Rondzendbericht van Aenne, no. 2, vanuit Dar es Salaam, Tanzania
Hallo allemaal, Eindelijk weer een teken van leven, ditmaal vanuit Tanzania. Bij deze een update van mijn ervaringen in Kenya. Bedankt voor de leuke, enthousiaste reacties op mijn vorige rondzendbericht. Ik amuseer mij hier nog steeds opperbest en voel me de koning te rijk dat ik mijn onderzoek op verschillende locaties kan uitvoeren. Gisteren heb ik, tijdens de vlucht van Nairobi naar Dar es Salaam, eindelijk de Kilimanjaro in zijn volle glorie gezien. Prachtig! Dat was een perfect begin van mijn Tanzania trip. Gisteravond heb ik een politieke discussie gevoerd met een Masai, die voor een NGO werkt in het gebied waar ik naartoe wil. Heel interessant, aangezien politieke belangen een groot deel van mijn onderzoek uitmaken. Maar goed, aangezien deze update is bedoeld om jullie ‘bij te praten’ over Kenya, zal ik niet afdwalen. Tja, Kenya. De aankomst in Nairobi voelde als thuiskomen. Met de taxichauffeur heb ik een uitgebreide discussie gevoerd over de grondwet, en me bijzonder geamuseerd over de chaos op de weg, 1 deels vanwege werkzaamheden, maar ook door matatu drivers die nieuwe rijstroken creëren en Masai die met hun vee de ‘rijksweg’ oversteken etc. Ik werd enthousiast begroet in het hotel waar ik vorig jaar ook was geweest, erg leuk. Prima stek, relatief safe, lekker centraal, met taxi’s voor de deur en veel internetcafe’s en eetlocaties in de directe omgeving.
Het was wel even switchen vanuit de Zuidafrikaanse context naar de Kenyaanse. Omdat ik op vrijdag aankwam in Nairobi had ik nog een paar dagen de tijd om me in te lezen en interviews voor te bereiden. Mijn eerste avond in Nairobi begon swingend. Dat had te maken met het volgende tekstbericht dat ik op de luchthaven van Johannesburg kreeg, net voordat ik mijn sim-card ging inleveren: “Goede vlucht en we zien je vanavond in Simmers, 18.00 uur”. Simmers is een erg populaire tent aan Kenyatta Avenue, met live muziek en hoge doorloopsnelheden qua bier en nyama choma (geroosterd vlees). Een intrigerende sms, want er stond geen naam onder. Ik verwachtte Fred (een van mijn co-promotoren, die inmiddels ook in Kenya zat) en Dr. Okeyo (begeleider vanuit Moi University, Eldoret) te zien, of Ruud (freelancer in Nairobi) & kornuiten. Dat laatste bleek het geval te zijn. Karibu, oftewel welkom!
Bij Simmers, Kenyatta Ave 1
Ethiopisch eten bij Habesha
Matatus ofwel PSVs (public service vehicles) vormen een belangrijk onderdeel in het openbaar vervoer systeem in Kenya.
1
Rondzendbericht van Aenne, no. 2, vanuit Dar es Salaam, Tanzania
In de eerste week hebben Fred en ik de hoofdlijnen van mijn onderzoek besproken en ben ik op boekenjacht geweest. Dit laatste was erg amusant omdat een van de wildlifeboeken onder de toonbank vandaan kwam (gevoelig onderwerp volgens de eigenaar van de winkel). En uiteraard stonden er interviews op het programma. Een van mijn oude contacten binnen de Kenya Wildlife Service (KWS), de overheidsorganisatie die verantwoordelijk is voor wildlife in Kenya, beloofde om een aantal ‘kopstukken op wildlifegebied’ uit te nodigen voor een groepsinterview. Dit interview zou begin april plaatsvinden. Prima plan, ik zag het helemaal zitten.... Binnen de KWS heb ik ook Dr. James Njogu opgezocht (Ton, bij deze de hartelijke groeten). Erg leuk; hij is een Kenyaan die in Amsterdam is gepromoveerd op een onderzoek naar de toegangs- en gebruiksmogelijkheden van natuurlijke hulpbronnen. Hij was ook degene die me informeerde over de workshop inzake het Biodiversity Conservation