F O R U M VO O R K AT H O L I E K O N D E R W I J S JA A R G A N G 2
>
BIJLAGE BIJ NUMMER 4
>
DECEMBER 2003
reflexief E R VA R I N G E N VA N J O N G E R E N I N TA I Z É
Luisteren naar de stilte Verslag van een participerend onder zoek
JUDITH TONNAER JACQUES JANSSEN K AT H O L I E K E U N I V E R S I T E I T N I J M E G E N
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
TEN GELEIDE
Luisteren naar de stilte
JUDITH TONNAER studeerde Cultuur- en Godsdienstpsychologie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. In het kader van haar afstudeeronderzoek bestudeerde zij bedevaartgangers die in Lourdes deelnamen aan het badritueel.
In het visiedocument van de Nederlandse Katholieke
Zij schreef hier de scriptie 'Het badritueel in Lourdes.
Schoolraad Verbinden & vertrouwen is een pleidooi
Motivaties en ervaringen van bedevaartgangers' over.
gehouden voor de verbinding van het leerproces met het
Zij studeerde hierop af in 2002. Na haar afstuderen werkte
persoonlijke levensverhaal van docent en leerling. Er is een
ze als junior onderzoeker aan de KUN. Daarnaast is ze sinds
toenemende belangstelling voor AUTHENTIEK LEREN
enkele jaren bestuurslid van het Genootschap van Cultuur-
of ERVARINGSLEREN. In de huidige geïndividualiseerde
en Godsdienstpsychologen.
samenleving is de persoonlijke beleving en ervaring belangrijker geworden. Dit geldt misschien wel het meest op het gebied van de spirituele, levensbeschouwelijke en gods-
JACQUES JANSSEN is sinds juli 2002 hoogleraar
dienstige vorming. De binding aan kerk en religie verdwijnt,
Cultuur- en Godsdienstpsychologie aan de Faculteit der
maar op het individueel niveau kan de behoefte eraan sterk
Sociale Wetenschappen van de Katholieke Universiteit
persoonlijk gekleurd verschijnen. Dat is een paradox.
Nijmegen. Sinds 1988 was hij universitair hoofddocent bij
Siebren Miedema (VU) aarzelt niet te spreken over
de afdeling Cultuur- en Godsdienstpsychologie van de KUN,
‘De onmogelijke mogelijkheid van levensbeschouwelijke
waar hij vanaf 1977 werkzaam is.
opvoeding’. Hij beveelt de TAIZÉ-BENADERING aan voor
Jacques Janssen heeft ruime onderzoekservaring op het
de levensbeschouwelijke opvoeding d.w.z. een benadering
gebied van cultuur- en godsdienstpsychologie. Zo bestu-
waarin het aspect van mee doen als participatie-op-eigen-
deerde hij de (politieke) ideologie en levensbeschouwing
niveau en naar eigen behoefte sterk naar voren komt. In dit
van hedendaagse jongeren (studenten en middelbare
ervaringsgerichte leren spelen emoties en lichamelijke
scholieren). Vanuit zijn interesse voor studentenculturen
sensaties een belangrijke rol. Zo wijst Jacques Janssen
ontstond geleidelijk meer aandacht voor de totale leef-
(KUN) op resultaten van psychologisch onderzoek waaruit
cultuur van jongeren. Sinds enkele jaren richt hij zich
blijkt dat emoties en lichamelijke ervaringen van invloed zijn
primair op de godsdienstpsychologie. Daarbij heeft hij met
op de duurzaamheid van herinneringen en op leergedrag.
name belangstelling voor de religie van de Nederlandse
De NKSR is verheugd dat zijn aanvraag in het kader van
jeugd. Zijn artikelen over het fenomeen 'bidden' van
het Kortlopend Onderwijsonderzoek is gehonoreerd, waar-
jongeren en hun godsbeeld hebben veel belangstelling
door het mogelijk werd een klein participerend onderzoek
ondervonden en worden veel geciteerd. Daarnaast heeft hij
te doen naar de ervaring en beleving van leerlingen die
zich verdiept in nieuwetijdse religie en de interesse van
naar Taizé zijn geweest. Op deze plaats danken wij met
moderne mensen in magische praktijken. Naast zijn onder-
name deze (oud) leerlingen voor hun medewerking aan dit
wijs en onderzoek zet Jacques Janssen zich in voor de
onderzoek. De NKSR wil door publicatie van het onderzoek
ontwikkeling van een gecomputeriseerde methode voor
meer bekendheid geven aan een goed voorbeeld van
inhoudsanalyse.
‘ervaringsleren’.
Meer praktische informatie over Taizé is te lezen in het artikel van Ton Janssen, moderator van het St. Bonifatiuscollege te Utrecht, een school die een
Dit onderzoek is gefinancierd uit het budget dat het
jarenlange traditie van Taizé-reizen kent.
ministerie van OCW jaarlijks beschikbaar stelt aan de LPC ten behoeve van het Kortlopend Onderwijsonderzoek, dat
WILBERT VAN WALSTIJN PA G I N A 2
uitgevoerd wordt op verzoek van het onderwijsveld.
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
Luisteren naar de stilte
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
Sinds het einde van de jaren vijftig trekken vele duizenden jongeren naar de heuvel van Taizé. Taizé is een klein plaatsje in het oosten van Frankrijk, ter hoogte van Genève. Het ligt in een bijzonder gebied; vlakbij Cluny, van waaruit een belangrijke impuls aan het westerse kloosterleven uitging, en onder Cîteaux, de plaats van waaruit de belangrijkste kloosterhervorming, die van de cisterciënzers, plaatsvond en die het beeld van het Europese kloosterleven in hoge mate bepaalde. Meer dan 60 jaar geleden begonnen broeders zich in Taizé te vestigen. Inmiddels is het uitgegroeid tot een grote internationale oecumenische gemeenschap, waar jaarlijks tienduizenden jongeren van over de hele wereld naartoe trekken.
Taizé > de achtergrond In 1940, in oorlogstijd, voelt Roger Schutz de drang om van-
nen op, wat tot veel kritiek uit de buurt leidt. Langzaamaan
uit Zwitserland naar Frankrijk te vertrekken en zo dichter bij
sluiten zich meer jonge mannen aan bij de eerste broeders.
de meest hulpbehoevenden te zijn. Hij is dan 25 jaar. Zijn
In 1949 verbinden zij zich voor een leven in celibaat,
wens is een gemeenschap te beginnen waar eenvoud en
gemeenschapsleven en grote eenvoud.
goedhartigheid beleefd worden als het wezenlijke van het evangelie. Uiteindelijk komt hij in het halfverlaten dorp Taizé
Op dit moment telt de gemeenschap meer dan 100 broe-
terecht. Roger vangt vluchtelingen op in zijn huis, met name
ders, uit meer dan 25 landen. Zij zijn van uiteenlopende pro-
joden. De materiële omstandigheden waren armoedig: er
testante, of katholieke afkomst. De broeders leven alleen
was geen stromend water, drinkwater moest bij de dorpsput
van hun werk. Zij maken onder andere servies van aarde-
gehaald worden. Het voedsel was karig. Uit respect voor de
werk, kunst en kaarten, welke ze verkopen. Ze nemen geen
mensen die hij onderdak had gegeven, bad Frère Roger
giften aan en geen geschenken. Ze aanvaarden evenmin
alleen. Vaak ging hij ver van huis het bos in om daar te zin-
hun persoonlijke erfenissen: de gemeenschap geeft die aan
gen. Hij wilde de vluchtelingen, waaronder joden en agnos-
de armen. Vanaf de jaren vijftig gaan sommige broeders in
tici, niet in verlegenheid brengen. In 1942 werd Roger
arme, achtergebleven gebieden van de wereld wonen. Daar
gewaarschuwd dat de groep ontdekt was en dat iedereen
willen zij getuigen van vrede zijn en mensen die het moeilijk
Taizé meteen moest verlaten. Roger kon in 1944 terugkeren.
hebben terzijde staan. Er leven broeders in kleine fraternitei-
De eerste broeders hadden zich inmiddels bij hem aange-
ten in arme buurten in Azië, Afrika en Zuid-Amerika. Ze
sloten. Met hen was het gemeenschapsleven begonnen dat
delen de levensomstandigheden van de bevolking aldaar.
in Taizé werd voortgezet. Zij vangen Duitse krijgsgevangePA G I N A 3
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
Sinds 1957-1958 ontvangt Taizé steeds meer jongeren. Van
broeders de mogelijkheid om het verband te ontdekken tus-
het begin van de lente tot het eind van de herfst komen er
sen de bronnen van het geloof en de pluralistische werke-
elke week jongeren uit verschillende werelddelen naar Taizé.
lijkheid van de huidige wereld. Voorbeelden van thema’s
Tijdens de drukste zomerweken zijn er per week meer dan
zijn: ‘Is vergeving mogelijk?’, ‘Uitgedaagd door de mondiali-
5000 jongeren uit 75 landen aanwezig. Zij nemen deel aan
sering’, ‘Hoe kun je Gods roep beantwoorden?’, ‘Wat voor
ontmoetingen van een week, waarin het thema ‘innerlijk
Europa willen wij?’ Er zijn ook thema’s die te maken hebben
leven en solidariteit onder mensen’ centraal staat. Iedere
met kunst en muziek.
dag is er een vast programma: drie keer per dag is er een gezamenlijk gebed in de kerk. Er wordt veel gezongen, maar
De jongeren kunnen aan het begin van de week een keuze
er is ook tijd voor stilte. Er zijn bijbelinleidingen, die
maken wat betreft hun programma. Ze kunnen ervoor kiezen
gevolgd worden door gesprekken in kleine groepjes. Er zijn
om tweemaal per dag een gespreksgroep te hebben of om
‘werk-groepen’ en workshops. De bijbelinleidingen worden
per dag één gespreksgroep te hebben en een ‘werk-groep’.
gegeven door een broeder. Er zijn drie verschillende the-
Het volgen van workshops ’s middags is facultatief. Het is
ma’s waaruit men kan kiezen. Je blijft de hele week bij het-
eveneens mogelijk om de hele week in stilte door te brengen.
zelfde thema. Na deze bijbelinleiding zijn er gespreksgroep-
Je bent gedurende deze week afgezonderd van de rest en je
jes: men gaat met een groepje praten over het aangegeven
volgt een ander programma. De jongeren die hiervoor kiezen
thema. Dit zijn vaste groepjes gedurende de hele week.
slapen dan ook niet op de camping, maar in een huis in het
Werken in een ‘werk-groep’ houdt in het meehelpen bij
dorp. De jongens en de meisjes hebben ieder een eigen huis
praktische taken, waardoor de gemeenschap met haar
waarin ze verblijven. De jongens worden tijdens de stilteweek
bezoekers draaiende gehouden kan worden. Voorbeelden
begeleid door broeders, de meisjes door zusters.
van deze praktische taken zijn het schoonmaken van de wc’s
Er wordt geen beweging opgezet rond de gemeenschap in
en douches, het onderhouden van de stiltetuin, werken in
Taizé. Je wordt door de broeders ‘uitgenodigd om thuis
het winkeltje en afwassen. ’s Middags worden workshops
verder te leven wat tijdens je verblijf belangrijk is gewor-
gegeven rond specifieke onderwerpen. Ze geven volgens de
den voor je innerlijk leven en voor de gezamenlijke weg met zoveel anderen, die dezelfde zoektocht naar het wezenlijke maken’.
