Rijkswaterstaat Directie Noordzee Afdeling C Z O
VERSLAG INZAKE STRANDING EN BERGING VAN RO/RO MAERSK YARE
Rijswijk , november 1991
RIJ K S W A T E R S T A A T DIRECTIE N O O R D Z E E B)Bi_!OTKEEK ~ /
S I G N A T U U R . : C-/«0^ Inhoudsopqave biz.
Samenvatting
Conclusies en aanbevelingen
2 t/m 3
Inleiding
2.
Feitelijke omstandigheden
5
- fase 1 Stranding van Maersk Yare
5
- fase 2 Hulpveriening (1e bergingsoperatie)
5
- fase 3 Kapseizen en zinken van Maersk Yare
7
- fase 4 Opruiming (2e bergingsoperatie)
7 t/m 8
Juridische aspecten
Voorlichting en communicatie
10
Inzet personeel en materieel
10
6.
Financiele aspecten
10 t / m 11
7.
Verdere bijzonderheden
11
8.
Overzicht betrokken instanties en bedrijven
11 t / m 12
9.
Bijlagen:
Opgeborgen in het
- overeenkomst tussen de Staat der Nederlanden en Maersk C o .
archief van de
- overeenkomst tussen Maersk C o . en Smit Tak B.V.
Directie Noordzee
- rapport onderzoek berging Maersk Yare.
-1 Samenvattinq O p 27 december 1990 omstreeks 19.30 h liep de ro/ro Maersk Yare, gecharterd door Norfolk Line, en eigendom van Maersk C o . te Londen uit haar roer als gevolg van stuurmachine problemen en kwam vast te zitten ter hoogte van de seinpost te Scheveningen, ± 1 kilometer ten Noorden van ee Havenmond. Door Smit Tak B.V. werd op verzoek van de kapitein van het schip hulp verleend op basis van no cure/no pay (Lloyd's standard open form L O F 90). In eerste instantie was de berging van schip en lading een aangelegenheid van eigenaars en ladingbelanghebbenden. De operatie werd nauwlettend gevolgd door Rijkswaterstaat, directie Noordzee, met name vanuit de afdeling C Z O . Deze situatie duurde tot 1 januari 1991, 03.30 h. toen het schip vlot werd getrokken en door Smit Tak richting Europoort werd versleept. De Maersk Yare kapseisde echter en zonk om 04.30 h. in de positie van 1,5 mijl ten zuiden van de haven van Scheveningen, op ± 900 meter uit de strandlijn. In de vroege morgen spoelde een gedeelte van de lading aan, waaronder droogmachines, T.V.'s, rollen papier enz. Diverse trailers waren gezonken in het gebied rondom het wrak. Door Rijkswaterstaat, directie Noordzee werd onmiddelijk om een bergingsplan en een overzicht van de lading verzocht aan de eigenaren en belanghebbenden van de Maersk Yare. Tevens werd gevraagd terstond de nodige maatregelen te treffen om verontreiniging door de in het wrak aanwezige olie te voorkomen. Bovendien werden de betrokken partijen bij voorbaat aansprakelijk gesteld voor alle mogelijk geleden en nog te lijden schade. Verder werden maatregelen getroffen ter markering van het wrak (en de algehele veiligheid rondom). Juridische mogelijkheden voor opruiming werden door de Landsadvocaat in overleg met de Hoofddirectie van de Waterstaat en directie Noordzee onderzocht. Door Maersk C o en P&l club werd het schip als "constructive total loss" verklaard. Onmiddellijk daarna vonden door de directie Noordzee onderhandelingen plaats met vertegenwoordigers van Maersk C o . en Smit International, feitelijk op verzoek van laatstgenoemde. Tussen de Staat der Nederlanden en de eigenaar Maersk C o werd een minnelijke overeenkomst gesloten, waarbij de eigenaar het wrak zou opruimen voor 1 mei 1991, overeenkomstig een door de Staat vooraf goedgekeurd plan. De Staat zou een bedrag van f. 300.000,- betalen als bijdrage in de opruimingskosten. Daarnaast zou door de Staat een bedrag van ten hoogste f. 50.000,- worden betaald als tegemoetkoming in de claims van de gemeenten Den Haag en Wassenaar, welke kosten op fifty/fifty-basis zouden worden gedragen door de Staat en Maersk C o . De opruiming van wrak en lading door Smit Tak kon op zeer korte termijn plaatsvinden, mede als gevolg van de minnelijke overeenstemming over de kostenverdelingen tussen de betrokken partijen. In verband met de operationele uitvoering van de bedoelde overeenkomst moest echter veelvuldig overleg plaatsvinden. Het wrak is geborgen zonder schade te veroorzaken aan de kust of het mariene milieu.
- 2Conclusies en aanbevelinqen Het uitgangspunt van de directie Noordzee is steeds geweest dat het wrak van de Maersk Yare in ieder geval voor het naderende badseizoen van 1991 zou moeten worden verwijderd. Tijdens de hulpverlening door Smit Tak voor 1 januari 1991 had zich geen situatie voorgedaan die onmiddellijk ingrijpen door de overheid noodzakelijk maakte. Aan de belanghebbende partijen werd derhalve de mogelijkheid geboden om zelf de nodige maatregelen te nemen ter voorkoming, beperking of ongedaanmaking van de schadelijke gevolgen van het incident. Na het tijdstip van 1 januari 1991 ± 4.00 h toen de Maersk Yare reeds was gekapzeisd en gezonken voor de kust van Kijkduin werd in overleg met HW en de Landsadvocaat besloten de Wrakkenwet niet van toepassing te verklaren in verband met het voorhands ontbreken van voldoende waterstaatkundige en milieubelangen (gevaarlijke lading was niet aan boord en de 50 ton bunkerolie zou nog dezelfde dag eruit worden gehaald). Materieel gezien was het aanbod van de Maersk C o om zelf het wrak op te ruimen, onder bijbetaling van de Staat van een bedrag van / 300.000,- in de kosten van opruiming van de Maersk Yare een alleszins redelijke transactie. Een bedrag van ten hoogste / 50.000,- in verband met claims voor opruiming van aangespoelde goederen uit de Maersk Yare moet van de Gemeente 's-Gravenhage en Wassenaar hier nog worden bijgeteld. Indien het bedrag van ± / 350.000,- wordt bezien tegen de achtergrond dat de eigenaar van de Maersk Yare zich zou hebben beroepen op de beperkte aansprakelijkheid inzake maritieme vorderingen (ten bedrage van / 1,7 miljoen, waarvan / 600.000,voor het zakenfonds en / 1,1 miljoen voor het Wrakkenfonds), kan worden geconcludeerd dat de Staat een hoger bedrag zou hebben moeten bijbetalen om het wrak, inclusief de ladingresten, welke her en der verspreid lagen, naar behoren op te ruimen. Hier staat tegenover dat in geval van handelend optreden door de Rijksoverheid tijdens de berging het schip waarschijnlijk niet zou zijn gekapseisd en gezonken. De kosten van opruiming hadden zich dan ook niet voorgedaan of hadden kunnen worden verhaald op de veroorzaker van het incident. Ten aanzien van de aktie Maersk Yare kan nog het volgende worden geconcludeerd: Een goede samenwerking met de Kustwacht en havenautoriteiten heeft plaatsgevonden. De informatie over lading en eventuele gevaarlijke stoffen aan boord van de Maersk Yare werd in een te laat stadium en onvolledig verstrekt door de eigenaar van schip en lading. Er was bij de operationele afdeling C Z O van de directie Noordzee eveneens te weinig bekend over een eventuele toelating van de Maersk Yare door de Gemeentelijke Havendienst van Rotterdam. Weliswaar was bekend dat een verzoek om toelating tot Europoort door Smit Internationaal was ingediend via het H C C , maar er was nog geen toestemming verieend toen het sleeptransport zich op 1 januari 1991 omstreeks 03.30 uur richting Rotterdam begaf. De vraag kan worden gesteld wie verantwoordelijk zou zijn geweest indien de Maersk Yare in plaats van voor de kust bij Kijkduin zou zijn gekapzeisd en gezonken in het aanloopgebied voor de Rotterdamsche Waterweg. Voor zover bekend was b.v. geen bankgarantie of andere zekerheidsstelling aan het Rijk en/of de havenautoriteiten van Rotterdam verstrekt door de
reder/eigenaar van de Maersk Yare,
-3 In het onderhavige geval dat het Rijk bewust niet heeft ingegrepen in de hulpverlenings- en bergingsoperatie van de Maersk Yare, is het gemis aan een toezichthouder aan boord van het incidentschip duidelijk naar voren gekomen. Bij de operationele afdeling C Z O van de directie Noordzee waren dientengevolge geen gegevens beschikbaar over de stabiliteit van het schip en lekkages ten gevolge van het vlottrekken. De bepalingen van de Wrakkenwet zijn niet van toepassing verklaard op de Maersk Yare. Het gevolg hiervan is geweest dat bij de directie Noordzee meer personele inzet op operationeel gebied achteraf moest plaatsvinden. Er zijn tevens meer kosten gemaakt dan bij toepassing van de bepalingen van de Wrakkenwet het geval zou zijn geweest. Bovendien kon weinig invloed door de directie Noordzee worden uitgeoefend op het verloop van de werkzaamheden met betrekking tot hulpverlening en berging, omdat teveel aan het initiatief van het bergingsbedrijf moest worden overgelaten. Achteraf is gebleken dat niet alle ladingsresten waren opgeruimd, zodat nogmaals surveys moesten worden uitgevoerd en opruimingswerkzaamheden moesten plaatsvinden, hetgeen extra kosten veroorzaakte. Dit had van tevoren in de gesloten overeenkomst moeten worden geregeld, hetgeen echter niet het geval is geweest. Bij de aktie Maersk Yare werd een voorbeeld gegeven van een terugtredende overheid op het gebied van inzet van personeel en materiele middelen. Met diverse instanties, waaronder Kustwacht, dir. Zuid-Holland, Hoogheemraadschap van Delfland, gemeente Den Haag, Wassenaar, Havenbedrijven, Strandvonder, Norfolk-line, Advocatenkantoren, Maersk C o , Smit Tak, Landsadvocaat en HW kon op constructieve wijze worden samengewerkt. Voor toekomstige gevallen moeten beleidslijnen worden uitgezet m.b.t. het al of niet handelend optreden door de rijksoverheid ter voorkoming, beperking of ongedaan maken van schadelijke gevolgen van scheepsongevallen op de Noordzee. Een en ander zal uiteraard afhankelijk zijn van de omstandigheden, waaronder het incident plaatsvindt. In ieder geval zal het aanbeveling verdienen dat, overeenkomstig de vroegere praktijk, een zekerheidsstelling in de vorm van een bankgarantie of borgtocht door de Staat wordt gevraagd van de eigenaar/verzekeraars van incidentschepen, met name ter dekking van risico's en eventueel te lijden of geleden schade, een en ander in verband met de toelating tot en het verblijf in de Nederlandse territoriale zee, de binnenwateren en/of een haven. Het vorenstaande zal verband moeten houden met de bestrijding van een dreigende verontreiniging van het mariene milieu en/of de kust, de instandhouding van de vaarweginfrastructuur, de bescherming van waterstaatswerken en/of wrakopruiming.