Programme (BCP) in Kenya, die een week later zou worden gehouden in Hotel Intercontinental in Nairobi. Het BCP bestaat uit 37 projecten in ‘core conservation areas’, die via het Community Development Trust Fund door de EU worden gesponsord in de vorm van een financiële en/of technische ondersteuning voor natuurbehoud. In elk project wordt veel aandacht geschonken aan de mogelijke bijdrage van lokale leefgemeenschappen aan het behoud van de biodiversiteit (kortweg: soortenrijkdom, zowel van flora als fauna) en potentiële (financiële) voordelen die deze leefgemeenschappen hiervan (kunnen) hebben. Hierbij moet je vooral denken aan het stimuleren van op wildlife georiënteerd ecotoerisme. Dit is een vorm van niet-consumptief wildgebruik. De overheid heeft namelijk in 1977 de jacht op wildlife verboden – al zijn er sindsdien wel pilotprojecten geweest die gericht waren op consumptief wildgebruik. Op dit moment is er in Kenya veel aandacht voor de rol die lokale groepen kunnen vervullen in natuurbehoud. Dit heeft te maken met een groeiend besef dat de betrokkenheid van de lokale bevolking nodig is om de wildstand (en zijn leefomgeving) op peil te houden. De meerderheid van de wilde dieren bevindt zich namelijk buiten beschermde gebieden en ‘deelt’ het land met de lokale bevolking. Voor de overlast die deze mensen hiervan ondervinden is nauwelijks enige vorm van compensatie aanwezig. Wanneer iemand bijvoorbeeld verwond of gedood wordt door een wild beest is de financiële tegemoetkoming vanuit de overheid max. 30,000 Kenya Shillings (ca. 375 euro). De compensatieregeling voor het verlies van vee of landbouwgewassen is vanwege misbruik in 1989 afgeschaft. Het komt erop neer dat de kosten van wildbehoud voor een groot deel worden gedragen door de lokale bevolking. Genoeg hierover: ik kan hele betogen houden over dit onderwerp maar betwijfel of dat voor iedereen interessant is. Als je toch meer wilt weten zijn er drie opties: stuur me een bericht, wacht op artikelen die in de pen zitten of op mijn proefschrift (hiervoor moet je wel enig geduld hebben).
Kantoor van VIRED in Kisumu
Kever sporen op een water-hycinth
Met Fred ben ik naar Kisumu gereisd voor een brainstorm met dr. Okeyo en een bezoek aan VIRED, het Victoria Institute for Research on Environment & Development. In verband met de krappe tijd en de ‘sorry state’ van veel Kenyaanse wegen hebben we Kenya Airways maar ingeschakeld. Vanuit de lucht hadden we een prachtig zicht op het Kenyaanse landschap. De brainstorm zelf was erg nuttig en het was heerlijk om ook weer even aan de oever van het Victoriameer te zitten en te genieten van een verse Tilapia. Die smaakt nergens zo goed als daar! De water-hyacinth (Eichornia crassipes) was nog wel aanwezig, maar minder prominent dan tijdens mijn hippo-onderzoek. Dit is voor een deel toe te schrijven aan de introductie van een beetle soort, een miniscuul klein kevertje dat zich voedt met deze plant. Verder spelen ook de stroming en windrichting een rol. Water-hyacinth verplaatst zich in de vorm van
2