Hoe kun je Gods
DE JONGEREN - NU Er bestaat een toenemende behoefte aan spirituele ervaring
roep beantwoorden?
onder jongeren. De feiten tonen aan dat jongeren wel degelijk bezig zijn met levensbeschouwelijke kwesties. Vele jongeren zijn religieus geïnteresseerd, maar hebben een uitgesproken afkeer ergens bij te horen: ze hebben met name geen belangstelling voor kerklidmaatschap. Uit Europees onderzoek blijkt dat Nederlandse jongeren wat betreft kerklidmaatschap op de laatste plaats staan in een rij van 16 Europese landen. Maar zij komen op de derde plaats wat betreft geïndividualiseerd religieus gedrag en met name bidden.
De broeders van Taizé organiseren een schijnbaar ongeorganiseerd samenzijn; zij scheppen voorwaarden voor een ontmoeting zonder voorwaarden op basis van vrijwilligheid. Iedereen is welkom, maar als je komt, moet je wel meedraaien met het programma. De prior van Taizé, broeder Roger, heeft de woorden ‘la dynamique du provisoire’ gebruikt, vrij vertaald ‘de spankracht van het voorlopige’. PA G I N A 4
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
Daarmee bieden de broeders de jeugd een omgeving aan waarin jongeren serieus genomen worden en zichzelf kunnen zijn. Het voorlopige blijkt uit de duur van het verblijf, de meeste jongeren blijven één week. Ook de tenten waarin men verblijft, de uitschuifbare kerk en de ontmoeting met veel leeftijdsgenoten die je waarschijnlijk nooit meer ziet, wijzen op het provisorische karakter van Taizé. Vele duizenden gaan elk jaar op weg. Zij doen in Taizé belevenissen op die de traditionele kerk niet te bieden heeft. De overlevering van klassieke religieuze patronen is op (wekelijkse) herhaling gebaseerd. De nieuwe religiositeit is primair gebaseerd op de emotionele beleving van unieke life-events. Het effect ervan kan een grote betekenis hebben voor het verdere leven, maar lang niet altijd leidt het tot typisch kerkelijke activiteiten, laat staan kerklidmaatschap.
Ik doe verslag van een onderzoek naar bovenstaande vragen. In dit onderzoek zijn scholieren gevolgd tijdens hun
DE ONDERZOEKSGROEP
verblijf in Taizé. Ze zijn geobserveerd en er is met hen gesproken. Verder is informatie gehaald uit de logboeken
Leerlingen van een middelbare school uit het midden van
die de jongeren tijdens en vlak na deze week bijhouden.
het land gaan al sinds geruime tijd aan het begin van de
De logboeken van voorgaande jaren zijn eveneens door-
zomer een week naar Taizé. Het gaat om een relatief beperkt
genomen, evenals de opdrachten die de leerlingen hebben
aantal leerlingen, tussen de 5 en 10 procent van de leerlin-
moeten maken voordat ze naar Taizé gingen. Ook is er een
gen gaat mee: 5 procent of minder van de Havo-leerlingen
gesprek gevoerd met oud-deelnemers, ex-leerlingen die
en 10 procent of meer van de Vwo-leerlingen. Uit de versla-
enkele jaren geleden met de Taizé-reis zijn mee geweest.
gen van jongeren blijkt dat dit voor hen een belangrijke,
Er is naar een antwoord gezocht op de volgende vragen:
emotioneel geladen gebeurtenis is. Er is tot nu toe geen sys-
>
Waarom ging men mee naar Taizé?
tematisch onderzoek verricht naar het effect van dit bezoek.
>
Wat beleefde men daar?
Ook internationaal zijn er weinig gegevens beschikbaar.
>
Wat heeft men er aan gehad, op lange en korte termijn?
Via onderzoek kan de betekenis van de spirituele ervaring van de Taizé-gangers afgezet worden tegen de meer traditio-
DE REIS
nele, klassikale benaderingen die in het godsdienstonder-
Op zaterdag 28 juni 2003 vertrekt de groep scholieren met
wijs centraal staan. Het traditionele leren staat hier tegen-
de bus naar Taizé. Zij zullen er blijven tot zondag 6 juli. Dan
over het ervaringsleren. Verder kan door middel van onder-
vertrekt een groot gedeelte van de groep naar Mouzon, een
zoek een antwoord worden gezocht op de volgende vragen:
plaatsje in het noorden van Frankrijk, waar zij nog twee
>
Draagt het Taizé-bezoek bij aan de ontwikkeling van
dagen op een camping zullen verblijven, alvorens naar huis
vaardigheden, zoals bijvoorbeeld het communiceren
te gaan. De groep bestaat uit 66 deelnemers, waaronder
van levensbeschouwelijke vragen?
vier docenten, oud-leerlingen en huidige leerlingen.
Levert het een bijdrage aan de interesse voor en betrok-
Ongeveer 20 leerlingen hiervan vallen in de leeftijdscatego-
kenheid bij levensbeschouwelijke vragen en heeft het
rie 15 - 16 jaar, de rest is ouder.
dus een vormend aspect?
In Taizé gaat iedereen zijn eigen weg. De tentjes worden bij
Welke gevolgen heeft het bezoek voor de school als
elkaar opgezet, maar men verspreidt zich over de verschil-
gemeenschap: draagt het bij aan gemeenschapszin en
lende praat- en werkgroepjes. De 15 - 16 jarigen en de 17
gemeenschapsbeleving?
jarigen en ouder volgen deels aparte programma’s. Iedere
Heeft het voor de oud-deelnemers betekenis gehad voor
avond om kwart over 6 heeft de school een groepsgesprek.
bijvoorbeeld studiekeuze en de bepaling van hun levens-
Ook zit men vaak bij elkaar tijdens het eten. Zo blijft het
beschouwing?
contact behouden tijdens het verblijf.
>
>
>
PA G I N A 5
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
W A A R O M G A AT M E N M E E N A A R TA I Z É ? De geloofsachtergrond van de leerlingen is divers. Men is zeker niet per definitie gelovig:
‘Ik geloof in: de toekomst, de kracht van de natuur en de liefde, niet in een God.’
‘Ik ben R.K., maar ik ga steeds minder naar de kerk.’
‘Ik ben atheïst. Ook niet echt ontvankelijk voor God, Boeddha of wat voor god(sdienst) dan ook. (…) Alhoewel ik opgegroeid ben in een katholiek gezin en heel het katholieke traject van dopen tot en met vormen gevolgd heb, ben ik zo rond de eerste of tweede klas van de middelbare school gaan beseffen dat het katholiek geloof eigenlijk niks voor mij inhield. Iets later ben ik me gaan beseffen dat ik me dan maar beter atheïst kon noemen dan katholiek en nog een jaartje of zo later heb ik mijn persoonlijke betekenis van atheïsme wat meer
Beekje stiltetuin
ingevuld. Daarin zit ook interesse voor de maatschappij en dus ook interesse voor godsdienstige stromingen en interesse voor anderen.’
‘Ik ben wel gelovig, maar ben niet in Taizé om me aan mijn geloof te wijden.’
‘Ik ben godsdienstig opgevoed (we bidden voor en na het eten, we lezen uit de bijbel en gaan regelmatig naar de kerk), maar er zijn de laatste tijd zoveel dingen gebeurd waardoor ik aan God ben gaan twijfelen.’
Over het algemeen is men niet actief bezig met het geloof. Wel lijkt er interesse te zijn in religie, en in dit geval in het christendom, men staat er open voor. Sommigen zijn bezig met een zoektocht, zoals blijkt uit het volgende citaat:
‘Ik ga bijna nooit naar de kerk, maar ik geloof zeker in God, ik weet alleen nog niet precies op wat voor manier. Daar hoop ik in Taizé ook een beetje over na te kunnen denken en daar met andere mensen over te kunnen praten.’
‘Ik ga bijna nooit naar de kerk, maar ik geloof zeker in God’
PA G I N A 6
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
Om antwoord te vinden op de vraag waarom men naar Taizé gaat, is er gekeken
Uit deze reacties blijkt dat ontspanning, gezelligheid en lol
naar de opdrachten die men als huiswerk voor de reis naar Taizé moest maken. Men
zeker meespelen. Men gaat mee omdat het een leuke
moest onder andere vertellen waarom men mee ging en met welke verwachtingen.
vakantie is, een schoolkamp met klasgenoten of vrienden.
