Religie en cultuur: lezingen en cursussen voorjaar 2014

Religie en cultuur: lezingen en cursussen voorjaar 2014

INHOUDSOPGAVE Voorwoord 3 Postacademisch Onderwijs 5 Studiedagen 13 Open Colleges 15 Promotiebeurzen 18 Webklassen 19 Seminars 21

2

VOORWOORD

Prof. dr. Kocku von Stuckrad

Volg komend jaar een cursus aan de beste faculteit van Nederland op het gebied van religieonderzoek! Ons Postacademisch Onderwijs is voor predikanten en geestelijk verzorgers geaccrediteerd door de PKN en SKGV. Maar ook docenten kunnen bij ons terecht voor vakinhoudelijke nascholing. Deze gids bevat ons aanbod van postacademisch onderwijs, cursussen, lezingen en webklassen, speciaal ontwikkeld voor predikanten, kerkelijk werkers, geestelijk verzorgers, docenten en scholieren. Wij zijn er trots op dat wij op onderzoeksgebied mogen claimen de beste van Nederland te zijn. In juli 2013 concludeerde een internationale visitatiecommissie dat de faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap van de Rijksuniversiteit Groningen wereldwijd toonaangevend onderzoek doet. Al sinds het eerste visitatieonderzoek in 1989 eindigt de faculteit landelijk op de eerste plaats en mag zich excellent noemen, geen bescheiden resultaat!

3

Religie en Cultuur Deze excellentie is uiteraard terug te vinden in ons onderwijs. Hier staat de wisselwerking tussen religie en cultuur centraal, met een focus op de maatschappelijke context, in zowel heden als verleden. In de bacheloropleiding Religiewetenschappen kijken we vanuit verschillende disciplines – zoals sociologie, psychologie, antropologie en politicologie – naar het verschijnsel religie. In de bacheloropleiding Theologie staan jodendom, christendom en islam centraal in hun fase van ontstaan. Deze religies worden bestudeerd vanuit de vraag in welke culturele context zij opkwamen. Beide bacheloropleidingen hebben het kwaliteitszegel ‘topopleiding’ gekregen van de Keuzegids Universiteiten 2014. Kennisdeling Ons onderwijs houdt niet op bij reguliere colleges voor studenten. Religie is een onderwerp dat iedereen raakt en is onlosmakelijk verbonden met de wereld om ons heen. Wij zien het als onze taak deze kennis zo breed mogelijk te delen. De door onze faculteit samengestelde tentoonstelling over de Dode Zeerollen in het Drents Museum is wat kennisdeling betreft het hoogtepunt van het afgelopen jaar. Rondom deze tentoonstelling hebben we diverse activiteiten ontwikkeld: colleges voor scholieren, een lespakket voor het VWO en een webklas voor algemeen belangstellenden. De postacademische cursus over de Dode Zeerollen door gastcurator van de tentoonstelling prof. dr. Mladen Popović was zo succesvol, dat we deze cursus dit voorjaar nog een keer aanbieden. Schrijf u snel in om verzekerd te zijn van deelname! vervolg op pagina 4

VOORWOORD

vervolg van pagina 3

Nascholing Al onze cursussen zijn geaccrediteerd door de PKN. Voor predikanten hebben we een divers aanbod voor nascholing, variërend van een eendaagse cursus over kerkinterieurs tot een zeer uitgebreide cursus over het gebed. Ook voor docenten godsdienst/ levensbeschouwing, geschiedenis, klassieke talen, filosofie of maatschappijleer kunnen deze cursussen interessant zijn, bijvoorbeeld de collegereeks De veranderende werelden van joodse, christelijke en islamitische religie en cultuur (p. 6). Scholieren Onze faculteit heeft webklassen ontwikkeld om scholieren een idee te geven wat een

Faculteitsgebouw GGW

4

studie aan onze faculteit inhoudt, zodat ze een goede studiekeuze kunnen maken (p. 19). Maar docenten kunnen de webklassen uiteraard ook gebruiken als aanvulling op het reguliere onderwijs. Laat u inspireren door ons diverse aanbod. Ik hoop u komend voorjaar te verwelkomen in ons prachtige gebouw in de Groninger binnenstad!

Prof. dr. Kocku von Stuckrad Decaan Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap

POSTACADEMISCH ONDERWIJS

Geaccrediteerd door PKN voor permanente educatie

De Dode Zeerollen, de Bijbel en de wereld van het vroege jodendom en het vroege christendom Doelgroep: docenten, predikanten en overige belangstellenden

Fragment Dode Zeerol

Wegens succes herhaald! Prof. dr. Mladen Popović, gastcurator van de de tentoonstelling over de Dode Zeerollen in het Drents Museum (9 juli 2013 - 5 januari 2014), geeft opnieuw een cursus over de Dode Zeerollen. De Dode Zeerollen hebben onze kennis en ons beeld van de joodse religie en cultuur van meer dan tweeduizend jaar geleden ingrijpend veranderd, en daarmee ook van het vroegste christendom dat als joodse stroming is begonnen. Dankzij de ontdekking van de Dode Zeerollen krijgen we inzicht in de veelvormigheid en dynamiek van de joodse religie en cultuur, een veelvormigheid en dynamiek die we voor de moderne ontdekkingen zo niet kenden of zelfs maar voor mogelijk hielden. In de cursus zal prof. Popović nader ingaan op de Dode Zeerollen, de wereld waarin ze zijn geschreven, verzameld en verstopt, en het grote belang van de Dode Zeerollen voor onze kennis van de Bijbel, de joodse religie en cultuur en de vroegste christenen.