Rondzendbericht van Aenne, no. 2, vanuit Dar es Salaam, Tanzania ‘drijvende matrassen’, die zich vooral in ondieper water wortelen en de waterkwaliteit en het zuurstofgehalte van het water negatief beïnvloeden. De plant heeft prachtige paarse bloemen en is waarschijnlijk om deze reden ooit meegenomen vanuit Zuid-Amerika. En, zoals vaker het geval is bij exotische soorten die geen natuurlijke vijanden hebben, met de nodige gevolgen voor het ecosysteem. Qua milieuwetgeving is er in Kenya nogal veel veranderd sinds de eeuwwisseling. EMCA bijvoorbeeld, de overkoepelende wetgeving op het gebied van milieu, is nieuw en sinds 2003 is er ook een wetgeving op het gebied van milieueffectrapportage. Dit betekent dat bij elk projectvoorstel de mogelijke consequenties voor het milieu in overweging moeten worden genomen. Ook het beleid ten aanzien van bossen en landgebruik kent de nodige voortgang. De wetgeving op het gebied van wildlife echter is sterk verouderd: de Wildlife Conservation & Management Act dateert uit 1976 en is voor het laatst aangepast in 1989 (Amendment Act). Er zijn wel beleidsvoorstellen gedaan om consumptief gebruik van wildlife mogelijk te maken, maar deze voorstellen zijn blijven ‘hangen’ in de chaos rondom de door President Kibaki voorgestelde grondwetswijziging, die het niet heeft gehaald. Een van mijn contactpersonen bij de KWS is recent aangesteld als coördinator om een ‘eindversie van het wildbeleid’ te produceren, in samenspraak met de betrokken actoren. Het geheel moet wel voor het eind van dit jaar rond zijn omdat in 2007 verkiezingen worden gehouden. De verkiezingsdatum is nog niet bekend gemaakt, maar naar verwachting zullen de politieke partijen zich vanaf januari vooral met lobbywerk bezighouden. Inmiddels heb ik ook bericht van het websitefront. Vincent heeft me een ontwerp gestuurd, dat er gelikt uitziet. Er komen nog een paar kleine aanpassingen, waarna de site wordt gevuld. Zodra dat klaar is wordt ie gelanceerd en dan zal ik jullie ook de naam van de site sturen. Ik ben er ontzettend blij mee. Ook vanuit hier is er de nodige belangstelling voor de site. Het is de bedoeling dat de site een overzicht 2 geeft van de stand van zaken van mijn onderzoek en het te ondersteunen project . Ik heb nog geen project geselecteerd, maar heb wel verschillende lijntjes uitstaan. Dat wordt nog spannend! Nairobi is een prima stad om te socialiseren. Ik ken inmiddels heel wat nieuwe locaties, onder meer voor Ethiopisch eten, nyama choma, vis à la Luo style, karaoke en swingende Lingala muziek. Op de dansvloer heb ik me heerlijk kunnen uitleven in gezelschap van een aantal Kenyanen. Erg gaaf. Ik ga niet verder in op dit onderdeel, want ik wil niet de indruk wekken dat ik niet aan het werk ben geweest!!
Willem in Amboseli
Op stap met James & Maureen
Ook het thuisfront heeft Kenya bezocht. Eind maart stond Willem op de luchthaven van Nairobi te wachten op zijn aansluitende vlucht naar Kisumu. Hij dacht dat ik daar op hem zou wachten – omdat ik hem wilde verrassen had ik niet gezegd dat ik vanwege de BCP workshop was teruggekeerd naar Nairobi. De dame van Kenya Airways zat in het complot en had twee vliegtuigstoelen naast elkaar gereserveerd. Ik zag het al helemaal zitten om als een soort ‘duiveltje uit een doosje’ in het vliegtuig op te duiken, uiteraard op de plek naast Willem. Ha, mooi bedacht, maar we kwamen elkaar buiten al tegen 2
Aangezien de hoogte van mijn universitaire onderzoeksbudget niet toereikend is voor mijn veldwerk,ben ik tevens aangewezen op aanvullende fondsenwerving. Dit wil ik onder meer via mijn website doen. Van elke euro die aan mijn onderzoek wordt gedoneerd wil ik de helft afdragen aan een ontwikkelingsproject (hetzij in Kenya, Zuid-Afrika of Tanzania), bij voorkeur op het gebied van de aanpak van mens-dier conflicten. Het moet een bonafide project zijn dat ik kan bezoeken en waarover ik via de website kan berichten, zodat degenen die dit project ondersteunen weten dat het geld goed wordt besteed.Op die manier wil ik – hopelijk met vele anderen- ook mijn steentje bijdragen.