De redenen die genoemd zijn, zijn deels oppervlakkig, deels ook niet:
Dit is een belangrijke factor in de afweging om mee te gaan. Maar er is meer dan dat. Het contact met leeftijdsgenoten
‘Ik ben vorig jaar ook naar Taizé geweest en toen heb ik daar zoveel lol gehad dat ik dit jaar
speelt een grote rol. Dat deze leeftijdsgenoten uit andere
weer ga.’
landen komen, maakt het nog interessanter. De rust is ook belangrijk voor veel jongeren. Sommigen vinden in Taizé de
‘Ik heb echt heel veel zin in Taizé, vooral omdat ik er zoveel toffe verhalen over heb gehoord.
rust die ze thuis niet kunnen vinden. Bovendien spelen
Ook hoop ik daar rust te vinden die je in het dagelijks leven tussen de repetities en de so’s
zaken betreffende spiritualiteit voor sommige leerlingen
door niet zo snel vindt. Verder wil ik over de dingen nadenken. Er is het afgelopen jaar veel
eveneens een rol van betekenis.
gebeurd en ik wil alles voor mezelf op een rijtje zetten. En natuurlijk hoop ik dat het heel gezellig wordt!’
Dat deze motieven belangrijk zijn voor de jongeren, blijkt eveneens uit een gesprek met een meisje dat mee is met de
‘Ik ga mee naar Taizé, omdat ik vorig jaar in Taizé zo’n toffe tijd heb gehad dat ik dat graag
groep. Zij vertelt dat ze de eerste keer naar Taizé ging om
nog een keer zou willen meemaken. Vooral de stilteweide zou ik graag nog een keer zien. Ik
vrienden te maken. Nu komt ze voor de rust. Ze is geen
ben eigenlijk atheïst en ik ga ook mee om er een beetje achter te komen wat het geloof nou
christen, vertelt ze, ze is wel gedoopt. Ze noemt zichzelf nu
precies inhoudt. Vorig jaar ben ik daar wel een beetje achter gekomen, maar ik heb nu weer
spiritueel, ze gelooft in reïncarnatie. Een ander meisje ver-
wat vragen.’
telt dat ze voor de tweede keer in Taizé is. Ze noemt zichzelf ‘best gelovig’ en vindt dat het geloof hier op een mooie
‘Ik ben vorig jaar voor het eerst mee geweest naar Taizé. Ik heb er toen zo’n leuke tijd gehad,
manier geuit wordt. Daarbij komt dat ze het in Taizé heel erg
dat ik dit jaar weer wil gaan. Vorig jaar heb ik veel mensen (beter) leren kennen. (…) Ik heb
leuk en gezellig vindt. De buitenlandse contacten met
denk ik meer zelfvertrouwen gekregen na vorig jaar. (…) Ik ga voor de lol en voor mijn
andere jongeren vindt ze erg boeiend. Een jongen die voor
geloof. Om met God en met mijn moeder te praten en te bidden. Ik hoop dat het net zo leuk
het eerst mee is – hij zal een jaar of 15 zijn – vindt de kerk
(of leuker) wordt als vorig jaar.’
en de dienst erg mooi. Hij vertelt dat hij de avond ervoor tot kwart over 11 in de kerk heeft gezeten. In Nederland gaat hij
‘Ook dit jaar ga ik weer mee naar Taizé! Vorig jaar is het namelijk heel goed bevallen. Ik heb
ook naar de kerk, hij zingt in de kathedraal van Utrecht.
vorig jaar door Taizé veel over mezelf geleerd. Ik ben gaan beseffen hoe gelukkig ik eigenlijk
Verder noemt hij het ritme van Taizé: je doet gewoon mee,
ben en hoe goed ik het heb! Ik heb vorig jaar veel mensen ontmoet met problemen of men-
je gaat vanzelf mee in het ritme. Wat betreft dat ritme van
sen die veel nare dingen hebben meegemaakt. Dit waren zowel mensen binnen als buiten
Taizé: de regelmaat speelt een grote rol. De vrijheid is groot,
onze groep, ik heb bijvoorbeeld mensen uit Kroatië ontmoet die dus oorlog hebben meege-
maar toch ook niet. Er wordt geen letterlijke dwang uitgeoe-
maakt. Ook ontdekte ik hoe lekker stilte kan zijn. Thuis werd ik al gauw onrustig van stilte.
fend, er zal nooit gezegd worden dat je iets moet doen. Wel
De eerste keer dat ik in de kerk stil moest zijn vond ik het lang duren, mijn voeten gingen
wordt er zachte dwang uitgeoefend en wordt er een beroep
slapen en ik had pijn aan mijn kont. Maar dag na dag ga je er meer van genieten en wordt
gedaan op je sociale gevoel.
je er zelfs rustig van. (…) Ik hoop dit jaar in Taizé mezelf nog beter te leren kennen en ook andere mensen nog beter te leren kennen.’
‘Ik ga mee voor de gezelligheid en niet echt voor de kerk en het geloof. Ik ben niet gelovig, maar ik hoor veel van (ongelovige) mensen dat als je een keer in de kerk bent geweest, je er vaker naartoe wil. Ik weet dan ook echt niet wat ik ervan moet verwachten, maar ik zie het wel. Al het hele jaar door heb ik verhalen aan moeten horen over hoe leuk het wel niet is daar, hoeveel leuke mensen daar zijn en vooral: hoe goedkoop het bier is. Ik kan niet nog een jaar aan vol verhalen en herinneringen uit Taizé, terwijl ik er dan alleen maar een beetje bijzit en me zit af te vragen wat ik wel niet allemaal gemist heb.’ PA G I N A 7
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
nog steeds gezongen wordt, merkt een meisje op: ‘het zingen is toch bidden?’ De indruk van oppervlakkigheid wordt bevestigd door de sfeer bij Oyak, het ‘openluchtcafé’ van Taizé. Hier krijg je het idee van een normaal schoolkamp: er wordt gedronken, gegeten, muziek gemaakt, gezongen, gedanst. Spiritualiteit speelt hierin geen rol. Hoogstens komt er iets van spiritualiteit naar voren tijdens enkele individuele gesprekken. De feestsfeer overheerst.
Een meisje vertelt dat vooral de eenvoud in Taizé haar aanspreekt. Ze vindt de mensen in Taizé mooi. Door de eenvoud, de karige maaltijden, en dergelijke, gaat ze mensen mooier vinden, en daardoor ook zichzelf. Ze beschouwt zich-
Gespreksgroepen
zelf als niet-gelovige. De kerk, het zingen en de stiltes noemt ze als positieve aspecten van Taizé. Ze vindt Taizé ide-
D E E R VA R I N G > W AT B E L E E F T M E N D A A R ?
aal, maar ze is er zich van bewust dat deze wereld niet echt is. Het is niet de werkelijkheid. In Taizé heb je geen afleidingen en keuzes zoals je die in het echte leven hebt. Na een
Wat men in Taizé ervaart, blijkt onder andere uit de groeps-
week heeft ze dan ook sterk de behoefte om weer terug te
gesprekken van de school die iedere avond worden gehou-
keren naar de werkelijkheid.
den. Tijdens dit kringgesprek vertelt men wat men heeft gedaan, wat men leuk vond die dag, wat men vervelend
Zoals reeds eerder vermeld volgen de 15-16 jarigen een
vond, waar men mee bezig is. Wat men beleeft, blijkt even-
aangepast programma. Zij hebben ’s ochtends en ’s mid-
eens uit gesprekjes met verschillende leerlingen. Ook
dags een inleiding, gevolgd door (internationale) gespreks-
worden de dagelijkse praatgroepjes gevolgd. En tot slot zijn
groepjes. De inleiding wordt gedaan door een jonge broe-
er de logboeken. De school heeft twee logboeken die
der. Er wordt een kort stukje uit de bijbel voorgelezen. De
gedurende de Taizé-week circuleren onder de leerlingen.
broeder gebruikt bij zijn bijbeluitleg dagelijkse voorbeelden
Hierin schrijven zij wat hen bezighoudt.
die de jongeren aanspreken: verliefd worden, Britney Spears. Na de inleiding gaan de groepjes bij elkaar zitten.
PA G I N A 8
Tijdens de eerste groepsgesprekken van de school valt op
Het is de bedoeling dat men met elkaar praat over het ver-
dat de onderwerpen erg oppervlakkig zijn. Wanneer er door
haal dat de broeder verteld heeft en over de vragen op het
een docent gevraagd wordt wat men kwijt wil over Taizé tot
briefje dat men gekregen heeft. De vragen gaan zowel over
nu toe, wordt er vooral gesproken over de ‘werk-groepen’
algemene onderwerpen als direct over het geloof. Er zijn
en gespreksgroepjes. De ‘werk-groepen’ vindt men over het
bijvoorbeeld vragen als: ‘waar kunnen we Jezus vandaag
algemeen erg leuk. De gesprekgroepjes lopen bij sommigen
ontmoeten?’ en ‘ken je initiatieven waardoor hele arme
totaal niet, bij anderen wel. Er valt op dat er meestal niet
mensen geholpen worden? Hoe kunnen ze gesteund wor-
over God of geloof gesproken wordt. Andere opmerkingen
den?’. Wanneer een groepje gevolgd wordt, blijkt dat het
gaan over algemene dingen: de kunstmatige waterval in de
gesprek niet wil vlotten. De leerlinge uit Utrecht die
stiltetuin, de vissen in het meertje. Eén jongen vraagt
gespreksleider is, heeft besloten om een spelletje te doen.
waarom er alleen gesproken wordt over de ‘werk-groepen’
Na het spelletje wordt er geprobeerd om te praten. In dit
en praatgroepjes, waarom niet over de kerk. Hij vindt de
groepje zitten jongeren uit Nederland, Zweden en Litouwen.
kerk fantastisch. Daar zijn de andere jongeren het over het
Er wordt moeizaam over oppervlakkige onderwerpen
algemeen mee eens, alleen sommigen vinden het gezang te
gepraat: over school, vakanties, tradities. Het lukt niet om
lang duren. Volgens hen wordt te lang dezelfde zin her-
een gesprek op gang te houden. Iedereen is erg passief. Het
haald. Anderen vinden de stilte te lang. Wanneer een docent
lukt niet om te praten over oppervlakkige onderwerpen, en
vertelt dat de kerk buiten de diensten bedoeld is voor gebed
al helemaal niet over de bedoelde onderwerpen. Omdat het
en dat de broeders liever niet hebben dat er na de diensten
niet loopt, besluit men om weer een spelletje te doen.
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
Hieruit blijkt dat het communiceren niet goed gaat. Ook
‘Het is donderdag, wat gaat de tijd toch snel. In het begin
blijkt dat er niet over God of geloof gesproken wordt.
was Taizé erg wennen. Nu vind ik het echt heel leuk hier.
