Roofvogeltrek *
Dit is
te
een
Meppel
Erwin
soort
de
bewerkte versie
het verhaal dat tijdens de
van
r*
de gevaren
en
onderweg
WRN-dag
op
28 februari
1998
gehouden.
Maanen
van
Van de 42
najaar
ingekorte en
werd
Afrika
naar
uit het West-Palearctische
roofvogelsoorten
lange
en
de andere
tocht
gevaarlijke
naar
opvolgt. Bij sommige
eerder weg dan de jongen, Afrika
vliegen
wordt
tussen
vleugeloppervlak
bij
Afrika. Dit
door hun
in het
zijn
in grote
met
brede
de ene
ze naar
waarop de
bijzonder lijnen
2-3 weken
vogels
wijze
drie
in het
17
er
golven, waarbij
De
omgekeerd.
morfologie,
gewicht. Daarbij
en
in
trekken de volwassen
soorten
andere is dat precies
bepaald
ondernemen
gebied
gebeurt
verhouding te
categorieën
onderscheiden:
De
-
roofvogelsoorten,
loggere
uitgerust
Wespendieven, Buizerdachtigen schroevend grote hoogte winnen, houden
vleugels
af te
in thermiekbellen; ochtend wordt
verloopt
over
te
opgewarmd.
echter via
bergketens
en
De
glijden.
die laatste
een
omweg, omdat
water
De tweede ven.
Zij
over
een
het
thermiek).
grote aantalen
vliegers,
breed front,
van
afstand
lange
in
gevonden
stijgwinden
in de
is
stijgwinden
grote
watermassa’s
thermiekgebruikers
ze
en
de
van
De
reis
gebonden
aan
via landengtes onder
samen,
zoals Visarend, valken
waarbij
loop
deze stuwpunten komen
Op
en
stilge-
op
is energiezuinig.
verplaatsen
gebruik
gieren,
gemak zwevend
aardoppervlak
vogels dwingt
betreft actieve
categorie
trekken
de
geen
gunstige weersomstandigheden -
als
met
over een
opwaartse lift wordt
ontstaan
Deze manier van
thermiekgebruik
steken (boven
vervolgens
om
arenden,
vleugels:
Zij kunnen
en wouwen.
en
kiekendie-
zich niet laten afschrikken door
grote watermassa’s. De
-
derde
profiteren
en
tussenliggen
wordt
categorie
deels van thermiek,
maar
gevormd
kunnen ook
op
door de
eigen
havikachtigen.
Zij
kracht grote afstanden
afleggen.
Vooral de thermiekgebruikers heid
van
landengtes
in grote
lijnen
meest
van
vormen een
watervlaktes
interessante
over te
steken
groep
min of meer dezelfde
westelijke
stroom
begint in
Falsterbo in Zuid-Zweden.
Deze
route
weer
vanwege hun afhankelijk-
(Bijlsma 1987).
in drie hoofdstromen het Palearctische
voorjaar volgens De
om
terug
naar
de
stroom
vloeit
samen met
zijn gepasseerd,
134
het grootste deel
andere
twee
van
stromen
onze
Bruine
bevinden zich
en
Grauwe
meer
in
keert
het
broedplaatsen.
die
over
van
in de buurt
populaties uit
koersen de
Straat van Gibraltar af waar de MiddellandseZee wordt overgestoken.
De
groep verlaat
en
Scandinavië en steekt de Oostzee
Midden- en West-Europa. Na de Pyreneeën te
ven en
Deze
broedgebied,
Onze
vogels
Kiekendieven volgen deze
oostelijk, ontspruitend
De
op
de
Wespendieroute.
in Centraal-
Takkeling
6
en
(1998),2
Oost-Europa, Finland worden
Zwarte Zee
en
Rusland (en
hoogte
en
verder
oostelijk). in
Bosporus
Beide
van Suez
de Golven
de
stromen
Eilat
Turkije
komen
te ronden
De en
vogels langs
samen
uit dit achterland
de oostkust
in Libanon
alvorens verder
naar
en
de
van
Israël,
om
het zuiden af
zakken.