3
Rondzendbericht van Aenne, no. 2, vanuit Dar es Salaam, Tanzania in de lange rij voor de bagagecontrole! Hij keek wel heel verbaasd. Mijn plannetje had so wie so niet gewerkt omdat het vliegtuig forse vertraging had vanwege een technisch mankement. Nadat dit was verholpen bleek de luchthaven ‘op slot’ te zitten, hetgeen te maken had met het vertrek van President Kikwete (sinds december 2005 het staatshoofd van Tanzania) die zijn eerste officiële staatsbezoek aan Kenya afrondde. Dat ging gepaard met een uitgebreide parade met allerlei ‘hoge pieten’, soldaten met AK-47s op het dak, een afgezet vliegveld en gestresste reizigers (wij niet). Wij hebben heel relaxed zitten praten met een gepensioneerde Nederlandse huisarts die, ondersteund door een lokale Friese Rotaryclub, een aantal weken als arts in Siaya District ging werken en daar tevens de bouw van een school financieel ondersteunt. Na aankomst in Kisumu werden we van alle kanten door taxichauffeurs aangeschoten. Een van hen was een vrouw en natuurlijk gingen we met haar op stap. “Sorry guys, sisterhood gaat voor”, zei ik en dat leverde de nodige hilariteit en waardering op. Dat bleek een prima actie te zijn, want het was niet alleen een plezante dame, maar ze wist ook nog eens een perfecte stek aan Oginga Odinga Road. Lekker centraal en toch vlakbij het Victoriameer, met volop kans op verse vis (ik heb zo mijn voorkeuren). Mijn beperkte lokale woordenschat -ik ben in de afgelopen jaren veel woorden uit het Kijaluo vergetenleveren nog steeds erg leuke reacties op van de Luo (stam die overwegend in de streek bij het Victoriameer te vinden is). Mijn oude naam, (Aenne) Akinyi, heb ik ook weer uit de kast gehaald. Erg grappig: ook de Luo die ik in Nairobi ken vonden het leuk om deze naam te gebruiken. De vertaling is heel simpel: Akinyi betekent “geboren in de ochtend”.
Gevels in Kisumu
Vissers bij Kisumu
Willem temidden van Luo
Yeshua hippo safaris Lake Victoria
In Kisumu heb ik ons programma drastisch omgegooid, omdat Dr. Okeyo me inseinde over de “East African Consultation Workshop on Capacity Development for Wetlands and Poverty Reduction” die in het KWS Training Institute in Naivasha zou worden gehouden. Hij had de uitnodiging eerder die week gekregen en adviseerde me om te gaan. Niet zo praktisch als een workshop de volgende dag begint, maar goed. Met Willem en de workshopcoördinator overlegd -beiden waren akkoord- en zo zijn we de
4
Rondzendbericht van Aenne, no. 2, vanuit Dar es Salaam, Tanzania volgende dag naar Naivasha getoerd in een Toyota Landcruiser die in eerste instantie niet wilde starten. Aangezien mechaniciëns hier overal te vinden zijn konden we toch op stap. Onderweg aan een lokaal maal gezeten in Kericho, waar enigszins verbaasd werd gekeken toen een stelletje ‘witneuzen’ kwam binnenstappen. Tijdens het reizen heb ik een studie gemaakt van de weg. Ik ben opgehouden met het tellen van alle gaten – het moeten er beslist veel meer zijn geweest dan vorig jaar rond deze tijd. Incidenteel werden er wel wat gevuld door wegwerkers, maar dat leek meer op dweilen met de kraan open. Als klap op de vuurpijl stond er bij Naivasha een groot bord met daarop de tekst “Road 3 improvement sponsored by the EU”. Toch maar eens even navragen in Brussel..... Prima stek, dat trainingscentrum van de KWS. Willem ging lekker aan de wandel naar het Naivashameer (hij zag de nijlpaarden dus eerder dan ik!) en ik woonde allerlei presentaties en groepsgesprekken bij. Erg interessant. Bovendien was het een prima gelegenheid om te netwerken. Een paar kandidaten op mijn lijst van ‘te interviewen personen’ waren ook van de partij. Kan het nog mooier? Mijn verjaardag (29 maart, tijdens de workshop) is op een ludieke manier gevierd. Naast een massaal Afrikaans “Happy Birthday” en een KWS pet was er ’s avonds een optreden van Kayaba Africa, een van de topgroepen in 4 Kenya . Super: iedereen ging uit zijn dak en het was een fantastische avond. Ik heb nog niet alle video opnamen durven bekijken.....