Hierbij rijst de vraag naar de oorzaak hiervan: is dit omdat
Mijn gespreksgroep is leuk, onze groep is leuk en het zingen
men niks durft te zeggen, omdat de Engelse taal een pro-
ook! De Oyak [het ‘café’, JT] vind ik ook echt leuk. Gister
bleem is, of omdat het onderwerp niet aanslaat? Tijdens de
tijdens de dienst dacht ik voor het eerst o,o,o wat leuk met
‘briefing’ die de gesprekleiders met een broeder hebben,
zijn allen zingen! Daarvoor begon ik het steeds op een
wordt er al op gewezen dat de mensen weinig zeggen.
bepaald moment te lang duren. Nu niet meer.’
Volgens de gespreksleider van het groepje werkt het niet om over onderwerpen als God en geloof te praten. Ze zegt
‘Ik zit in het Taizé-ritme geloof ik, maar ik vind dat er wel
dat niemand gelovig is in haar groepje. Een jongen uit een
veel op me afkomt. Een beetje teveel op het moment van wat
ander groepje zegt dat hij niet goed kan discussiëren in het
ik aankan.’
Engels. In het Nederlands kan hij dat wel. Ook zegt hij dat zijn groepje het nooit over de opgegeven onderwerpen
‘We hadden net bijbelintroductie van een heel aardige broe-
heeft. Ze doen vooral spelletjes.
der, maar het is zooo saai! Ik kan mijn gedachten er echt niet bijhouden en dwalen ze af naar (op dit moment voor
In de LOGBOEKEN wordt geschreven wat de jongeren
mij) belangrijkere gedachtes en gevoelens! Ik heb het de eer-
kwijt willen en wat hen bezighoudt. Ook hier veel oppervlak-
ste 2 dagen erg moeilijk gehad met wennen. Er waren een
kigheden, vooral aan het begin van de Taizé-week. Later
heleboel redenen voor. (…) Het praatgroepje liep vandaag
wordt het wat persoonlijker en diepgaander. Ook valt op dat
voor het eerst redelijk, ik durfde Engels te praten (wat voor
veel leerlingen moeten wennen aan Taizé. Wat ze eerst niks
mij nogal een opgave is) en het ging nog goed ook! En ik
vinden, vinden ze later in de week heel prettig. Enkele cita-
heb gevolleybald met allemaal Polen. (…) Eén ding heb ik
ten uit de logboeken illustreren dit:
hier al wel geleerd en dat is: volg je hart en je gevoel en het komt allemaal wel goed! Ik ben in ieder geval weer geluk-
‘Allereerst: Ik hoor een hoop gepraat over dat je zo zou ver-
kig!’
anderen op Taizé. Ik ben heel gelukkig met mezelf weet je, ik heb dus geen behoefte om mezelf te veranderen. Probeer
‘Ik voel me echt thuis hier, en zonder overdrijven, iedereen
dit a.u.b. niet, snappie?’
is hier lief voor elkaar. Ik weet niet hoe het kan, maar ja… nadenken kan ik al over genoeg andere dingen.’
‘Zondag. Eerste indruk:WAT is dit!?!? Bij nader inzien: Kan nog leuk worden.’
‘We zitten nu in de stilte in de kerk en dit doet me realiseren dat aan alles een einde komt en dat is ook eigelijk nogal
‘Ik vond de eerste dagen dat ik hier was erg saai, omdat we
verontrustend. Deze stilte, dit uur, deze dag en mijn tijd in
niet echt wat deden. En ik (die helemaal NIET gelovig ben)
Taizé en met jullie allemaal zal snel voorbij zijn en dan
vond het een beetje té.Veel met God en Jezus en het geloof
praten we in de verleden tijd en eigenlijk wil ik het gevoel
en zo. Nu, nadat we een eerste gesprekje hebben gehad, vind
dat ik nu heb altijd voelen.’
ik het weer leuker worden.’ ‘Ik ben trots op de kerk hier. Geen urenlange preken en veel ‘Het is hier verder wel lekker relaxed, je hoeft je geen zorgen
mooie liedjes. Ook de inrichting is cool dat wil ik thuis ook.
te maken.’
Vooral die stenen met die lichtjes erin.We zijn hier nu 3 dagen en nu begint het me duidelijk te worden waarom nie-
‘Het is de tweede dag. Ik vind het nog steeds niet geweldig
mand kan zeggen hoe het hier is. Het voelt mooi denk ik en
maar ik denk dat het nog wel leuker wordt. De praatgroep
dat is niet uit te leggen. Maar goed ik heb het leuk hier en
vind ik niks maar dat ligt aan de mensen die er zitten. Het
hoop de rest ook.’
middagvoedsel vond ik vandaag niet lekker. Maar gister vond ik het wel te eten. De kerkdiensten zijn te lang. Ik val
‘Ik zit nu ergens rond 2 uur in de kerk.Wie had dat ooit
steeds in slaap terwijl het best mooi is.’
gedacht. Ik, de hardnekkige atheïst (stoer hè). De spirituele openbaringen en drastische persoonsveranderingen laten zo PA G I N A 9
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
te zien nog even op zich wachten. Ik ben momenteel meer
het is serieuzer, diepgaander en persoonlijker. Er zijn veel
scheldwoorden aan het wisselen met Zweden dan dat ik mij-
emoties, verschillende mensen huilen. Sommige leerlingen
zelf aan een diepgaand onderzoek onderwerp. Anyway, de
zeggen dat ze zichzelf zijn tegengekomen, dat ze zichzelf
Zweden zijn cool, de stiltes niet indrukwekkend (te veel
hebben leren kennen. Ze zeggen dat ze in Taizé veel tijd heb-
kuchende mensen). Het voedsel wel puik, het opscheppen
ben om na te denken. Eén meisje zegt dat ze dingen heeft
puiker, het gezapige tempo fijn.’
kunnen verwerken in Taizé. Een ander zegt dat ze dingen heeft ontdekt waar ze aan wil werken, waar ze aan toe wil
‘De eerste keer was ik zo verschrikkelijk verliefd, dat het
komen. Een leerlinge vertelt dat zij in tegenstelling tot som-
een licht wierp over alles hier, zelfs verdriet en eenzaamheid
mige anderen geen problemen heeft en dus ook niets om
kregen weer betekenis. Ik weet inmiddels dat alle emoties die
over na te denken. Deze ervaring deelt een jongen met
je hier voelt, door de plek versterkt worden, waardoor je hier
haar: hij heeft Taizé oppervlakkig beleefd, hij heeft er niet
de meest pure, intense ervaringen kunt opdoen. Dat is
eens aan gedacht dat het ook diepgaander kon zijn.
belangrijk voor me, nog steeds. Een zelfde, soortgelijke ervaring ligt in dit jaar Taizé.Voor het eerst sinds maanden voel
Ook heeft men natuurlijk veel lol gehad, veel nieuwe con-
ik me vrij van alle angst. Ik voelde vrijheid in de meest
tacten gemaakt, vooral met jongeren uit het buitenland.
pure, intense zin van het woord. En ik wil niet denken aan
Sommige contacten met medeleerlingen zijn versterkt. Er
wat er zal gebeuren als ik weer thuis ben. Ik heb veel nage-
wordt gezegd dat het schema erg druk was, men had meer
dacht tijdens de diensten en minder gezongen. Dat had ik
vrije tijd verwacht. Verder vindt men dat iedereen zo sociaal
nodig. Ik weet nu waarom. Ik weet nu hoe mijn leven tot nu
is in Taizé, iedereen is lief voor elkaar. De groep wordt leuk
toe in elkaar zit, wat mijn relatie tot anderen is, en wat die
en lief genoemd. Eén meisje vertelt dat ze de eerste dagen
van hen met mij. Ik ben klaar voor de toekomst. Dat had ik
verschrikkelijk vond, ze wilde graag naar huis, ze vond het
nodig. Dat heb ik nog steeds nodig. Dit moet zijn wat nog
stom. Maar later is ze het leuk gaan vinden. Een jongen ver-
trekt in Taizé: deze emotionele intensiteit, mogelijk door de
telt dat hij aandacht van zijn medeleerlingen gemist heeft,
eenvoud van het leven hier.’
daar is hij verdrietig om. Wanneer er iemand emotioneel wordt en moet huilen, wordt hij of zij direct getroost door
Ook het geloof blijkt aan bod te komen. Ook al praat men
een stel anderen.
er in de groepjes niet of nauwelijks over, er wordt wel degelijk over het geloof nagedacht:
Wat opvalt tijdens dit groepsgesprek, is dat slechts 2 van de 66 deelnemers expliciet iets over het geloof zeggen. De een
‘Was de wereld maar als een kerk, maar dan zonder God.
zegt dat ze weer eens heeft gebeden, de ander is over God
Vol stilte en tegelijkertijd zang. Vol zelfvertrouwen en hoop
gaan nadenken en over wat God voor haar betekent.
om de toekomst te veranderen. Dat is dan wel weer vreemd aan het geloof. Je bidt tot God om te vragen of hij alles beter kan maken. Typisch, de enige die kan doen wat hij wil
GESPREK MET EEN BROEDER
ben jezelf en de kerk staat dan voor vertrouwen en geloof, maar voor God en niet voor jezelf, of bidt men dan voor
Het lijkt erop dat er niet veel interesse is bij de jongeren in
meer zelfverzekerdheid? Ik snap het niet. Maar er zijn wel
God en geloof. Het tegendeel blijkt echter het geval te zijn
meer dingen die ik niet begrijp.’
wanneer er een gesprek plaatsvindt met broeder Rob, een Nederlandse broeder in Taizé. De avondmaaltijd wordt
Op zaterdag, de laatste volle dag, is er een speciaal groeps-
genuttigd in het bijzijn van deze broeder. Van tevoren heeft
gesprek van de school. Er wordt meer tijd voor uitgetrok-
de groep vragen voorbereid. Tijdens het gesprek blijkt dat er
ken, er wordt een rustige plek uitgezocht en er is meer aan-
juist ontzettend veel interesse is in het geloof.
