Patiënteninformatie
Risicofactoren en leefstijladviezen
1234567890-terTER_
Inhoudsopgave £ Roken £ Onvoldoende beweging £ Hoog cholesterol £ Hoge bloeddruk £ Overgewicht £ Diabetes Mellitus £ Stress en hart- en vaatziekten Tot slot
Pagina 4 5 6 7 9 10 11 14
3
Risicofactoren en leefstijladviezen U heeft een afspraak in Tergooi voor een behandeling. Onze artsen en medewerkers doen er alles aan om u met de beste zorg te omringen en uw bezoek aan het ziekenhuis zo aangenaam mogelijk te maken. Ter voorbereiding op uw behandeling informeren we u met deze folder over de risicofactoren en adviezen in leefstijl. Daarnaast zetten we een aantal praktische zaken en nuttige informatie voor u op een rij. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen? Achterop vindt u de contactgegevens van de betreffende afdeling. De medewerkers van de afdeling of uw behandelaar beantwoorden uw vragen graag.
£ Roken Roken verhoogt de bloeddruk. Door de nicotine gaan de spieren in de vaatwand samentrekken. Hierdoor worden de bloedvaten nauwer en de bloeddruk hoger. Tevens wordt het goede HDL-cholesterol afgebroken door roken. Als u te weinig HDL heeft, kan het slechte cholesterol niet worden afgevoerd. Overtollig LDL stapelt op in de vaatwand. Roken beschadigt de vaatwand. Nicotine maakt de vaatwand ruw. Bloedplaatjes plakken aan de ruwe vaatwand en vormen ‘korstjes’ op de wanden. Dit versterkt het risico op het verkrijgen van hart- en vaatziekten. Adviezen 1. Kies een duidelijke stopdag en vertel uw omgeving over deze dag. 2. Bedenk dingen die u kunt doen op momenten dat u het moeilijk heeft. Onthoud ook wat u goed is gelukt, dan kunt u hier tijdens moeilijke momenten op terugvallen. 3. Wees voorbereid op situaties waarin u in de verleiding komt en bedenk wat u in zulke gevallen kunt doen. 4. Beloon uzelf als het goed gaat. Ga van het geld dat u bespaart bijvoorbeeld lekker uit eten of winkelen.
4
5. Is het niet meteen de eerste keer gelukt? Probeer dan voor u zelf te bedenken wat er mis ging. Lag het aan het moment? Of kunt u het de volgende keer beter anders aanpakken? 6. Denk positief. 7. Vindt u dat in het begin lastig? Accepteer dat u het moeilijk vindt. Misschien heeft u meer tijd nodig, maar probeer vol te houden! 8. Maak gebruik van hulpmiddelen die bewezen effectief zijn bij het stoppen met roken. Hulpmiddelen die effectief zijn U heeft meer kans op succes met stoppen als u hulpmiddelen gebruikt die bewezen effectief zijn. Het gaat dan om begeleiding (telefonische ondersteuning, persoonlijke coaching of groepstraining) in combinatie met medicijnen. Deze combinatie wordt meestal vergoed vanuit de basisverzekering. Hetzelfde geldt als u nicotinevervangende middelen (kauwgom, pleisters of zuigtabletten) gebruikt in combinatie met begeleiding. Overleg eerst met uw arts of u deze nicotinevervangers mag gebruiken. Meer informatie over ondersteuning bij het stoppen met roken vindt u in de folder Stoppen met roken van de Nederlandse Hartstichting.
£ Onvoldoende beweging Regelmatig bewegen is goed voor uw gezondheid. U voelt zich een stuk prettiger als u regelmatig in beweging bent. Bewegen verhoogt uw goede HDL-cholesterol en verbetert de doorbloeding en hartfunctie. Hoeveel bewegen is gezond? Volg de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB). Een half uur per dag matig intensieve lichamelijke activiteiten op minstens vijf, maar bij voorkeur alle dagen van de week. Bouw lichamelijke activiteiten, zoals wandelen en fietsen weer langzaam op. Luister daarbij goed naar uw lichaam. Buiten adem raken is de eerste zes weken na een hartinfarct niet goed. Door te werken aan uw herstel krijgt u weer vertrouwen in uw lichaam.