5

Thema’s van de bijeenkomsten: 1. Waar, wanneer en door wie zijn ze gevonden? De moderne ontdekking van de Dode Zeerollen en het onderzoek. 2. Was er een Bijbel? De Dode Zeerollen en de Bijbel. 3. Van wie waren de Dode Zeerollen? De archeologie van Qumran en de grotten. 4. Van Joodse Wet en Einde der Tijden tot opstanding van de doden en de Messias: De Dode Zeerollen en joodse en christelijke teksten. 5. Waarom zijn ze verborgen? De wereld van de Dode Zeerollen. • Docent: Prof. dr. Mladen Popović, adjunct-hoogleraar Oude Testament en het vroege jodendom en directeur van het Qumran Instituut, faculteit GGW • Omvang: 2,5 ECTS • Datum: 17 maart, 24 maart, 14 april, 19 mei, 2 juni • Tijd: 14.00 – 17.00 uur • Locatie: Faculteit GGW, Oude Boteringestraat 38, Groningen, zaal 123 (24 maart in Zittingzaal) • Literatuur: M. Popović, De Dode Zeerollen: Nieuw licht op de schatten van Qumran (WBooks: Zwolle, 2013). F. García Martínez, M. Popović en A.S. van der Woude, Rollen van de Dode Zee (3e ed.; Ten Have: Utrecht, 2013). • Kosten: € 324,95 inclusief alle literatuur die collectief door de docent wordt besteld en geleverd op het eerste college. Indien u de vertaling reeds in uw bezit heeft, betaalt u € 290,-. Bij opgave aangeven met of zonder vertaling. • Cursuscode: RUG 24 • Inschrijven: via het inschrijfformulier op www.rug.nl/ggw/pao vóór 1 maart 2014



De veranderende werelden van joodse, christelijke en islamitische religie en cultuur Doelgroep: docenten, predikanten en overige belangstellenden gelie van Nicodemus over Jezus’ hellevaart en de invloed op joodse en christelijke tradities, naar (5) de Rotskoepel in Jeruzalem als beïnvloed door en in concurrentie met christelijke vormentaal en naar (6) islamitische reacties op de kruistochten. Literatuur wordt door docenten tijdens het college uitgedeeld zodat thuis verder gestudeerd kan worden.

Jeruzalem

De steeds veranderende tradities van jodendom, christendom en islam in de oudheid en de middeleeuwen zijn het uitgangspunt van deze collegereeks. Deze tradities worden enerzijds gekenmerkt door een mate van continuïteit, anderzijds worden specifieke vormen en uitingen bepaald door de historische context. Dat is niet nieuw, maar het is wel bijzonder om te kijken naar een aantal concrete voorbeelden en te bestuderen hoe eigenheid en culturele interactie met anderen de eigenheid vormt, continueert en verandert. In deze collegereeks van de vakgroep Jewish, Christian and Islamic Origins zullen we kijken naar (1) de joodse opstand tegen Rome in de eerste eeuw n. Chr., naar (2) het verhaal van de gevallen engelen in de drie Abrahamitische tradities, naar (3) protoorthodoxe en gnostieke christenen in de Grieks-Romeinse wereld, naar (4) het Evan-

6

• Docenten: Prof. dr. Mladen Popović, prof. dr. Jacques van Ruiten, dr. Lautaro Roig Lanzillotta, dr. Bea Blokhuis, prof. dr. Fred Leemhuis en drs. Bram van der Zwan van de vakgroep Jewish, Christian and Islamic Origins, faculteit GGW • Omvang: 2,5 ECTS • D ata: 24 maart, 31 maart, 14 april, 28 april, 19 mei en 26 mei • Tijd: 14.00 – 17.00 uur • L ocatie: Faculteit GGW, Oude Boteringestraat 38, Groningen, zaal 130 (24 maart in Zittingzaal) • Kosten: € 290,- inclusief alle literatuur die door de docenten wordt geleverd. • Cursuscode: RUG 27 • I nschrijven: via het inschrijfformulier op www.rug.nl/ggw/pao vóór 1 maart 2014



Johann Sebastian Bach. De vijfde evangelist? Doelgroep: docenten, predikanten en overige belangstellenden

leggen. Centraal staat de liturgische context van Bachs composities en de manier waarop theologische noties in composities gestalte kregen. Bijzondere aandacht zal worden besteed aan de invloed van de 18e exegese van het Hooglied en de lijdensopvatting in Bachs passionen. • Docent: dr. Jan Luth, universitair docent Liturgiewetenschap (specialisatie Hymnologie), faculteit GGW. Hij geldt als een groot kenner van de muziek van Bach en is ook concerterend organist. • Omvang: 2,5 ECTS • Datum: 26 maart en 16 april • Tijd: 10.00 – 16.30 uur • L ocatie: Faculteit GGW, Oude Boteringestraat 38, Groningen, zaal 117 Johann Sebastian Bach (1685-1750) door Elias Gottlieb

Dit jaar staat opnieuw een cursus rond Johann Sebastian Bach op het programma. Op deze studiedagen gaan we op zoek naar een antwoord op de vraag of hij terecht ‘de vijfde evangelist’ en ‘het muzikale Godsbewijs’ wordt genoemd. U krijgt aan de hand van voorbeelden uitleg over de manier waarop tekst en muziek met elkaar verbonden zijn. De achtergrond vormt de klassieke leer van de retorica die in het onderwijs de verbinding met muziek aanging. Componisten in midden-Duitsland deden met hun muziek hetzelfde als de predikant in de preek: uit-

7

• Kosten: € 230,- (inclusief lunch) • Cursuscode: RUG 6 • Inschrijven: via het inschrijfformulier op www.rug.nl/ggw/pao vóór 1 maart 2014



Nederlandse kerkinterieurs door de eeuwen heen Doelgroep: docenten, predikanten, kerkbestuurders en overige belangstellenden

Interieur Oude Kerk Amsterdam (foto Regnerus Steensma)

Onderwerp van deze eendaagse cursus is het historische kerkinterieur in Nederland als een theologische en historische vindplaats. In veel kerken vinden we losse onderdelen van de historische inrichting, maar soms ook bleven inrichtingsstukken in hun onderlinge samenhang bewaard als een ruimtelijk ensemble. Van de indrukwekkende St. Bavokerk in Haarlem tot de intieme dorpskerk van het Friese Kimswerd, elke kerk biedt ons toegang tot de boeiende leef- en geloofswereld van eeuwen geleden. Historische kerkinterieurs informeren ons hoe de eredienst gevierd werd en welke theologische opvattingen bestonden over goed en kwaad, hoop en vrees, zonde en verlossing. Tegelijkertijd laten diverse ornamenten zien hoezeer de protestantse kerkruimte werd opgeëist door de maatschappelijke elite. Zo vormen kerkinterieurs culturele spiegels die ons naast het geloofsleven ook inzicht verschaffen in opvattingen over kunst en architectuur, ethiek en recht, openbaar bestuur en maatschappelijke verhoudingen in het verleden.