- 4 -
1. Inleiding
O p 27 december 1990 komt de Maersk Yare, eigendom van de Maersk C o Ltd. te London om ongeveer 19.00 h in moeilijkheden door bij het invaren van de haven van Scheveningen op 250 m. uit de monding op de lichtenlijn. Het schip verandert plotseling van koers en loopt stuurboord uit, terwijl er praktisch geen vaart meer in het schip zit. De Maersk Yare verdaagt in oostelijke richting door wind en zeegang. De Kustwacht, de reddingboot Bernard van Leer en de politie worden gealarmeerd door de verkeerscentrale Scheveningen. De Maersk Yare gebruikt zijn ankers om niet verder richting kust te drijven. Door de Kustwacht wordt de sleepboot Vikingbank uit Rotterdam besteld. In eerste instantie wordt sleepboot-hulp door de kapitein van de Maersk Yare geweigerd, omdat er volgens hem "nog genoeg water onder de kiel is om zelf met het schip vlot te komen". Er zijn inmiddels een aantal sleepboten ter plaatse, maar er wordt niet vastgemaakt. De Maersk Yare drift naar een positie evenwijdig aan de kust en komt op een strekdam vast te liggen. O m 19.30 h wordt door de Maersk Yare gemeld aan de grond te zitten, positie _+ 0,5 zeemijl benoorden het Noorderhavenhoofd te Scheveningen. Smit Tak krijgt opdracht om het schip te bergen. Sleepboten maken vast en door middel van pompen wordt getracht de inmiddels lek geraakte tanks leeg te krijgen en het schip te repareren. Daarna worden pogingen gedaan om het schip vlot te trekken. De Maersk Yare heeft op het moment van stranding in totaal 13 opvarenden aan boord en 48 trailers.
De volgende gegevens zijn ontleend aan Lloyd's Register of Shipping 1990/1991. Eigenaar
: The Maersk C o Ltd. London.
Type schip
: Dubbelschroefs Ro-Ro schip.
Vlaggestaat
: Verenigd Koninkrijk.
JMO-nummer
: 7822742.
Voortstuwing
: 2 stuks 16 cylinder 4-taks dieselmotoren, elk gekoppeld aan een Schottel-type schroef, totaal vermogen 3531 kw.
Tonnage
: 1117 BRT, 639 NRT, 1839 ton draagvermogen.
Lading
: trailers met containers, inhoud stuk goederen (geen gevaarlijke stoffen)
Bijzonderheden : Voorzien van 1 hekdeur, containercapaciteit 164 TEU, brandstofcapaciteit 347 ton dieselolie, brandstotverbruik 13,5 ton/dagvaart 14 knopen/uur.
-52. Ferteliike omstandiqheden
Fase 1 :
Stranding van Maersk Yare.
Fase 2 :
hulpverlening (1e bergingsoperatie).
Fase 3 :
kapseizen en zinken van Maersk Yare.
Fase 4 :
opruiming (2e bergingsoperatie).
Fase 1
(Stranding)
DATUM :
27-12-1990
19.15 h
MY (van Great Yarmouth naar Scheveningen) in problemen bij het binnenlopen van de havenmond.
19.40 h
Sleepboot Vikingbank (Smit Tak) onderweg en enige tijd later ook de Mistral (Kooren).
19.47 h
MY vast op de eerste strekdam noord van het noorderhavenhoofd van Scheveningen.
20.55 h
Kapitein M Y wil nog geen assistentie van Smit Tak, daar de eigenaren nog in onderhandeling zijn met Wijsmuller.
21.25 h
Hulp Vikingbank geaccepteerd. Deze gaat proberen een sleepverbinding tot stand te brengen.
21.50 h
Vikingbank heeft vermoedelijk de bodem geraakt en keert met schroefproblemen terug naar Maassluis.
23.00 h
Mistral gearrrveerd. Dordsebank (Smit Tak) onderweg.
23.40 h
Kapitein M Y meldt dat hij vermoedelijk weer vlot is, maar kan het anker niet scheepshalen.
Fase 2
(Hulpverlening - 1e bergingsoperatie)
DATUM :
28-12-1990
00.10 h
Dordsebank ter plaatse.
11.45 h
Hulpvaartuig Deurloo brengt lijnverbinding tot stand. In de loop van de dag maken meerdere sleepboten vast.
14.30 h
Mistral verlaat de rede van Scheveningen.
16.17 h
MY meldt dat Dordsebank vastmaakt.
-6 20.40 h
Norfolk Line meldt dat er een lek is in ballasttank 2 en vraagt na vlotkomen eerst de lading te lossen in Scheveningen en daarna door te varen naar Vlaardingen voor reparatie.
22.10 h
Door Smit Tak wordt fax verstuurd aan Gem. Havenbedrijf van Rotterdam met verzoek om toestemming tot binnenkomst in Europoort.
23.00 h
Dordsebank en Maasbank melden met vol vermogen te trekken.
DATUM :
29-12-1990
01.00 h
Sleepboten trekken nog steeds met vol vermogen. Er ontstaat een gat in de machinekamer doordat de "schottel" door het vlak is gedrukt. De machinekamer maakt water. Smit Tak is bezig het lek te dichten.
15.50 h
Directie Noordzee richt verzoek aan Kustwacht Centrum om opvarenden van M Y te horen.
20.00 h
Smit-Uoyd 29 stand-by.
DATUM :
30-12-1990
13.08 h
Scheepvaart inspectie verzoekt te worden ingelicht indien het schip vlot komt i.v.m. het binnenvaren van Rotterdam.
13.15 h
Smit-Uoyd 29 maakt vast.
14.03 h
Sleeptros van Smit-Lloyd 29 breekt.
DATUM :
31-12-1990
15.20 h
Bericht via landsadvocaat aan Maersk C o . verstuurd, waarbij Rijkswaterstaat, directie Noordzee eigenaren aansprakelijk stelt voor geleden en toekomstige schade t.g.v. de stranding en tevens om een bergingsplan vraagt.
DATUM :
01-01-1991
03.11 h
S B ankerketting doorgebrand.
03.25 h
MY vlotgetrokken.
- 7 Fase 3
(kapseizen en zinken van MY)
04.38 h
MY gekapseisd.
04.57 h
MY aan de grond gezet.
06.43 h
Strandvonder G e m . Den Haag ontvangt berichten over ronddrijvende lading in zee. Met Norfolk wordt contact opgenomen om goederen onder de wet op de Strandvonderij op te slaan en te beheren.
12.30 h
Smit Tak krijgt opdracht van Maersk C o . om de olie uit het wrak te halen. Directie Noordzee stelt eigenaren van schip en lading aansprakelijk voor alle geleden en nog te lijden schade i.v.m. het zinken van de Maersk Yare.
DATUM :
02-01-1991
"Deurloo" gehele dag bezig met verwijderen van brandstof en smeerolie uit MY.
DATUM :
03-01-1991
Volgens Norfolk Line heeft "Deurloo" _+ 35 ton gasolie uit de M Y afgevoerd. Directie Noordzee bepaalt intussen standpunt m.b.t. opruiming van schip en lading.
DATUM :
04-01-1991
Bericht ontvangen van Maersk C o dat geen poging wordt ondernomen om schip te verwijderen. Directie Noordzee neemt hierover contact op met HW en landsadvocaat i.v.m. kustlijnzorg, eventuele verontreiniging, veiligheid en aansprakelijkheden. Besloten wordt tot overleg met Maersk Co.