Een kleinere
in
route
Europa,
Centraal- en Noord-Europa
Foto
a
van
(Trans-Kaukasië).
uiteindelijk te
ter
gestuwd
1.
on
Afrika komen de Palearctische
valken,
de
met
omvang
zoals Kleine Afrika
gebied,
en
de
aantallen
de laars
van
(N. Fenech). Hunting
roofvogels
hun
savannes
ten
en
samen op een
broedgebied).
Torenvalk, Roodpootvalk
wel in de
Centraal-Afrika net over
van
(savannes, cultuurland)
gezamenlijke broedgebied klein
op Malta
via
roofvogels,
heeft
Italië richting Afrika.
painted on remains of
scene
Malta.
vergelijking
zuidelijk
overigens aanzienlijke
met
achterland entrekt
Muurschildering met jachtscène
building
In
als
in een
2 17 miljoen km
half-open
zuiden
van
en
en
Boomvalk.
gebied
omvat.
relatiefklein
Dit is mooi te zien
van
3.5
bij
Zij
miljoen
oppervlak (in de insectivore
overwinteren in km
2 ,
terwijl
gesloten tropische bosgebieden
van
van
Afrika. Onze
eigen
een
West-
de evenaar. De kiekendieven verspreiden zich
waterrijke gebieden
hun
Ook de Wespendief overwintert in
en
meer
kiekendieven
zijn
echter vooral in West-Afrika terug te vinden.
De
lange-afstandstrekkers
continent delen raars
De
met
overtreffen de lokale
Takkeling
6 (1998),2
onder de Euraziatische roofvogels
de inheemse
roofvogelbevolking.
roofvogelsoorten
in
aantal,
moeten
het
Afrikaanse
De binnenkomende overwintemaar
desondanks
zijn
er
weinig
135
aanwijzingen sche
in
plek
overvloed datheel
aan
aan
territoria. en
gevaren
spelen
te
een
naar
zijn
De
tegenstelling om over
Afrika
afgenomen (McCulloch in tal
1995), gaat de jacht jachtdruk
van
het
passage
zoals in
op
trekvogels
veel gevaren
trotseren.
worden
dodental lopen
allerlei
van
Deze
enorme
Voor
een deel
ten
jachtdruk
gebieden
voor
in veel landen
in de vele
opzichte
20
van
jaar geleden
door
Dijkstra
de Straat
en
miljoenen!
modernisering
roofvogels zijn
en
er
trekvogels geschoten
tot
landen onverminderd door. Door
et
neemt
van
is al. de
Messina
Egypte. Recente informatie uit Oost-
leert dat de situatie daar momenteelrampzalig is,
1997).
neemt
verschillende vormen
voorbeelden mogen dat
volgende
tijdelijke uitbarstingen
bereikbaar voedsel.
jaarlijkse
Sovjet-Unie
Georgië (Abuladze
De jacht De
de voormalige
cultuurlanden
krachtige plantengroei.
en
in Italië, Malta, Griekenland, Cyprus, Libanon
Europa
in
het Afrikaanse continent
1992, zie echter de bedenkingen
vaak zelfs toe. Beruchte
en
Afrikaanse
voornamelijk
savannes en
over
de Zwarte Zee op grote schaal
al.
de
met
veel Afrikaanse soorten, niet strikt
uitgestrekte
roofvogels
Hoewel wordt beweerd dat de totale et
tot
de
verantwoordelijk. Tegenwoordig
van
schattingen
na
van
moeten
en
ligt
dat in die
wespenbroed,
van
tijdelijke
Visarend
amper concurrentie.
in het binnenland door
de regenstormen die
op
zijn belangrijk)
mensen
een
en
nemen.
overvloed
rond de Middellandse Zee gevangen.
in
eigen ecologi-
van
Wespendief
voorkomt conflicten
zeearend-achtige) te
vogels
voedselspecialist smullen
een
nemen
de inheemse
benadelen. Voor
mededinger
bewerkstelligen
voor
reis
lange
die
van
in
te
wintergasten
met
Visarend
De
zijn vrij
Ze
termieten
(vooral
dynamiek zorgt
de
is.
stekkie in
Deze fronten
insecten
Op
zonder
hij
meer een
een
zwermen
razen.
samen
ondervindt als
Wespendief
wintergasten zijn,
meeste
gebonden te
De
(eigenlijk
de kustgebieden
uit
profiteren
ze
talrijk voorradig
Visarend
De
of
aankomst kan
periode
concurrentie. De
onderlinge
voedsel zonder elkaar
duidelijk.
zijn
Na
voor
beslag,
aan
en
heeft diverse
achtergronden.
verduidelijken.
