RIJKDOM
BEL EEF HIS T ORIS CH GRONINGEN
2
ACADEMIEGEBOUW Gebouwd in 1909 in de stijl van de Noord-Nederlandse renaissance. Het rijkversierde Academiegebouw verrees op de plek waar zijn voorganger door brand werd verwoest. Veel historische objecten gingen daarbij verloren, maar de hoogleraarportretten werden door de burgerij gered. Het Academie-gebouw is de plaats waar alle universitaire plechtigheden plaatsvinden en alle negen faculteiten elk een eigen faculteitskamer hebben.
HET UNIVERSITEITSMUSEUM
DOEN Bezichtig tijdens Open Monumentendag op 13 en 14 september het fraai gebrandschilderd glas in lood, de Senaatskamer met portretten en de kelder met oude grafzerken.
Sinds 1934 een wetenschapsmuseum met een veelzijdige collectie, waarin natuur, cultuur en wetenschap in elkaar over lopen. Tijdens het lustrumjaar is er een speciale tentoonstelling te zien: ‘Uit de schaduw - vier eeuwen kunst aan de RUG’. De tentoonstelling omvat prenten over kunst en wetenschap en bouwtekeningen van het academiegebouw, maar ook de Ploeg schilderijen en vele portretten uit verschillende universiteitsgebouwen.
Al ver voor onze jaartelling begint in Groningen de strijd tegen het water. Eerste bewoners werpen wierden op om huis en have droog te houden. Een kwart van Groningen is rond de 12e eeuw in bezit van kloosters, waardoor vele handen werken aan bedijking. De landadel bouwt zijn mooie borgen. Vruchtbare klei zorgt voor grote oogsten en brengt de herenboeren grote rijkdom. Middenin ligt de Stad, met zijn universiteit en rijke geschiedenis. En alle sporen van deze historische rijkdom zijn er nog.
DE STAD EN ZIJN UNIVERSITEIT Al 400 jaar nauw verbonden. De universiteit heeft het karakter van de provinciehoofdstad zeker mede gevormd. Andersom is ook waar: de sfeer op en rond de universiteit wordt
ZIE DE
400 JAAR RIJKSUNIVERSITEIT GRONINGEN
bepaald door de gastvrije historische Stad. Dit jaar vieren ze samen feest.
VERBONDENHEID ALETTA JACOBS (1854 - 1929)
Van half mei tot half juni wordt Groningen ondergedompeld in een feestelijk programma onder de naam For Infinity of kortweg 4∞. Twee hoogtepunten: het spectaculaire openlucht muziektheater ‘Voor Eeuwig’ van 14 t/m 25 mei en De Nacht van Kunst & Wetenschap op 24 mei. Fotografe Sacha de Boer maakt de foto’s die op verbindingswegen en andere markante plekken te zien zullen zijn.
MEER TENTOONSTELLINGEN IN HET KADER VAN 4∞: Het Groninger Museum Der Aa-Kerk
student in Groningen 1614-2014 De februari t/m augustus 2014 4 00 jaar wetenschap 9 april t/m 15 juni 2014
De jonge Aletta moet al snel geweten hebben wat ze wilde. Ze was de eerste vrouw die in Nederland een studie afrondde én promoveerde en de eerste vrouwelijke arts. Zij zette zich in voor vrouwenkiesrecht en vrede. Haar rijke leven vormt de basis voor Aletta de Musical.
DOEN Beleef Aletta de Musical in de Stadsschouwburg van 11 t/m 15 juni.
V oor boekingen, tips en arrangementen kijk op
GENIETEN.GRONINGEN.NL
3
4
HANZE & HANDELSGEEST De Stad was aangesloten bij het Hanzeverbond
5
Met zware vestingwerken probeerden handels- en havensteden als Appingedam en Delfzijl handel en bewoners te beschermen. Ook op strategische plekken werden vestingen opgeworpen om het land te beschermen, waar dan weer bewoning ontstond. Bourtange en Oudeschans zijn tijdens de 80-jarige oorlog ontstaan. Oudeschans heeft zelfs een rol gespeeld in de strijd tegen de bisschop van Münster, alias Bommen Berend.
DOEN
(1282-1669). Aanvankelijk een club van
Bezoek het historische centrum van Appingedam en de bekende hangende keukens boven het Damsterdiep. Wees welkom in het jaar 1742 in het vestingstadje Bourtange.
kooplieden, maar later wordt de Hanze een stedenverbond. De Stad is dan een machtig handelscentrum, vanwege het stapelrecht.
