Referentie onderzoek
Project Vrij Research - Harald Warmelink 12-06-2016 - Michelle Avis - G&I1A
Inleiding Als onderdeel van het schoolproject ‘Vrij’ ga ik, samen met een groepje klasgenoten, een installatie/spel maken geïnspireerd op iets wat we gezien hebben tijdens de studiereis naar Berlijn. Het project staat in het teken van Experience Design, waarbij we leren hoe we een overtuigende ervaring kunnen ontwerpen. Dit gaan wij doen aan de hand van de ervaringen die wij op hebben gedaan tijdens de studiereis naar Berlijn. De onderwerpen die wij gekozen hebben zijn De Koude Oorlog en Stasi. Het contentonderzoek van mijn team bestaat uit twee delen, De Koude Oorlog en Stasi. Waarbij dít onderzoek zich volledig richt op De Koude Oorlog en mijn andere teamgenoot op Stasi. Dit hebben wij gedaan zodat wij beide onderwerpen, die allebei even belangrijk zijn, uitgebreid kunnen onderzoeken. De informatie die wij opdoen is van belang om een historisch correct verhaal neer te zetten en tevens een keuze te kunnen maken uit de verschillende onderdelen uit de geschiedenis die wij zouden kunnen gebruiken voor ons ontwerp. Hoe het is om in die tijd te leven en ons te kunnen inbeelden hoe het zou zijn geweest als er nooit een einde aan de koude oorlog was gekomen en het Stalin was gelukt was om van Europa en dus ook van Nederland een communistische staat te maken. Dit onderzoek heeft dan ook als resultaat dat we volledig op de hoogte zijn van alle belangrijke gebeurtenissen uit die tijd; van het ontstaan tot het einde. Hoe de machtsstrijd is ontstaan en wat de belangrijkste verschillen zijn tussen het Westen en het Oosten. Met deze wetenschap kunnen wij een historisch correct prototype bouwen, waarbij de speler écht kan ervaren hoe het zou zijn geweest als de bovenstaande gebeurtenissen gebeurd zouden zijn. En kunnen wij bepaalde onderdelen omzetten tot spelelementen.
Methode Ik ga voor het onderzoeken van De Koude Oorlog gebruik maken van de onderzoeksmethode ‘desk research’. Dit houdt in dat ik het internet ga gebruiken voor het vinden van mijn informatie over het onderwerp. Om te beginnen ga ik op zoek naar korte, maar duidelijke samenvattingen over de globale gebeurtenissen uit die tijd. Ik vind hier de Nederlands- en Engelstalige Wikipedia-pagina’s geschikt voor. Ik zoek dit in twee talen op, omdat beide pagina’s mij verschillende informatie kunnen geven. Met deze algemene kennais kan ik mezelf nu gaan richten op de onderdelen die ik vind en mij interessant lijken om in te verdiepen. Dit zou ik kunnen doen door ook weer op Wikipedia op de links in de teksten te klikken die mij dan doorverwijzen naar een pagina die volledig gericht is op dat onderwerp. Om meer een visueel beeld te kunnen krijgen van de omstandigheden tijdens De Koude Oorlog ga ik op zoek naar documentaires met opnames uit die tijd. De gekozen onderdelen verdeel ik onder in subcatogoriën die voor structuur zullen zorgen. Per subcatagorie zal ik een verslag opstellen waarbij ik mijn gevonden informatie toelicht. Later in mijn conclusie zal ik het geheel toelichten, waarbij ik specifieke ontwerpsuggesties geef die gebruikt kunnen worden voor het ontwerp van het schoolproject op basis van de gekozen onderdelen uit het onderzoek.