5
Adviezen 1. Pak vaker de fiets of ga te voet als u een boodschap in de buurt doet. 2. Doe mee als u uitgenodigd wordt om te sporten. 3. Neem de trap in plaats van de lift. 4. Stap een halte eerder uit als u de bus, tram of metro neemt. 5. Ga eens met de fiets naar uw werk, in plaats van met de auto of het openbaar vervoer. Meer informatie over bewegen vindt u in de folder Bewegen doet wonderen van de Nederlandse Hartstichting.
£ Hoog cholesterol Cholesterol is een bouwstof voor cellen en hormonen waar mensen niet zonder kunnen leven. Een hoog cholesterolgehalte vergroot echter de kans op hart- en vaatziekten. In het ideale geval maakt het lichaam precies genoeg cholesterol aan, maar dat gebeurt niet altijd. De meeste cholesterol maakt de lever zelf aan. Hierbij spelen vetten een rol. Ook via voeding komt cholesterol het lichaam binnen. LDL wordt de ‘slechte’ cholesterol genoemd. LDL vervoert cholesterol naar de cellen en spieren. Onderweg nestelt LDL zich gemakkelijk in de wanden van slagaders, waardoor de slagaders kunnen vernauwen en dichtslibben. Dit proces heet slagaderverkalking. HDL wordt de ‘goede cholesterol’ genoemd. HDL transporteert het teveel aan cholesterol in LDL naar de lever. Via de lever komt de cholesterol in de darmen en verlaat het lichaam via de ontlasting. Een hoog gehalte is gunstig. Cholesterol verlagen Een gezonde leefstijl is de eerste stap. Een gezonde leefstijl houdt in: gezonde voeding, voldoende bewegen en niet roken. Probeer overgewicht te voorkomen door gezond te eten en genoeg te bewegen. Vooral buikvet verhoogt het cholesterolgehalte. Gezonde voeding draagt bij aan een goede vetstofwisseling. Voeding kan het cholesterolgehalte verlagen met ongeveer 10 procent.
6
Adviezen 1. Minder verzadigd vet eten en verzadigd vet vervangen door onverzadigd vet; 2. Twee ons groente en twee stuks fruit per dag eten; 3. Veel vezelrijke (volkoren) producten eten; 4. Eet twee keer per week vis, waarvan minimaal één keer vette vis; 5. Matig gebruik van alcohol (maximaal twee glazen per dag voor mannen en één glas voor vrouwen) is gunstig voor het HDL. Bij meer glazen alcohol is het positieve effect verdwenen en kan alcohol zelfs een nadelige invloed hebben op het hart en de bloedvaten. Medicijnen Na een hartinfarct wordt er preventief een cholesterolremmer voorgeschreven. Meer informatie over hoog cholesterol vindt u in de folder Hoog cholesterol van de Nederlandse Hartstichting.
£ Hoge bloeddruk Bloeddruk is de kracht waarmee het hart het bloed de vaten inpompt. Een hoge bloeddruk (hypertensie) vergroot de kans op hart- en vaatziekten. Langdurig hoge bloeddruk beschadigt de wanden van de slagaders. Dit bevordert het ontstaan van slagaderverkalking. Door slagaderverkalking worden de vaten minder elastisch en neemt de bloeddruk verder toe. Vrouwen die tijdens hun zwangerschap een hoge bloeddruk hebben gehad, hebben een verhoogd risico om op latere leeftijd een hoge bloeddruk te ontwikkelen. Symptomen Mensen met een hoge bloeddruk merken daar niets van. De voortdurende druk op de vaten kan wel schade aanrichten aan de organen. Bijvoorbeeld aan de hartspier, slagaders, ogen, nieren en hersenen.
