
•
Na selectie Wirtanen vast lanceervenster – 13 – 31 januari 2003, of lang uitstel ~ 5 jaar.
•
Na mislukte Ariane5 –ECA lastige zoektocht naar alternatieve komeet: – Churyumov-Gerasimenko, nieuw lanceervenster: feb-mrt 2004.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
4
Bespreking van de uitdagingen •
Grote zonneafstand: tot >5 AU, – nauwelijks haalbaar met zonnecellen, dure nieuwe ontwikkeling, – rendement ~ 25 %. LILT technologie. – Vroeger record: Stardust ~2.72 Au; – Thermische problemen, speciale isolatie nodig
•
Alternatief: thermo-nucleaire reactor; – – – –
•
niet in Europa, grote bezwaren milieubeweging, terecht? Zou vermoedelijk lichter en goedkoper zijn. Vereist heel bijzondere maatregelen.
Kleine zonneafstand (~0.9 Au): – afvoer warmte, OSR, weerkaatsende opp., heat pipes.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
5
Bespreking van de uitdagingen •
Grote delta-V ~10 km/s nodig na lancering – Rechtstreekse Ariane 5 lancering onmogelijk, – beschikbare massa voor experimenten te gering.
•
Alternatief 1: delta-V “gravity-assist”, vlucht langs aantal planeten om snelheid te verhogen. – Principe: afhankelijk van relatieve snelheden planeet en satelliet, winst of verlies snelheid. – Ontwikkeling tekeningen,“real time” (bord/flipchart) – “Anekdote” powerpoint en Challenger ongeluk. – “geen” brandstof nodig maar veel tijd, +/- 6j.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
6
Bespreking van de uitdagingen •
Alternatief 2: elektrische propulsie, – mogelijk met Russische SPT thrusters, beproefd in NASA-JPL, verouderd en nieuwe technologie niet beschikbaar.
•
Voordelen: – 8 à 9 maal efficiënter dan chemisch, specifieke impuls ~2400 sec., (nu ~4000sec.) – kortere missieduur ~ 5 jaar, meer kometen bereikbaar, – 4 à 5 lanceringen per jaar.
•
Nadelen: – – – – –
•
vereist enorm veel elektrisch vermogen, grotere zonnepanelen, 16Kw?, SPT´s volumineus, te kleine levensduur, groot aantal eenheden.
Optie nooit volledig uitgewerkt.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
7
Bespreking van de uitdagingen •
Lange missie duur: oorspronkelijk 10.5 jaar,
•
zware eisen > elektronica: – – – –
•
magnetische stormen, hoog energetische deeltjes van de zon, speciale “radiation-hard” componenten, afscherming. uiterst conservatieve selectie elektronische componenten
hoge betrouwbaarheid vereist van de gehele satelliet. – Hoge betrouwbaarheid toestellen, experimenten, bvb. – gyros drievoudig redundant -> 9 gyros; – on-board computers -> 4: 2 standregeling, 2 data-management; elke kan allebei samen doen. – 10 N thrusters -> 24 in aantal; – Veel onderdelen dubbel, NAVCAM’s, Startracker’s, 4de reactiewiel
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
8
De Raketvergelijking mf = mo.(1 – e.exp(-deltaV/g.Isp)) ( Feynman´s Tips on Physics: Feynman, Gottlieb, Leighton, Sands , 2013, raketaandrijving & gyroscopen)
•
•
•
•
(bord/flipch.)