Analyse DE MACHTSSTRIJD De koude oorlog was een strijd zonder wapens tussen de communistische en de kapitalistische wereld na de tweede wereldoorlog. Het kapitalistische westerse blok werd geleid door de Verenigde Staten en het communistische oosten door de SovjetUnie (Wikipedia, 2016). Met het winnen van de oorlog tegen Duitsland keerde de vrede terug in Europa, maar er dreigde een ander gevaar tussen de geallieerden. Presidenten Churchill en Truman stonden aan dezelfde kant, en wilde allebei politieke vrijheid en een democratische overheid. Terwijl hun partner dictator Stalin er anders over dacht, hij wilde namelijk over heel Europa heersen en het communisme opdringen op zijn landen. Toen er bekend werd dat de VS bezig was met een nieuw soort wapen genaamd Manhatten Project (atoombom) verdween de balans tussen de twee landen. Dit was het begin van een oorlog zonder plotselinge aanvallen of declaraties van oorlog. Enkel een groeiende angst en wantrouwen (Media Rich Learning, 2009). Om te helpen bij het herstellen van Duitsland werd in het westen een nieuw soort geld geïntroduceerd genaamd de Duitse mark. Rusland was het hier niet mee eens en dit leidde tot het sluiten van alle grenzen naar West-Berlijn. Dit was het begin van de ‘Berlin Blockade’. In enkele weken tijd werd een betonnen muur met prikkeldraad gebouwd rondom West-Berlijn. De muur werd zwaarbewaakt en er was bevel om te schieten op mensen die probeerden de grens over te steken. Er kon geen transport meer binnenkomen en de energie werd afgesloten. Stalin wilde daarmee de Westberlijners wegdrijven uit West-Berlijn en verhongerde daarmee zijn mensen. De VS en Engeland schrokken hier niet van en organiseerde de ‘Berlin Airlift’ om via de lucht goederen in West-Berlijn te krijgen (Media Rich Learning ,2009). Op 9 november 1989, na 44 jaar, viel de muur door de verzwakking van het OostDuitse bestuur en was daardoor niet meer in staat om het in stand te houden. De druk werd steeds hoger en als gevolg werd Berlijn weer herenigd. Een jaar later werd geheel Duitsland herenigd en werd opnieuw één staat (Wikipedia, 2016).
OOST VS. WEST Het grootste verschil tussen Oost en West is het verschil in het economisch systeem. In het westen was er het kapitalisme dat gebaseerd is op investeringen van geld in de verwachting winst te maken. Vrije markt is het belangrijkste kenmerk hiervan. Stalin had in het Oosten het communisme ingevoerd, waar privé-eigendom en een op winst gebaseerde economie werd vervangen door gemeenschappelijke eigendom. Hierdoor was de economische groei erg laag. Terwijl in het westen de geallieerden ervoor zorgden dat de Duitse economie weer zo snel mogelijk zou groeien en gaven ook hulp, wat het Oosten niet aannam. De welvaart in West-Duitsland werd al snel veel groter dan in Oost-Duitsland en er ontstonden grote verschillen tussen de twee delen (Wikipedia, 2016). Iedereen in het commisme is gelijk, zo ook de merken. Zo bestond er maar één soort augurk en één soort aardappel. Dit was ook te zien in het interieur; alle huizen waren ingericht met dezelfde saaie meubels. Alles dat uit het Westen kwam was verboden. Oost-Berlijn was ook erg grauw en grijs en de enige kleur dat er echt uit sprong was de rode kleur van de Sovjet vlag. Deze rode kleur kwam overal in terug om dit te symboliseren. Bijvoorbeeld in de schooluniformen, waarbij een rood sjaaltje werd gedragen. Door het bouwen van een muur rondom de Westerse kant, hadden de bewoners het gevoel dat ze opgesloten waren. Dit veranderde echter snel wanneer ze doorkregen dat het andersom was. De West-Duitsers leefden namelijk in luxe vergeleken met de Oost-Duitsers. Alles was toegstaan, de technologie was veel verder en de mode veel hipper. Er was ook meer geld voor mooie kleding en huizen. Sinds de hereniging heeft Duitsland veel geld uitgegeven in het samenvoegen van de twee helften van de stad en om de diensten en gebouwen op hetzelfde standaard als West-Berlijn te krijgen. Er zijn nog steeds verschillen te zien tussen oost en west. In oost zijn meer gebouwen van voor de oorlog te zien en sommige zijn nog steeds beschadigd. Iets waaraan het verschil al snel te zien is, zijn de verkeerslichten. In Oost-Berlijn maken ze gebruik van de zogenoemde ‘Ampelmännchen’. Als je ‘s avonds de stad van bovenaf bekijkt is er verschil in de verlichting. In het Oosten werden vooral natriumlampen gebruikt en in het Westen vooral TL- en kwikverlichting. Dit verschil is dus tot de dag van vandaag terug te zien (Wikipedia, 2015).
