2e JAARGANG - NUMMER 4
DECEMBER 1943
MAANDBLAD VOOR H OFFICIEEL ORGAAN VAN HET PERS
ns
NDSCHE PERSWEZEN NEDERLANDSCHE KULTUURKAMER
REDACTEUR: J. LEARBUCH, J. P. COENSTRAAT 3, VGRAVENHAGE TEL. 720070 ADMINISTRATIE EN ADVERTENTIES: HEKELVELD 15, AMSTERDAM TEL. 38811
HONDERD JAAR NIEUWE ROTTERDAMSCHE COURANT In „Historia", maandblad voor Geschiedenis en Kunstgeschiedenis, heeft Dr. Maarten Schneider een artikel geschreven in verband met het 100-jarig bestaan van de Nieuwe Rotterdamsche Courant. Met toestemming van de redactie van „Historia", waarvoor zij op groote erkentelijkheid aanspraak kan maken, mag dit artikel in extenso in „De Pers" worden afgedrukt. Van deze toestemming wordt uiteraard een dankbaar gebruik gemaakt. UIT
D E 100-JARIGE
GESCHIEDENIS VAN DE N I E U W E R O T T E R D A M S C H E
Den 13en Augustus 1943 was het 100 jaren geleden, dat de onmiddellijke voorlooper van de Nieuwe Rotterdamsche Courant zijn verschijning begon. Toch heeft deze datum in de historie van dit blad geen bizondere beteekenis gekregen. Als dies natalis nam de directie 1 Januari 1844 aan. Men had als zoodanig ook wel 23 April d.a.v. kunnen beschouwen. Wat toch is het geval? Op 13 Augustus 1843 verscheen het eerste nummer van het weekblad „Rotterdamsch Staats-, Handels-, Nieuws- en Advertentieblad". Van 1 Januari 1844 af kwam dit driemaal per week uit onder den nieuwen titel „Nieuwe Rotterdamsche Courant", terwijl de oorspronkelijke naam nog als ondertitel gehandhaafd bleef. Het blad werd 23 April d.a.v. omgezet in een dagblad. Hoewel" dus de krant den naam, waaronder zij zulk een groote bekendheid heeft verworven, sedert 1 Januari 1844 draagt, zou het bij een consequente redeneering juister geweest zijn den 23en April 1844 als geboortedag van de krant als dagblad te beschouwen. Eenzelfde verschijnsel geldt ook voor het Algemeen Handelsblad. Als geboortedag van het Amsterdamsche blad heeft men 5 Januari 1828 aangenomen, hoewel de verschijning als werkelijk dagblad eerst van 1 October 1830 dateert. Overigens is het aannemen van een begindatum van zeer ondergeschikte beteekenis, tenzij het gaat om de prioriteit. En ten opzichte van deze staat de N.R.C, vele jaren ten achter bij het Alg. Handelsblad. Van veel grooter beteekenis is het feit, dat de Wegens de bedrijfssluiting was het onmogelijk liet December-nummer van „De Pers" tijdig gereed te maken. Dit verschijnt dus eerst in het begin van Januari ÏQ44-
COURANT
N.R.C, binnenkort op een 100-jarig bestaan kan terugzien. De tijdsomstandigheden zullen een feestelijke herdenking ongetwijfeld onmogelijk maken. Het leek mij daarom niet onjuist een korte schets aan deze 100-jarige geschiedenis te wijden,1) temeer, omdat de geschiedenis van de publicistiek in Nederland nog steeds niet die belangstelling geniet, waarop zij recht heeft, en het hier bovendien de geschiedenis van een persorgaan betreft, dat jzulk een grooten invloed heeft gehad op de politieke en cultureele ontwikkeling van ons volk. Htet spreekt voor zichzelf, dat in een zeer beknopt artikel slechts een globale schets gegeven kan worden. Alleen een diepgaande studie van de honderd jaargangen, waarvan het resultaat zeker de groote moeite zou loonen, kan de historische belangrijkheid der N.R.C, duidelijk maken. 2 ) In de geschiedenis van de Nederlandsche krant, die thans tot 1618 teruggaat, speelt Rotterdam eerst sedert ongeveer 1845 een rol van beteekenis. Hoewel door haar ligging het Fransche en Engelsche nieuws het eerst in de Maasstad bekend est zijn, verscheen daar veel later dan in 'de ee. te Hollandsche steden een krant. Rotterdam's eerste courantier was Johannes Naeranus, die in 1666 met de uitgave op Dinsdag en Zaterdag van de „Rotterdamsche Zeetydingen" begon. Reeds spoedig — wanneer is niet beljend — moest deze zijn uitgave staken. Het duurde tot 1717, alvorens weer een Rotterdamsche Courant verscheen, die zich, behoudens een enkele onderbreking, tot 1867 wist te handhaven. Hoewel dit blad een goede reputatie genoot, werd Rotterdam uit journalistiek oogpunt eerst belangrijk door de N.R.C. | Het is wel merkwaardig, dat de aardrijkskundige ligging, die Rotterdam als „nieuwscentrum" voor had op andere plaatsen, en waarop Naeranus te-
1