8

Deze cursus belicht de ontwikkeling van het kerkinterieur in Nederland vanuit de Middeleeuwen tot aan het eind van de achttiende eeuw. Aan bod komen onder andere het middeleeuwse kerkgebouw, (zij)altaren in middeleeuwse kerken, katholieke liturgische wandnissen, de afscheiding tussen schip en koor, de Beeldenstorm, de overgang van beeldnaar tekstcultuur, de protestantse omgang met het lege koor, de beeldtaal van protestantse preekstoelen, protestantse tekstborden, continuïteit en verandering in de viering van eucharistie en avondmaal, de invloed van de adel en de opkomst van heraldiek en de ‘vergeten tweede Beeldenstorm’ in de Franse Tijd. • Docent: dr. Justin Kroesen, universitair docent Kunstgeschiedenis van het Christendom en coördinator Instituut voor Christelijk Cultureel Erfgoed, faculteit GGW • Omvang: 1 ECTS • Datum: 4 april 2014 • Tijd: 10.00 – 18.00 uur • Locatie: Faculteit GGW, Oude Boteringestraat 38 Groningen, zaal 117 • Literatuur: Regnerus Steensma, Protestantse kerken. Hun pracht en kracht, Gorredijk 2013, ISBN 978-90-5615-294-9, prijs € 27,50. N.B. dit boek is momenteel uitverkocht. Voor aanschaf kunt u contact opnemen met [email protected]. • Kosten: € 130,- (exclusief de voorgeschreven literatuur, inclusief lunch) • Cursuscode: RUG 25 • Inschrijven: via het inschrijfformulier op www.rug.nl/ggw/pao vóór 17 maart 2014



Puur en ongezoet: Gereformeerde theologie in de Gouden Eeuw Doelgroep: predikanten en overige belangstellenden De afgelopen jaren is er sprake van een internationale opleving van de belangstelling voor de protestantse orthodoxie, vroeger wel als ‘scholastieke theologie’ getypeerd. In die typering schuilt een waardeoordeel, terwijl recent onderzoek juist de continuïteit benadrukt van deze latere academische theologie met de Reformatie en de katholieke traditie waar de Reformatie uit voortkomt. Toch blijft de vraag dringen hoe de gereformeerde ‘scholastieke’ orthodoxie zich verhoudt tot die traditie. Is er ongemerkt niet teveel filosofie binnengeslopen? Is Athene een bedreiging voor Jeruzalem? In de cursus zullen thema’s uit de gereformeerde theologie uit de 17de eeuw aan de orde komen aan de hand van de Synopsis Purioris Theologiae (1625), een dogmatisch handboek. Ook zullen we aandacht besteden aan de historische context van dit geschrift. In het woordje purior schuilt natuurlijk de claim dat de theologie in Leiden na de synode van Dordrecht gezuiverd is. De theologie van de Synopsis is buitengewoon relevant voor latere theologische ontwerpen, zoals die van Herman Bavinck en Karl Barth. De hoor- en werkcolleges gaan aan de hand van de theologiegeschiedenis ook in op actuele vragen, zoals die naar het gezag van de Schrift, de pastorale consequenties van de predestinatieleer en de reikwijdte van de christelijke vrijheid.

9

Ter voorbereiding van de bijeenkomsten leest u gedeelten van de Synopsis in de Engelse vertaling die de Werkgroep Oude Gereformeerde Theologie momenteel redigeert en daarnaast enkele inleidende artikelen over de betreffende thema’s. De teksten krijgt u per e-mail toegezonden. De opzet van de cursus is als volgt: 1. Historische inleiding 2. Wat versta je onder theologie? 3. De rol van de Schrift in de theologie 4. Vrije wil en predestinatie 5. Geloof en psychologie 6. De christelijke vrijheid • Docent: prof. dr. Henk van den Belt, bijzonder hoogleraar Gereformeerde Godgeleerdheid, faculteit GGW • Omvang: 2,5 ECTS • Data: 24 april, 8 mei, 22 mei, 5 juni, 19 juni en 3 juli 2014 • Tijd: 13.30 – 16.30 uur • L ocatie: Faculteit GGW, Oude Boteringestraat 38, Groningen, zaal 125. (Bij voldoende belangstelling uit het midden en zuiden van het land is het mogelijk om ook een driedaagse cursus aan te bieden in Woudenberg. Tijd: 10.00 – 16.00 uur. Inclusief de lunch zijn de kosten dan € 275,-) • Kosten: € 240,• Cursuscode: RUG 28 • Inschrijven: via het inschrijfformulier op www.rug.nl/ggw/pao vóór 29 maart 2014


Geaccrediteerd door PKN en SKGV voor permanente educatie

Vol van genade: Gender en Religie Doelgroep: predikanten, kerkelijk werkers, geestelijk verzorgers en overige belangstellenden Sprekers: • Wietske de Jong - Alledaagse genade • Hanneke Muthert - Ervaringen van genade • Trees Versteegen - Geleefde genade Naast het bijwonen van de studiedag, moeten PAO-studenten door de docent op te geven literatuur bestuderen (50 à 70 pagina’s) en een paper schrijven van max. 1200 woorden naar aanleiding van het thema van de studiedag. Het is ook mogelijk enkel de studiedag bij te wonen, zie p.14. De kosten zijn in dat geval € 17,50.