Vissers op de terugweg van Lake Naivasha
Hippos cruising in Lake Naivasha
Er zat ook nog een excursie in het programma. Verschillende onderdelen, zoals een bezoek aan een van de bloemenfarms aan het meer en de Olkaria Geothermal Power Plant in Hells Gate National Park, had ik in 1996 al gedaan en daarom heb ik voor de visserij excursie gekozen. Hierin werden de (ecologische en economische) problemen aangekaart waar de vissers in Lake Naivasha op dit moment mee te kampen hebben. Na de slotceremonie, die veel te lang duurde, zijn wij met Dr. Okeyo en Dr. Raburu (beiden van VIRED) naar Moi University in Eldoret getoerd om vrienden/collega’s op te zoeken die daar sinds kort wonen. Erg leuk. Adano had ik in Nairobi al ontmoet toen hij daar voor een bijeenkomst was, maar Karen had ik sinds haar vertrek uit Nederland niet meer gezien. Verder nog wat oude bekenden opgezocht en via de Nandi Hills naar Kisumu gereisd. Na een ‘vissessie’ (puur consumptief) aan het meer met Dr. Okeyo en Mama Ana (zijn vrouw) zijn we per trein naar Nairobi vertrokken. Het laatste stuk van de treinreis ging door Kibera, de grootste sloppenwijk van Nairobi. Vorig jaar heb ik een filmmaker ontmoet die bezig was met een documentaire over Kibera. Zijn doel was om de positieve kant van het leven in een dergelijke wijk te laten zien, aangezien deze normaal gesproken in de berichtgeving zwaar onderbelicht blijven. Ik heb wat fragmenten gezien maar nog geen eindproduct. Daar ben ik uiteraard wel heel benieuwd naar. Het is regentijd in Dar en dat is wel heel duidelijk. De regen komt met (tropische) bakken uit de lucht. Heel verfrissend na de hitte van de afgelopen dagen en bovendien een perfecte gelegenheid om eindelijk dit bericht af te schrijven. Waarschijnlijk kan ik het niet voor maandag verzenden; de internetopties in Dar zijn veel beperkter dan in Nairobi, waar het stikt van de internetcafés. Mijn regenjas is in Eldoret achtergebleven, ik moet straks toch echt ergens een plu gaan scoren. 3
Verderop bleek er inderdaad een EU project te zijn. Ik weet niet wat de planning daarvan is (het bloed kruipt waar het niet gaan kan), maar de tijdelijke aarden ‘bijweg’ schijnt al 2 jaren te worden gebruikt. Wellicht een leuke taak voor het PMB? Noot: tijdens mijn universitaire “break” heb ik als projectplanner bij het ProjectManagementBureau (PMB) gewerkt. 4 Het moge duidelijk zijn dat dit optreden niet speciaal voor mij was georganiseerd, maar het klinkt wel goed zo….
5
Rondzendbericht van Aenne, no. 2, vanuit Dar es Salaam, Tanzania
Per trein van Kisumu naar Nairobi
Spoortraject langs Kibera, Nairobi
De laatste dagen van Willem’s verblijf in Kenya zijn we op de toeristische toer gegaan, namelijk op safari naar Amboseli. Daar was ik ook nog niet eerder geweest. Het park ligt ten zuidoosten van Nairobi. De tocht erheen voert door een typisch savanne landschap: lage vegetatie, acacia’s (deze boomsoort schijnt tegenwoordig een andere naam te hebben, die ik niet direct paraat heb), en Masai met hun kuddes (veel runderen, geiten en ezels). We hadden onze chauf gevraagd om in het park de hippo route te volgen. Dat heeft hij inderdaad gedaan, maar mijn grote vrienden speelden ‘hide & seek’. Op een enkeling na bleven ze op grote afstand. Wat was ik blij met mijn verrekijker! We hebben grote kuddes olifanten gezien, sommige van wel heel dichtbij. Prachtige dieren en zo zichtbaar – om jaloers op te worden. Er speelt een hele discussie rondom het eigendom van het park, dat op dit moment nog wordt gerund door de KWS. President Kibaki heeft vorig jaar besloten om het park te ‘degraderen’ van een nationaal park tot een reservaat en dat terug te geven aan de Masai, de oorspronkelijke bewoners van het gebied. Hij is hierin echter teruggefloten en op dit moment zijn er tal van vraagtekens omtrent de status van het park. Meer info hierover is te vinden in het februarinummer van National Geographic of op hun website. Niet alleen de hippo’s speelden verstoppertje, ook de Kilimanjaro deed mee. Het middengedeelte en de top van Africa’s hoogste berg (ik meen 5895m) zaten continu in de wolken. We hadden echter mazzel: gedurende een kwartiertje was de besneeuwde top zichtbaar! Jammer dat we geen foto’s konden maken van hordes olifanten met de berg op de achtergrond -dat zijn de plaatjes die je in alle reisbrochures aantreft- maar dit was ook mooi.
