88
8
december juni 2011 2013 foto Hollandse Hoogte
reportage
juni 2013
9
Niet
weggooien!
Elke dag kiepen we in Amsterdam ruim 100.000 kilo eten dat nog goed is in de prullenbak. Waarom in godsnaam? En wat kunnen we ertegen doen? Op 29 juni maakt een groep Amsterdammers een statement met een gratis 5000-persoonslunch op het Museumplein, helemaal bereid van voedsel dat anders zou worden weggegooid. tekst Cecile Elffers
K
liekje, het woord alleen al klinkt smerig. Wat moet je nog met dat koude klompje pasta of verlepte beetje spinazie van gister? Bah, weg ermee! En de melk is een dag over de houdbaarheidsdatum; die kan dus wel door de gootsteen, wat maakt het uit... Maar het maakt veel uit. Al die kleine restjes samen zorgen voor een gigantische berg onnodig weggegooid eten. Wereldwijd belandt een derde van het voedsel in de vuilnisbak; bizar veel, zeker als je weet dat nog altijd 870 miljoen wereldburgers honger lijden. Daarnaast gaat er immens veel energie verloren in het produceren en weer afbreken van al dat onnodig afgewezen voedsel. Minstens zestig procent van het afgedankte eten wordt door mensen thuis weggegooid. Zo groot als het probleem is, zo abstract blijft het helaas voor de gemiddelde consument. Want ach, die ene weggegooide krentenbol van jou kan toch geen kwaad? Om het onderwerp voedselverspilling wél
dichtbij te brengen en het op een vrolijke manier aan te kaarten, wordt 29 juni op het Museumplein het Damn Food Waste-evenement gehouden: een gratis lunch voor vijfduizend personen, bereid van eten dat anders bij het afval was beland.
‘We zijn doorgeslagen in het weggooien. Mensen vertrouwen niet meer op hun zintuigen.’
Geredde groenten De ingrediënten voor de lunch op het Museumplein komen van telers en supermarkten. Want ook zij gooien veel weg: kromme komkommers en andere ‘imperfecte’ waar haalt de supermarkt niet en wordt afval, net als producten die de houdbaarheidsdatum naderen. Too Good To Waste is een organisatie die ‘lelijke’ groenten redt. Ze worden verwerkt in soepen, sauzen en ander lekkers, als protest tegen verspilling. Too Good To Waste is samen met vergelijkbare organisaties onder de koepelnaam Food Guerrilla betrokken bij het opzetten van de Damn Food Waste-lunch. Chantal Engelen van Too Good To Waste: ‘Ik hoop dat
reportage 10
10
december juni 2011 2013
foto Food Guerilla
In Amsterdam verdwijnt elke dag meer dan 100.000 kilo eten in de prullenbak. Jaarlijks gooien we voor zo’n 124 miljoen euro aan eten dat nog goed is weg. Dit is ruim voldoende om een middelgrote gemeente als Nieuwegein dag in dag uit van voedsel te voorzien. Onderzoeksbureau voor duurzame ontwikkeling CREM berekende deze cijfers over het jaar 2012.
foto Kromkommer
Hoeveel gooit Amsterdam weg?
deze lunch niet alleen consumenten, maar ook bedrijven en politici in actie laat komen tegen voedselverspilling. In een positieve sfeer, zonder belerend vingertje. Zelf weet ik inmiddels allerlei trucs om van restjes iets lekkers te maken. Van bruine bananen maak ik bijvoorbeeld heerlijke smoothies.’ Chantal Engelen foto Jeroen Oerlemans
Tenminste houdbaar tot Waarom gooien we eigenlijk zo krankzinnig veel eten weg? Een grote boosdoener is de houdbaarheidsdatum. ‘Ten minste houdbaar tot’ is iets anders dan ‘te gebruiken tot’; bij de eerste vermelding is het voedingsmiddel na die datum meestal nog prima houdbaar, de producent staat alleen niet meer compleet in voor onder meer de smaak en de kleur. Een kwestie van zelf ruiken en checken dus. Chantal Engelen: ‘Mensen vertrouwen niet meer op hun zintuigen. Dat een ‘ten minste houdbaar tot’-datum niet betekent dat het product daarna weg moet, weet haast niemand meer. We zijn doorgeslagen in het weggooien. Zeker bij droog voedsel als pasta en rijst zouden de houdbaarheidsdata flink verlengd mogen.’ Daar is professor Louise Fresco het mee eens. ‘Over een pak rijst moet je niet gaan zitten zeuren als het voorbij de houdbaarheidsdatum is. Gewoon luchtdicht bewaren, bijvoorbeeld in een weckpot, dan kan er niets mee misgaan. Consumenten zouden wat meer vertrouwen moeten hebben’, zegt de hoogleraar Duurzame Ontwikkeling aan de UvA. Zij schreef onder meer het boek Hamburgers in het paradijs en verschijnt regelmatig in de media om te praten over de toekomst van ons eten. Soms met woedende reacties tot gevolg. Fresco: ‘We zijn verwend geraakt: we willen alleen nog maar het
Louise Fresco
‘Over een pak rijst moet je niet gaan zitten zeuren’
allerverste, knapperigste brood. Ik wil niemand iets opleggen, maar het lijkt me wél goed als supermarkten ook het brood van gisteren zouden verkopen. Toen ik dat idee opperde kreeg ik buitengewoon heftige reacties. Zelfs PowNed dook erop: u wilt ons oude broodkorsten laten eten!’ Mensen verspillen uit onnadenkendheid, stelt Fresco: ‘Als je iemand vraagt of hij voedsel verspilt, is het antwoord nee. Maar vraag je iemand of hij weleens een halve tomaat weggooit, dan is het antwoord ja. We zijn zo rijk geworden en eten is zo goedkoop tegenwoordig dat we de waarde er niet meer van inzien. Tegen dat ongebreideld consumeren voer ik een soort kruistocht. Ik vind het heel goed dat initiatieven als Damn Food Waste de aandacht vestigen op voedselverspilling.’ Vissen en broden Een van de aanjagers van de Damn Food Waste-lunch is Samuel Levie. Deze politicoloog én kok is adviseur bij Food Cabinet, een bureau dat zich specialiseert in voedselvraagstukken. Daarnaast maakt hij zijn eigen duurzame worst bij worstenmakerij Brandt & Levie. ‘Bij Damn Food Waste krijg je niet alleen een heerlijke
juni 2013
foto Food Guerilla
11
In actie tegen voedselverspilling Food Guerrilla is een bundeling vanuit NCDO van verschillende clubs voor duurzamer eten en minder verspilling. Op de site vind je veel informatie, evenementen en links over voedselverspilling. Food Guerrilla regelt met verschillende andere organisaties de Damn Food Waste-lunch. lunch, we laten ook zien hoe je eten op een lekkere manier kan hergebruiken’, vertelt Levie. ‘Met broodsalade bijvoorbeeld, een van mijn lievelingsgerechten.’ Vijf jaar geleden richtte hij de Youth Food Movement op, een jongerenbeweging die een eerlijker en gezonder voedselsysteem bepleit. Dit voorjaar ontstond bij een Food Guerrilla-bijeenkomst het idee voor het Damn Food Waste-evenement. Het wordt de Nederlandse versie van de Feeding the 5K-lunch, een concept dat in 2009 in London in première ging door toedoen van anti-voedselverspillingsactivist en schrijver Tristram Stuart. Hoewel het geen christelijk evenement is, verwijst de naam naar de vijfduizend mensen die Jezus volgens de Bijbel voedde met zijn vissen en broden. Inmiddels zijn er al verschillende internationale edities van de 5K-lunch geweest, onlangs nog in New York. Tristram Stuart zal ook bij de Amsterdamse versie aanwezig zijn. ‘Het wordt een heel gezellige middag, met muziek en alles’, vertelt Levie. ‘Maar het wordt meer dan dat. Deze lunch is onderdeel van een grote campagne: we sturen brieven naar het bedrijfsleven en vragen politici of ze dit onderwerp hoog op de agenda willen zetten. Eten
foodguerrilla.nl
Too Good To Waste behoedt eten voor de vuilnisbelt. Zo maakte deze organisatie een grote lading gazpacho van door de teler ‘te lelijk’ bevonden tomaten. De site bevat ook veel informatie over en tips tegen voedselverspilling. toogoodtowaste.nl
Ook Kromkommer redt ‘lelijke’ groenten, en riep hier zelfs een ware Krommunity voor in het leven. kromkommer.wordpress.com
‘Eten gaat gewoon duurder worden; voedselverspilling is iets waar we wel mee aan de slag moeten.’