Beeldengroep tuin faculteit GGW ‘Mediterende Begijnen’ (Ron Caspers, 2002)

God kan elke dag, elk moment, ingrijpen in ons leven: spectaculair, in de vorm van een wonder of een openbaring, of in de vorm van kleine duwtjes in de goede richting. Op zo’n moment ervaart de gelovige God. Dit is in het christendom een vanzelfsprekende aanname. Tijdens de studiedag worden de recentste ontwikkelingen in de theologie rond genade besproken. Het accent ligt hierbij op de ervaringen van genade, in het bijzonder van vrouwen, en hoe die zich in het leven van alledag voordoen. Hierbij wordt ook ingegaan op de vraag welke rol ervaringen van genade in het dagelijks leven van vrouwen spelen.

10

• Docenten: dr. Anne-Claire Mulder, universitair docent Vrouwen- en Genderstudies Theologie (PThU) en dr. Mathilde van Dijk, universitair docent Geschiedenis van het Christendom en Genderstudies, faculteit GGW (RUG) • Omvang: 1 ECTS PKN en 1 studiepunt SKGV • Datum: 25 april 2014 • Tijd: 10.00 – 16.00 uur • Locatie: Faculteit GGW, Oude Boteringestraat 38, Groningen, Zittingzaal • Kosten: € 130,- (inclusief lunch) • Cursuscode: RUG 29 • Inschrijven: via het inschrijfformulier op www.rug.nl/ggw/pao vóór 14 april 2014 o.v.v. PAO Gender en Religie



Trauma, rouw en zingeving Doelgroep: predikanten, geestelijk verzorgers, GGZ-professionals

Bloemen en kaarsen bij het Love Parade terrein na de dood van 19 mensen in Duisburg, Duitsland, 25 Juli 2010. (Foto: dpa )

Bij het onderdeel rouw (20 mei) benaderen we het vermogen om te rouwen vanuit de psychologische ontwikkelingstheorie. Wanneer dit vermogen onvoldoende ontwikkeld is, wordt zinbeleving of zinervaring in het leven heel moeilijk, zo niet onmogelijk. Om hier zicht op te krijgen, bestuderen we een aantal object-relationele concepten. Daarnaast staan we stil bij de diverse rouwmodellen en hoe die samenhangen met (on) vermogen om te rouwen. Uiteraard wordt het omgaan met verlies gekoppeld aan de praktijk van de geestelijk verzorger/pastor.

In de cursus kijken we vanuit diverse psychologische perspectieven naar rouw en trauma en hoe deze verbonden zijn met zingeving. Door trauma en rouw nadrukkelijk te onderscheiden in de cursusopbouw kunnen daaraan gerelateerde concepten en theorieën goed uitgelicht worden. Dat ze ook verbonden zijn, zal blijken.

Op de derde dag (3 juni) staan godsbeelden centraal in relatie tot trauma en rouw. Met behulp van theorie en eigen ingebracht casusmateriaal belichten we diverse aspecten.

Bij het onderdeel trauma (6 mei) kijken we meer specifiek naar de diverse fundamentele noties wanneer de ontwikkeling van het opgroeiende kind minder positief verloopt. Daarbij worden onder meer de hechtingstheorie en ook mentalisatieprocessen verbonden aan specifieke (persoonlijkheids) stoornissen. Bepaalde crises in de kindertijd maar ook in het volwassen leven raken aan heel basale aannames in het leven die op hun beurt verbonden zijn met religieuze tradities en cognitieve overtuigingen.

• Omvang: 2,5 ECTS PKN en 7 studiepunten SKGV

11

• Docenten: dr. Hanneke Muthert, universitair docent Geestelijke Verzorging, faculteit GGW en dr. Hanneke Schaap-Jonker, universitair docent Godsdienstpsychologie, faculteit GGW

• Data: 6 mei, 20 mei en 3 juni 2014 • Tijd: 10.00 – 16.00 uur • Locatie: Faculteit GGW, Oude Boteringestraat 38, Groningen, zaal 123 • Kosten: € 350,- (inclusief lunch) • Cursuscode: RUG 30 • Inschrijven: via het inschrijfformulier op www.rug.nl/ggw/pao vóór 14 april 2014



Bidden tot…. God? Doelgroep: predikanten en overige belangstellenden In deze tweedaagse cursus oriënteren we ons aan de hand van een aantal belangrijke werken over het gebed, bijvoorbeeld de uitgebreide brief 130 van Augustinus over het gebed; ‘Das betrachtende Gebet’ van Hans Urs von Balthasar; ‘Contemplatief gebed’ van Thomas Merton; ‘Adoration’ van Jean-Luc Nancy. Naast deze teksten is er ruimte voor de eigen inbreng. Deelnemers bereiden na overleg een referaat over één titel voor. De tweedaagse cursus zal vooral een explorerend karakter hebben. • Docent: prof. dr. Rick Benjamins, bijzonder hoogleraar Vrijzinnige Theologie, faculteit GGW • Omvang: 2,5 ECTS • Data: 23 en 24 juni 2014 • Tijd: 10.00 – 17.00 uur Angu Walters, “Prayers”

In de gelovige praxis neemt het gebed een belangrijke plaats in. De waarde van het bidden blijkt uit het bidden zelf en zal door geen bidder betwijfeld hoeven worden. Als wij ons echter plaatsen in een zogenaamde posttheïstische ruimte, wordt het zeer de vraag tot wie wij ons nu precies richten als wij ons wenden tot ‘U’. Wie wordt dan aangesproken? Dwingt het bidden ons gewild of ongewild tot de aanname van een Tegenover dat dan ook persoonlijk gedacht moet worden? Wordt het bidden onmogelijk als God wordt gedacht als een onpersoonlijke creatieve kracht? Veel post-theïstische vragen komen juist rondom het gebed op scherp te staan, omdat daar zowel de intellectuele eerlijkheid als de spirituele houding samenkomen, elkaar bevragen en wellicht met elkaar conflicteren.