dacht voor elkaar. Er wordt een olielampje doorgegeven en
PA G I N A 1 0
je mag praten als je het lampje in handen hebt. De anderen
Wat opvalt is dat er erg veel vragen zijn over God, het
moeten op dat moment stil zijn. Zoals gezegd, is het de laat-
geloof, de bijbel. Er zijn heel veel theologische vragen.
ste dag in Taizé, men kan terug kijken op de belevenissen
Blijkbaar houdt het geloof en God de jongeren toch wel
van afgelopen week. Dit groepsgesprek is duidelijk anders:
bezig. Het werkt niet om er ‘verplicht’ met leeftijdsgenoten
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
over te moeten praten. Met een broeder, die een vertegen-
‘Ik houd van kerken, zelfs als er 1000 mensen inzitten, De
woordiger is van het geloof, zijn de jongeren bijna niet te
rust en tegelijk de drukte zijn heerlijk. Ik wil hier nooit meer
stoppen. De onderwerpen die besproken worden, zijn het
weg…helaas..morgen…. I’ll miss you Taizé… but see you
geloof, de bijbel en homoseksualiteit, de schepping en de
next year!!!’
evolutietheorie, het goede en het slechte en de verhouding tot God, het beeld van God als man of vrouw, de vraag
‘Ik voel me niet blij. Ik voel me niet verdrietig. Ik voel me
waarom God de mens geschapen heeft, de betekenis van de
moe. Ik voel me leeg. Mensen om me heen hebben al lief-
duivel, het eeuwige leven, het bidden van de broeder tij-
desverdriet. Mijn enige kussen zijn op de wang geweest bij
dens de stilte, en nog veel meer.
een heel stom Pools spel. Mensen om me heen vrezen het om bepaalde anderen te zien, omdat ze ruzie met hen heb-
Tijdens dit gesprek blijkt niet alleen dat er veel interesse is
ben maar toch om hen geven. Ik heb geen vrienden zo
bij de leerlingen voor het geloof en God, maar ook dat meer
dichtbij dat ik kapotga van verdriet als ze me gaan haten.
jongeren met het geloof bezig zijn dan in eerste instantie
Mensen nemen emotioneel afscheid van hun buitenlandse
lijkt. Zo vertelt een jongen, niet de eerder geciteerde zanger,
vrienden. Ik wist pas gisteren namen in mijn groepje en
dat hij vaak tot ’s avonds laat in de kerk zit. Hij vertelt:
daarbuiten ken ik niemand. Echt, wat doe ik hier?’
‘Ik kijk, naar de mensen en naar de kerk. Ik kijk naar mezelf,
‘Ik ben vanavond de kerk uitgevlucht. Ik had ‘r ff genoeg
naar wat ik voel. Ik luister naar de stilte, dat doe ik het liefst.
van. ff = in ieder geval tot volgend jaar dus, want ik kom
Als er gezongen wordt, luister ik daar naar. Soms vraag ik
niet meer in de kerk. Ik ben blij dat we weg gaan hier, ik heb
wat aan God, maar dat heeft weinig zin, dus dan vertel ik
genoeg christendom gehad.
meestal wat tegen God.’
Ik weet weer waarom ik geen christen ben.’
Als het niet verplicht is, wil - en kan - men blijkbaar wel over
‘Taizé was (jammer genoeg gaan we zo meteen) zwaar
God en geloof praten, dan wil men wel in de kerk zitten.
geweldig. Gespreksgroepjes waren cool en zeer gezellig. (…) Taizé is geweldig maar het heeft als effect wel dat alles wat vervelend is, wat vroeger gebeurd is, terug komt en niet
W AT H E E F T M E N E R A A N OP KORTE TERMIJN?
zo'n beetje ook. Daar heb ik het heel erg moeilijk mee gehad de laatste Taizé dagen. Maar je kunt het ook altijd weer kwijt op verschillende plekken. Dat kan alleen zijn, bij-
Na het emotionele groepsgesprek van zaterdagmiddag en
voorbeeld een beetje op jezelf wandelen in de stilte tuin.
het gesprek met broeder Rob, is er nog meer in het logboek
Maar je kunt ook bij je vrienden terecht wat niet altijd werkt
geschreven. Het is tijd voor afscheid van Taizé, de kerk en de
omdat ze niet weten wat er in jezelf/jou speelt. Ook al leg je
mensen. Tijd voor een terugblik. Zondagochtend zal de
het zo gedetailleerd mogelijk uit, er blijft altijd onbegrip bij
groep vertrekken:
sommige punten en het gevoel erbij is anders. Maar dankzij Taizé heb ik ook gemerkt wie echte vrienden zijn en die echt
‘Zozo,…. het is nu de avondmis op zaterdag en ik ben
naar je willen en zullen luisteren. Ik heb ook nieuwe vriend-
relaxed. Een heerlijk gevoel om vrij te zijn en zonder angst.
schap erbij gekregen, of dat is versterkt. En dat is niet alleen
Dit gevoel heb ik al vanaf het groepsgesprek van school,
internationaal maar zelfs ook nog binnen onze groep. Ik heb
dus de ontstorting is waarschijnlijk nabij.’
veel geleerd in Taizé in 2 opzichten. Ik heb vanaf een ander perspectief naar het geloof van God/Jezus e.d. leren kijken.
‘Het is nu stilte, maar het vreemde is dat het in mijn hoofd
Maar ik heb ook geleerd om minder naar mezelf te luiste-
nu weer alles behalve stil is. Als je me vannacht zoekt, kijk
ren. Niet naar wat ik denk, maar wat ik voel, luisteren. Ga de
dan eens in de kerk of je een snurkend hoopje ziet liggen.
weg die je gevoel wil dat je neemt, en niet naar wat er in je
Por dan even in mijn zij en misschien heb ik voordat we
hersentjes rond gaat. 1 ding wat voor mij in ieder geval
weggaan nog wel een goed gesprek gehad. Als je me wak-
belangrijk was, was muziek. Als het mijn eigen muziek niet
ker kan krijgen tenminste. Ik houd van de stilte, rust en
was, was het de kerkmuziek wel. Hier vond ik mijn rust in.’
vrede.’ PA G I N A 1 1
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
‘Het was een mooie week met wat tranen van geluk en lol.’
(minimaal 1) wondertje naast me. De persoon zei niets en zat er gewoon, dat was gewoon heel speciaal voor me en ik
‘Ik ben wel tevreden, blij, tot rust gekomen, verliefd gewor-
zal dat ook niet vergeten. Dank aan alles toen die avond.
den, voldaan, moe en zeker niet verdrietig. Ik heb met volle
(…) Ik ben niet gelovig. Maar daarom juist geïnteresseerd
teugen genoten van deze week.’
en open voor alles. Mijn beeld van Jezus, het Christendom, God is ook niet drastisch veranderd. De kerk zelf vond ik
‘Dit was de vreemdste week van mijn leven: verdriet,
prachtig. Ik heb niet echt gezongen, vooral geluisterd, geke-
vreugde, leegte, volheid en dan maar het evenwicht vinden.
ken en onderzocht. Bepaalde momentjes krijg ik kippenvel
Soms leek alles net een droom met gevoelens die constant
en andere momentjes erger ik me dood (telefoons in de
wisselen. Ik heb veel over mezelf geleerd hier en volgend
stilte, dergelijke, niet het hoesten trouwens).’
jaar wil ik daarmee verder gaan.’ ‘Het is voor mij een moeilijke week geweest met veel emo‘Ik heb een heel dubbel gevoel over deze week. Zondag was
ties, maar hier kom ik weer tot rust. Zoals ik bij het lampje
balen, maar tot +/- woensdag was het geweldig. De dagen
heb gezegd kan ik nog niet zo goed over alles nadenken. Ik
erna moest ik soms huilen, soms met reden, vaak zonder
weet nu wel al dat het uiteindelijk een goeie tijd is geweest.’
reden. Het was een moeilijk jaar en ik denk dat dat eruit kwam. En ik moet eerlijk zeggen dat ik juist heel blij was dat
‘Rust, ik heb vooral veel rust gehad. Ik heb nu een beetje
ik moest huilen want ik krop alles op en loop verder, terwijl
het gevoel dat ik van een afstandje heb zitten kijken naar
dat de laatste tijd niet meer uit de houden was. Ik wil uit
Taizé, ik heb meegedaan maar echt het gevoel gehad? Ik
Taizé een stukje rust meenemen, omdat ik heel druk ben
weet het niet. Ik heb ook niet echt veel mensen leren ken-
geweest.’
nen. Wel leuke gesprekjes gehad maar toch vooral oppervlakkig. Nou ja, ik weet wat ik voor volgend jaar wat meer ga doen.’
