Rol van de pathologische anatomie in de oncologie 16 maart 2013 Dr. Pascale De Paepe AZ St Jan Brugge-Oostende AV
De oncologische patiënt Multidisciplinaire benadering:
huisarts patholoog chirurg oncoloog radiotherapeut verpleegkundige psycholoog diëtist……. Taak van patholoog: accurate diagnose geven waarop verdere behandelingsbeleid kan uitgestippeld worden
Anatomopathologische diagnose •
•
•
Macroscopisch en histologisch onderzoek: type tumor grootte marges invasie van bloed/lymfevaten groei rond zenuwen aantasting van lymfeklieren Immuunhistochemisch onderzoek hormoonreceptoren (ER en PR) proliferatie index (MIB1- Ki67) Moleculaire technieken: in situ hybridisatie (HER2, ALK) mutatie analyse (KRAS, EGFR, BRAF, …)
Dienst Pathologische Anatomie
•
EEN TEAM VAN PATHOLOGEN, CYTOLOGISCH ANALISTEN, MEDISCH LABORATORIUM PATHOLOGEN, MEDICAL MANAGEMENT ASSISTANTS
Taak van de patholoog
IDENTIFICATIE VAN EEN ZIEKTEPROCES OF HET ACHTERHALEN VAN EEN DIAGNOSE
DOOR MIDDEL VAN WEEFSELONDERZOEK
Benodigdheden WEEFSEL (BIOPT OF RESECTIESPECIMEN) EN EEN MICROSCOOP IMPLICEERT DE NOODZAAK HET WEEFSEL ZO VOOR TE BEREIDEN DAT HET MICROSOCPISCH KAN WORDEN ONDERZOCHT KENNIS VAN DE STRUCTUUR VAN HET NORMALE WEEFSEL
DOEL VAN DE WEEFSEL VOORBEREIDING WEEFSEL IN OORSPRONKELIJKE TOESTAND BEWAREN OF VERTERINGSPROCESSEN VOORKOMEN HETZIJ DOOR INVRIEZEN HETZIJ DOOR FIXEREN
HET TE ONDERZOEKEN MATERIAAL GESCHIKT MAKEN VOOR MICROSCOPISCH ONDERZOEK HETZIJ DOOR CELLEN UIT TE STRIJKEN HETZIJ DOOR DUNNE WEEFSELCOUPES TE MAKEN
DE VERSCHILLENDE CELCOMPONENTEN VERSCHILLEND KLEUREN
VERSNIJDEN INVRIEZEN OF FIXEREN (INBEDDEN) (UITBEDDEN) COUPES SNIJDEN MET MICROTOOM COUPES MONTEREN OP EEN GLAASJE COUPES KLEUREN (H&E, IMMUUNHISTOCHEMISCHE KLEURING, HISTOCHEMISCHE KLEURING, IN SITU HYBRIDISATIE…)
INVRIEZEN VOORDELEN GAAT ZEER SNEL WEEFSEL IS VOLDOENDE HARD ACTIVITEIT VAN DE EIWITTEN BLIJFT BEWAARD UITGEBREID MOLECULAIR ONDERZOEK IS MOGELIJK
NADELEN VERS MATERIAAL KAN SLECHTS VOOR KLEINE FRAGMENTEN TECHNISCH NIET EENVOUDIG STOCKEREN VEREIST DURE DIEPVRIESKASTEN MET BEVEILIGING KWALITEIT VAN DE MORFOLOGIE IS SUBOPTIMAAL
MACROSCOPIE
MACROSCOPIE
Indicaties voor vriescoupe: invloed op peroperatoir beleid
Sentinelklieren: tumoraal geinfiltreerd => indicatie voor uitgebreider klierevidemment Resectiespecimen: Identificatie van maligniteit Bepaling van tumormarges Representativiteit van ingestuurde materiaal …
FIXEREN VOORDELEN
VOLUME VAN HET BIOPT IS MINDER BELANGRIJK TECHNISCH EENVOUDIG STOCKEREN IS EENVOUDIG KWALITEIT VAN DE MORFOLOGIE IS OPTIMAAL
NADELEN DUURT LANG WEEFSEL IS ONVOLDOENDE HARD BIJKOMENDE WEEFSEL VOORBEREIDING NODIG ACTIVITEIT VAN DE EIWITTEN WORDT BEPERKT MOLECULAIR ONDERZOEK IS BEPERKTER
Darmtumoren: Procare
*project on cancer of the rectum.