Fase 4
(opruiming 2e bergingsoperatie)
O p 1 januari 1991 vindt overleg plaats met vertegenwoordigers van schip en lading over de verwijdering van het wrak van de Maersk Yare en de debris rondom het wrak. Aan Norfolk Line te Scheveningen en Maersk C o te Londen wordt door directie Noordzee om 10.30 h verzocht om een plan van aanpak voor 12.00 h in te dienen voor een verdere berging en maatregelen te treffen om verontreiniging door het wrak van de Maersk Yare te voorkomen. O m 12.26 h wordt bericht ontvangen van Norfolk Line en Maersk C o dat aan Smit Tak opdracht is gegeven om alle maatregelen te treffen ter voorkoming van verontreiniging, zoals het verwijderen van de in het wrak aanwezige brandstof en smeerolie.
-8 Tevens is door Norfolk Line opdracht verstrekt aan de strandvonder om in samenwerking met de Gemeentepolitie van 's-Gravenhage het aangespoelde maximaal te verwijderen en op te slaan. Overleg wordt met Smit Tak gevoerd m.b.t. het lichten van de Maersk Yare. Door Directie Noordzee wordt om 14.00 h aan Norfolk Line bericht dat met de getroffen maatregelen kan worden ingestemd. Tevens wordt verzocht over te gaan tot een zo mogelijk snelle berging van het schip en de lading, onder overlegging van een bergingsplan. Dit moet worden ingediend op 2 januari voor 14.00 h. Door v. Houten (advocaat Loeff en van de Ploeg) wordt uitstel gevraagd tot het overieggen van een bergingsplan. O p 3 januari worden door de Directie Noordzee ladingspapieren e.d. ontvangen van Norfolk Line. Verontreinigende en gevaarlijke stoffen bevinden zich niet aan boord volgens het ladingmanifest, hetgeen in overeenstemming is met reeds eerder opgevraagde en mondelinge verkregen informatie. O p 4 januari wordt van Maersk Co. bericht ontvangen dat geen pogingen zullen worden ondernomen om het schip te verwijderen. Door Directie Noordzee en HW wordt e.e.a. met de Landsadvocaat opgenomen, teneinde de eigenaar en lading belanghebbenden alsnog te bewegen tot verwijdering over te gaan. O p 8 januari wordt ten kantore van de directie Noordzee een bijeenkomst belegd met vertegenwoordigers van Maersk C o . , Loeff & Van der Ploeg, Smit Tak, Landsadvocaat, H.W. en directie Noordzee betreffende verdere plannen m.b.t. opruiming van het wrak, lading en debris van de Maersk Yare. O p 14 en 15 januari volgt een tweede en derde bijeenkomst waarin de standpunten duidelijk worden gemaakt. Door de Rijkswaterstaat zal een bedrag van ten hoogste / 350.000,= worden bijgedragen in de opruiming van schip, lading en debris, te weten / 300.000,-- voor wrakopruiming en ten hoogste / 50.000,- als tegemoetkoming in de claims van de gemeenten 's-Gravenhage en Wassenaar. O p 23 januari wordt met Maersk C o . een overeenkomst gesloten, waarin Smit Tak tot genoegen van de Rijkswaterstaat, directie Noordzee voor 1 mei 1991 het wrak, lading en debris in de directe omgeving (d.w.z. 400 meter) buiten de kustlijn zal bergen. De activiteiten vinden plaats overeenkomstig een plan dat van tevoren door de Staat is goedgekeurd (zie bijlage).
-93. Juridische aspecten
Door de Rijkswaterstaat, directie Noordzee werd van de reder/eigenaar geeist dat het wrak van de Maersk Yare voor het strandseizoen van 1991 moest worden opgeruimd. Een complicatie hierbij was, dat de eigenaar/reder (Maersk C o te Londen) van het schip zich op grond van het bepaalde in art. 740a, eerste lid onder d van het Wetboek van Koophandel kon beroepen op beperking van de aansprakelijkheid voor verbintenissen, voortvloeiend uit wettelijke bepalingen betreffende het verwijderen van wrakken. Voor een schip van _+ 1100 ton beloopt deze beperking van de aansprakelijkheid een bedrag van: _+ f. 600.000,- voor het Zakenfonds; i f
1,1 miljoen voor het Wrakkenfonds.
Van de gemeenten Wassenaar en Den Haag zou de Rijkswaterstaat, directie Noordzee bovendien nog een claim ontvangen tot een bedrag van ruim f. 100.000,- voor opruimingskosten van aan het strand aangespoelde goederen uit de Maersk Yare. Uiteindelijk werd door Rijkswaterstaat en de belanghebbenden bij schip en lading in der minne geregeld dat door Maersk C o een contract zou worden gesloten met het bergingsbedrijf Smit Tak B.V. te Rotterdam. Smit Tak zou een bergingsplan indienen ter goedkeuring van de Rijkswaterstaat. De totale bijdrage van de Staat der Nederlanden zal een bedrag van f. 350.000,- niet te boven gaan, welke bedrag is samengesteld uit / 300.000,- als tegemoetkoming in de opruimingskosten van wrak en lading, alsmede / 50.000,- in de helft van de kosten voor opruiming van aangespoelde goederen aan het strand. Deze bedragen zouden worden betaald nadat de werkzaamheden ter opruiming van wrak en lading door Smit Tak ten genoegen van de Rijkswaterstaat zijn voltooid. Een exemplaar van de daartoe gesloten overeenkomst tussen Maersk C o en de Staat der Nederlanden d.d. 23 januari 1991 gaat als bijlage hierbij. De opruimingswerkzaamheden ten behoeve van het wrak van de Maersk Yare door Smit Tak moesten voor 1 mei 1991 worden uitgevoerd, waarbij de ladingresten en overige debris binnen een straal van 400 meter van het wrak zouden worden verwijderd. In het onderhavige geval werden de bepalingen van de Wrakkenwet niet toegepast, omdat geen zwaarwegende belangen aanwezig waren voor de Staat ten aanzien van de kustwering en/of het mariene milieu. Door de gemeente 's-Gravenhage werd aan de Rijkswaterstaat verzocht om handelend op te treden ten aanzien van de opruiming van schip en lading. Afgesproken werd dat voor eventuele toekomstige gevallen interne beleidslijnen bij directie Noordzee worden uitgezet m.b.t. het al of niet handelend optreden door de rijksoverheid ter voorkoming, beperking of ongedaan maken van eventuele schadelijke gevolgen van scheepsongevallen op de Noordzee.
- 104. Vooflichtinq en communicatie
In overeenstemming met voorlichting V&W, vonden door het Kustwachtcentrum en de Verkeerspost Scheveningen berichtgevingen aan de media plaats omtrent het verloop van de hulpverlening en bergingsakties. Het stranden van de Maersk Yare tussen de Kerstdagen en Nieuwjaar voor de kust van Scheveningen ondervond zeer veel publieke belangstelling en dagbladen (Pers en TV), besteedden relatief veel aandacht aan het incident. Zowel door PR van Smit International als door de Rijkswaterstaat, directie Noordzee werd voorlichting gegeven en informatie verstrekt aan de media. Als bijkomstigheid kan worden vermeld dat in de Gemeenteraad vergadering van Den Haag, door "Groen Links" vragen werden gesteld aan het college van B&W over de berging en de veiligheidsaspecten m.b.t. de Maersk Yare. Door de snelle verwijdering van schip en lading werden deze vragen als het ware vanzelf beantwoord. Regelmatig werd door de directie Noordzee informatie verstrekt over de voortgang van de werkzaamheden aan de dienst Marktwezen en het Havenbedrijf van de gemeente Den Haag. Naast de publieksvooriichting werden belanghebbende instanties vrijwel dagelijks op de hoogte gesteld van de ontwikkelingen. In verband met de aangespoelde lading werd de Gemeente politie (strandbewaking), sector Milieu (afvoer en tijdelijke opslag) en dienst Invoerrechten en Accijnzen over de voortgang ingelicht. Zoals bij de Wet op de Strandvonderij is bepaald werd de bevoegde Engelse Consulaire ambtenaar op de hoogte gesteld van de in beheer genomen goederen door de Gemeente 's-Gravenhage.
5. Inzet van personeel en materieel
Door de Rijkswaterstaat i.e., de directie Noordzee werden een 10-tal medewerkers van C Z O en RFR belast met de operationele aspecten bij de hulpverlening- en bergingsakties van de Maersk Yare. Daarnaast waren nog een drietal juristen van de Hoofddirectie, alsmede de Landsadvocaat bij de werkzaamheden betrokken. Vanuit MTBB werd de bergingsoperatie begeleid door c a . 4 personen. Schepen werden ingezet door Smit Tak B.V. en de directie Noordzee t.b.v. surveys naar gezonken debris en ladingrestanten.
6. Financiele aspecten
Behalve de uitgaven op het gebied van personele en materiele kosten (i.v.m. operationele inzet en hulpmiddelen) werden door de directie Noordzee financiele bijdragen betaald in de opruimingskosten van schip en lading van resp. / 300.000,- en / 50.000,-. Het laatste bedrag betreft de helft van de opruimingskosten van de aangespoelde lading e.d. Door de gekozen vorm, het laten opruimen van schip en lading door de reder/eigenaar kon de schade voor het Rijk beperkt blijven.