DE DOCENT Ook voor de docent is Taizé een hele belevenis. De docentenrol blijft gehandhaafd, hetgeen belangrijk is voor het bieden van begeleiding aan de leerlingen, maar tegelijkertijd wordt de interactie tussen docent en leerling persoonlijker. Hierdoor komen leraar en leerling meer op gelijke voet te staan. Zo hebben de docenten het bijvoorbeeld openlijk over hun karaktereigenschappen wanneer ze zich voorstellen:
‘Ik ben eerlijk, trouw, goedlachs, spontaan, relaxed, extravert, zelfbewust, en ook introvert, beschouwend, zwijgzaam, zeer gesteld op privacy, een perfectioniste, maar ik ben ook
In de kerk
lawaaiig, druk, een aandachtswolfje, lui, onzeker.’ ‘Op weg naar Taizé maakte me al niet meer uit wat het was, ik was weg. Daar ging het om. Ik zou even 10 dagen vrij zijn
Tijdens de groepsgesprekken van de school, tijdens per-
van alles. Dat had ik nodig. Ik had geen verwachtingen.
soonlijke gesprekken met leerlingen en in de logboeken
Althans voor zover ik weet. Gelukkig. Ik had dus ook een
delen de docenten soms hun ervaringen en emoties. In Taizé
heel mooie week met, zoals iedereen bijna zegt, veel emo-
blijken leraren ineens ook vol twijfel, onzeker, emotioneel,
ties. Gewoon minimaal een uur gehuild om alles, dat wel. Ik
open of grappig. Hierdoor worden de leraren meer ‘mens’
heb gewoon open enzo gehuild. Zomaar omdat ik me zo
en scheppen zij een open sfeer.
ontzettend ongelukkig voelde. Toen zat er trouwens ook PA G I N A 1 2
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
‘Elke Taizé-reis is weer anders. De eerste keer was een over-
ben aan de reis naar Taizé. Als voorbeelden worden
weldigende ervaring, maar ook eentje waar ik na afloop niet
genoemd het makkelijker contact maken met mensen, mak-
meer precies wist wat er allemaal met me gebeurd was. Het
kelijker openstaan voor anderen. Sommigen hebben aan de
was allemaal heel mooi en inspirerend, maar ook overwel-
reis blijvende (internationale) contacten overgehouden. Met
digend en emotioneel.’
vrienden die ook mee waren naar Taizé heeft men een betere band gekregen. Men heeft veel over anderen
Deze verschuiving in de verhoudingen kan ook na Taizé nog
geleerd. Iemand vindt dat hij rustiger is geworden en deels
stand houden:
meer mensenkennis heeft gekregen, hij heeft eerder begrip voor mensen. Voor sommigen was het een beginpunt van
‘(…) en om dan weer door het jaar heen een stukje van dat
veel meer ontwikkelingen; men heeft wat spiritualiteit mee-
vele over te dragen in de dagelijkse lessleur van de rest van
genomen, en eenmaal thuis bleek dat weer een beginpunt
het schooljaar zo van: je gedraagt je nu wel als een leerling
van nog meer beslissingen. Ook wordt genoemd dat men
en ik als een leraar, maar eigenlijk liggen de verhoudingen
zich bewuster van zichzelf en zijn plek in de wereld is
zoals in Taizé. Alleen vergeten we dat soms.’
geworden. Men gaat op een andere manier naar zijn dagelijkse leven kijken. Men heeft zichzelf beter leren kennen en is vriendelijker, behulpzamer, spontaner, opener, makkelij-
D E O U D - D E E L N E M E R S – W AT H E E F T M E N ERAAN OP LANGE TERMIJN?
ker, geduldiger en zelfverzekerder geworden. Er wordt gezegd: ‘hoe je over geloof denkt is veranderd, ik heb het Christendom op een positieve manier ervaren.’ Een ander
Om de effecten van Taizé op langere termijn te onderzoeken,
heeft interesse in vrijwilligerswerk gekregen en is vervol-
is er een groepsgesprek georganiseerd met oud-deelne-
gens ook vrijwilligerswerk gaan doen. Wat men er eveneens
mers. Zoals eerder vermeld, zijn dit ex-leerlingen van de
aan gehad heeft, is dat men weet wat stilte en rust is, dat
school die enkele jaren geleden met de Taizé-reis zijn mee
men dat ervaren heeft. En dat men vervolgens een deel van
geweest. Dit gesprek vond plaats in hun oude school in het
de rust meeneemt naar huis.
midden van het land. Over het algemeen zijn deze oud-deelnemers anders tegen Allereerst is er gekeken naar hun religieuze achtergrond.
het geloof aan gaan kijken na hun bezoek aan Taizé. Men
Deze was niet eenduidig, maar de meerderheid noemt zich-
zegt meer over het geloof te weten te zijn gekomen, men
zelf niet religieus. Wel denken veel van de oud-deelnemers
noemt het een verrijking van kennis. Men heeft meer inzicht
dat er ‘iets’ is.
gekregen, en meer begrip. Er is meer tolerantie ten opzichte
Over het algemeen is iedereen toentertijd meegegaan naar
van het geloof. Men is positiever naar het geloof gaan kij-
Taizé uit nieuwsgierigheid. Ze hadden er leuke verhalen
ken. Men heeft zich er meer voor opengesteld, men is het
over gehoord of waren overgehaald door de leraar. Wat het
geloof serieuzer gaan nemen en men heeft meer respect
meeste indruk maakte in Taizé komt overeen met het verslag
gekregen voor het geloof. Men is niet anders gaan geloven.
van de deelnemers van dit jaar: het zingen, de kerk, de licht-
Iemand zegt rituelen meer te zijn gaan waarderen. En men
jesmis, de saamhorigheid, de werkgroepjes, de vele natio-
heeft gezien dat geloof onderdeel kan zijn van het normale
naliteiten en de rust. Maar ook noemt men het afgesloten
leven. Het is niet alleen iets voor oude mensen. Eén per-
zijn van de wereld, het hebben van een tijdloos gevoel dat
soon zegt dat het geloof onzin is. Volgens hem is het van
ontstaat door het dagelijkse ritme. Een gevoel van gelijk-
origine goed, maar is het door de mensen zelf verpest.
heid. Het is een andere wereld: voordringen is bijvoorbeeld niet erg meer. Mensen gaan sociaal gedrag vertonen, jonge-
Men twijfelt over het antwoord op de vraag of het bezoek
ren steken elkaar aan. Het lijkt bijna of men doet wie het
aan Taizé van betekenis is geweest voor de bepaling van de
meest sociaal kan zijn. Men ervaart een bijna onvoorwaar-
levensbeschouwing. De oud-deelnemers vinden het moeilijk
delijke gastvrijheid. De sfeer straalt openheid en respect uit.
te zeggen of dit zo is. Eén zegt dat het niet doorslaggevend
In Taizé ga je terug naar de kern, naar iets basaals.
is geweest. Een ander zegt dat het bezoek van grote invloed op zijn spiritualiteit is geweest, maar dat het niet om zulke
Alle oud-deelnemers hebben het idee dat ze wat gehad heb-
concrete keuzes gaat als de vraag veronderstelt. Er wordt PA G I N A 1 3
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
gezegd dat men anders tegen mensen, vriendschappen en
komen te staan: in Taizé wordt alles vergroot, komt alles aan
relaties aan is gaan kijken. Men is toleranter geworden. Ook
het licht.
heeft men zelfinzicht kunnen ontwikkelen. Verder zegt een persoon dat het bezoek aan Taizé meer van betekenis is
Volgens de oud-deelnemers heeft de reis zeker betekenis
geweest voor de bepaling van haar levenshouding dan van
gehad voor de school als gemeenschap. De Taizé-groep is
haar levensbeschouwing. Ze zegt dat dit elkaar wel raakt.
onderling hechter geworden, er is een sterkere gemeen-
Als levenshouding noemt ze bijvoorbeeld het stilstaan bij
schap ontstaan. Mensen binnen de school voelen zich meer
dingen. Een ander is haar eigen geloof serieuzer gaan
verbonden. De reis geeft veel extra’s aan de school.
nemen, ze heeft zich opengesteld om te mogen geloven.
Levensbeschouwing is niet meer zo’n taboe op school. Taizé
Taizé wordt een katalysator genoemd, het start iets waar je
heeft een ‘bedje’ gevormd voor andere initiatieven, zoals de
misschien wat aan hebt. Taizé zal volgens de oud-deelne-
‘crypte’, een stilteplek op school. De deelnemers leren om
mers echter alleen een goed effect hebben als je vrijwillig
beter om zich heen kijken, om meer respect te tonen. Ook
gaat en er geen beloning van de school tegenover staat.
leren ze dat het niet erg is om een ander te helpen. Misschien is er wel een kloof tussen de Taizé-gangers en de
Voor de meeste oud-deelnemers heeft het bezoek aan Taizé
leerlingen die niet gaan. Maar toch is er geen echte tweede-
de interesse voor levensbeschouwelijke vragen beïnvloed,
ling tussen leerlingen volgens deze oud-deelnemers. Wel is
maar deze invloed is volgens hen niet diepgaand. De reis
het begrip ‘Taizé-alto’s’ ontstaan: een bijnaam die andere
heeft vormgegeven, kleur gegeven. Het bezoek heeft het iets
leerlingen hebben bedacht voor de Taizé-gangers.
gemakkelijker gemaakt om bepaalde onderwerpen te bespreken. Het bezoek aan Taizé heeft voor een zekere open-
Sommige oud-deelnemers geven aan dat het moeilijk is om
heid gezorgd die je in staat heeft gesteld om alles te kunnen
altijd concreet en ‘to the point’ aan te geven wat Taizé op
vragen. Sommigen vonden in Taizé de ruimte en tijd om
allerlei punten van je leven écht heeft betekend. Wel zijn er
over zichzelf en hun leven na te denken. Daarna is men
soms heel onverwachte concrete herinneringen, zoals de rij
meer gaan reflecteren op de manier van leven en is men
voor het eten die heel gemoedelijk was.
meer aan zichzelf gaan denken. Een vraag waarop je antwoord vindt in Taizé is bijvoorbeeld wat godsdienst precies
‘Ik was vergeten dat religie ook nog een rol speelde in Taizé,
inhoudt. Godsdienstles zou hetzelfde effect kunnen hebben.
pas tijdens dit gesprek, door jouw vragen, werd me dat weer duidelijk. Levensbeschouwing wist ik nog wel, maar reli-
Tijdens de reis wordt door verschillende deelnemers gezegd
gie… nee.’
dat je in Taizé zelfkennis en zelfvertrouwen opdoet. Sommigen zeggen dat je met jezelf geconfronteerd wordt.
‘In Nederland ben je zo dicht bij een kabeltelevisie, in Taizé
Is dit bij deze oud-deelnemers ook het geval? En is dit blij-
hoef je niets te ontwijken.’
vend? De aanwezige oud-deelnemers bevestigen dat je in Taizé met jezelf geconfronteerd wordt en dat je daardoor
‘Levensbeschouwelijk heeft het voor iedereen wel invloed
zelfkennis opdoet. Taizé is een goede plek om over jezelf na
gehad.’
te denken en om met anderen in contact te komen. Sommige mensen krijgen meer zelfvertrouwen om in groe-
‘Je weet niet wat je overkomt de eerste keer, maar je doet het
pen te praten, om mensen aan te spreken en sommigen
wel allemaal, dat maakt het speciaal.’
hebben geleerd om makkelijker over zichzelf te praten. Je wordt geaccepteerd in Taizé en dat voelt goed.
‘Voor sommigen is het heel emotioneel, voor anderen niet. Soms lijkt het massahysterie.’