12

• Locatie: Faculteit GGW, Oude Boteringestraat 38, Groningen, zaal 253 • Kosten: € 210,- (exclusief lunch) • Cursuscode: RUG 31 • Inschrijven: via het inschrijfformulier op www.rug.nl/ggw/pao vóór 24 april 2014

STUDIEDAG


Voor als het er op aankomt: Bonhoeffers ethiek in 2014 Doelgroep: predikanten, kerkelijk werkers, studenten en overige belangstellenden Op 24 januari organiseren het Bonhoeffer Werkgezelschap, de PThU (Groningen) en de faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap van de Rijksuniversiteit Groningen Dietrich Bonhoeffer (1906-1945) een studiedag over Dietrich Bonhoeffers Aanzetten voor een ethiek. In 2012 verscheen de eerste Nederlandse vertaling van Bonhoeffers Ethiek, verzorgd door Wilken Veen en Gerard den Hertog. Bonhoeffer werkte aan dit belangrijke boek in de turbulente oorlogsjaren vanaf 1940, tot aan zijn arrestatie in 1943. Hij heeft het boek niet kunnen voltooien, maar desondanks bieden zijn ‘aanzetten’ nog altijd een impuls tot bewust en verantwoordelijk handelen op de momenten dat het er op aankomt. De nieuwe Nederlandse vertaling is inmiddels aan haar derde druk toe. Hoe heeft Bonhoeffer in zijn ethiek willen inspringen op de ontwikkelingen van zijn tijd? En hoe inspireert zijn Ethiek anno 2014 (jonge) mensen om gelovig, alert en bijdetijds te handelen? Voorlopig programma 10.30 Opening door dr. Edward van ’t Slot (RUG en voorzitter Bonhoeffer Werkgezelschap) 10.50 Lezing door dr. Wilken Veen (vertaler van de Aanzetten): Ethiek toen het er op aankwam: over het ontstaan van Bonhoeffers Ethiek Tussendoor: Hoe jongeren geraakt worden door Bonhoeffer

13

11.45 Lezing door prof.dr. Frits de Lange (PThU): Bonhoeffers ethiek: steeds anders actueel 12.30 Lunch 13.30 Muzikaal intermezzo 14.00 Workshops: 1. Discussie met Wilken Veen en Frits de Lange over Ethiek als het er op aankomt 2. Bathseba Luttjeboer (Masterstudent PThU): Bonhoeffer op de afdeling verloskunde 3. Willem Roskam (Masterstudent PThU): Bonhoeffers Ethiek en jongeren 4. Henk Janssen OFM (Bonhoeffer Werkgezelschap): Bonhoeffer lezen met gemeenteleden 17.00 Gelegenheid tot ontmoeting tijdens een hapje en drankje • Meer informatie: dr. E. van ’t Slot, fellow voor systematische theologie en 21e eeuwse ecclesiologie bij de faculteit GGW namens de Confessionele Vereniging: [email protected] • Omvang: 0,25 ECTS • Datum: 24 januari 2014 • Tijd: 10.30 – 17.00 uur • Locatie: PThU Groningen, Oude Ebbingestraat 25, Groningen • Kosten: € 32,-, studenten gratis (gesponsord door het Bonhoeffer Werkgezelschap) • Opgave: via de website www.pthu.nl, vóór vrijdag 17 januari 2014. Klikt u in de agenda rechts op de pagina op de datum 24 januari 2014. NB: Voor studenten: Zet je studentennummer in het opmerkingenvak van het digitale inschrijfformulier. Alleen dan is gratis toegang verzekerd.

STUDIEDAG


Vol van genade: Studiedag Gender en Religie 2014 Doelgroep: predikanten, kerkelijk werkers, geestelijk verzorgers en overige belangstellenden Sprekers: • Wietske de Jong - Alledaagse genade • Hanneke Muthert - Ervaringen van genade • Trees Versteegen - Geleefde genade Het is ook mogelijk een verzwaard programma van de studiedag te volgen als PAO. Zie p. 10. De kosten zijn in dat geval € 130,-. • Organisatie: dr. Anne-Claire Mulder, universitair docent Vrouwen- en Genderstudies Theologie (PThU) en dr. Mathilde van Dijk, universitair docent Geschiedenis van het Christendom en Genderstudies, faculteit GGW (RUG) • Datum: 25 april 2014 • Tijd: 10.00 – 16.00 uur Beeldengroep tuin faculteit GGW ‘Mediterende Begijnen’ (Ron Caspers, 2002)

God kan elke dag, elk moment, ingrijpen in ons leven: spectaculair, in de vorm van een wonder of een openbaring, of in de vorm van kleine duwtjes in de goede richting. Op zo’n moment ervaart de gelovige God. Dit is in het christendom een vanzelfsprekende aanname. Op de studiedag worden de meeste recente ontwikkelingen in de theologie rond genade besproken. Het accent ligt hierbij op de ervaringen van genade, in het bijzonder van vrouwen, en hoe die zich in het leven van alledag voordoen. Hierbij wordt ook ingegaan op de vraag welke rol ervaringen van genade in het dagelijks leven van vrouwen spelen.

14

• Locatie: Faculteit GGW, Oude Boteringestraat 38, Groningen, Zittingzaal • Kosten: € 17.50,- (inclusief lunch) • Opgave: via het inschrijfformulier op www.rug.nl/ggw/pao vóór 14 april o.v.v. Studiedag Gender en Religie

OPEN COLLEGES Doelgroep: docenten, predikanten, geestelijk verzorgers en overige belangstellenden

Een deel van het reguliere onderwijsprogramma van de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap bestaat uit colleges waarbij u kunt aanschuiven, de zgn. ‘open colleges’. Ze zijn toegankelijk voor iedereen die, om welke reden dan ook, graag een of meer cursussen (onderdelen) wil volgen over een bepaald onderwerp op academisch niveau. Als u zich aanmeldt voor een open college wordt u ingeschreven als toehoorder. U mag alleen deelnemen aan de colleges waarvoor u zich heeft ingeschreven en aan het eind van zo’n collegereeks kunt u eventueel het tentamen afleggen. In dit boekje vindt u een selectie van open colleges. Op de website www.rug.nl/ggw/oc vindt u de volledige lijst. U vindt hier ook het opgaveformulier en meer informatie over de kosten, de data en tijden.