-11 In verband met het niet toepassen van de Wrakkenwet door de Rijkswaterstaat kunnen de door de Staat betaalde kosten echter niet meer op de veroorzaker worden verhaald. Er behoeven verder geen procedurele kosten voor het verhalen van de schade te worden gemaakt en eventuele gevolgschades zijn in verband met de snelle opruiming achterwege gebleven.
7. Verdere biizonderheden
Door Smit Tak zijn diverse trailers en obstakels opgeruimd naast de algehele berging van het wrak. Door de Rijkswaterstaat (MTB) werden surveys uitgevoerd, door middel van side-scanning, waarbij werd geconstateerd dat nog niet alles door Smit Tak van de zeebodem was verwijderd. En werd in eerste instantie echter verklaard door MTBB dat deze objecten niet van de Maersk Yare afkomstig konden zijn, zulks naar aanleiding van een duikeronderzoek door Smit Tak. O p grond van deze eerdere verklaringen werd door directie Noordzee aan Smit Tak bericht dat wrak en lading naar genoegen waren opgeruimd. Later werd hierop door directie Noordzee teruggekomen en moesten door Smit Tak alsnog enkele objecten worden verwijderd. Een bedrag van / 300.000,- werd aan Maersk C o . betaald. De claims van de Gemeente Wassenaar ad. / 1.187,- alsmede van de Gemeente Den Haag van resp. / 126.833,36 en / 637,50 van de Gemeentelijke dienst van Haven en Marktwezen zijn aan Maersk C o . toegezonden. Deze zullen in eerste instantie door Maersk C o . moeten worden voldaan, waarna het Rijk een bedrag van ten hoogste / 50.000,- zal restitueren aan de Maersk C o .
8. Overzicht van de bij het incident betrokken diensten en bedrijven
Kustwachtcentrum IJmuiden. Ministerie van Verkeer en Waterstaat (voorlichting) Hoofddirectie van de Waterstaat (RP) Directie Noordzee Directie Zuid-Holland Dienstkring Leiden Directoraat-Generaal Scheepvaart en Maritieme Zaken Hoogheemraadschap van Delfland Gemeente Den Haag, Dienst Stadsbeheer, Sector bedrijven Gemeente Wassenaar Havenbedrijf Gemeente Den Haag Dienst Haven en Marktwezen Gemeente Den Haag
-11 In verband met het niet toepassen van de Wrakkenwet door de Rijkswaterstaat kunnen de door de Staat betaalde kosten echter niet meer op de veroorzaker worden verhaald. Er behoeven verder geen procedurele kosten voor het verhalen van de schade te worden gemaakt en eventuele gevolgschades zijn in verband met de snelle opruiming achterwege gebleven.
7. Verdere bijzonderheden
Door Smit Tak zijn diverse trailers en obstakels opgeruimd naast de algehele berging van het wrak. Door de Rijkswaterstaat (MTB) werden surveys uitgevoerd, door middel van side-scanning, waarbij werd geconstateerd dat nog niet alles door Smit Tak van de zeebodem was verwijderd. En werd in eerste instantie echter verklaard door MTBB dat deze objecten niet van de Maersk Yare afkomstig konden zijn, zulks naar aanleiding van een duikeronderzoek door Smit Tak. O p grond van deze eerdere verklaringen werd door directie Noordzee aan Smit Tak bericht dat wrak en lading naar genoegen waren opgeruimd. Later werd hierop door directie Noordzee teruggekomen en moesten door Smit Tak alsnog enkele objecten worden verwijderd. Een bedrag van / 300.000,- werd aan Maersk C o . betaald. De claims van de Gemeente Wassenaar ad. / 1.187,- alsmede van de Gemeente Den Haag van resp. / 126.833,36 en / 637,50 van de Gemeentelijke dienst van Haven en Marktwezen zijn aan Maersk C o . toegezonden. Deze zullen in eerste instantie door Maersk Co. moeten worden voldaan, waarna het Rijk een bedrag van ten hoogste / 50.000,- zal restitueren aan de Maersk C o .
8. Overzicht van de bij het incident betrokken diensten en bedrijven
Kustwachtcentrum IJmuiden. Ministerie van Verkeer en Waterstaat (voorlichting) Hoofddirectie van de Waterstaat (RP) Directie Noordzee Directie Zukd-Holland Dienstkring Leiden Directoraat-Generaal Scheepvaart en Maritieme Zaken Hoogheemraadschap van Delfland Gemeente Den Haag, Dienst Stadsbeheer, Sector bedrijven Gemeente Wassenaar Havenbedrijf Gemeente Den Haag Dienst Haven en Marktwezen Gemeente Den Haag
- 12 Strandvonder Gemeente Den Haag Rijkspoiitie te water Rijkspditie Dienst Luchtvaart Gemeente poiitie Den Haag Verkeerscentrale Scheveningen Hydrometeo centrum Hoek van Holland (HMR) K N Z H R M te Scheveningen Smit Tak B.V. te Rotterdam Norfolk-line te Scheveningen Maersk C o te Londen Bureau van Ameyde B.V. te Rotterdam Engels Consulaat te Amsterdam Gemeentelijk Havenbedrijf te Rotterdam Pels Rycken & Droogleever Fortuyn te 's-Gravenhage Loeff Claeys en Verbeke te Rotterdam Holman, Fenwick & Willan te Londen Lunar Finance Ltd te Londen Hudig & Veder te Rotterdam
- 13 Biilaoen:
Overeenkomst tussen de Staat der Nederlanden en Maersk Co. d.d. 23 januari 1991
Overeenkomst tussen Maersk Co. en Smit Tak B.V. d.d. 22 januari 1991.
Rapport onderzoek berging Maersk Yare d.d. 31 januari 1991
Ministerie van Verkeer en Waterstaat
Memo
Directoraat-Generaal
Rijkswaterstaat
R iJ K S W A T E R S T A A T D: R E C T I E N O O R D Z E E B;SL!OTr-tHEK / i t e ^ SIGNATUUR.: C C / ( , c . s
Directie Noordzee
Aan
Hoofd
CZ
Doorkiesnummer
Van
Hoofd
CZO
Datum
Bi)lage(n)
8 november
1991
2
Onderwerp
H o o f d l i j n e n b i j het handelend o p t r e d e n door de R i j k s o v e r h e i d t e g e n i n c i d e n t - s c h e p e n op de Noordzee, mede i n het kader van t o e p a s s e l i j k e Wet- en r e g e l g e v i n g , waaronder de Wrakkenwet en de t o e k o m s t i g e Wet B.O.N.
1.
Inleiding T i j d e n s een i n t e r n o v e r l e g op 1 maart 1991 over de gang van zaken m.b.t. het o n g e v a l met de Maersk Yare v66r de N e d e r l a n d s e k u s t b i j Scheveningen en K i j k d u i n e i n d 1990/begin 1991 werd b i n n e n de d i r e c t i e Noordzee a f g e s p r o k e n dat e n k e l e h o o f d l i j n e n zouden worden opgezet t e n a a n z i e n van het t o e k o m s t i g handelen door de R i j k s o v e r h e i d i n verband met een o n g e v a l v e r o o r z a k e n d s c h i p ( i n c i d e n t - s c h i p ) op de Noordzee. Aan d i t b e s l u i t l a g t e n g r o n d s l a g het p r i n c i p e dat een t e r u g t r e dende R i j k s o v e r h e i d meer dan t o t voorheen het i n i t i a t i e f t o t het o n s c h a d e l i j k maken van (een) i n c i d e n t - s c h i p (schepen) en/of m i l i e u g e v a a r l i j k e l a d i n g ( e n ) z a l o v e r l a t e n aan het b e d r i j f s l e v e n , c.q. de b e r g i n g s i n d u s t r i e . Door een werkgroepje b i n n e n CZO/MTB zou een z.g. "harde l i j n " worden u i t g e z e t , w a a r b i j door gebruikmaking van de t o e p a s s e l i j k e wet- en r e g e l g e v i n g , z o a l s Wrakkenwet e.d. de v e r o o r z a k e r van een scheepsongeval zou kunnen worden gedwongen passende m a a t r e g e l e n t e t r e f f e n en/of de R i j k s o v e r h e i d handelend t e l a t e n o p t r e d e n t e r b e s t r i j d i n g van de s c h a d e l i j k e gevolgen van het i n c i d e n t .
Postadres postbus 5 8 0 7 , 2 2 8 0 H V Rijswijk (ZH)
Telefoon 0 7 0 - 3 9 4 9 5 0 0
Bezoekadres Koopmansstraat 1
Telefax 0 7 0 - 3 9 0 0 6 9 1 Telex 3 3 7 8 2
Bereikbaar met bustijn 30 vanaf station hs. cs en Rijswijk. buslijn 23 vanaf station Rijswijk en Voorburg, buslijn 131 vanaf station cs
y
Een tweede werkgroep zou z i c h beraden op het u i t z e t t e n van een z.g. " z a c h t e l i j n " , w a a r b i j het i n i t i a t i e f t o t het nemen van m a a t r e g e l e n t e r b e s t r i j d i n g van de s c h a d e l i j k e gevolgen van o n g e v a l l e n met i n c i d e n t - s c h e p e n z o v e e l m o g e l i j k wordt o v e r g e l a t e n aan het b e d r i j f s l e v e n en door de R i j k s o v e r h e i d pas dan handelend wordt opgetreden a l s een e r n s t i g e a a n t a s t i n g van de S t a a t s b e l a n gen o n t s t a a t of d r e i g t t e o n t s t a a n . 2.