7
Bloeddrukwaarden De arts meet altijd twee waarden, te weten bovendruk en onderdruk. De bovendruk wordt gemeten als het hart samenknijpt. Dan is de druk het hoogst. Als het hart zich ontspant, is de bloeddruk het laagst. Dit heet de onderdruk. De bovendruk geeft de beste schatting van het risico op hart- en vaatziekten. De streefwaarde voor de bloeddruk is een waarde onder de 140/90 mmHG en geldt voor volwassenen tot 80 jaar. Schommelingen De bloeddruk schommelt gedurende de dag. In de ochtend en avond is de waarde vaak wat lager dan ‘s middags. Ook stijgt de bloeddruk tijdens bewegen, praten of emoties. Daarom moet de bloeddruk op verschillende tijdstippen en onder verschillende omstandigheden gemeten worden. Pas dan kan een arts goed vaststellen of u werkelijk een hoge bloeddruk heeft. Adviezen 1. Bij een te hoge bloeddruk geeft de arts altijd leefstijladviezen: 2. Niet roken, gezond eten, afvallen bij een hoger dan 25, minimaal 30 minuten per dag intensief bewegen en leren omgaan met spanning en stress; 3. Eet producten met zo min mogelijk zout. Verse groente en fruit bevatten van nature weinig zout. Dat geldt niet voor kant-en-klaarproducten, kaas, worst of vleeswaren. 4. Neem ongeveer twee weken de tijd om het zoutgebruik af te bouwen. Kruiden en specerijen zijn smakelijke alternatieven voor zout. 5. Als het aanpassen van de leefstijl niet voldoende helpt, kunnen medicijnen nodig zijn om de bloedwaarden te laten dalen. Meer informatie over hoge bloeddruk vindt u in de folder Hoge bloeddruk van de Nederlandse Hartstichting.
8
£ Overgewicht Overgewicht ontstaat als iemand meer calorieën binnenkrijgt dan hij verbruikt. Er bestaat erfelijke aanleg voor overgewicht. Maar ook dan komt overgewicht pas tot uiting bij de combinatie van te veel eten en te weinig bewegen. Mensen met overgewicht hebben een grotere kans op het ontwikkelen van diabetes, een hoog cholesterol en een hoge bloeddruk. Al deze factoren verhogen het risico op hart- en vaatziekten en versterken elkaar. Het is verstandig om overgewicht aan te pakken. Adviezen 1. Stel realistische doelen; 2. Spreek een beloning af; 3. Houd een dagboek bij waarin u opschrijft hoeveel u eet en beweegt per dag; 4. Eet gevarieerd door middel van een gezond dagmenu; 5. Beweeg voldoende volgens de Nederlandse norm gezond bewegen. Stel zo nodig een beweegplan op; 6. Bouw regelmaat in uw eetpatroon; 7. Gebruik een kleiner bord; 8. Eet niet te snel, maar kauw uw eten bewust. Pauzeer halverwege de maaltijd; 9. Ruim na de maaltijd de tafel direct af. Dit verkleint de kans dat u de restjes opeet; 10. Bewaar eventueel het nagerecht voor een ander moment. Omgeving Vertel aan de mensen om u heen dat u bezig bent om het gewicht te verbeteren en dat u daarom geen zoete of hartige lekkernijen eet. Zo kunnen zij u helpen bij het afvallen. Blijft iemand toch aandringen om dat taartje bijvoorbeeld te nemen? Houd vol! U kiest voor uzelf en niet voor anderen.
9
Middelomtrek Het is belangrijk te weten waar in het lichaam zich vet ophoopt. Dat is niet bij iedereen gelijk. Vet wordt bij mannen vaker in de buikholte opgeslagen (appelvorm) en bij vrouwen vaker rond de heupen (peervorm). De middelomtrek zegt iets over de hoeveelheid vet in de buikholte. Veel buikvet betekent een hoger risico op hart- en vaatziekten, terwijl veel vet rond de heupen hier niet of nauwelijks invloed op heeft. Meer informatie over overgewicht vindt u in de folder Overgewicht van de Nederlandse Hartstichting.
£ Diabetes Mellitus Diabetes wordt ook wel suikerziekte genoemd. Een andere naam voor suiker is glucose. Bij mensen met diabetes is de glucosestofwisseling verstoord. Mensen hebben glucose nodig als bron van energie. Glucose is een koolhydraat, net als zetmeel. Producten die relatief veel koolhydraten bevatten zijn brood, aardappelen, rijst, pasta, fruit en kristalsuiker. Normaal hebben mensen precies genoeg glucose in het bloed. Het hormoon insuline zorg hiervoor. De alvleesklier krijgt een signaal om dit hormoon aan te maken als het bloedsuikergehalte in het bloed te hoog is. Insuline zorgt er dan voor dat het glucose in het bloed daalt tot een normaal niveau. Bij diabetes werkt dit systeem niet goed en is de bloedsuikerstofwisseling verstoord. Diabetes type 1 Er wordt nauwelijks insuline aangemaakt. Door het gebrek aan insuline stijgt het bloedsuikergehalte in het bloed. Deze vorm van diabetes komt vooral voor bij kinderen en jongvolwassenen.