3 onuitgegeven lezingen, bespreking
Bi-propellant hydrazine: MMH + NO4; – Isp ~290s -> 2130m/s -> 53%;
10km/s -> 97%;
Vloeibare waterstof en zuurstof (Ariane5): – Isp ~440s -> 2130m/s -> 39%;
10km/s -> 90%;
Russische SPT; – Isp~2400s ->
10km/s -> 35%;
2130m/s -> 8.6%;
Latere ontwikkeling elektrische propulsie; – Isp~4000s -> 2130m/s -> 5.3%;
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
10km/s -> 22%;
9
De Raketvergelijking Mfuel = M0 . (1 – e - DV/ g. Isp ) ( Feynman´s Tips on Physics: Feynman, Gottlieb, Leighton, Sands , 2013, 3 onuitgegeven lezingen, bespreking raketaandrijving & gyroscopen)
% Fuel nodig voor delta-V
29 nov 2014
Isp Specifieke Impuls
delta-V voor baancorrecties
delta-V totaal nodig
Isp
2130 m/s
10 km/s
Bi-propellant hydrazine: MMH + NO4;
~290s
53%
97%
Vloeibare waterstof en zuurstof (Ariane5):
~440s
39%
90%
Russische SPT;
~2400s
8,6%
35%
Latere ontwikkeling elektrische propulsie;
~4000s
5,3%
22%
KVIV OVl - VSRUG
10
De oorspronkelijke missie •
Lancering Ariane 5, – –
•
lanceervenster 13-31 januari 2003, Vinf 3.4 km/sec;
3 “gravity assist flyby´s”: – Mars, plus 2x aarde om snelheid te winnen om komeetbaan te bereiken ( ~8 km/s );
•
Duur missie 10.5 jaar;
•
fly-by asteroïden: Otawara & Siwa;
•
Komeet Wirtanen vergezellen 1 – 1.5 jaar en lander Philae laten landen;
•
Gewicht ~ 3060kg, brandstof ~ 1720 kg ( monomethyl-hydrazine, NO4 voor 2130 m/s)
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
11
De Rosetta Satelliet •
Afmetingen: bus ~ 2.8 x 2.1 x 2 m3;
•
zonnepanelen~ 68 m2,~ 10 Kw @1AU, lengte~33 m
•
“payload” module boven, support module onder;
• • •
2.2 m High Gain Antenna, S/X, 2 vrijheidsgr. (Az. & El.); 1 S/X Medium GA antenna (vast); 2 Low GA´s voor “omnidirectionele communicatie”;
•
2 zonnepanelen, 1 vrijheidsgraad ~180 gr.;
•
centrale structuur, 2 brandstoftanks ~ 2x 1108 l.;
•
Voortstuwing 2x12 10 N “bipropellant thrusters”; 29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
12
De Standregeling •
Rosetta is hoofdzakelijk 3-assen gestabiliseerd;
•
Sensors:
•
actuatoren: 4 reactiewielen, 2x12 thrusters;
•
standregeling:
•
baancorrecties: per set van 4 thrusters;
•
zeer complexe software met 10-tal “modes”;
•
extreem complexe FDIR software (Failure Detection, Isolation & Recovery, ~1000 parameters)
> 4.5 AU wellicht “spin”- gestabiliseerd, ~ 2.5 jaar;
– – – –
2 navigatiecamera´s, 2 sterrenkijkers, 4 zon acquisitie sensors, 3x3 gyro´s (ring laser);
– fijn: reactiewielen, – grof: thrusters;
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
13
De Standregeling: onderdelen •
4 reactiewielen: ~5kg, tot 4000 rpm, – versnelling & vertraging wielen -> 3 stuurkoppels op sat. • “absorberen” storingskoppels en variëren de stand, (tbv voor camera´s, telescopen); • “verzadigen”, moeten regelmatig “ontladen” worden bij middel van raketmotortjes;
•
Gyroscopen: – 3 sets van 3 ring laser gyroscopen, – 5 voor rotatiemeting + foutdetectie + correctie; – worden beschouwd als kwetsbaar, daarom 9 in totaal, 3 eenheden van 3 stuks (IMP), – Honeywell: niet parallel geörienteerd.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
14
De Standregeling: onderdelen •
2 autonome startrackers: CCD camera´s, – – – –
kunnen 9 sterren volgen, bepalen positie & intensiteit, vergelijken met sterrencataloog ~3000 sterren: bepalen stand van startracker in de ruimte in de vorm van quaternion: q0, q1, q2, q3 ipv Euler hoeken; 1843 Hamilton: “hypercomplex getal” J.B. Kuipers: Quaternions and Rotation Sequences, 1999, wikipedia
•
On-board software startracker quaternion -> satelliet quaternion, -> input voor standregeling;
•