Probleemstelling In het g e v a l van de s t r a n d i n g en b e r g i n g van de Maersk Yare werd i n verband met het ontbreken van voldoende o v e r h e i d s b e l a n g e n , waaronder scheepvaartbelangen, m i l i e u b e l a n g e n en w a t e r s t a a t k u n d i ge belangen, de Wrakkenwet bewust n i e t t o e g e p a s t . Deze h a n d e l w i j ze was i n overeenstemming met het i n m i d d e l s b i j de Tweede Kamer i n g e d i e n d e w e t s v o o r s t e l B e s t r i j d i n g O n g e v a l l e n Noordzee (Wet B.O.N), waarin aanvullende r e g e l s z i j n opgenomen met b e t r e k k i n g t o t het voorkomen, beperken of ongedaan maken van scheepsongevall e n en m i l i e u g e v a a r l i j k e l a d i n g e n van schepen op de Noordzee. I n d i e n i n een d e r g e l i j k g e v a l het i n i t i a t i e f aan het b e d r i j f s l e ven wordt o v e r g e l a t e n en de b e r g i n g of opruiming van s c h i p en l a d i n g door e i g e n a a r s of o v e r i g e belanghebbend p l a a t s v i n d t o n t s t a a t het probleem dat de R i j k s o v e r h e i d onvoldoende i n z i c h t k r i j g t over het v e r l o o p van de a k t i e s &n de o n t s t a n e e i g e n en e x t r a k o s t e n voor het R i j k . E r kan dan ook worden g e s t e l d dat i.v.m. het p a s s i e f optreden van de R i j k s o v e r h e i d b i j de h u l p v e r l e n i n g s - en b e r g i n g s - a k t i e van de Maersk Yare het gemis van een t o e z i c h t h o u d e r aan boord van het i n c i d e n t - s c h i p d u i d e l i j k werd e r v a r e n . Voor e v e n t u e l e toekomstige g e v a l l e n z a l a f h a n k e l i j k van de omstandigheden door de R i j k s o v e r h e i d i n o v e r l e g met de belanghebbenden b i j s c h i p en l a d i n g , een t o e z i c h t h o u d e r aan boord worden g e p l a a t s t . Door een d e r g e l i j k e maatregel kunnen e n e r z i j d s onderbouwde b e s l i s s i n g e n worden genomen b i j de b e s t r i j d i n g van de s c h a d e l i j k e gevolgen van een ongeval, z o a l s v e r o n t r e i n i g i n g van het m i l i e u en/of de k u s t , bescherming van waterstaatswerken of de v e r w i j d e r i n g , c.q. opruiming van wrak en l a d i n g , a n d e r z i j d s kunnen de o n t s t a n e e i g e n en e x t r a kosten voor het R i j k b e t e r worden i n g e s c h a t .
3.
Conclusie I n d i e n door de d i r e c t i e Noordzee i n toekomstige g e v a l l e n van i n c i d e n t - s c h e p e n op de Noordzee a l of n i e t handelend z a l moeten worden opgetreden, kunnen een d r i e t a l h o o f d l i j n e n worden onderscheiden:
2
t
\
I.
Door het t r e f f e n van p u b l i e k r e c h t e l i j k e overheidsmaatregel e n kan d i r e c t handelend worden opgetreden op grond van de Wet B.O.N, en/of t o e p a s s i n g van de b e p a l i n g e n van de Wrakkenwet zodra e r sprake i s van een ( s c h e e p s ) o n g e v a l w a a r b i j o v e r h e i d s b e l a n g e n z i j n betrokken, z o a l s m i l i e u b e l a n g e n , scheepvaartbelangen en kustbelangen. D a a r b i j z a l steeds van g e v a l t o t g e v a l moeten worden overwogen o f : a.
b.
c.
het optreden i n v o i l e zee en/of i n de t e r r i t o r i a l e wateren op grond van genoemde wetten n o o d z a k e l i j k i s en b l i j f t ; het a a n b e v e l i n g v e r d i e n t een t o e z i c h t h o u d e r door o f van Rijkswege aan boord van het i n c i d e n t s c h i p t e plaatsen; het n o o d z a k e l i j k i s een e i s t o t a f g i f t e van een akte van b o r g t o c h t en/of b a n k g a r a n t i e t e doen u i t g a a n aan gemachtigde o f vertegenwoordigers van de e i g e n a a r / r e der van het i n c i d e n t - s c h i p en e v e n t u e l e l a d i n g b e l a n g hebbenden, w a a r b i j eveneens de a a n s p r a k e l i j k h e i d s s t e l l i n g z a l moeten worden g e r e g e l d .
II.
Door gebruikmaking van t o e p a s s e l i j k e p r i v a a t r e c h t e l i j k e middelen en e v e n t u e l e o v e r i g e r e c h t s h a n d e l i n g e n kan door de d i r e c t i e Noordzee b i j de b e s t r i j d i n g van ( s c h e e p s ) o n g e v a l l e n w a a r b i j geen onder I genoemde o v e r h e i d s b e l a n g e n z i j n b e t r o k k e n aan het b e d r i j f s l e v e n en/of de b e r g i n g s i n d u s t r i e z o v e e l g e l e g e n h e i d t o t het nemen van i n i t i a t i e v e n worden v e r l e e n d a l s m o g e l i j k en n o o d z a k e l i j k i s om t o t het onschad e l i j k maken van het i n c i d e n t - s c h i p en/of e v e n t u e l e m i l i e u g e v a a r l i j k e l a d i n g over t e gaan. De o v e r h e i d t r e e d t h i e r b i j a l l e e n t o e z i c h t h o u d e n d op. Indien deze i n i t i a t i e v e n o n v o l doende e f f e c t s o r t e r e n z a l door de d i r e c t i e Noordzee kunnen worden overgegaan t o t het nemen van een of meer van de onder I genoemde maatregelen, a l naar gelang de omstandigheden van het g e v a l .
III.
I n i t i a t i e v e n b i j de b e s t r i j d i n g van ( s c h e e p s ) o n g e v a l l e n , w a a r b i j geen o v e r h e i d s b e l a n g e n z i j n betrokken kunnen g e h e e l aan het b e d r i j f s l e v e n , c.q. de b e r g i n g s i n d u s t r i e worden o v e r g e l a t e n . Door de d i r e c t i e Noordzee wordt i n e e r s t e i n s t a n t i e t . a . v . het i n c i d e n t een afwachtende houding aangenomen en e r z a l e e r s t dan handelend worden opgetreden, i n d i e n de g e t r o f f e n maatregelen onvoldoende b l i j k e n t e z i j n en de omstandigheden van het g e v a l nopen t o t handelend o p t r e d e n door de R i j k s o v e r h e i d . A l s d a n kan worden overwogen een o f meer van de onder I genoemde maatregelen t e t r e f f e n .
3
V o o r g e s t e l d wordt door CZO e l k g e v a l o p e r a t i o n e e l t e l a t e n b e o o r d e l e n a l v o r e n s t o t het t r e f f e n van maatregelen over t e gaan. A l s b i j l a g e n I en I I z i j n de t o t dusver t o e p a s s e l i j k e p r o c e d u r e s en r e g e l g e v i n g vermeld, welke kunnen worden gehanteerd b i j het handelend optreden door de R i j k s o v e r h e i d tegen i n c i d e n t - s c h e p e n op zee.
4
i
BIJLAGE 1
Procedures i n g e v a l van handelend optreden door de R i j k s o v e r h e i d tegen i n c i d e n t - s c h e p e n op zee De R i j k s o v e r h e i d i . c de S t a a t der Nederlanden, vertegenwoordigd door haar o f f i c i e l e b e s t u u r s o r g a n e n , kan zowel p u b l i e k r e c h t e l i j k e a l s p r i v a a t r e c h t e l i j k e middelen i n z e t t e n b i j het optreden tegen de gevolgen van s c h e e p s o n g e v a l l e n op de Noordzee. I n d i e n aan de R i j k s o v e r h e i d p r i v a a t r e c h t e l i j k e middelen t e r b e s c h i k k i n g s t a a n , z a l de vraag moeten worden beantwoord op het o v e r h e i d s o r g a a n i n het s p e c i f i e k e g e v a l g e b r u i k mag maken van het p r i v a a t r e c h t . Krachtens c o n s t a n t e j u r i s p r u d e n t i e van de Hoge Raad mag de o v e r h e i d geen g e b r u i k maken van het p r i v a a t r e c h t , i n d i e n de o v e r h e i d daarmee de p u b l i e k r e c h t e l i j k e weg op onaanvaardbare w i j z e d o o r k r u i s t . D a a r b i j moet worden g e l e t op de inhoud en s t r e k k i n g van de p u b l i e k r e c h t e l i j k e r e g e l i n g en i s het van b e l a n g of met de p u b l i e k r e c h t e l i j k e weg een v e r g e l i j k b a a r r e s u l t a a t kan worden behaald. Tevens i s het van b e l a n g o f met de p u b l i e k r e c h t e l i j k e r e g e l i n g een (voldoende) r e c h t s b e s c h e r m i n g wordt geboden. Bovendien kan t o e p a s s i n g van de Algemene B e g i n s e l e n van Beh o o r l i j k Bestuur met z i c h meebrengen dat van de p u b l i e k r e c h t e l i j k e middelen g e b r u i k moet worden gemaakt i n een s p e c i f i e k g e v a l . B i j gebruikmaking van de b e p a l i n g e n van de Wrakkenwet kan h i e r zonder meer v a n u i t worden gegaan omdat de r e g e l i n g (mede) d i e n t t e r bescherming van waterstaatswerken. In verband met de c o n t r a c t s v r i j h e i d en v o r m v r i j h e i d b i j gebruikmaking van het p r i v a a t r e c h t z u l l e n (door het f e i t e l i j k g e b r u i k maken van overeenkomsten e.d.) mogelijkheden kunnen o n t s t a a n voor het maken van a f s p r a k e n t u s s e n overheden o n d e r l i n g en t u s s e n o v e r h e i d en p a r t i c u l i e ren. B i j de t o e p a s s i n g van p u b l i e k r e c h t e l i j k e wet- en r e g e l g e v i n g i n het g e v a l van i n c i d e n t - s c h e p e n op de Noordzee kunnen de toekomstige Wet B.O.N, alsmede de h u i d i g e Wrakkenwet a l s v o o r b e e l d worden genomen. A.