Malta
Malta is
een
trekvogels
op
dood in één 16.000
geval
apart.
voor-
Torenvalk
name
en
Noord-
136
Bruine en
license
en
to
kill;
en
ze
Aan
Wespendief)
en
Oost-Europa.
Alle
ten
zuiden
of
ze
van
de
vogelhel
Kiekendief,
de hand
van
is komen
worden
langzame
het eiland hebben
de eilanden
terechtkomen.
Wespendief,
Italië een
bevolking (Fenech 1992,
grote aantallen roofvogels een
van
sterven
(Magnin 1986, 1991). Op
dat is slechts 5%
daarmee in
Grauwe
eilandengroep
schietschijf gebruikt,
najaar gebruiken
Boomvalk.
Visarend
als
de vele vallen of netten
stop, niet wetende dat
Visarend,
deze kleine
gruwelijke wijze
van
mensen een
1997). In
Op
Het
als tussen-
gaat vooral
Roodpootvalk,
om
(Kleine)
terugmeldingenvan geringde vogels (met
vast te staan
dat deze vogels
afkomstig zijn
roofvogels zijn volgens de Maltezerwet beschermd,
De
Takkeling
6
uit
maar
(1998),
2
in de praktijk worden de
nauwelijks
met
(zelfs tijdens
de
een
stelt dat niets
regels grof geschonden
naleving
ervan.
begrafenis!) De
voor.
wordt
overheid
op
geschoten.
de
verlengen. regering zoen
jachtwet
uit
1994
openlijk
in
teniet
te
gedaan.
zegenen.
18.000
afgeschoten
1992).
Aasgieren, zo
ver
dat
(Fenech
laag
schieten]
vogels.
over
Bij gebrek
zelfs aan
landschap
gecreëerd
door
2. Geschoten
Falcons
(4 males,
water
TakkeUng
kwalijke
slachtoffers
zijn
veel
een
vegetatie
te
6
ingehaald
reële bedreiging
vogeldoelen
zwaar
on
ze
verwijderen;
afgeschoten
rol door het worden
on
6500
1
arendachtigen,
perversie gaat zelfs moeiteloos
worden. Deze
vlinders beschoten!
vrouwtje)
op
Malta
met
(N. Fenech).
al
met
vorm
Pijlstorm-
Tegelijkertijd
optimale schietomstandigheden vergiftigd
50
32.000
Boomvalken
de lokale populatie Kuhls
de bodem wordt
te
jachtsei-
jaarlijks
Bruine),
kleine
te
en
heeft
worden
massa’s lood.
Shot
Red-footed
Malta.
verzeild in één
(1998),2
om
voor
worden zelfs
verminkt omdat
Roodpootvalken (4 mannetjes, 1 female)
De
partij
door de voormalige
vliegende roofvogels (kiekendieven!)
De dode vogels worden vaak niet eens of anders raken
De
een
vervolgd,
probleem
de doortrek
tijdens
Roodpootvalken (in piekjaren) Andere
begraafplaatsen
het
16.000 kiekendieven (daarvan 70%
rubberboten worden
vormt
wordt het
Foto
het
aan
massavernietiging
Eleonora’s Valken, Smellekens en 11.000 uilen.