15

Filosofie als levenskunst en therapie Het idee dat filosofie fundamenteel een levenskunst en zieltherapie is, beleeft binnen de filosofie een renaissance. Men gaat vooral terug op klassieke Grieks-Romeinse filosofen. Zij zagen hun filosofie als een manier van (leren) leven en boden vanuit hun perspectief aan belangstellenden heel concreet therapeutisch advies. In deze cursus zoomen we in op de bijdrage die de filosofie kan (en breder zelfs: de geesteswetenschappen kunnen) leveren voor verliesverwerking. Docent: dr. Christoph Jedan Godsdienstpsychologie Godsdienstpsychologen bestuderen de rol van psychische processen in geloof en ongeloof, in religie, zingeving en spiritualiteit. Met behulp van psychologische theorieën onderzoeken ze religieuze fenomenen en zingevingsprocessen. Sigmund Freud Vertrekpunt van deze (1856-1939) collegereeks is het ontstaan van de godsdienstpsychologie en de bijdragen van William James en Sigmund Freud. Vervolgens komen psychologische theorieën aan de orde met betrekking tot religie en spiritualiteit die ontstaan zijn na of in reactie op de psychoanalyse. Deze theorieën worden in een aantal gevallen verbonden met een godsdienstpsychologisch thema, zoals religieus geweld en fundamentalisme en religie en geestelijke gezondheid. Docent: dr. Hanneke Schaap-Jonker


fische methode (iconografie als discipline, onderscheid tussen iconografie en iconologie, begrippen allegorie, symbool, etc.). Deze methode wordt in de praktijk gebracht tijdens de excursie naar het Museum Catharijneconvent in Utrecht en bij de schriftelijke opdracht. De cursus Iconografie 2 biedt een verdiepende oriëntatie in de beeldtaal van de behandelde religieuze tradities. Onderdeel van deze tweede cursus is een excursie naar de Groninger Martinikerk. Docenten: Natasja Bosma MA, dr. Justin Kroesen en dr. Michaël van der Meer Cultuurgeschiedenis van het christendom Het christendom is tot op de huidige dag de grootste wereldgodsdienst. Wat was het geheim van zijn succes? In deze module proberen we deze vraag te beantwoorden. We richten ons hierbij op de ontwikkelingen in de eerste 1500 jaar van het bestaan van deze godsdienst, inclusief de opkomst van het christendom in de Grieks-Romeinse wereld. Docenten: Birgit van der Lans MA, dr. Mathilde van Dijk Iconografie 1 (en 2) Onderwerp van de cursus is de voorstelling van God/het goddelijke in de beeldtaal van drie religieuze tradities, te weten 1) het oude Nabije Oosten, 2) klassiek India en 3) christelijk West-Europa. Deelvragen: mag God/ het goddelijke worden uitgebeeld? Zo ja, op welke wijze kan men dat doen c.q. heeft men dat traditioneel gedaan? De relevantie van religieuze beeldtaal voor godsdiensthistorisch onderzoek wordt inzichtelijk gemaakt door behandeling van de iconogra-

16

New Age religie in historisch perspectief Het begrip ‘New Age’ staat voor een religieuze en culturele beweging, die in de jaren ’60 van de vorige eeuw ontstond. 50 jaar later kunnen wij een gepopulariseerde vorm van New Age constateren, die deel uitmaakt van de Westerse ‘mainstream’ religie. In dit college zullen we eerst aandacht schenken aan algemene kenmerken van wat in de religiewetenschap als ‘New Age’ of ‘moderne esoterie’ wordt aangetoond. Vervolgens zullen wij concrete uitingen van de New Age religie in een historisch kader plaatsen. Daarbij richten we ons onder meer op channeling, astrologie, moderne hekserij (Wicca) en het neo-sjamanisme. Docent: Dave Vliegenthart MA


Meisje tijdens suikerfeest

Islam Deze module is een algemene inleiding tot de islam als godsdienst. We behandelen de historische ontwikkelingen en de belangrijkste stromingen in de islam. Er wordt ook aandacht besteed aan de grondbeginselen en bronnen (Koran en Soena) van de islam, de verschillende religieuze richtingen, het recht, de soefi stroming, en de hierop gebaseerde religieuze instituties. Ook is er aandacht voor de belangrijkste dogmatische verschillen tussen islam en christendom. Docent: drs. Bram van der Zwan

17

Antropologie van Moslimsamenlevingen Velen in het Westen zien ‘de islam’ als een monolithisch blok dat een bedreiging vormt voor westerse waarden. Een dergelijk beeld doet geen recht aan de complexiteit van de islam, noch aan de religieuze beleving van concrete moslims. Een persoon is immers nooit alleen moslim, maar ook een vrouw of een man, jong of oud, gehuwd of ongehuwd, geschoold of ongeschoold, etc. Daarnaast behoort een moslim ook altijd tot een etnische groep, een klasse, een familie, een streek, een land, een dorp of een stad. Dit alles beïnvloedt de manier waarop mensen de islam beleven. Dit college gaat over de bredere culturele context van de geloofsbeleving van moslims. In dit college staat de vraag centraal hoe moslims uit het islamitisch systeem van symbolen richtlijnen formuleren om zich op de wereld te oriënteren en antwoorden te vinden op fundamentele levensvragen. Docent: dr. Marjo Buitelaar

PROMOTIEBEURZEN

Beursaanvragen promotieonderzoek Doelgroep: docenten Ook reeds aangevangen buitenpromovendi kunnen reageren. Voorwaarde is wel dat de onderwijsinstelling op voorhand akkoord gaat met uw promotie.