2 navigatiecamera´s: CCD camera´s, – om multi- pixel objecten waar te nemen; – hoofdsensor voor fly-by planeten, asteroïden, rendez-vous komeet.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
15
De Standregeling •
Ontwikkeling regelkringen vrij klassiek;
•
SVF´s, realistische simulatie, manoeuvres testen;
•
Simulaties met gesimuleerde en echte o/b software, – voor verificatie kwaliteit v/d standregeling en – bepaling van de FDIR parameters, – keuze specifieke simulaties voor satelliet systeem testen;
•
talloze Monte-Carlo simulaties;
•
statistische analyses voor FDIR parameters;
•
vele maanden testen op echte satelliet met gesimuleerde dynamica, sensoren en actuatoren;
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
16
De uitgestelde missie •
11 dec. 2002: verlies eerste Ariane 5 ECA (10 ton );
•
13 jan. 2003 : beslissing: alle AR 5 lanceringen “on hold”, ook de basisversie AR5 voor Rosetta;
•
volgende lancering naar Wirtanen ~ 4 à 5 jaar later;
•
Zoektocht alternatieve komeet voor Rosetta: enige kans uit ~40: Churyumov-Gerasimenko (1969-67P) lanceervenster, feb.-maart 2004 ( 2 maart 2004 );
•
Consequencies: – langere missie: 12 jaar, – 3de aardse fly-by (totaal 4, mars), – dichter bij de zon, dus – marges op temperaturen, energievoorziening, brandstofbudget – “succesrate” gereduceerd;
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
17
De uitgestelde missie •
nieuwe asteroïden: Steins & Lutetia;
•
Churyumov-Gerasimenko (C-G) of 67P – wellicht diam. x ~3, – ( ~ 2 km “straal” ), – zwaartekracht x ~ 30;
•
zware impact op de lander, vluchtduur & impactsnelheid, sterkte landingsgestel, nieuw landingstraject?
•
invloed op actief worden komeet, intensiteit gas en stof productie; ~ 3 Au?
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
18
Lancering en ~10.5 jaar vlucht •
Lancering 2 maart 2004, na uitstel 27 feb. (weer); – Volledige perfecte lancering. – Verloop eerste 10.5 jaar volgens nieuwe planning, wel met aantal ernstige problemen;
•
aanpassing sterrenkijker software ( komeetstof );
•
mei 2004: 1ste groot manoeuvre: – 150 m/s, 165 kg; – ESTEC projectgroep aanwezig in ESOC.
•
Vele maanden testen van alle systeemonderdelen, wetenschappelijke instrumenten en operationele modes.
•
Gedurende hele missie -> 10 test periodes.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
19
Overzicht nieuwe missie Churyumov-Gerasimenko.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
20
Interplanetaire navigatie •
optimisatie baan met “gravity-assist” expertise – kleine groep in ESOC ~5–10 pers., – speciale s/w programma’s: gebruik in ontwerp phase, trade-off elektrische propulsie en gedurende volledige missie
•
na uitstel jan 2003 nieuwe optimisatie voor 67P; – Rosetta missie naar 67P realiseerbaar??? – 3deaardse fly-by nodig -> missie 1-1.5 jaar langer, marges kleiner, – periode 67P 20% langer dan Wirtanen.
•
realisatie baan vrij eenvoudig: – banen planeten en satelliet zeer goed gekend; – uitvoeren correcties onnauwkeurigheden om optimale baan te volgen.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
21
Interplanetaire navigatie voor ESB3
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
Earth Swing By
22
Interplanetaire navigatie voor ESB3
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
23
Interplanetaire navigatie •
navigatie voor rendez-vous met 67P uiterst complex; – baan 67P min of meer gekend, maar positie slecht,
•
observatiecampagne telescopen vanaf zichtbaar, coma bemoeilijkt observaties; – noodzaak observaties Osiris en Navcam, – gecalibreerd met startrackers en in combinatie met baan en stand Rosetta, cfr. Giotto-pathfinder proj., – complexe, langdurige plaats/baanbepaling 67P.