VESTINGEN
Goederen die langs de stad worden vervoerd, moeten daar eerst opgeslagen en te koop aangeboden worden. Een doorn in het oog voor bijvoorbeeld Appingedam dat pas in 1594 recht krijgt op eigen korenhandel. De Hanze bestaat
TURFSTAD
niet meer, maar de traditie leeft voort.
In de 17e eeuw koopt de Stad veengronden op voor turfwinning, onder andere in de Veenkoloniën. De Stad heeft iets wat men in het veengebied weer goed kan gebruiken: stratendrek. Resultaat: 5000 hectare vruchtbare grond. De turfwinning zorgt voor grote bloei in de Veenkoloniën en vanuit de turfvaart ontstaat de veenkoloniale zeevaart en scheepsbouw. Samen met Veendam ontwikkelden de Pekela’s zich tot het centrum van de Veenkoloniale vaart met vele scheepswerven en wereldwijde handel van producten.
VOEL DE
HANDELSGEEST
DOEN het Veenkoloniaal Museum in Veendam zien In hoe turf grote rijkdom bracht in de streek. In Het Kapiteinshuis in Nieuwe Pekela een beeld krijgen van de bloeitijd van de Veenkoloniale zeevaart.
ZEEHAVENS IN DE STAD Ooit had de Stad een open vaarverbinding naar zee en waren getijden tot in de stad merkbaar. Door die zeehaven bezit Groningen de grootste ‘verzameling’ pakhuizen in Nederland, zoals Libau en Eem, uit de Hanzetijd, en het imposante graanpakhuis Albion. Met de ingebruikname van een sluis bij Zoutkamp, kwam er een einde aan de invloed van de zee.
DOEN e stadswandeling ‘Water in de Stad D Groningen’ maken. In Het Noordelijk Scheepvaartmuseum de virtuele reconstructie van middeleeuws Groningen bekijken: Groningen in 1470. Tijdens de Hanzewandeling naar de sporen van het Hanzeverleden zoeken.
HOOFDSTATION GRONINGEN Het fraaie Hoofdstation van Groningen kwam gereed in 1896. Als rijksmonument hoeft dit gebouw zich over onderhoud geen zorgen te maken. Achter de prachtige façade zit een ultramodern station. Elders in de provincie kan nog ervaren worden hoe het is om door het landschap te boemelen in een stoomtrein. Stalen kolossen zoals het hoofdstation ze ook binnen heeft zien rijden.
DOEN Alle bijzondere details van het Hoofdstation bekijken tijdens een rondleiding. Tijdens de rijdagen met Museumspoorlijn S·T·A·R van Stadskanaal naar Veendam boemelen.
V oor boekingen, tips en arrangementen kijk op
GENIETEN.GRONINGEN.NL
6
7 Vismarkt - Groningen
Het Wad
UITHUIZEN USQUERT
10
07
PIETERBUREN
03
Nationaal Park Lauwersmeer
WARFFUM
Academiegebouw – Groningen
LEENS 02
H o o g e l a n d
HANZE & HANDELSGEEST
ZEERIJP
05 04
Universiteitsmuseum Groningen
DELFZIJL
APPINGEDAM
DE STAD EN ZIJN UNIVERSITEIT
WINSUM
06 07 08
SLOCHTEREN
.S W .A
EL
NDIE
NZ
P ZZ
ER PEP STR T AA
T RAA
AAT STR
E
T RAA
LM HO
T RAA
EST
L OO
UIDE
OOSTERHAVEN
EL
SING
NEN
EBIN
L
Borg Nienoord – Leek 08
TER APEL
MEEUWERDERWEG
G
WE
EWEG
06
EG
NSW
IO STAT
K
AR ERP
R STE
GS
09
CULTUREEL CENTRUM DE OOSTERPOORT
Fraeylemaborg – Slochteren Borg Verhildersum – Leens Slingertuinen – Oldambt Vismarkt – Groningen Korenbeurs – Groningen Herbouwd ‘keuterijtje’ – Termunten Berlagehuis – Usquert
P OO
03 STATIONSPLEIN
07 CONSERVATORIUM
R.