Een hippo in Amboseli
De uitkijkheuvel in Amboseli
Onze chauf hebben we direct verteld dat we zo min mogelijk toeristische pleisterplaatsen wilden aandoen. Hij vond dat in eerste instantie eigenaardig, maar op de terugweg zijn we toch in een lokale tent beland in Kajiado waar we hebben geluncht met ‘beef stew, ugali & sukuma’. Sukuma wiki, een van de basisgroenten in Kenya, betekent letterlijk “push through the week”. Dat zegt genoeg, toch? Al met al stevige kost. Op de terugweg zijn we in Namanga (grensplaats Kenya/Tanzania) bij de African Wildlife
6
Rondzendbericht van Aenne, no. 2, vanuit Dar es Salaam, Tanzania Foundation langsgegaan, omdat ik heel graag de ecoloog wilde spreken die zich bezig houdt met onderzoek in/rondom Amboseli. Voor mij zou het gebied ten oosten van het park een interessante onderzoekslocatie kunnen zijn. De trip naar Amboseli was dus ook een beetje werkgerelateerd! Ik heb nog een andere locatie op het oog. De manager van een van de projecten daar heeft me lopen pushen om het gebied te bezoeken, maar dat liet mijn tijdschema helaas niet meer toe omdat ik na Willem’s vertrek naar NL nog een aantal afspraken in Nairobi had. Ik heb wel het business plan van dat project gekregen en een bezoek aan de Tana River/Delta staat zeker nog op het programma. Gelukkig heb ik een paar contactpersonen die dit gebied als hun broekzak kennen en het lijkt erop dat ik met hun info voorlopig goed uit de voeten kan. In Nairobi had ik ook nog interviews met KWS medewerkers staan en mijn contactpersoon (assistent directeur) had me verzekerd dat ik, op basis van het schriftelijke verzoek dat ik een aantal weken geleden bij de directeur had gedaan, alle gevraagde info zou krijgen. Het bleek echter dat mijn verzoek ergens in cyberspace of in de burelen van de organisatie was blijven hangen. Het had nogal wat voeten in de aarde om toestemming te verkrijgen, mede door de naderende public holidays waardoor iedereen al min of meer in een vakantiestemming verkeerde. Maar goed: ik heb wat mensen gemobiliseerd en heb nu schriftelijke toestemming van de directeur om alle voor mijn onderzoek benodigde data te verzamelen gedurende de looptijd van mijn onderzoek (dit geldt zowel voor de statistische data als voor interviews met medewerkers van de organisatie). Saillant detail is dat ik al een aantal medewerkers had geinterviewd, maar dit terzijde. Kenya. Het land is volop in beweging en ik ben benieuwd welke richting het uit zal gaan. Kibaki wordt geconfronteerd met grote corruptieschandalen (politieke ontslagen lijken onvermijdbaar), grote delen van het land zijn tijdenlang geteisterd door droogte (met alle consequenties vandien, zoals mensen die zwaar ondervoed zijn en omkomen van de honger, of vee dat massaal het loodje legt), de werkloosheid is relatief hoog, de infrastructuur verkeert in een belabberde staat en de aanslag op het milieu is relatief groot. Anderzijds lijkt er een nieuw elan te leven en zijn veel van de mensen die ik heb gesproken (gematigd tot redelijk) optimistisch over een ‘nieuw Kenya’. Dit heeft onder meer te maken met Kibaki, maar ook met de terugkeer van tal van Kenyanen die in het buitenland hebben gestudeerd en zich inzetten voor de toekomst van hun land. Hopelijk kunnen zij een verschil maken. De tijd zal het leren..... Ter afsluiting een laatste opmerking. Tijdens de rit van de stad naar de luchthaven kreeg ik van de taxichauffeur te horen dat ik anders was dan de andere wazungu (Europeanen). Hij formuleerde dat als volgt: “The difference with you is that you love people and you treat them as equal. We really hope to see you again. You should come and live in Kenya”. Dat was een reactie op de manier waarop ik met de taxichauffeurs bij het hotel ben omgegaan, die ongetwijfeld verschrikkelijk hebben gelachen om mijn (veelal kromme) formuleringen in Kiswahili en resolute onderhandelingstactieken. Het was niet de eerste keer dat ik dit hoorde maar voor mij was het een perfecte afsluiting van deze periode in Kenya. Gelukkig mag ik nog een keer terug voor fase 2 van mijn veldwerk. Wat heb ik toch een wereldbaan! Veel groeten uit Dar es Salaam en tot een volgend bericht! Kwaheri (tot ziens), Aenne
In Nairobi NP: geen trucopname!
7