De internationale contacten die tijdens de Taizé-reis worden gemaakt, zijn vaak niet blijvend. Soms wordt er nog met
‘De verhalen scheppen verwachtingen: een docent was de
mensen in het buitenland geschreven. Vaak heeft men beter
verwachtingen aan het kleuren en speelde er erg op in.’
en intensiever contact gekregen met mensen binnen de groep. Dit contact blijft meestal bestaan. Er wordt gezegd dat vriendschappen en relaties tijdens de reis onder druk PA G I N A 1 4
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
T R A D I T I O N E E L L E R E N V E R S U S E R VA R I N G S L E R E N De betekenis van de spirituele ervaring van de Taizé-gangers
onderzoek spelen herhaling en emotie een belangrijke rol in
kan afgezet worden tegen de meer traditionele, klassikale
het voortbestaan van religieuze belevenissen. Vroeger
benaderingen die in het godsdienstonderwijs centraal
zorgde de kerkdienst voor wekelijkse herhaling en emotio-
staan. Zoals hierboven te lezen is, is het bezoek aan Taizé
nele beleving, hetgeen nu niet meer het geval is.
wel degelijk van belang voor het godsdienstonderwijs en
Tegenwoordig speelt herhaling nauwelijks meer een rol,
de persoonlijke ontwikkeling van de leerling. De leerlingen
omdat men niet meer naar de kerk gaat. Vroeger speelde
komen direct in contact met het geloof. Ook niet-gelovigen
emotie een grote rol bij rituelen zoals communie en biecht.
worden geconfronteerd met de religieuze praktijk. Men zegt
Het is moeilijk voor de kerk om iets emotioneels te bieden
zelf dat men ervan heeft geleerd: de deelnemers zijn meer
in deze tijd; de kerk moet concurreren met een overdaad
over het geloof te weten gekomen, en men heeft meer
aan emoties in het dagelijks leven van de jongeren. Het
inzicht en begrip gekregen. Ook wordt er, door de confron-
leven van alledag is doorspekt met emotie, sensualiteit,
tatie met het christelijke geloof, actief nagedacht over de
belevenissen en sensatie. De kerkelijke beleving daarente-
eigen geloofsovertuiging. Aan de andere kant zegt een oud-
gen gaat zelden gepaard met emotie, waardoor verveling
deelnemer dat godsdienstles hetzelfde effect zou kunnen
optreedt.
Rijen voor het eten
hebben. Wanneer iets geen praktische betekenis of emotionele De grootste verschillen tussen traditioneel leren en erva-
lading heeft, wordt het snel vergeten. De kennis van taal bij-
ringsleren zijn de verplichte deelname aan de traditionele
voorbeeld is direct afhankelijk van de dagelijkse toepassing
godsdienstles, tegenover de vrijwillige deelname aan het
ervan. Het geheugen wordt ondersteund door cues op
bezoek aan Taizé. De traditionele, klassikale benadering is
meerdere niveaus: door emotie en praktijk, en niet alleen
genormeerd, het ervaringsleren autonoom. Verder speelt bij
door denken. Doen en voelen zijn belangrijk. Wanneer tij-
het klassikale godsdienstonderwijs herhaling een grote rol,
dens de godsdienstles alleen sprake is van leren zonder
vindt het in groepsverband plaats en op steeds dezelfde
emotie en dagelijkse toepassing, zal het geleerde snel weer
plek. Bij het ervaringsleren gaat het om een eenmalige erva-
vergeten worden. Emotie is een heel belangrijke cue.
ring (het bezoek aan Taizé), beleeft men het individueel en
Eenmalige, emotievolle, spirituele ervaringen, zoals bijvoor-
op verschillende plekken.
beeld een bezoek aan Taizé, worden in het lichaam vastgelegd en daardoor gemakkelijker onthouden.
De Taizé-belevenis kan gebruikt worden in de godsdienstles, maar als zodanig is ze meer een alternatief voor de dagelijkse religieuze praktijk. Volgens godsdienstpsychologisch PA G I N A 1 5
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
S A M E N V AT T I N G heeft het bezoek aan Taizé gevolgen voor de school: er is Concluderend uit de verhalen van de oud-deelnemers,
door het bezoek aan Taizé ruimte ontstaan voor andere ini-
draagt het bezoek aan Taizé bij aan de ontwikkeling van
tiatieven, zoals de ‘crypte’, een stilteplek op school, welke
bepaalde vaardigheden. Men noemt sociaal gedrag, makke-
voor iedereen toegankelijk is. Ook leren de deelnemers van
lijk contact maken met andere mensen, openstaan voor
de reis om beter om zich heen te kijken, om meer respect te
anderen. Men is vriendelijker, behulpzamer, spontaner, ope-
tonen. Ze leren dat het niet erg is om een ander te helpen.
ner, makkelijker, geduldiger en zelfverzekerder geworden.
Dit komt de school als sociale gemeenschap ten goede.
Men heeft meer inzicht en meer begrip gekregen wat betreft het geloof. Er wordt gezegd dat men anders tegen mensen,
De betekenis van de reis wat betreft keuzes en de bepaling
vriendschappen en relaties aan is gaan kijken. Men is toler-
van de levensbeschouwing is niet zo groot. Het gaat niet
anter geworden. Ook heeft men zelfinzicht kunnen ontwikke-
zozeer om concrete keuzes waar Taizé invloed op heeft. De
len. Wat betreft het communiceren van levensbeschouwe-
reis kan wel van invloed zijn op de spiritualiteit van de deel-
lijke vragen, heeft het bezoek het iets gemakkelijker
nemers. Voor sommigen was het een beginpunt van veel
gemaakt om bepaalde onderwerpen te bespreken, het heeft
meer ontwikkelingen; men heeft wat spiritualiteit meegeno-
voor een zekere openheid gezorgd dat je alles kan vragen.
men, en eenmaal thuis bleek dat weer een beginpunt van
Het onderwerp levensbeschouwing, voorheen een taboe op
nog meer beslissingen. Ook wordt genoemd dat men bewus-
school, is bespreekbaar geworden.
ter van zichzelf en zijn plek in de wereld is geworden. Men gaat op een andere manier naar zijn dagelijkse leven kijken.
Wat betreft het vormend aspect, de interesse voor en de
Eén persoon vertelt dat het bezoek aan Taizé meer van bete-
betrokkenheid bij levensbeschouwelijke vragen, heeft Taizé
kenis is geweest voor de bepaling van haar levenshouding
een bijdrage geleverd. Het bezoek aan Taizé heeft de inte-
dan van haar levensbeschouwing. Ze zegt dat dit elkaar wel
resse voor levensbeschouwelijke vragen beïnvloed, al is
raakt. Als levenshouding noemt ze bijvoorbeeld het stilstaan
aan gemeen-
deze invloed niet van grote omvang. Het heeft de interesse
bij dingen. Een ander heeft interesse in vrijwilligerswerk
wel vorm en kleur gegeven. Men zegt op een andere manier
gekregen en is vervolgens ook vrijwilligerswerk gaan doen.
schapszin en
naar het dagelijks leven te zijn gaan kijken. Er is meer toler-
Het bezoek aan Taizé draagt bij
antie ten opzichte van het geloof. Men is positiever naar het
gemeenschapsbeleving
geloof gaan kijken. Men heeft zich er meer voor opengesteld, men is het geloof serieuzer gaan nemen en men heeft
A A N DAC H T S P U N T E N
meer respect gekregen voor het geloof. Men is niet anders gaan geloven. ‘Hoe je over geloof denkt is veranderd, ik heb
Het mag duidelijk zijn dat er genoeg reden is voor een
het Christendom op een positieve manier ervaren.’ Eén per-
school om een reis naar Taizé te organiseren; zo’n reis levert
soon zegt dat ze haar eigen geloof serieuzer is gaan nemen,
zeker wat op en heeft een aanvullende functie in de ontwik-
ze heeft zich opengesteld om te mogen geloven. Sommigen
keling van de leerlingen. In Taizé worden de jongeren seri-
vonden in Taizé de ruimte en tijd om over zichzelf en hun
eus genomen, er wordt naar hen geluisterd. Ze krijgen
leven na te denken. Daarna is men meer gaan reflecteren
ruimte en ze krijgen verantwoordelijkheden. Kortom, ze
op de manier van leven, is men meer aan zichzelf gaan den-
worden voor vol aangezien. Er wordt een nadrukkelijk
ken. In Taizé vindt men antwoord op de vraag wat gods-
beroep gedaan op het sociale gevoel. Wel moeten docenten
dienst precies inhoudt.
erop letten dat ze de verwachtingen van de leerlingen niet te veel kleuren. Hierdoor kan het zo zijn dat de jongeren
De reis heeft positieve gevolgen voor de school als gemeen-
gaan ‘wachten’ op een bepaalde ervaring en is er geen
schap. Het bezoek aan Taizé draagt bij aan gemeenschapszin
onbevangenheid waarmee ze het gevoel en de gebeurtenis-
en gemeenschapsbeleving. Dit heeft echter vooral betrek-
sen over zich heen laten komen.
king op de docenten en leerlingen die mee zijn geweest
PA G I N A 1 6
naar Taizé. Deze groep is na de reis onderling hechter, het is
Het lijkt vervolgens wezenlijk dat de leerlingen vrijwillig
een sterkere gemeenschap geworden. Mensen binnen de
deelnemen aan een reis naar Taizé. Wanneer het gevolg
school voelen zich verbonden. Maar ook buiten deze groep
daarvan is dat weinig leerlingen deelnemen, is dit toch te
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
prefereren boven verplichting of beloning. Wanneer de jon-
lingenbespreking. Zij bespreken de toestand van de indivi-
geren vrijwillig gaan, zullen ze zich minder verzetten tegen
duele leerlingen en gaan na of een van hen de desbe-
alles wat er gebeurt, zal er enige interesse bij hen zijn en
treffende leerling gezien of gesproken heeft. Indien nodig,
zullen ze meer openstaan voor de ervaring. Dat dit niet het
zoekt een van hen iemand op wanneer het niet zo goed lijkt
geval is wanneer men verplicht naar Taizé moet, werd
te gaan. Iedere leerling heeft een van de vier leraren toege-
bevestigd door een groep Duitsers. Zij wekten de indruk dat
wezen gekregen als persoonlijk aanspreekpunt. Ook is er
zij verplicht in Taizé aanwezig waren. Zij leken ongeïnteres-
iedere dag een plenaire bijeenkomst. Hierbij komt de hele
seerd en niet gemotiveerd om mee te doen met het geheel.