AA KAN
DIN
BIN
HER
L
LEMSKANAA
AAL
SIN
DE
RA
T RS L
VER
06
MUSSELKANAAL
TE
E ING
S
RE
HE
INGEL
05
05
L
OS
HER
STADSKANAAL
EO GD
P
P
.
STR
EN
INS
PR
GRONINGER MUSEUM
KAN
Martinitoren/Martinikerk Groningen
GE
ST. JOZEF KATHEDRAAL
EN
RAAT HEREST
TE Z
EMP
RADEMARKT
ZUID NGS
11
AAT
RL VE
P RDIE
UBBO EMMIUS SINGEL
INDI
04
P
STR
NTIL
02 03
P
DIE
TER
MS
DA
TE MP P DE DIE GE TTEN KA
01 07
W e s t e r w o l d e
EWEG
HEREPLEIN
VERB
BOURTANGE
NIEUW
P
T RAA
EST
TER
G KIN FOL
T GES DIN
HAD
S PEL
HER
AT
T GES
TRA
KIN
RS
GEL
STE
OO
T AA TR
-
P
PRACHT & PRAAL
H
EL
UITE
POELESTRAAT
NIEUWE PEKELA
DIEP ITEN
SCH
MAR
U SCH
OF
KH TINIKER
GEL
EMMAVIADUCT
ING
NIE
G SIN
PROVINCIE HUIS
08
UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM
T
SS
AN
J T.
ES
AT RA
UW
P
COEHOORNS
SIN
P
S ER MP
02
STE
GED
RDIEP
L
04
GEL
WEDDE
V e e n k o l o n i ë n
HOOFDBUREAU VAN POLITIE
GEDEMPTE ZUIDE
GE
10
R STE OO
AAT ESTR BINGE
E EB
S EN LD GU
IERS RAA ELD AT STO STRA
P
VEENDAM
GEL
MARTINI TOREN
OUDESCHANS 08
CA
OUD
AT
MA
SIN
STADSSCHOUWBURG
EMMAPLEIN
EM
Zuidlaardermeer
ER
L
FSIN
PRINSEN TUIN
WAAG PLEIN
SIN
L
TUR
WINSCHOTEN
KIEL-WINDEWEER
US
IEP
RA
RT
ST
FSIN
11
D NIEUWSTA
GE
IUS
LDSEWEG
TR
RD
T GES
RIN
OTE
ACADEMIE MINERVA
OO
ZUIDERHAVEN
NOORD-WIL
PATERSWO
PE
TE
B DE
EV
GE
EDIN
EG
ERW
PEIZ
OU
NZ
RIJ
M HOL EKE
RS
SIN
Abdij van Aduard
04
H SC
AKE
PRA
DE
AAT ESTR
DER AA-KERK
NN MU
EM
P
CHTSKA
10
T AA TR ES
AA
REIT
OO
GROTE MARKT
STAD HUIS
VISMARKT
03
GA
EENDRA
T RAA
R
AA
DE
R
DE
08
GE
07
GEL
06
RSIN
05
STE
04
BRUGSTRAAT
WESTER HAVEN
E
STADS BIBLIOTHEEK
F 05 KHO A-KER KORENBEURS A04
01 AT
EG
STR
02
AAT
STR
ES WE
05ZWAN
AAT
REN
FTO
TUR
UNIVERSITEITS BIBLIOTHEEK
HOFSTRAAT
HUIS
ROD
T ATS
R
UU
A-STRA
A-W
NG
GA
ERS
RK WE
ACADEMIE GEBOUW
’T J
HARMONIE COMPLEX
LA
HO GE LA
WE
03
Kerk Fransum Kerk Garmerwolde Petruskerk – Pieterburen Kerk Zeerijp Evenement ‘Middeleeuws Ter Apel’ - Ter Apel Kerk Leegkerk Logeren in een voormalige pastorie – Kiel-Windeweer Museum Sint Bernardushof - Aduard
06
S
VIS
01
K IN KIJ
AAT
TR ERS
AN
KERKEN & KERKJES
E ING
DE OU
EKS
T RAA
T
URS
MU
Z
AT TRA
HO DE
KR
BB
ND
NZ
IZEN . SLU STR SPIL IKER DEW HAR
P
IE ED
E LOP
NZ
SPIL
IEP
07
GE
TUR
IZ SLU
ED
END
LOP
E AV
E RD
O
EG
BO
EE
EN
HAV
DER
DE
W ANE
E
BLO
AT
09
NO
INAKA
TR MS
T AA
TRA ATS
SINGEL HELM
T AA
EN
P AT
RA
ST
LIE
LE
RH
WIL
R ST
GE
’T J
ORANJE
TE
O GR
HAREN
UW
NIE
IN ER
IN
G
NOORDER PLANTSOEN
Fraeylemaborg – Slochteren Oldambtmeer
P
OT
IJK
E
T RO
tandbeeld – S Aletta Jacobs
BAD NIEUWESCHANS
01 09
NIEUWE KERK
EB
EK
UW
UW
Klooster ter Apel
06
O l d a m b t
GRONINGEN
NIE
NIE
09
AT
RA
ST
EN
Z RO
OR
02
G o r e c h t
k w a r t i e r
NO
01
03
S t a d / H a r e n
W e s t e r -
Veenkoloniaal Museum – Veendam
Sint-Laurentiuskerk - Baflo
06