T o e p a s s i n g van de Wet B . O . N . / I n t e r v e n t i e - v e r d r a g Op b a s i s van het I n t e r v e n t i e Verdrag kan door de R i j k s o v e r h e i d de bevoegdheid worden u i t g e o e f e n d t o t het geven van a a n w i j z i n g e n aan de k a p i t e i n van een i n c i d e n t - s c h i p , alsmede t o t het t r e f f e n van passende maatregelen i n d i e n de a a n w i j z i n g e n n i e t of i n onvoldoende mate worden opgevolgd. Deze bevoegdheid g e l d t zowel binnen a l s b u i t e n de t e r r i t o r i a l e wateren. I n d i e n de k a p i t e i n van een i n c i d e n t - s c h i p z i c h zou v e r z e t t e n tegen de u i t v o e r i n g van o v e r h e i d s m a a t r e g e l e n , kan door de k u s t w a c h t o r g a n i s a t i e de u i t v o e r i n g van deze maatregelen worden afgedwongen, desnoods met behulp van de s t e r k e arm van de wet.
In o v e r l e g met de r e d e r / e i g e n a a r van het s c h i p en de b e t r o k k e n m i n i s t e r i e s kan b i j e r n s t i g e o n g e v a l l e n en/of c a l a m i t e i t e n op de Noordzee worden opgetreden, e v e n t u e e l met behulp van de Koninkl i j k e Marine en/of g e c o n t r a c t e e r d e b e r g i n g s i n d u s t r i e ( e n ) . D a a r b i j kan worden overwogen i n c i d e n t - s c h e p e n b u i t e n de t e r r i t o r i a l e wateren t e brengen, aan de grond t e z e t t e n o f t e l a t e n z i n k e n , de ( g e v a a r l i j k e ) l a d i n g e r u i t t e h a l e n enz. e n z . Ingevolge de Wet B.O.N, h e e f t de m i n i s t e r van V e r k e e r en Waters t a a t de m o g e l i j k h e i d aan havenbeheerders e.d. a a n w i j z i n g e n t e geven m.b.t. het b i n n e n l a t e n van i n c i d e n t - s c h e p e n i n havens en binnenwateren. De k o s t e n welke deze maatregelen, i n verband met het daaraan verbonden gevaar, met z i c h meebrengen kunnen aan de havenbeh e e r d e r s worden vergoed. B.
T o e p a s s i n g van de Wrakkenwet/Wet B.O.N. A f h a n k e l i j k van het i n c i d e n t kunnen de b e p a l i n g e n van de Wrakkenwet worden t o e g e p a s t i n d i e n het i n c i d e n t - s c h i p c.q. andere voorwerpen i n openbare wateren i s / z i j n g e s t r a n d , gezonken o f aan de grond g e r a a k t , o f i n w a t e r k e r i n g e n o f andere waterstaatswerken z i j n vastgeraakt. Door de beheerder van het openbaar water o f van de w a t e r s t a a t s werken kunnen schepen o f andere voorwerpen worden opgeruimd, zonder d a t deze door de belanghebbenden b i j het v a a r t u i g , de l a d i n g o f het opgeruimde voorwerp, a a n s p r a k e l i j k kan worden g e s t e l d voor de door d i e opruiming t o e g e b r a c h t e schade. A l s openbare wateren onder beheer van het R i j k worden mede aangemerkt de t e r r i t o r i a l e wateren. Op v o i l e zee gezonken schepen kunnen n i e t onder de werking van de Wrakkenwet worden g e p l a a t s t , omdat de R i j k s o v e r h e i d a l d a a r geen rechtsmacht h e e f t . Desondanks kan ook zonder een geschreven p u b l i e k r e c h t e l i j k e norm worden opgetreden b i j een wrakopruiming a l s d i t i n verband met de v e i l i g h e i d en/of de b r u i k b a a r h e i d van de s c h e e p v a a r t r o u t e noodzak e l i j k i s ( c . f . arrest Zuidpool/Gaasterdijk). In d e r g e l i j k e g e v a l l e n v e r d i e n t het e c h t e r a a n b e v e l i n g een r e d e r / e i g e n a a r een a f s t a n d s v e r k l a r i n g van het wrak t e l a t e n t e k e nen. Een i n c i d e n t - s c h i p op v o i l e zee kan d e r h a l v e door het handelend o p t r e d e n van de R i j k s o v e r h e i d i n d i e n het s c h i p en/of haar l a d i n g een g e v a a r l i j k e s i t u a t i e v e r o o r z a a k t voor m i l i e u - , scheepvaart en k u s t b e l a n g e n worden opgeruimd. De k o s t e n kunnen u i t e i n d e l i j k worden v e r h a a l d op degene d i e v o l g e n s de Wet daarvoor a a n s p r a k e l i j k i s , onverminderd d i e n s bevoegdheid om b e p e r k i n g van de a a n s p r a k e l i j k h e i d i n t e roepen voor v o r d e r i n g e n t e r z a k e van schade. De a a n s p r a k e l i j k h e i d s b e p e r k i n g kan n i e t worden ingeroepen voor schade v e r o o r z a a k t door o l i e v e r o n t r e i n i g i n g , n u c l e a i r e schade o f t e r z a k e van h u l p v e r l e n i n g en/of a v a r i j - g r o s s e .
6
Evenmin i s t o t b e p e r k i n g g e r e c h t i g d degene d i e door z i j n handelen of n a l a t e n schade h e e f t v e r o o r z a a k t , h e t z i j met o p z e t , h e t z i j door r o e k e l o o B h e i d en wetende d a t schade w a a r s c h i j n l i j k zou ontstaan. Een v e r g e l i j k i n g t u s s e n de toekomstige Wet B.O.N, en de Wrakkenwet t o o n t aan d a t e r n s t i g e o n g e v a l l e n , w a a r b i j m i l i e u - , scheepv a a r t - en k u s t b e l a n g e n z i j n betrokken, i n g e v o l g e de Wet B.O.N, zowel op v o i l e zee a l s i n t e r r i t o r i a l e wateren kunnen worden b e s t r e d e n . I n d i e n b i j i n c i d e n t - s c h e p e n zowel de Wet B.O.N, a l s de Wrakkenwet zouden kunnen worden t o e g e p a s t , z a l de Wet B.O.N, v o o r r a n g moeten v e r k r i j g e n . D i t z a l d e r h a l v e v o o r n a m e l i j k het g e v a l z i j n i n d i e n het i n c i d e n t - s c h i p i n d r i j v e n d e t o e s t a n d i n de t e r r i t o r i a l e zee een belemmering voor de s c h e e p v a a r t naar en van de Nederlandse haven z a l vormen en/of schade aan de zeewering o f andere waterstaatswerken z a l veroorzaken, en/of d a a r b i j een m i l i e u b e l a n g i s betrokken. De Wrakkenwet kan n i e t worden t o e g e p a s t z o l a n g een s c h i p o f voorwerp nog i n d r i j v e n d e t o e s t a n d v e r k e e r t . Tegen d e r g e l i j k e schepen o f voorwerpen kan door de R i j k s o v e r h e i d handelend worden opgetreden op grond van de toekomstige Wet B.O.N., i n d i e n v i t a l e belangen van de o v e r h e i d worden aangetast o f d r e i g e n t e worden geschaad. Zodra het i n c i d e n t - s c h i p c.q. andere voorwerpen i s / z i j n g e s t r a n d , gezonken o f aan de grond g e r a a k t , o f i n w a t e r k e r i n g e n o f andere waterstaatswerken z i j n v a s t g e r a a k t , kan de Wrakkenwet a l s n o g van t o e p a s s i n g worden v e r k l a a r d .
7
BIJLAGE 2
BIJLAGE:
behorende b i j handelend optreden door de R i j k s o v e r h e i d t e g e n i n c i d e n t - s c h e p e n op de Noordzee.