ZWARTE PROPAGANDA Propaganda was een belangrijk middel tijdens De Koude Oorlog: het werd gebruikt om valse informatie te verspreiden onder de burgers waarmee ze hen wilde beïnvloeden zonder dat zij dat in de gaten hadden. Het doel is om de tegenpartij te verzwakken door middel van acties te rechtvaardigen met valse argumenten. Dit werd gedaan vanwege het constante gevoel van dreiging dat beide partijen voelde. Posters zijn hierbij één van de belangrijkste middelen. De Amerikanen deden dit door antisovjet posters te maken met teksten zoals ‘The Red Menace’ en de Sovjets met een hele serie ‘Wij vs. Zij’. Propaganda argumenten die de Amerikaanse posters bevatte waren dat de communisten een directe bedreiging voor de vrijheid, het geloof en de mensenrechten. Terwijl de Russen meer wezen op de fouten van Amerika en het grote contrast tussen de Russiche welvaart en de Amerikaanse ongelijkheid. Een ander middel van Amerika waren stripverhalen, met name superhelden. Zo heb je bijvoorbeeld ‘Captain America’ die vecht tegen een communistische onderzeeër die Amerika wil aanvallen en één van zijn aartsvijanden die ‘Red Skull’ heette. Red Skull was eerst een nazisoldaat maar later werd hij een communistische spion die de wereld wil veroveren. Captain Amerika staat ook bekend als ‘Captain America, Commie Smasher!’. Maar niet alleen Captain America werd hiervoor gebruikt er zijn ook tal van andere superhelden die het een keer moesten opnemen tegen het ‘het rode gevaar’. Er was al snel gebleken dat de propaganda eerder argwaan veroorzaakte dan dat het anticommunistische steun opleverde en daardoor werd dit medium al snel gestopt. Wel is dit een goed voorbeeld van hoe er gestreden wordt in een mentale strijd(Koude Oorlog Propaganda, ?).
Conclusie De Koude Oorlog was een mentale oorlog. Een oorlog tussen ideologieën van twee grootmachten met een constante dreiging van totale vernietiging. Hierbij waren de burgers meestal de slachtoffers. Beide partijen wilden er zeker zijn dat hun volk aan hun kant zou staan of aan hun kant zouden komen. Verder heb ik geleerd hoe zij dit teweeg wilde brengen en hoe zij hierin verschilden. Maar ook over het ontstaan en de doelen van beide partijen. Met deze informatie wil ik het gevoel van het communistische Oost-Duitsland overbrengen in onze installatie. Vanwege de verschillen die ik naast elkaar heb neergelegd kan ik hier ook een goede vergelijking van maken en een beeld scheppen hoe een ‘Stasi-Communistisch-Nederland’ eruit zou kunnen hebben gezien, en eruit zal zien in ons alternatief universum. Aan de hand hiervan heb ik een aantal suggesties voor het ontwerp bedacht. Omdat wij een ruimte gaan bouwen waarin zich een alternatief universum bevindt, dat communistisch is, is het belangrijk dat we goed nadenken over hoe we deze sfeer terug kunnen laten komen. Het moet een kantoor voorstellen van een Stasi agent met veel monitors. Uit mijn onderzoek heb ik geleerd dat de meubelen iets armoedigs en ouderwets hadden. En dat het kleurgebruik in Oost-Duitsland niet kleurrijk was, maar vooral met veel grijze en grauwe tinten. Daarbij zouden we rode tinten kunnen gebruiken voor belangrijke onderdelen en hints in het spel. Ik weet nu ook dat er maar één soort merk in Oost-Duitsland was. Dit zouden we kunnen toepassen op de monitoren en andere kantoor artikelen: alle merken zoals HP en LG zouden weggewerkt kunnen worden en eventueel vervangen worden door een ander logo. Zodat deze niet meer herkenbaar zijn als iets westers. Omdat propaganda een belangrijk onderdeel was voor de manipulatie van het volk, zouden wij ook eigen propaganda posters kunnen maken die onze installatie promoot. Deze posters zouden dan de herkenbare contructieve stijl, met scherpe contrasten en hetzelfde kleurgebruik als de rest van onze installatie kunnen hebben. Waarbij de typografie hoekig, streng en zwaar overkomen, net zoals ik in de titels heb gebruikt van dit document, wat veel voorkomend was bij de oude propaganda posters.
Referenties English Wikipedia(2016). East Berlin[online]. Beschikbaar op: https://en.wikipedia. org/wiki/East_Berlin [Bezocht op 22 Mei 2016]. Media Rich Learning(2009). THE COLD WAR[online]. Beschikbaar op: https://www. youtube.com/watch?v=HpYCplyBknI [Bezocht op 22 Mei 2016]. Nederlandse Wikipedia(2016). Koude Oorlog[]online. Beschikbaar op: https://nl. wikipedia.org/wiki/Koude_Oorlog [Bezocht op 22 Mei 2016]. Onbekende auteur(?). Koude Oorlog Propaganda. Beschikbaar op: http://koudeoorlogpropaganda.weebly.com/index.html [Bezocht op 12 juni 2016]. Simple English Wikipedia(2015). East Berlin[online]. Beshcikbaar op: https://simple. wikipedia.org/wiki/East_Berlin [Bezocht op 22 Mei 2016].