LEEGKERK
LEEK 10
ADUARD
10
raanpakhuis Albion G Groningen
09
04
Schildmeer
Academiegebouw Rijksuniversiteit – Groningen Stadsschouwburg – Groningen Groninger Museum – Groningen Der Aa-kerk – Groningen
02
AA T
05
08
03
De Dollard GARMERWOLDE
ST R
04
TERMUNTEN
02
06
FRANSUM 01
LT EN
03
01
GARNWERD
CH O
02
Pakhuis Libau – Groningen Pakhuis Eem – Groningen Noordelijk Scheepvaartmuseum – Groningen Kapiteinshuis – Nieuwe Pekela Museumspoorlijn S·T·A·R – Veendam/Stadskanaal/Musselkanaal Hoofdstation – Groningen Vesting Bourtange Vesting Oudeschans
ST. WALBU RGSTR.KA TTEN HAGE
01
De Burcht – Wedde
05 09
10
Menkemaborg Uithuizen
V oor boekingen, tips en arrangementen kijk op
GENIETEN.GRONINGEN.NL
8
SLINGERTUINEN
9
In de tweede helft van de 19e eeuw gaat het de herenboeren van Hoogeland en Oldambt voor de wind. Kapitale boerderijen verrijzen en er worden romantische tuinen aangelegd naar Engels voorbeeld, met glooiingen, waterpartijen, bruggetjes en slingerende paden. Begin vorige eeuw raken veel slingertuinen in verval. Een aantal exemplaren is in oude luister hersteld.
PRACHT & PRAAL
DOEN Tijdens de Tuin & Kunst Tiendaagse van 20 t/m 29 juni de slingertuinenroutes rijden of fietsen. Boek een luxe verwenarrangement in een boerderij met erfgoedlogies vlak bij de slingertuinen.
Hoe laat je aan de buitenwereld zien dat je rijk en machtig bent? Wel, heel simpel. De jonkers bouwden hun imposante borgen. De herenboeren lieten kastelen van herenboerderijen verrijzen en legden er een romantische slingertuin bij aan. En begin vorige eeuw werden door rentenierende herenboeren en industriëlen kostbare huizen gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School. Van al die bouwkundige
Een expressionistische architectuurstijl, begin vorige eeuw in Amsterdam in zwang, maar geen streek waar zoveel voorbeelden van deze stijl te vinden zijn als in de provincie Groningen. In de stad Groningen bijvoorbeeld in de Korrewegwijk en de Oosterparkwijk. In Usquert staat het Berlagehuis en in Delfzijl is een hele woonwijk in Amsterdamse Schoolstijl gebouwd.
DOEN ij de VVV in Delfzijl de Amsterdamse B School wandeling halen. Download de stadswandeling ‘Amsterdamse School in de Stad’.
hoogstandjes is gelukkig veel bewaard gebleven.
Fraeylemaborg
Menkemaborg
Burcht te Wedde
LAAT JE
MEEVOEREN
DE AMSTERDAMSE SCHOOL
BORGEN GRAANBARONNEN In de 19e eeuw stond Groningen bekend als ‘graanrepubliek’. Vooral de periode van 1835 tot 1870 zijn champagnejaren voor de herenboeren, mede dankzij opkomende mechanisering. In de Stad verrijzen pakhuizen langs de havens en aan de Vismarkt bouwt men de Korenbeurs. Maar met de import rond 1879 van goedkoop graan uit de Verenigde Staten spat het graanimperium uiteen.