10
Diabetes type 2 Er wordt wel insuline aangemaakt, maar te weinig. Hierdoor worden de cellen in het lichaam geleidelijk minder gevoelig voor insuline. Vroeger sprak men over ouderdomsdiabetes. Tegenwoordig komt het ook op jongere leeftijd voor. Dit heeft dan onder andere te maken met leefstijl. Vrouwen met diabetes hebben een grotere kans op hart- en vaatziekten dan mannen met diabetes. Een derde van de mensen met overgewicht krijgt diabetes type 2. Heeft u overgewicht, let dan extra op uw leefstijl. Een gezonde leefstijl is niet alleen gunstig voor het gewicht, maar houdt ook hart en vaten in conditie. Zo wordt de kans op het ontstaan van hart- en vaatziekten en diabetes verkleind. Meer informatie over diabetes en hart- en vaatziekten vindt u in de folder Diabetes en hart- en vaatziekten van de Nederlandse Hartstichting.
£ Stress en hart- en vaatziekten Stress is een normale reactie van ons lichaam op noodsituaties. Het is een reflex waarbij snel energie vrijkomt om te vechten of te vluchten. Langdurige of hevige kortdurende stress kan het risico op hart- en vaatziekten verhogen. Vooral bij mensen met een onderliggende aandoening zoals slagaderverkalking. Samenhang met hart- en vaatziekten De reactie op een heftige gebeurtenis verschilt per persoon. Sommige mensen zetten zich er gemakkelijk overheen. Anderen gaan piekeren, worden angstig of depressief. Met name bij deze laatste groep is de kans op hart- of vaatziekten verhoogd. Zij bouwen spanningen op in het lichaam.
11
Reacties van het lichaam op aanhoudende stress zijn onder andere hoge bloeddruk, snellere hartslag, verhoogd cholesterol en ontstekingen. Deze reacties beschadigen de vaatwand en bevorderen het proces van slagaderverkalking. In stressperiodes is de leefstijl vaak minder gezond. Door deze ongezonde(re) leefstijl is het risico op hart- of vaatziekten verhoogd. Kenmerken zijn: weer beginnen met roken, minder gezond eten, meer alcohol drinken en minder bewegen. Paniekaanvallen Een paniekaanval roept een stressreactie op in het lichaam. De symptomen lijken erg op hartklachten zoals (stekende) pijn op de borst, hartkloppingen, transpireren, beven en tintelingen, kortademigheid, duizeligheid of flauwvallen. Bij elke aanval is er opnieuw de angst voor hartklachten. Dit zorgt weer voor een versterking van de stressreactie. Stress bij hart- en vaatpatiënten Angst en onzekerheid komt veel voor bij hart- en vaatpatiënten. Dit is normaal. Het kost tijd om alle veranderingen een plek te geven. Vlak na ontslag uit het ziekenhuis kunnen patiënten deelnemen aan hartrevalidatie. Dit helpt bij het lichamelijke en psychische herstel. Meer informatie over stress en hart- en vaatziekten vindt u in de folder Stress en hart- en vaatziekten van De Hart & Vaatgroep.
12
Tot slot Heeft u tot slot nog vragen over de inhoud van deze folder? Neem dan contact op met de afdeling Cardiologie via T 088 753 2636. De afdeling Cardiologie bevindt zich op locatie Blaricum.
13
Ruimte voor aantekeningen
TER-9888-nl--0516-1 © Tergooi 000906547 30092015
14
15
T 088 753 1 753 www.tergooi.nl Locatie Blaricum Rijksstraatweg 1 1261 AN Blaricum Locatie Hilversum Van Riebeeckweg 212 1213 XZ Hilversum Locatie Weesp C.J. van Houtenlaan 1b 1381 CN Weesp