gemotoriseerde van
jachtseizoen
speelt
de recreatieve
Visarenden, 3500 Wespendieven,
geen aandacht
positieve verbeteringen
Ook de kerk
Bij
(Kleine) Torenvalken,
maar
op
de regerende socialistische
door het
versoepeld
weer
werden de kleine,
Daarmee
nog,
en
Als overtreders wel worden
Malta besteedt
negeert de internationaleprotesten. Sterker
onlangs
bemoeien de wetshandhavers zich
en
Zelfs in beschermde reservaten
opgepakt (onvindbaar
van
de vele collecties
ofaan stukken geschoten),
lelijk
opgezette
vogels
die het
137
eiland
in
ook
is. Andere
rijk
eindigen
als
doen dienst als
sleutelhanger
door
toenemende mate worden
Daarbij
waarvoor
weinig
in
zelfs te
aan een
wie
gehouden
worden
prijzen
tegen de
De
uitgereikt.
in. Ook internationaal is de belangstelling
Grauwe Klauwier,
om
Deze
kwarteljacht.
worden na het
De
jachtseizoen
verslechterd.
Deze zer
en
roofvogels
de
veel
er
zeep
weer
in
magere
roofvogeler
in
en
topje
dat toen al veel
tot
van
de
Yarar
van
beschermde
te weinig en
deze
is
er
problemen zijn
oorlog, ontbossing, gebruik
van
ijsberg.
invloeden op een
roofvogels is,
geleid,
terug
Steppenarend,
slachtpartij
138
en
van
de
prooisoor-
die
komt
sterk
ter
en
plekke
zijn
dat
bij
de
worden
Slangenarenden,
die manier naar
schatting
en
Wat
veel desastreu-
eeuw
inclusief het
zijn
1.300.000 ha
van
de Sovjet-
wegvallen
intrede had
gebieden
van
de
gedaan.
natuurreservaten), geen enkele
van
was
wettelijke
monocultures, overbegrazing,
gestegen welvaart
gezamenlijke
voor
niets
(verveling, effect
vertoont
een
meer en
al
van
aantal
Heath
roofvogels in Zuid-Europa, het
Grauwe
Kleine
1994). meest
Wouw
Kiekendief, Bastaarda-
Torenvalk,
Voor
deze
soorten
Wespendief (Scandinavië), Zwarte
Havikarend, &
nog
in deze
ongebreidelde bevolkingstoename,
het
laat zich raden. Niet
(Tucker
mogelijk
(Abeladze 1997).
introductie
handbereik).
Keizerarend,
Sakervalk
voor
Sperwers
merendeel daarvan
Daar
waaronder 39
te voeren op
dramatisch dalende populatietrend, zoals
rend,
op
een
Kaukasië beschermd gebied was (898.200 ha
(Oost-Europa, Rusland), Aasgier, Steppenkiekendief,
Lannervalk
Het
Veel
1997). En het uiteenvallen
gebieden,
gevaarlijke bestrijdingsmiddelen onder
Zo
Turkije
momenteelzelfs in die
wateronttrekking,
efficiëntere wapens
worden
Turkije.
Schreeuw-
worden
Dit is
geblindeerde
ruige berggebied
die daar inmiddels
macht die de bescherming kan effectueren van
in het
roofvogels
van
Jaarlijks
totale chaos
de jaren tachtig 2% 60
een
te
getraind
van
losgelaten.
Wespendieven,
gebiedsbescherming
in totaal, verdeeld over
Veel
nog
goed
gebracht.
op veel plaatsen
Dus hoewel
er
afgenomen.
(Magnin 1989).
gevangenschap.
vlees
reepjes
met
voorbeelden zijn slechts het
heeft
heeft
werden
zit de angst
gelokt met
en
in dit deel
weersomstandigheden
wetlands is verdwenen (Magnin &
unie
gelden
het zuiden niet overleven omdat inmiddels hun
diverse valkensoorten.
om
netten
tijd getemd
is de habitatvernietiging, waardoor alleen al in
aan
Society (MOS)
aanslagen
gevangen
worden in
rond eind oktober
sterven
gevoerd
Sperwers
in korte
waaronder grote aantallen
Balkansperwers 15.000
en
Bovendien
worden
geschoten,
materiële
Egypte.
afgeschoten,
deMaltezer schietpraktijken
bijzonder populair
naar
zijn weggetrokken
lokvogels
en
zoals in
heeft
vogels
MaltaOrnithological
voor
Sperwers
vervolgens
sport is
zal de verdere trektocht al
10.000
worden ieder jaar
plek
traditionele valkerijpraktijk.