De volgende ( i n t e r ) n a t i o n a l e r e g e l g e v i n g i s van t o e p a s s i n g b i j de b e s t r i j d i n g van de s c h a d e l i j k e gevolgen van een scheepsongeval op de Noordzee. A.
ad 1
Internationale
regelingen
1
I n t e r v e n t i e v e r d a g + p r o t o c o l l e n van 1965/1977.
2
M a r p o l - v e r d r a g + p r o t o c o l l e n van 1973/1978.
3
Samenwerkingsovereenkomst tussen Noordzeestaten betreffende het b e s t r i j d e n van v e r o n t r e i n i g i n g van de Noordzee door o l i e en andere s c h a d e l i j k e s t o f f e n (Bonn Agreement) van 1969 en 1983.
4
A a n s p r a k e l i j k h e i d s v e r d r a g en Fondsverdrag i n g e v a l van o l i e t a n k s c h e p e n van 1969 en 1971.
5
I n t e r n a t i o n a a l V e r d r a g i n z a k e h u l p v e r l e n i n g op zee van 1989.
6
V e r d r a g i n z a k e b e p e r k i n g van a a n s p r a k e l i j k h e i d voor m a r i tieme v o r d e r i n g e n van 1990.
7
Z e e r e c h t v e r d r a g van
8
Geschreven en ongeschreven r e g e l i n g e n van Volkenrecht.
1982. Internationaal
Het i n t e r v e n t i e v e r d r a g v e r l e e n t aan de k u s t s t a a t de bevoegdheid maatregelen t e t r e f f e n op v o i l e zee i n d i e n d i t n o o d z a k e l i j k i s t e r voorkoming van e r n s t i g gevaar voor de kust o f daarmee samenhangende belangen, a l s g e v o l g van een verontreinigings-incident. Een S t a a t welke maatregelen t r e f t d i e v e r d e r gaan dan het V e r d r a g t o e s t a a t en daardoor schade aan anderen v e r o o r z a a k t i s gehouden de schade aan d i e anderen t e vergoeden. Een k u s t s t a a t h e e f t i n haar t e r r i t o r i a l e zee zowel r e c h t s macht over de onder haar e i g e n v l a g varende schepen a l s over onder b u i t e n l a n d s e v l a g varende schepen.
8
•
Het V o l k e n r e c h t kent b i j b u i t e n l a n d s e schepen een u i t z o n d e r i n g op deze r e g e l , welke i s g e l e g e n i n het r e c h t van de "onschuldigde doorvaart". In h e t g e v a l d a t een b u i t e n l a n d s i n c i d e n t - s c h i p , op doorr e i s i n de Noordzee naar een b u i t e n l a n d s e bestemming, een e r n s t i g e b e d r e i g i n g vormt voor de Nederlandse kust o f daarmee samenhangende belangen, kan naar Nederlandse opvatt i n g e n , geen sprake z i j n van een z.g. " o n s c h u l d i g d e doorv a a r t " . Een d e r g e l i j k s c h i p kan dan ook de toegang t o t de t e r r i t o r i a l e wateren o f havens worden ontzegd, c.q. d a a r u i t worden terugverwezen naar de v o i l e zee. ad 2 en 3
B i j het b e g r i p " i n c i d e n t - s c h e p e n moet i n e e r s t e i n s t a n t i e worden gedacht aan schepen d i e geen o p z e t t e l i j k e v e r o n t r e i n i g i n g en/of schade hebben v e r o o r z a a k t t e n a a n z i e n van de belangen van de k u s t s t a a t , maar welke door een ongeval i n de problemen z i j n gekomen. D e r g e l i j k e schepen hebben een m e l d i n g s v e r p l i c h t i n g i n g e v o l g e het M a r p o l - v e r d r a g b i j a a n t a s t i n g van belangen a l s g e v o l g van v e r o n t r e i n i g i n g van de v o i l e zee, r e s p e c t i e v e l i j k onder de b e p a l i n g e n van de WWS i n de t e r r i t o r i a l e wateren van Nederland. Ingevolge het Bonn Agreement kan i n d i e n een d e r g e l i j k e v e r o n t r e i n i g i n g o p t r e e d t , de k u s t s t a a t m i d d e l s een p o l l u t i o n o b s e r v a t i o n r e p o r t de b e t r o k k e n v e r d r a g s t a t e n t e h u l p roepen b i j de b e s t r i j d i n g van de v e r o n t r e i n i g i n g , i n d i e n de e i g e n b e s t r i j d i n g s c a p a c i t e i t van de k u s t s t a a t o n t o e r e i k e n d i s . Het I n t e r v e n t i e - v e r d r a g wordt aangevuld door de Wet B.O.N. Deze wet h e e f t een b r e d e r e opzet dan het I n t e r v e n t i e - v e r drag omdat de Wet B.O.N, eveneens van t o e p a s s i n g i s op de t e r r i t o r i a l e zee van een k u s t s t a a t . Voor wat b e t r e f t i n c i dent-schepen i n een t e r r i t o r i a l e zee h e e f t de Wet B.O.N, een g r o t e r e r e i k w i j d t e dan het I n t e r v e n t i e - v e r d r a g , omdat b e h a l v e m i l i e u - b e l a n g e n onder de Wet B.O.N, ook bescherming p l a a t s v i n d t van o v e r i g e belangen, waaronder s c h e e p v a a r t b e langen en k u s t b e l a n g e n . Op grond van de samenwerkingsovereenkomst (Bonn Agreement) wordt het o v e r h e i d s o p t r e d e n t e n a a n z i e n van de f e i t e l i j k e b e s t r i j d i n g van v e r o n t r e i n i g i n g van de Noordzee i n t e r n a t i o naal geco6rdineerd. Voor wat b e t r e f t h e t voorkomen van i n c i d e n t e n op zee kan nog worden verwezen naar het I n t e r n a t i o n a a l V e r d r a g t e r voorkoming van v e r o n t r e i n i g i n g van de zee door schepen en het Verdrag i n z a k e i n t e r n a t i o n a l e v o o r s c h r i f t e n t e r voorkoming van aanvaringen op zee.
9
*
Voor i n c i d e n t - s c h e p e n met Nederland a l s eindbestemming, waarvoor het b e g r i p " o n s c h u l d i g e d o o r v a a r t " dus n i e t kan g e l d e n , wordt i n de p r a k t i j k t e r d e k k i n g van e v e n t u e l e r i s i c o ' s , alsmede van t e maken k o s t e n voor g e l e d e n en nog t e l i j d e n schade i n verband met de t o e l a t i n g t o t en het v e r b l i j f i n de Nederlandse wateren en havens, een bankgar a n t i e gevraagd van de e i g e n a a r / r e d e r van het d e s b e t r e f f e n de s c h i p en/of belanghebbenden b i j s c h i p en l a d i n g . Een d e r g e l i j k e g a r a n t i e kan d i e n e n t e r b e s t r i j d i n g van de v e r o n t r e i n i g i n g , i n s t a n d h o u d i n g van de v a a r w e g i n f r a s t r u c t u u r , bescherming van r i j k s w a t e r s t a a t s w e r k e n enz. enz. Het h u i d i g e systeem van schadevergoeding v o l g e n s het Aans p r a k e l i j k h e i d s v e r d r a g en het z.g. Fondsverdrag houdt een r i s i c o - a a n s p r a k e l i j k h e i d i n voor de e i g e n a a r / r e d e r van een o l i e t a n k s c h i p , welke meer dan 2000 t o n o l i e i n b u l k v e r v o e r t a l s l a d i n g . Het Fondsverdrag b i e d t een a a n v u l l e n d e v e r g o e d i n g aan benadeelden, i n d i e n de schade t e n gevolge van de v e r o n t r e i n i g i n g n i e t of i n onvoldoende mate kan worden v e r h a a l d op de v e r o o r z a k e r van het o n g e v a l . I n d i e n o p z e t t e l i j k e dumpingen van a f v a l s t o f f e n v a n u i t schepen p l a a t s v i n d e n , waardoor het mariene m i l i e u wordt v e r o n t r e i n i g d , o f i n g e v a l van i l l e g a l e l o z i n g e n v a n u i t schepen, o n t s t a a t u i t e r a a r d een g e h e e l ander r e c h t s r e g i e m , waarop i n d i t verband n i e t v e r d e r wordt ingegaan. Het r e c h t om op t e t r e d e n door de betrokken k u s t s t a a t t e r bescherming van de e i g e n belangen b l i j f t i n deze g e v a l l e n onverminderd van k r a c h t . Het nieuwe I n t e r n a t i o n a l e V e r d r a g inzake H u l p v e r l e n i n g op zee van 1989 kan voor de b e r g i n g s i n d u s t r i e een e x t r a s t i m u l a n s betekenen om t i j d e n s b e r g i n g s o p e r a t i e s m i l i e u - v e r o n t r e i n i g i n g t e voorkomen en/of z o v e e l m o g e l i j k t e beperken. Aan de h u l p v e r l e n e r kan i n bepaalde g e v a l l e n een b i j z o n d e r e v e r g o e d i n g worden toegekend, welke n i e t g e r e l a t e e r d i s aan de waarde van het geredde of geborgen s c h i p en/of l a d i n g . Door het V e r d r a g inzake de b e p e r k i n g van de a a n s p r a k e l i j k h e i d van 1990 z i j n de beperkingsbedragen, d i e verbonden z i j n aan de a a n s p r a k e l i j k h e i d van s c h e e p s e i g e n a r e n , aanmerk e l i j k verhoogd, zodat b i j het o v e r l a t e n van het i n i t i a t i e f t o t h u l p v e r l e n i n g en b e r g i n g van i n c i d e n t s c h e p e n aan het b e d r i j f s l e v e n minder r i s i c o ' s voor v e r h a a l van schade o n t s t a a n voor de r i j k s o v e r h e i d . Ingevolge het Wetboek van Koophandel b e s t a a t thans een b e p e r k i n g van de a a n s p r a k e l i j k h e i d voor schade door zeeschepen t e n behoeve van:
10
-
-
r e d e r s / e i g e n a r e n van s c h i p en l a d i n g hulpverleners verzekeraars personen waarvoor h u l p v e r l e n e r / r e d e r a a n s p r a k e l i j k is.