Leraren uit het primair, voortgezet, middelbaar beroeps-, hoger beroeps- en speciaal onderwijs kunnen een beurs aanvragen voor een promotieonderzoek bij de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). De Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap biedt ondersteuning bij het aanvragen van een beurs voor promotieonderzoek op het gebied van Religie en Cultuur. Het doel van de regeling is de opgedane kennis en onderzoekservaring direct ten goede te laten komen aan de onderwijspraktijk. Ook verhoogt een groter aantal gepromoveerde leraren voor de klas de kwaliteit van het onderwijs en versterkt het de aansluiting tussen universiteiten en scholen. Deze beurs geeft leraren met een contract voor onbepaalde tijd bij een onderwijsinstelling maximaal 4 jaar 0,4 fte vrijstelling voor het schrijven van een proefschrift.

18

Om in aanmerking te komen voor deze beurs heeft u vanzelfsprekend een onderwerp nodig, die vervolgens samen met een beoogd promotor (hoogleraar) wordt uitgewerkt tot een kort onderzoeksvoorstel. Dit korte voorstel (1500 woorden) moet inclusief CV op een specifiek aanvraagformulier worden ingevuld en vervolgens ondertekend door u en de promotor vóór 12 maart 2014 worden ingediend bij NWO. Indien het korte voorstel wordt gehonoreerd heeft u vervolgens tot september 2014 om het voorstel gezamenlijk uit te werken. De faculteit GGW biedt: • Uitstekende begeleiding. Kijk voor een overzicht van de expertise van onze wetenschappelijke staf op: www.rug.nl/research/gradschool-theology-andreligious-studies/organization/academic-staff

Heeft u een concreet idee voor onderzoek, dan kunt u contact opnemen met de desbetreffende onderzoeker. • Een professionele ‘grantwriter’ voor ondersteuning bij het opstellen van een succesvolle aanvraag (drs. Peter Broekema: [email protected]). • Een werkplek voor maximaal twee dagen in de week op de faculteit. Meer informatie: www.nwo.nl/leraren

WEBKLASSEN

De Dode Zeerollen Doelgroep: predikanten, docenten, scholieren en overige belangstellenden

Vermaning gebaseerd op de zondvloed. Photograph Courtesy of the Israel Antiquities Authority.

Psalmen. Photograph Courtesy of the Israel Antiquities Authority.

In het kader van de tentoonstelling over de Dode Zeerollen in het Drents Museum (9 juli 2013 – 5 januari 2014) heeft de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap een speciale digitale cursus ontwikkeld over de Dode Zeerollen. Iedereen die geïnteresseerd is in de Dode Zeerollen en het vroege jodendom, kan de cursus volgen. Academische voorkennis is niet vereist. Door het volgen van deze webklas kunt u thuis vanachter uw computer allerlei achtergrondinformatie krijgen over het belang van de Dode Zeerollen voor zowel onze huidige cultuur als voor de tijd waarin ze gevonden werden.

Tentoonstelling Dode Zeerollen Drents Museum Assen In het Drents Museum in Assen zijn van 9 juli 2013 tot en met 5 januari 2014 de Dode Zeerollen te bezichtigen. De tentoonstelling laat originele Bijbelse manuscripten en objecten zien uit de derde eeuw voor Chr. tot de eerste eeuw na Chr. en alternatieve teksten die niet in de Bijbel terecht zijn gekomen.

19

Waarom worden deze manuscripten als een van de belangrijkste archeologische vondsten van de 20ste eeuw beschouwd en wat is er zo revolutionair aan de teksten? Op welke manier dragen de rollen bij aan een levendige discussie over het vormingsproces van het Oude Testament? U kunt hierover digitale colleges volgen en opdrachten maken waarop u feedback krijgt. Het bronmateriaal bestaat uit artikelen, afbeeldingen en videofragmenten. Ook is er een discussieplatform ingericht, waar u met medecursisten van gedachten kunt wisselen over de lesstof. De cursus is geautoriseerd door prof. dr. Mladen Popović, directeur van het Qumran Instituut en curator van de tentoonstelling. Feedback op de ingeleverde opdrachten krijgt u van onze webklasdocent. • Docent: Mirjam Melenhorst-van Ingen MA • Datum: doorlopend • Kosten: € 25,• Bestellen: In de RUG webwinkel: http://shop.housing.rug.nl/shopuw/contents/enuk/d96_Online_cursus_Dode_Zeerollen.html

WEBKLASSEN

Oudheid / Religie en conflict Doelgroep: scholieren en docenten

De Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap verzorgt twee bacheloropleidingen: Theologie en Religiewetenschappen. Leerlingen uit VWO 5 en 6 kunnen een digitaal voorproefje nemen op deze studies door het volgen van webklassen. Deze door de RUG gemaakte cursussen in een elektronische leeromgeving zijn speciaal ontworpen om studiekiezers een idee te geven van wat hen in het eerste jaar van de studie te wachten staat. Deze ervaring speelt een grote rol in het maken van een studiekeuze. De Scholierenacademie van de RUG biedt de hier beschreven webklassen vier weken lang aan. Leerlingen kunnen in die periode zelf bepalen wanneer zij aan de webklas werken. Zij dienen alleen rekening te houden met de deadline voor het inleveren van opdrachten. Leerlingen kunnen 10 studielasturen verdienen als zij alle opdrachten met een goed resultaat afronden en kunnen die punten eventueel op school verzilveren.

Jihadstrijders Jemen © B. Barbey (bron: Wikimedia Commons)

Religie en conflict Leerlingen die willen kennismaken met de bacheloropleiding Religiewetenschappen kunnen de webklas Religie en conflict volgen.