•
opeenvolging baanbepaling Rosetta, dan 67P, baancorrecties Rosetta: RDVM2 apr-mei 2014,
•
RVD man. besloeg ~10 opeenvolgende stappen.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
24
4 delta-V gravity assists: 3x Aarde , 1x Mars Eerste “swing-by” langs de aarde (ESB1) •
•
Baancorrecties:
10/05/2004
152.8 m/s
16/05/2004
5 m/s
24/11/2004
+16 cm/s
5/12/2004
-11.3 cm/s
17/02/2005
8.78 cm/s
ESB1 op – 04-03-05 22h09, hoogte: 1954 km; – 05-03-05: test asteroïde fly-by, navcam en maan, voor passage Steinz (2008) en Lutetia (2010);
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
25
4 delta-V gravity assists: “swing-by” langs Mars;
•
•
baancorrecties: 29/09/2006
31.8 m/s
13/11/2006
10 cm/s
9/02/2007
4.55 cm/s
(blind, HGA gedraaid)
Mars swing-by: 25-02-07: hoogte: 250.6 km, – zon-eclips: 25 min, – aardoccultatie 15 min, – Phobos tracking met Navcam;
•
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
26
4 delta-V gravity assists Tweede swing-by langs de aarde; – baancorrectie: 18-10-07: 3.4 cm/s, ca 5297 km; •
ESB 2: – 13-11-07: • hoogte 5295 km, ~40000 km/h, • “asteroid hazard warning” ~ 5600 km hoogte.
– 13/14-11-07: “Son of Rosetta”: • asteroïde op 346708 km van Rosetta en 227356 km v/d aarde;
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
27
Navcam foto van Mars op 237.477 km 24-02-2007
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
28
NAVCAM beeld van de aarde bij ESB2
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
29
NAVCAM beeld van de aarde bij ESB2
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
30
4 delta-V gravity assists Derde swing-by langs de aarde; – mrt. – sept 09: voorbereiding ESB 3; – 13-11-09: ESB 3: • hoogte 5800 km, 38.7 km/s; • aphelion: 5.33 Au, • perihelion 23-11: 0.982 Au;
•
Verdere planning: – 1 TCM: 58 cm/s & – 2 grote DSM´s: jan 2011 & mei 2014: elk ~800 m/s;
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
31
Osiris beeld van de aarde gedurende ESB3 op 350000 km van de aarde.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
32
Navcam beelden van de aarde gedurende ESB3 afstand 224000km respectievelijk 236000km.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
33
2 asteroïde fly-by´s •
Bijzonder manoeuver voor Steins fly-by; realistische simulatie uitgevoerd op 25-03-08;
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
34
Steins fly-by 05-09-08. Osiris opnames. (802 km, 8.6 km/s)
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
35
Laatste baancorrectie vóór Lutetia fly-by, -3 wk.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
36
Opeenvolgende baanbepalingen vóór Lutetia fly-by.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
37
Lutetia fly-by op 10-07-2010.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
38
Lutetia fly-by op 10-07-2010.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
39
Osiris beeld van Lutetia (36000km) & Saturnus.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
40
Deep space hibernation mode. (DSHM) •
Doel: overbruggen deel laatste omloop voorbij ~4.5 Au met – onvoldoende elektrische energie om alle “normale” functies in werking te houden. – Duur: ~2.5 jaar, juni 2011 – jan. 2014;
•
Methode: passieve stabilisatie door rotatie, – vlak van de zonnepanelen +/- loodrecht op de zon: afwijking 10° à 20°, – ~2/3 toeren per minuut.
•
Minimale functies “aan”: – ontvanger, thermische controle, elektronica voor gegevensopslag en 4 “wekkers” voor tijdig ontwaken en opstarten.