ten
meeste
worden
schietpartijen
kust Zwarte Zee
NO-Turkije, deze
de
of
kerststalletje,
een
banale
schietmaffia. Enkele j aren
machtige
felleacties ondernomen, maar door lijfelijke
Op
in
veren
soort
Maltezers buiten Malta georganiseerd,
wedstrijden
brengen
zielig hoopje
autovoorruit. Dit
wat
Roodpootvalk,
betreft
de
stuitende
pregnant verbeeld op Malta,
De
Takkeling
6
zou
(1998).2
het
de
georganiseerde jachtwereld deze
praktijken
nen
om aan
van
roofvogels (in
de orde
geholpen.
Foto
3. De
is
gesteld
en
Voorwaar een
oogst van
al
dat
Met dank Malta die
dagje
een
Rob
aan
om
ze
druk
schieten
op
voor
Malta:
Bruine
Gemant
Bijlsma,
vogel-
de
jagers
is in ieder
and Marsh
Magnin
redenen liever
geval
dat afschot
wettelijk verboden,
enkele
natuurbeschermers terplekke
en
althans heel
(of
weinig)
hebben
zelf.
Torenvalken, Koekoeken, Waterhoen, Wielewalen,
Kiekendieven
Alpine Swift
begrijpelijke
door
binnenuitzouden uitoefe-
van
Duidelijk
die protesten niets
mooie taak
Turtle Doves,
Orioles,
maken.
geruime tijd
Tortelduiven, Alpengierzwaluw en Golden
te
alle landen rond de Middellandse Zee
uitzonderingen daargelaten) aan
sieren indien
eind
een
(N. Fenech). .Kestrels, shot
Harriers,
en een
toegewijde
ongenoemd
wil
Cuckoos,
duringmigration
on
Moorhen, Malta.
natuurbeschermer
op
blijven.
Literatuur
Abuladze
A.
26/27:
Bijlsma
and conservation
1997. Status
1987. Bottleneck
R.G.
Report
18.
wetlands.
Flevobericht
381.
Fenech N. 1992. Fatal
flight:
Fenech
shooting
N.
1997. Bird
political, demographic Geography,
Magnin G.
De
of
raptors
in
Caucasia.
Newsletter
WWGBP
areas
migratory
6
van
Eerden
Rijkswaterstaat
birds
in
M. & Daan
Directie
the Mediterranean
ICBP
region.
Study
and
trapping in
and environmental
S,
1995.
Roofvogels
in de Nederlandse
IJsselmeergebied, Lelystad.
The Maltese obsession with
killing
birds.
the Maltese islands
aspects. PhD
-
Quiller Press,
some
London.
socio-economic, cultural,
Thesis, University
of Durham,
Department
Durham.
1986. An assessment of
Takkeling
for
ICBP, Cambridge.
Dijkstra C., BeemsterN., Zijlstra M,,
of
problems
15-19.
(1998),2
illegal shooting
and
catching
ofbirds in Malta. ICBP
Study Report
139
13.
ICBP, Cambridge.
Magnin
G,
1989.
and
Falconry
hunting
in
Turkey
during
1987.
ICBP
Study Report
34.
ICBP,
Cambridge. Magnin
G.
1991.
Technical
Magnin G.
and
Important bird
M.N., Tucker G.M.
recovery
analysis.
Tucker G.M. & Heath
persecution
of
migratory
birds
in
the Mediterranean
region.
ICBP
12: 63-75.
& Yarar M. 1997.
McCulloch
ringing
Hunting
Publication
M.F.
& Baillie
Ibis 134
suppl.
1994. Birds in
areas
S.R.
in
Turkey.
1992.
The
DHKD. Istanbul.
hunting
of
migratory
birds
in
Europe:
a
1: 55-65.
Europe:
Their conservation
status. BirdLife
International,
Cambridge.
Adres:
Zuidelijke Parallelweg 142,
Molenstraat54, 7411 NT
140
6812
BZ
Arnhem (contactadres
vanaf28
mei
1998:
Deventer).
De
'fakkelmg
6
(1998),2