groep bij elkaar. De jongeren zien en spreken elkaar. Zo
Wanneer de jongeren compensatie of een beloning krijgen
blijft de groep bij elkaar, terwijl iedereen toch de vrijheid
voor hun deelname aan de reis naar Taizé, komt het provis-
heeft om zijn of haar eigen weg te gaan. De tentjes van de
orische karakter in het geding. Een beloning druist in tegen
groep staan bij elkaar. Dit alles lijkt mij erg belangrijk.
de filosofie van Taizé. Uit onderzoek is gebleken dat wan-
Wanneer men als school zo’n reis organiseert, moet men de
neer jongeren beloond worden voor een taak die zij leuk
leerlingen tijdens het verblijf blijven begeleiden. Sommigen
vinden, zij deze taak minder leuk en interessant gaan vin-
jongeren weten niet hoe ze met bepaalde zaken, vragen,
den. Het geven van een beloning of compensatie in termen
confrontaties of emoties om moeten gaan en dan is het
van studie-uren of iets dergelijks, is dus niet aan te bevelen.
belangrijk dat er de nodige aandacht voor hen is. Tenslotte wordt het aanbevolen een overgangsperiode te
Omdat slechts een klein aantal leerlingen deelneemt aan de
realiseren, een soort van ‘cooling-down’ tussen Taizé en
reis, verdient het een overweging om de Taizé-ervaring te
thuis. Veel leerlingen geven aan dat ze dit erg prettig vin-
communiceren naar de docenten en leerlingen binnen de
den. Ter afsluiting van de reis naar Taizé ging onze groep na
school die niet naar Taizé zijn geweest. Wanneer men de
afloop twee dagen in Noord-Frankrijk kamperen:
Men gaat op een andere manier naar zijn dagelijkse leven kijken
ervaring uitdraagt, wordt voor de school het maximale uit deze ervaring gehaald. Ook dient men erop attent te zijn dat
’Vooral na het groepsgesprek van school gisteren is het leuk
er geen tweedeling binnen de school ontstaat tussen Taizé-
om nog even met z'n allen bij elkaar te zijn.’
gangers en niet-deelnemers. Het is van belang dat men de niet-deelnemers niet buitensluit. Dit kan men voorkomen
Men vindt het fijn dat men niet meteen weer terug in de
door ook hier op het collectieve niveau ervaringen en infor-
‘werkelijkheid’ komt, maar dat men een overgangsperiode
matie over Taizé uit te wisselen.
heeft. Zo kan men even bijkomen en kan men de intensieve
Eveneens is het belangrijk om de leerlingen in Taizé niet uit
periode die men met de groep meegemaakt heeft, rustig
het oog te verliezen. Men raakt al snel verloren in de massa.
afbouwen en enigszins afsluiten.
De leraren van deze groep hebben in Taizé iedere dag leer-
PA G I N A 1 7
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
M E T D E S C H O O L N A A R TA I Z É ? TON JANSEN
Sinds een aantal jaren heeft een toenemend aantal scholen
Een Taizéweek begint op zondag, als in de zomermaanden
moderator
ervaring met het organiseren van een reis naar Taizé. Keer
duizenden gasten per week arriveren (en vertrekken). Op
St.-Bonifatiuscollege, Utrecht
op keer blijkt Taizé ook voor niet-gelovige Nederlandse jon-
zondag en maandag kan het wel even wennen zijn : het lijkt
geren, die met hun school komen, een plek waar zij zich
wel of je overal eindeloos voor in de rij moet staan, je krijgt
welkom weten en thuis voelen. Voor begeleiders is een
de indruk dat je van het kastje naar de muur wordt verwe-
week in Taizé een uitgelezen gelegenheid om de leerlingen
zen en van de wal in de sloot loopt, misschien moet je de
te ontmoeten op een ander niveau en eens aan den lijve
eenvoud van de maaltijd en de wijze van distribueren nog
mee te maken wat jongeren nog meer bezielt.
leren waarderen, veel jongeren worden direct geraakt door
In dit stukje bied ik een aantal tips, aanraders en afraders
de vieringen in de kerk, maar voor anderen duurt de stilte
aan, gebaseerd op de ervaringen die we met Sint
de eerste keren wel wat lang, het indelen in gespreksgroep-
Bonifatiuscollege de afgelopen 13 jaar opgedaan hebben
jes is een tijdrovend karwei. Vanaf dinsdag is het eigenlijk
met zo’n 600 leerlingen, die soms een keer, maar veelal
allemaal duidelijk, wijst de rest zich vanzelf en heeft men er
twee keer of vaker meegingen.
als begeleider ‘geen omkijken’ meer naar.
De broeders van Taizé bieden een welkom aan iedereen,
Het is wel van groot belang dat de deelnemers van te voren
maar zij zijn met name ingesteld op het onthaal van jonge-
weten waar ze heen gaan en wat de vaste punten van de
ren tussen de 15 en de 30 jaar. Om geen financiële blokka-
dag zijn, d.w.z. deelname aan de gesprekken in de groepjes
des op te werpen en omdat de broeders niet aan de jonge-
of aan de werkgroepen en aanwezigheid bij het gemeen-
ren willen verdienen zijn de kosten van een verblijf beperkt
schappelijk gebed (wat de meeste jongeren overigens een
tot ongeveer € 40, voor Nederlands jongeren.
stuk makkelijker valt dan in de meeste Nederlandse kerken). Een open houding van ‘ik zie wel hoe het gaat’ is prima, mits gecombineerd met de instelling er dan ook de hele week ‘voor te gaan’ en je niet meteen door een kleine tegenvaller in de aanloop van de week meteen uit het spirituele veld te laten slaan.
Een goede voorbereiding is dus van groot belang, maar het is moeilijk om mensen die nog nooit in Taizé waren een duidelijk beeld te geven aan de hand van de websites of de diverse video’s. Die geven weliswaar een reëel beeld, maar toch is het lastig om je als ‘gewone gezonde Hollandse jongere’ voor te stellen, dat iets wat zover van je lijkt af te staan zo gemakkelijk en snel ook tot jouw belevingswereld gaat Taizé
behoren. Daarom werkt het beter om scholieren die al eens in Taizé waren op je school uit te nodigen en die in lessen, maar ook tussendoor of na school wat informeel met geïnteresseerde leerlingen te laten praten. Via www.taize.fr kun je vragen om in contact te komen met zulke ‘voorlichters’. Leerlingen van het van het St.-Bonifatius doen dat graag.
Taizé is een prachtige plek om te kamperen: zonsopgangen en ondergangen als nergens ter wereld, alleen maar vriendelijke, beleefde, voorkomende mooie mensen, nergens mechanische muziek, prima sanitaire voorzieningen, een PA G I N A 1 8
BIJLAGE BIJ REFLEXIEF
>
DECEMBER 2003
>
NUMMER 4
COLOFON leuke snackbar en alles spotgoedkoop, maar Taizé is geen camping: het is een gemeenschap van meer dan 100 broeders die voor het leven in gemeenschap gekozen hebben. De broeders heten graag iedereen welkom om een week te ervaren wat het is om in gemeenschap te leven. Voor zo’n week is de volle aandacht en de volledige lijfelijke aanwe-
Reflexief is een uitgave van de Nederlandse Katholieke
zigheid vereist. Soms is het verleidelijk om uitstapjes te
Schoolraad, forum voor katholiek onderwijs. Reflexief
organiseren, maar op die manier verbreek je als het ware de
verschijnt driemaandelijks en wordt gratis toegezonden aan
eenheid van de week en het is niet solidair voor de andere
schoolbesturen en schoolmanagement, relaties in het
jongeren, die lijden onder absentieproblemen in hun
onderwijs, de politiek, het maatschappelijk leven en de
groepje. Wel verdient het aanbeveling om na het vertrek op
media. U kunt zich ook abonneren op Reflexief.
zondag nog enkele dagen elders tussen Bourgondië en Nederland even bij te komen en uit te blazen.
EINDREDACTIE Gerrit-Jan Meulenbeld
Meestal overnachten de scholieren in tenten die ze zelf meebrengen, maar het is mogelijk te overnachten in barakken
FOTOGRAFIE
waar per unit 4 stapelbedden staan. Men beschikt over een
Judith Tommaer
EHBO-post en een eenvoudige kliniek, waar zieke leerlingen zo nodig ook enkele malen kunnen overnachten.
VORMGEVING Ontwerpwerk, Den Haag
Met een bus is het tussen de 10 en 11 uur rijden. De Duitse organisatie Regenbogen, zonder winstoogmerk opgezet
DRUK
door enkele Duitse collega-docenten met het doel jongeren
Drukkerij Berne, Heeswijk
comfortabel en goedkoop naar Taizé te vervoeren, vertrekt in het hoogseizoen elke zaterdagochtend vanaf Utrecht en
REDACTIEADRES
Arnhem, maar na overleg ook vanaf je eigen school.
Stadhouderslaan 7
www.regenbogen-tourservice.de
Postbus 82068 2508 EB Den Haag t. 070 3568115 f. 070 3467486
[email protected] www.nksr.nl
ABONNEMENTENADMINISTRATIE Reflexief kost € 12,50 per jaar, losse nummers
V O O R M E E R I N F O R M AT I E
en extra uitgaven € 3,75. Voor informatie en losse nummers: Irma Verbeek,
www.taize.fr
t. 070 3568115,
[email protected]
[email protected] of bij Ton Jansen,
COPYRIGHT
moderator St.-Bonifatiuscollege, Utrecht
Overname van dit artikel is uitsluitend toegestaan na
[email protected]
voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. ISSN 1570-2588
PA G I N A 1 9
Uitspraak van 17-jarig Amerikaans meisje
In Taizé they don’t talk about pray: they just let you do it