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
41
Deep space hibernation mode. (DSHM) •
Beschouwd: uiterst risicovol maar onvermijdelijk,
•
Uitgebreide, minutieuze en realistische test; 20/27-01-10 – op 1.34 AU, – rot. snelheid: 3.93 °/s, – vertraging ~0.2 mdeg/s/dag – stralingsdruk v/d zon, acceptabel i.v.m echte afstand ~>4.5 Au; – andere kritieke functies OK,
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
42
Spin-up gedurende DSHM test
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
43
Nutatie demping en richten HGAntenne
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
44
DSS-14 HGA pulsen test DSHM entry
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
45
DSS-43 HGA pulsen “echte” DSHM entry
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
46
Near sun hibernation mode •
ontworpen voor 1. “kalme” periodes 2. voor conjuncties waar communicatie zwaar verstoord wordt door de zon nabij lijn aarde - Rosetta;
•
bedoeling: beperking gebruik v/d reactiewielen en gyroscopen, kost iets meer brandstof,
•
2 “bandbreedtes” (deadband): +/- 5° en +/-1° (communicatie);
•
brandstofverbruik respectievelijk: ~5 & 15 gr/dag;
•
eerste test 11/15-04-05: duurtest 25-04/12-05:
29 nov 2014
test startrackers, thrusters verbruik: ~ 3 & 5-7 gr/dag;
KVIV OVl - VSRUG
47
Observatie NASA Deep Space ontmoeting Temple-1 •
04-07-05
•
28-06 tot 14-07 Rosetta volgt/observeert Deep Space, – wetenschappelijke instrumenten: Alice, Miro, Osiris en Virtis; – data ~ 60 Mbytes/dag; – NASA beelden op apod.nl;
29 nov 2014
impact Deep Space probe met Temple-1;
KVIV OVl - VSRUG
48
Rendez-vous met Churyumov-Gerasimenko (67P) •
jan/feb-11: RDVM1 man.: – in 6 stappen ~ 790 m/s; – “zware problemen” met thrusters; – eindresultaat OK: – voorspelling: 67P miss-distance: ~50000 km;
• •
08-06-11: spin-up Rosetta ~0.7 rpm, DSHM; 20-01-14: 10h07m12s Rosetta ontwaakt uit DSHM, na 957d totale radiostilte; uitgebreide testen: – HGA X-band communicatie, – zonnepanelen: 643 W op 4.5 Au, – “dehibernatie” 4 reactiewielen, alle 4 OK en in regelkring; – baanbepaling: fout ~ 200 km;
•
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
49
Rendez-vous met Churyumow-Gerasimenko •komeet grootste dimensie ~5 km, “badeend”, zwaartekracht van de komeet reeds voelbaar, •Om de 3 à 4 dagen kleine baancorrecties, banen ~100km tot ~10km tot ~30 km tvb. landing Philae. 9/2/14 op 7.8 milj.km van 67P
Afstand 67P 2/3/14 op 6.36 milj na reis van 7 miljard km
7,8
29/4/14 op 2.4 milj voorbereiding RDVM-2 fase ~ 780 m/s 4,1in -10 stappen
miljoen km
6,4 5,4
Afstand 67P
2,4
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
13/07/14
6/07/14
29/06/14
22/06/14
15/06/14
8/06/14
1/06/14
25/05/14
18/05/14
11/05/14
4/05/14
27/04/14
20/04/14
13/04/14
6/04/14
30/03/14
23/03/14
16/03/14
9/03/14
2/03/14
23/02/14
16/02/14
9/02/14
0,137
20/07/14
0,825
7/8/14 op 89 km snelheid 0.44 m/s 7/8/14 op 89 km 0,05872 0.44 m/s Snelheid
50
Osiris´ “eerste” foto van de komeet 67P
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
51
Churyumov Gerasimenko (Osiris)
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
52
Rosetta & Churyumov – Gerasimenko: wk37 (Philae)
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
53
Landing op Churyumov-Gerasimenko •
wk 39: plan landing Philae: 12-11-2014: wk 46;
•
site J: separation @ 22,507km: 08h35m >15h30m;
•
problemen bij het landen: – Komeeet draait 1/ ~12.5h, - baan Rosetta ~ 9 d.: synchronisatie??, (baan 12.5h onmogelijk? 3.25 km straal??), dus baan op ~22 km, snelh:17.3cm/s; – Rosetta stand ~”parallel” verticale site J; Philae reactiewiel op snelheid; lander ontkoppeld, pyro´s, lander op spindels “afgeschoven”, precieze relatieve snelheid, snelheid tov. komeet zeer laag;
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
54
Landing op Churyumov - Gerasimenko •
Philae “valt” naar komeetoppervlak; transfer Rosetta naar “relay” baan om Philae te volgen;
•
Zwaartekrachtveld komeet zeer onregelmatig; verstoring door zon niet verwaarloosbaar??
•
Tijdsverschil Rosetta–aarde ~28 min; eigen UTC, sterke nood aan autonomie aan boord Rosetta;
•
Landing Philae: – koud gas thruster en harpoenen functioneerden niet; – Philae “stuiterde 2x; landde “ver” van site J; – heeft vrij veel wetensch. gegevens doorgestuurd; – batterijen leeg na~2.5 dagen; later??
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
55
Rosetta & Churyumov-Gerasimenko 7/10/2014 (Philae)
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
56
Dank u voor uw aandacht! Meer weten? http://www.esa.int/Our_Activities/Space_ Science/Rosetta
29 nov 2014
KVIV OVl - VSRUG
57