20

In deze webklas komen fundamentalisme en terrorisme aan de orde en leren de deelnemers aan de hand van casussen de kenmerken van deze begrippen te herkennen. De opdrachten bestaan zowel uit discussie via het forum als uit het beantwoorden van vragen aan de hand van teksten en videofragmenten. De Oudheid en onze culturele wortels Deze webklas gaat langs vier regio’s in de Oudheid: Egypte, het Nabije Oosten, WestEuropa en de Antieke wereld. Voor elke regio zullen we de thema’s religie, cultuur, literatuur en beeldkunst beIshtar, de Babylonische en Assyrische godin van liefde, handelen, om zo deze oorlog en vruchtbaarheid. volken en hun ideeën beter te begrijpen. Hier zullen we teksten bij lezen over en uit de Oudheid en beeldbronnen uit die tijd bekijken. Heeft onze cultuur joods-christelijke wortels? Nee! Zij heeft joods-christelijk-Egyptisch-oosterlijk-Keltisch-Germaans-Grieks-Romeinse wortels. De webklas geeft een goed beeld van wat je inhoudelijk van de opleiding Theologie kunt verwachten. De Oudheid komt daar uitgebreid aan de orde. • Docent: Mirjam Melenhorst-van Ingen MA • Datum: 3 tot en met 31 maart 2014 • Kosten: gratis • I nschrijven: via het inschrijfformulier op www.rug.nl/scholieren

SEMINARS

CRASIS Ancient World Seminars

Grafinscriptie uit een van de joodse catacomben in Rome (Museo Vaticani)

CRASIS is een interdisciplinair instituut voor onderzoek en onderwijs en bevordert een brede bestudering van de cultuur, religie en samenleving van de GrieksRomeinse wereld. Het is het enige samenwerkingsverband in Nederland waar zowel de afdelingen Oude Geschiedenis, Klassieke Talen en Archeologie als Antiek Jodendom & Vroeg Christendom in vertegenwoordigd zijn. Elke maand organiseert CRASIS het Ancient World Seminar, waar studenten en onderzoekers met een interesse voor de Oudheid, gelegenheid krijgen elkaar te ontmoeten en onderzoek te bespreken. • Data: 17 februari, 17 maart, 14 april, 19 mei en 16 juni 2014

Rudolph Agricola Het premodern seminar Rudolph Agricola verenigt alle wetenschappers op de Rijksuniversiteit Groningen die de premoderne geschiedenis en cultuur onderzoeken. De humanist Agricola (1444-1485), geboren in Baflo, was in zijn tijd wereldberoemd. Met zijn kennis van de klassieken en zijn positie op de grens van Middeleeuwen en Nieuwe Tijd belichaamt hij het premoderne. De lezingen staan open voor studenten, wetenschappers en overige belangstellenden. • Data: 3 februari, 6 april, 28 april, latere data in principe op de eerste maandag van de maand • Tijd: 16.00 – 18.00 uur • Locatie: varieert per bijeenkomst

• Tijd: 16.15 – 17.30 uur

• Kosten: gratis

• Locatie: Faculteit GGW, Oude Boteringestraat 38, Groningen

• Informatie sprekers en onderwerpen: www.agricolaseminar.wordpress.com

• Kosten: gratis

• Contact: dr. Mathilde van Dijk, [email protected]

• Informatie sprekers en onderwerpen: www.rug.nl/crasis • Contact: Birgit van der Lans MA, [email protected], u kunt zich bij haar aanmelden voor de email alerts over de seminars.

21

SEMINARS

Colloquium on Asian Religions

Vruchtbaarheidsritueel: Hindoestaanse vrouw kruipt onder godenbeeld door.

De seminars zijn bedoeld als ontmoetingsplaats voor studenten, onderzoekers en overige geïnteresseerden om de recente wetenschappelijke resultaten op het gebied van onderzoek naar religie en cultuur in de verschillende Aziatische regio’s te bespreken. Aan de orde komen de verschillende aspecten van Aziatische religies zoals hindoeïsme, boeddhisme, jainisme, shintoïsme, confucianisme, taoïsme, christendom en islam. Deze religies worden benaderd vanuit diverse disciplines, bijvoorbeeld antropologie, geschiedenis, sociologie of politicologie. • Data: 17 februari, 17 maart, 14 april, 19 mei en 16 juni 2014 • Locatie: Faculteit GGW, Oude Boteringestraat 38, Groningen, zaal 253 • Tijd: 16.00 – 17.30 uur • Kosten: gratis

CRCPD Seminars

Het centrum voor Religie, Conflict en het Publieke Domein onderzoekt de omstreden positie van religie in de publieke sfeer van de moderne, Westerse maatschappij. Het centrum combineert uiteenlopende theoretische en methodologische benaderingen – ontleend aan de filosofie, sociologie, politicologie, theologie, religiestudies, geschiedenis en het recht – om de rol van religie in de westerse cultuur, politiek en maatschappij te bestuderen. Het centrum organiseert seminars en workshops over sociaal-maatschappelijke, politieke, filosofische en juridische kwesties waarin religie een rol speelt. • Data: 4 februari, 29 april • Locatie: Faculteit GGW, Oude Boteringestraat 38, Groningen • Tijd: 16.30 – 18.00 uur • Kosten: gratis

• Informatie sprekers en onderwerpen: www.rug.nl/research/centre-religion-culture-asia

• Informatie sprekers en onderwerpen: www.rug.nl/research/centre-for-religious-studies/ religion-conflict-public-domain/upcoming-events

• Contact: dr. Peter Berger, [email protected]

• Contact: dr. Erin Wilson, [email protected]

22

Deze brochure is alleen digitaal beschikbaar (wordt niet in gedrukte vorm geleverd). Voor meer informatie: www.rug.nl/ggw Wilt u de brochure per email ontvangen? Stuur dan een email naar [email protected] o.v.v. PAO-gids.

Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap Rijksuniversiteit Groningen, Oude Boteringestraat 38, 9712 GK Groningen Tel: (050) 363 8017 Fax: (050) 363 6200 www.rug.nl/ggw e-mail: [email protected]

Religie en cultuur: lezingen en cursussen voorjaar 2014

Recommend Documents