DOEN Maak een dagwandeling door de graanrepubliek vanuit Bad Nieuweschans. Ervaar hoe kleinere boeren woonden en boek een herbouwd ‘keuterijtje’ in Termunten.
Veel Groninger borgen zijn in oude glorie hersteld met authentieke interieurs en gereconstrueerde borgtuinen. De Menkemaborg in Uithuizen, Verhildersum in Leens, de Fraeylemaborg in Slochteren, Nienoord in Leek en het charmante borgje Burcht te Wedde zijn allemaal te bezoeken.
DOEN Ontmoet in augustus de troubadour en Napoleontische ruiters op Borg Verhildersum in Leens.
V oor boekingen, tips en arrangementen kijk op
GENIETEN.GRONINGEN.NL
10
Er zijn kerkgebouwen waar al lang geen diensten meer worden gehouden. Een andere gebruiker is vaak de redding voor het waardevolle gebouw. Zo is de kerk van Leegkerk met zijn bijzondere interieur geschikt gemaakt voor evenementen en winnaar van de ‘Publieksprijs Dag van de Architectuur 2013’. Ook het kantoor van de Stichting Oude Groninger Kerken is gevestigd in een voormalige kerk. Zo krijgen kerken met een lange historie een taak in de toekomst..
KERKEN EN KERKJES Er zijn veel kerken om te koesteren in Groningen.
DOEN
Vaak al ontstaan in de 12e eeuw. Het kerkje van
NIEUW LEVEN
Fransum bijvoorbeeld, gebouwd door de monniken van Aduard. De kerk van Garmerwolde met prachtige
oek een bijzonder arrangement en B ga logeren in een voormalige pastorie.
ONTDEK HET
gewelfschilderingen en net gerestaureerd. De Petruskerk van Pieterburen, waarvan de toren ooit in gebruik was als gevangenis, de toren van Uitwierde waar historische rijkdom wordt gecombineerd met modern ontwerp, of de prachtige kerk van Zeerijp. Kom ze
KLOOSTER TER APEL
allemaal bekijken.
MONNIKENWERK
In het onderste puntje van Westerwolde ligt een middeleeuwse plattelandsklooster. Omgeven door kloosterenclave en bos vertelt het de eigen geschiedenis en die van de Nederlandse kloosters. De Kruidentuin telt 160 plantensoorten. Dwaal door de kloostergangen met hun devote sfeer en serene rust en maak de reis naar vervlogen tijden van kanunniken en broeders, de historie der kruisheren.
DOEN ezoek de permanente tentoonstelling B De Middeleeuwen van Helmantel in Klooster Ter Apel. Waan je ver terug in de tijd tijdens ‘Middeleeuws Ter Apel’ op 6 en 7 september. .
ABDIJ VAN ADUARD
TWEE BEROEMDHEDEN Maar liefst 97 meter hoog en het boegbeeld van Groningen, de Martinitoren. De geschiedenis van de aangrenzende Martinikerk gaat terug tot 1220 en prachtige muur- en gewelfschilderingen zijn bewaard gebleven. Even beeldbepalend is de toren van de Der Aa-kerk. Een Gotische kruisbasiliek die na 700 jaar nu een zakelijke en culturele bestemming heeft gekregen.
DOEN edwing 253 treden van de Martinitoren en krijg het uitzicht als beloning. B Ontdek de verschillende bouwstijlen tijdens de dagelijkse rondleiding door de Martinikerk. Of neem een kijkje boven de gewelven van de Der Aa-kerk.
Tussen de 12e en de 16e eeuw was de Abdij van Aduard een begrip in heel Europa en de cisterciënzer monniken die er woonden hebben veel betekend voor de ontwikkeling van het gebied. De romanogotische Abdijkerk midden in het dorp is eigenlijk de voormalige ziekenzaal, het oudste medische monument van Nederland en het enige bouwwerk van het kloostercomplex dat bewaard is gebleven.
DOEN Bezoek museum Sint Bernardushof in Aduard en de 13e eeuwse ziekenzaal.