KLEUREN HEMALUIN / EOSINE KLEURING HISTOCHEMISCHE KLEURINGEN IMMUUNHISTOCHEMISCHE KLEURINGEN IN SITU HIBRIDISATIE
MICROSCOPIE: H&E kleuring MALIGNE VERSUS BENIGNE INVASIEF VERSUS IN SITU CARCINOOM HISTOLOGISCH TUMOR TYPE (lobulair, ductaal,…) BLOOM SCORE: architectuur – cytologische atypie- mitosen
ANTI -PO MUIZEN SERUM GEKOPPELD AAN PO = PAP
KONIJNEN (ANTIMUIS) SERUM
PRIMAIR MUIZEN ANTISERUM
AG WEEFSELCOUPE
Anti-CD20 antilichaam: B-cellen
Cytokeratine
CD45
Meta lobulair carcinoom axillair
E-cadherine negatief => lobulair carcinoom
ER
PR
Toelichting bij borstcarcinomen:
1. Graad van de tumor (Bloom score)
2. ER/PR/HER2 status
Gradering invasief borst carcinoma GRADING:
BLOOM Score
- Architectuur:
Score 1-2-3
- Nucleaire atypie:
Score 1-2-3
- Mitosefiguren:
Score 1-2-3
Architecture 1
Architecture 3
Architecture 2
Nucleaire graad 1
Nucleaire graad 3
Nucleaire graad 2
Score 3+
Score 2+ Score 1+
Score 0
Scoren van Hormoonreceptoren
In situ hybridisatie Mutatie analyse PCR …
HER2 amplificatie (20-30%)dmv ISH : Trastuzumab (HERCEPTIN®) behandeling EGFR mutaties: EGFR TKI KRAS mutatie (30-40% ): slechte respons op EGFR gerichte therapie BRAF mutaties
De borstkankercel Geen Her2 overexpressie Her2 receptor
KERN
cytoplasma
De borstkankercel: Wel Her2 overexpressie Her2 receptor
KERN
Groeifactoren
Her2 immuno kleuring
Posit ief
Positief
FISH
Fluorescentie In Situ Hybridisatie (II)
Denaturatie van Probe en Target DNA
Gelabelde Probe Hybridiseert met het HER2 gen op Chromosoom 17
Hybridisatie signalen observeren door gebruik fluorescentie microscoop
HER2 NEU SISH (silver in situ hybridisation) Voordelen: geen fluorescentiemicroscoop meer nodig archiveerbaar
EGFR axis
EGFR mutaties
KRAS/BRAF mutaties
2 manieren om EGFR te blokkeren: Anti-EGFR Ab (vb cetuximab, panitumumab) EGFR TKI small molecules (vb gefitinib, erlotinib)
KRAS en colorectaal carcinoom • KRAS mutatie treedt op vroeg in de carcinogenese • +/- 35% van de colorectale carcinomen heeft een mutatie. • Indien KRAS gemuteerd: geen respons op EGFR behandeling
Rol van patholoog in KRAS/EGFR/BRAF … mutatie bepaling 1. Selectie van weefsel blok (voldoende invasieve carcinoomcellen) 2. ISO 15189 geaccrediteerde test (kwaliteitsvoorwaarden gekoppeld aan terugbetaling van test en medicatie)
3. Rapportering van resultaat
Anatomopathologische diagnose •
•
•
Macroscopisch en histologisch onderzoek: type tumor grootte marges invasie van bloed/lymfevaten groei rond zenuwen aantasting van lymfeklieren Immuunhistochemisch onderzoek hormoonreceptoren (ER en PR) proliferatie index (MIB1- Ki67) andere prognostische merkers Moleculaire technieken: in situ hybridisatie (HER2, ALK) mutatie analyse (KRAS, EGFR, BRAF, …)