De nieuwe w e t t e l i j k e r e g e l i n g van de b e p e r k i n g van aansprak e l i j k h e i d kent 4 a f z o n d e r i i j k e l i m i t a t i e f o n d s e n , t e weten: a. personenfonds ( a r t . 740f, l i d l a ) b. zakenfonds ( a r t . 740f, l i d l b ) c. wrakkenfonds ( a r t . 740f, l i d l c ) d. p a s s a g i e r s f o n d s ( a r t . 740g) De algemene fondsen gaan u i t van een ondergrens van 500 ton. ad 7
Het Z e e r e c h t v e r d r a g van 1982 (Verdrag van de Verenigde N a t i e s inzake het r e c h t van de zee) b i e d t aan een k u s t s t a a t de m o g e l i j k h e i d om b u i t e n de t e r r i t o r i a l e zee een E x c l u s i e ve Economische Zone i n t e s t e l l e n . Binnen een z.g. E.E.Z. h e e f t een k u s t s t a a t u i t e r a a r d v e e l meer bevoegdheden om op t e t r e d e n t e r bescherming van het mariene m i l i e u . De bescherming van het mariene m i l i e u behoort v o l g e n s het v e r d r a g e n r e c h t v e r d e r t e gaan dan de t e r r i t o r i a l e zee. In a r t i k e l 192 van het Z e e r e c h t v e r d r a g wordt bepaald dat de k u s t s t a t e n v e r p l i c h t z i j n het mariene m i l i e u t e behouden en t e beschermen. Ook u i t de o v e r i g e genoemde verdragen b l i j k t de wereldwijde aanpak van de bescherming van het z e e m i l i e u . Momenteel wordt een i n t e r n a t i o n a a l v e r d r a g v o o r b e r e i d dat v o o r z i e t i n de wereldwijde samenwerking b i j de b e s t r i j d i n g van de o l i e v e r o n t r e i n i g i n g op zee.
ad 8
De o l i e - en c h e m i c a l i e n b e s t r i j d i n g van Nederland op de Noordzee kent geen s p e c i f i e k e u i t v o e r i n g s w e t g e v i n g . Deze taak v a l t momenteel onder de beheerstaak van de d i r e c t i e Noordzee. De b e s t r i j d i n g van een e v e n t u e l e k u s t v e r o n t r e i n i g i n g v a l t onder een c o o r d i n a t i e r e g e l i n g t u s s e n de R i j k s o v e r h e i d en de d e c e n t r a l e overheden, welke nog haar b a s i s moet k r i j g e n i n de concept Wet Bodembescherming. V o o r t s kunnen nog e n k e l e p a r t i c u l i e r e i n i t i a t i e v e n worden vermeld van o l i e m a a t s c h a p p i j e n en t a n k e i g e n a r e n m.b.t. v e r g o e d i n g van schade door p e r s i s t e n t e o l i e , z o a l s : TOVALOP ( t a n k e r s Owners V o l u n t a r y Agreement c o n c e r ning L i a b i l i t y f o r O i l P o l l u t i o n ) CHRISTAL ( C o n t r a c t Regarding I n t e r i m Supplement t o Tanker L i a b i l i t y f o r o i l P o l l u t i o n ) OPOL ( O f f s h o r e P o l l u t i o n L i a b i l i t y Agreement).
11
In d i t verband wordt verwezen naar de I n t e r n a t i o n a l Convent i o n r e l a t i n g t o C i v i l L i a b i l i t y f o r o i l p o l l u t i o n damage (CLC T r b . 1970), welke v o o r z i e t i n v e r g o e d i n g van schade door o l i e v e r o n t r e i n i g i n g i n de t e r r i t o r i a l e zee, ( a l s o o k k o s t e n van maatregelen b u i t e n de t e r r i t o r i a l e zee t e r p r e v e n t i e van v e r o n t r e i n i g i n g i n de t e r r i t o r i a l e z e e ) .
Ontwerp-Wet B.O.N. Zodra de Wet B.O.N, van k r a c h t z a l z i j n vormt deze een a a n v u l l i n g op de bestaande n a t i o n a l e wet- en r e g e l g e v i n g t e n a a n z i e n van de b e s t r i j d i n g van s c h e e p s o n g e v a l l e n op zee. V o o r v a l l e n met een v e r o n t r e i n i g i n g van g e r i n g e omvang op v o i l e zee z u l l e n i n e e r s t e i n s t a n t i e kunnen worden b e s t r e d e n op i n i t i a t i e f van de gezagvoerder van het s c h i p , de scheepeigenaar en/of r e d e r , a l dan n i e t met behulp van de b e r g i n g s i n d u s t r i e . I n d i e n deze maatregelen n i e t het gewenste e f f e c t s o r t e r e n o f o n v e r w i j l d handelen door de k u s t s t a a t n o o d z a k e l i j k wordt, z a l op grond van de Wet B.O.N, tegen de gevolgen van s c h e e p s o n g e v a l l e n op zee kunnen worden opgetreden. H i e r b i j kunnen zowel Nederlandse a l s b u i t e n l a n d s e schepen z i j n betrokken. De toekomstige Wet B.O.N, h e e f t d e r h a l v e b e t r e k k i n g op het o p t r e d e n door de R i j k s o v e r h e i d , i n d i e n de Nederlandse belangen worden o f d r e i g e n t e worden geschaad. H i e r o n d e r moeten t e v e n s worden gerekend s c h a d e l i j k e gevolgen voor de v o l k s g e z o n d h e i d , de f l o r a en fauna, de v i s s e r i j en de r e c r e a t i e . De r e g e l i n g i s bovendien van t o e p a s s i n g i n de t e r r i t o r i a l e zee i n d i e n een e r n s t i g e belemmering van de scheepvaart p l a a t s v i n d t , alsmede e r n s t i g e schade aan zeeweringen o p t r e e d t langs de Nederlandse kust en/of andere waterstaatswerken, c.q. m i j n b o u w i n s t a l l a t i e s en schepen welke worden g e b r u i k t voor winning en o p s p o r i n g van o l i e en gas. Tegen b u i t e n l a n d s e o o r l o g s s c h e p e n en s t a a t s s c h e p e n , welke n i e t worden g e b r u i k t voor h a n d e l s d o e l e i n d e n , kan door de Nederlandse o v e r h e i d n i e t worden opgetreden i n g e v o l g e de Wet B.O.N. Tegen i n c i d e n t e n van k l e i n e r e omvang w a a r b i j geen belangen van de o v e r h e i d z i j n betrokken, kan evenmin op grond van de Wet B.O.N, worden opgetreden. De k u s t s t a a t z a l i n d e r g e l i j k e g e v a l l e n aan het b e d r i j f s l e v e n en/of de b e r g i n g s i n d u s t r i e de g e l e g e n h e i d moeten b i e d e n om e i g e n i n i t i a t i e f t e o n t p l o o i e n . Het o v e r h e i d s o p t r e d e n b i j e r n s t i g e s c h e e p s o n g e v a l l e n op zee z a l d e r h a l v e door het van k r a c h t worden van de Wet B.O.N, u i t v o l k e n r e c h t e l i j k oogpunt b e z i e n voldoende o m l i j n d kunnen z i j n , i n d i e n o n v e r w i j l d handelen geboden i s .
12
i
B i j minder e r n s t i g e i n c i d e n t e n i s e r meestal voldoende t i j d om met de betrokken p a r t i j e n t e kunnen onderhandelen en zodoende t o t gepaste maatregelen t e kunnen komen. Bovendien z i j n e r voor wat b e t r e f t het optreden op de t e r r i t o r i a l e zee voldoende m o g e l i j k h e den aanwezig voor gepaste o v e r h e i d s m a a t r e g e l e n , z o a l s t o e p a s s i n g van de Scheepvaartverkeerswet, Wrakkenwet e.d. Naast de p u b l i e k r e c h t e l i j k e weg b i e d t het p r i v a a t r e c h t eveneens i n t e r e s s a n t e m o g e l i j k h e d e n om i n c i d e n t s c h e p e n en/of v e r o n t r e i n i g i n g e n door de k u s t s t a a t t e l a t e n v e r w i j d e r e n of op t e ruimen, z o a l s e n k e l e r e c e n t e v o o r v a l l e n binnen de d i r e c t i e Noordzee hebben l a t e n z i e n .
13