V oor boekingen, tips en arrangementen kijk op
GENIETEN.GRONINGEN.NL
11
MEER EVENEMENTEN IN 2014 EXPOSITIE HENK HELMANTEL: ‘OUDHEDEN EN ERFGOED ALS INSPIRATIE’ t/m 28 september, Museum Wierdenland, Ezinge De tentoonstelling toont een prachtig samengaan van stillevens van Henk Helmantel met de originele objecten die op de schilderijen staan. www.wierdenland.nl
FIETSTOCHT “HOE ZAG HET ER VROEGER UIT IN DE VEENKOLONIËN” 31 mei, 29 juni, 26 juli, 29 augustus, Veenkoloniën Bekijk de Veenkoloniën met andere ogen en hoor verhalen die u nog niet eerder hoorde via wandelingen en fietsroutes onder begeleiding van landschapsgidsen. Maatwerk is mogelijk. www.veenkolonien.groningen.nl
JUBILEUMPROGRAMMA STICHTING OUDE GRONINGER KERKEN Vanaf half mei, diverse locaties. In 2014 bestaat de Stichting Oude Groninger Kerken 45 jaar. Het negende lustrum wordt opgeluisterd met een aantal bijzondere activiteiten. Onder andere een expositie van amateurwerk in acht kerken in het Reitdiepgebied, de jubileumexpositie ‘In Pictura’ met elf verhalen over bijzondere Groninger kerken en een kindercollege. www.groningerkerken.nl/jubileum2014
DE LAATSTE VRIEND VAN NAPOLEON 28 t/m 31 mei en 3 t/m 5 juni 2014, Damsterkade Delfzijl Muziektheaterspektakel over de Franse legeraanvoerder, oorlogsfanaat en charmeur Pierre Maufoy die niet geloofde dat Napoleon gevallen was. Met in de hoofdrollen Ellen ten Damme en Arjan Ederveen. www.delaatstevriendvannapoleon.nl
KELTISCH MIDZOMER FESTIVAL 4, 5 en 6 juli, Bad Nieuweschans De langste dag van het jaar wordt op middeleeuws-keltische wijze gevierd met veel vuur, muziek en entertainment. www.keltischmidzomerfestival.nl
VIERING GRONINGENS ONTZET 28 augustus, diverse locaties, Groningen Het historische ontzet van Groningen op 28 augustus 1672 wordt in de binnenstad met tal van activiteiten herdacht zoals een paardenkeuring, een kinderprogramma en vuurwerk. www.feestinstad.nl
FIVELSTADTOCHT 13 september, Appingedam Historische wandeltocht in het gebied Fivelingo met als start- en finishplaats het centrum van Appingedam. www.fivelstadtocht.nl
MANSHOLT 2 6 t/m 29 juni, 5 t/m 7 en 12 t/m 14 september Bedum, Midwolda, Lauwersmeer Een voorstelling over een politicus zonder grenzen. De locatievoorstelling MANSHOLT stelt een groot maatschappelijke thema aan de orde, in een persoonlijk verhaal over een man in crisis. Met Helmert Woudenberg als Sicco Mansholt. www.mansholt-theater.nl
GRENSLAND VESTINGLAND
Voor boekingen, tips en arrangementen kijk op
GENIETEN.GRONINGEN.NL
Met de app ‘Grensland Vestingland’ ervaar je de roerige geschiedenis van de schansen in het grensgebied terwijl je kennis maakt met de schitterende historische plekken uit deze bijzondere tijd.
DOWNLOAD DE GRATIS GRONINGEN APPS VIA TOERISME.GRONINGEN.NL/APPS Colofon | Mei 2014 | Samenstelling: Marketing Groningen in samenwerking met Het Groninger Landschap, Het Verhaal van Groningen, Marketing Oldambt, Ondernemersvereniging Toerisme Westerkwartier, provincie Groningen, Stichting Oude Groninger Kerken, Stichting Promotie Westerwolde en VVV Veenkoloniën Tekst: Cora Westerink | Vormgeving & Opmaak: Thabasco Groningen | Beeldmateriaal: Bas Meelker, Collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (Amersfoort, objectnr. 405760), Erik Post, Marcel Kerkhof, Marketing Groningen, Museum Nienoord, Portret van de pedel Hero Jan Kars door F.H. van Wolde (1912), Thabasco Groningen en Wendy Kreeftenberg | Cover: Borg Verhildersum, Leens | Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door het Samenwerkingsverband Noord Nederland. Voor meer informatie kun je terecht bij VVV Stad Groningen, Grote Markt 29 of bel 0900 2023050 (€0,15 p.m.) www.toerisme.groningen.nl of volg ons op facebook: facebook.com/ergaatnietsbovengroningen