Youth Food Movement houdt zich op allerlei manieren bezig met eerlijker eten, o.a. via het Food Film Festival en het Damn Food Waste-evenement. youthfoodmovement.nl
Dumpsterdam is dé site voor de ultieme antiverspillingsactivist: de dumpster diver. Dumpster diven is het jagen op weggegooid eten (en andere producten) in de afvalcontainers van bedrijven. dumpsterdam.nl
reportage 12
12
december juni 2011 2013
Verspillingsvrij eten Bilder & de Clercq is een chique supermarkt met een bijzondere formule: je koopt er een recept plus alle ingrediënten die nodig zijn om het gerecht te maken, in exact de juiste hoeveelheden. Veel gemak dus én geen restjes. De Clercqstraat 44 bilderdeclercq.nl
gaat gewoon duurder worden; voedselverspilling is iets waar we wel mee aan de slag moeten. Het is zeker geen ver-van-je-bed-show. De hoeveelheid eten die anno nu wordt weggegooid is totaal gestoord.’ Stop de perfectie Zelf raakte Levie bevlogen over het onderwerp door wat hij in de horeca waar hij werkte zag gebeuren: ‘Bij mijn studie Politicologie vroeg ik me steeds af: hoe krijgen we de wereld beter en duurzamer? Maar in het restaurant waar ik werkte, op de Zuidas, was ik bezig met zo mooi mogelijk eten bereiden en dat voor zoveel mogelijk geld verkopen. Toen dacht ik: ik moet bewuster met voedsel omgaan. Dat doe ik nu met worstmakerij Brandt en Levie. Niks aan een dier is voor ons afval, behalve de nagels en misschien de botten. Wanneer we stukjes vlees over hebben gooien we die niet weg, maar maken we er knakworst van.’ Als consument gooit Levie ook zo min mogelijk voedsel weg: ‘Natuurlijk is het niet te voorkomen dat er af en toe iets in de prullenbak belandt. Maar je kunt wel een stuk minder kritisch worden. Ik herinner me bijvoorbeeld dat ik als kok vroeger lichtjes verrimpelde paprika’s meteen terugstuurde naar de leverancier, die ze vervolgens weggooide. Terwijl ik nu denk: als je een verrimpelde paprika krijgt, so be it. Misschien kan je wat geld terugvragen, maar weggooien zou gewoon geen optie meer moeten zijn. Een kwestie van accepteren dat niet alles altijd honderd procent perfect is.’ Damn Food Waste-lunch 29 juni, 12.00 tot 16.00 uur Museumplein
Hello Fresh biedt eenzelfde principe maar dan thuisbezorgd, in de vorm van een krat vol recepten en afgepaste ingrediënten. hellofresh.nl
Samuel Levie
brandtenlevie.nl
Helal Et Gida is de favoriet van worstmaker en duurzaam voedsel adviseur Samuel Levie: ‘Dit is een heel leuk Turks supermarktje, waar ze veel kromme komkommers, scheve aubergines en tomaten die al bijna te rijp zijn verkopen. Dat zijn de allerlekkerste tomaten om een pastasaus of een soep van te maken. In de zomer kun je een hele krat voor drie euro kopen, die ga ik dan wecken.’
‘We zijn zo rijk geworden en eten is zo goedkoop dat we de waarde er niet meer van inzien.’
Aquaponics Misschien wel de meest duurzame manier om verspilling tegen te gaan, is zelf je voedsel verbouwen. En dat kan ook gewoon in de stad. Mediamatic onderzoekt ‘aquaponics’ als alternatieve productiemethode. Planten en vissen worden samen in één toren gekweekt; de vissenpoep voedt de planten en die reinigen op hun beurt het water voor de vissen. Er wordt niks verspild. Planten kweken op vissenpoep dus, in feite. Je kunt er alles over leren tijdens een van de workshops of – voor de echte enthousiastelingen – tijdens het aquaponic weekend van 15 en 16 juni. Mediamatic Fabriek Mediamatic.net
Brandt & Levie Worstmakers geven hun dieren een goed leven en gebruiken ze na de slacht ‘van snuit tot staart’. Te koop bij verschillende delicatessenwinkels, restaurants en op festivals.
Pretoriusstraat 34 / Burgemeester de Vlugtlaan 170-174
Stadstuinieren is niet alleen leuk, het gaat op een bescheiden manier ook voedselverspilling tegen. Wie zijn eigen groenten verbouwt, gooit die immers niet snel weg. Zaaien maar! farmingthecity.net
De keuken van het ongewenste dier Kunstenaar Rob Hagenouw vraagt zich af waarom we sommige ‘plaagdieren’ doden, maar vervolgens niet eten. Hij besloot de ganzen die bij Schiphol vanwege de overlast worden afgeknald in kroketjes te verwerken. Ook bereidde Hagenouw muskusratten, kreeften uit de gracht en paarden die dood moesten omdat hun baas ze niet meer kon betalen. Dit alles verkoopt hij op festivals. kvhod.blogspot.nl
Outletsupermarkt In Schagen is begin dit jaar de eerste outletsupermarkt van Nederland geopend. Restpartijen uit gewone supermarkten worden hier voor stuntprijzen verkocht; veelal producten waarvan de ten minste houdbaar tot-datum bijna of helemaal verstreken is. Gedempte Gracht 50, Schagen