recht de aandacht had gevestigd, ook naar voren gebracht werd in een anoniem schrijven aan den gouverneur van Noord-Holland, gedateerd Amsterdam, 14 Augustus 1842. Daarin deelde de schrijver mede, vernomen te hebben, dat er te Rotterdam een plan bestond een nieuwe krant, het „Rotterdamsch Handelsblad", op te richten. Mocht dit plan, dat gesteund werd door enkele vooraanstaande kooplieden, werkelijkheid worden, dan zou die nieuwe onderneming — aldus de briefschrijver — niet alleen voor de (oude) Rotterdamsche Courant, maar ook voor het Amsterdamsche Handelsblad nadeelig zijn, „daar, door de ligging van Rotterdam, eene courant aldaar veel eerder de tijdingen, van waar ook kan ontvangen". Want de nabije ligging van 's-Gravenhage maakte, dat de uitslagen' van de avondzittingen der Staten-Generaal nog opgenomen konden worden, terwijl de Fransche post drie uren en de Engelsche — per Batavier verzonden — nog veel eerder in Rotterdam aankwamen dan in de hoofdstad. Gesteld nu, zoo gaat het schrijven verder, dat binnenkort de spoorlijn tot Rotterdam wordt doorgetrokken, dan zou het zeer wel mogelijk zijn, dat een eerste editie van het nieuwe blad het in actualiteit moet winnen van het Handelsblad. In verband hiermede meende de onbekende briefschrijver den gouverneur op de wenschelijkheid te moeten wijzen, dat de Postdirectie op de een of andere wijze maatregelen zou treffen om dit groote nadeel voor het Amsterdamsche blad op te heffen. Deze anonieme zegsman was goed ingelicht. Omstreeks eind Juli of begin Augustus 1842 had Henricus Nijgh, uitgever en boekhandelaar te Rotterdam, bij den koning verlof aangevraagd tot het „aangaan van een negotiatie — groot ƒ 20.000,— tot daarstelling van een nieuwe Rotterdamsche courant, Algemeen Handelsblad". Dit request, in handen gesteld van den gouverneur van Zuid : Holland, zond deze 9 Augustus door aan B. en W. van Rotterdam, die op hun beurt in een schrijven van 12 Augustus aan de Kamer van Koophandel en Fabrieken verzochten advies uit te brengen. In het bizonder wenschten de stedelijke autoriteiten het standpunt van de Kamer te vernemen met betrekking tot de opmerking van Nijgh, dat een blad als door hem bedoeld, te Rotterdam in een reeds sinds geruimen tijd gevoelde behoefte zou voorzien; daarnaast wilden zij ingelicht worden over de vraag, in hoeverre de handel bij deze onderneming belang zou hebben. —• Het oordeel der Kamer was in alle opzichten afwijzend. De handel zou volgens haar meening allerminst gebaat zijn bij een nieuwe krant, omdat er toch reeds al te veel openbaarheid aan de handelszaken gegeven werd, een feit, dat voor den handel veel eer nadeelig dan voordeelig genoemd kon worden. B. en W. namen het advies over en zonden het 19 Augustus door aan den gouverneur. In de eerste dagen van September ontving Nijgh bericht, dat de ministers van Justitie en Binnenlandsche Zaken — gemachtigd door den koning — niet de minste aanleiding vonden, hem op
eenigerlei wijze bij zijn plannen tot oprichting van een nieuw handelsblad te ondersteunen. Hoe zonderling deze gang van zaken ons ook moge schijnen, vindt dit toch een voldoende verklaring in de nu eenmaal strikt negatieve perspolitiek der regeering uit die dagen. De tegenstand van het groeiende liberalisme bleek meer en meer een ernstig gevaar voor de conservatieve regeering. De angst van deze zou in 1846 overtuigend blijken uit enkele persprocessen. Om dan in 1842 de oprichting van een Rotterdamsch blad, dat ongetwijfeld liberale aspiraties zou hebben, op eenige wijze te steunen, zou dus wel zeer inconsequent geweest zijn. Daarom zal deze afwijzende beschikking — hoe teleurstellend voor Nijgh ook — dezen wel niet verbaasd hebben. Niettemin gaf Nijgh zijn plannen niet op. Dat doorzettingsvermogen was typeerend voor hem. Een klein jaar later ging hij over tot de uitgave van een weekblad, dat voor de eerste maal op 13 Augustus 1843 verscheen. De geheele opzet van dit blaadje, het „Rotterdamsch Staats-, Handels-, Nieuws- en Advertentieblad" was zonder twijfel veel kleiner dan hij zich aanvankelijk had voorgesteld. Van dit weekblad behoefde het Alg. Handelsblad geen concurrentie te duchten! Kennelijk wilde de voorzichtige Nijgh eerst de ontwikkeling der onderneming afwachten. Toen deze gunstig bleek, ging hij een stap verder. Hij besloot met ingang van 1 Januari 1844 zijn blad driemaal per week te laten uitkomen. Tegelijkertijd kreeg het blad zijn tegenwoordigen naam: Nieuwe Rotterdamsche Courant, terwijl de oorspronkelijke wijdloopige naam nog geruimen tijd als ondertitel behouden bleef. In hoeverre Nijgh zich bewust of onbewust heeft laten leiden door den, nog altijd, officieelen naam van het Handelsblad: „Nieuwe Amsterdamsche Courant (en) Algemeen Handelsblad" is moeilijk te zeggen. Hoe het ook zij, in den titel alleen reeds stelde Nijgh zich tegenover de oude historische Rotterdamsche Courant. Een indirecte critiek aan het adres van dit orgaan bevatten ook de mededeelingen van directie en redactie, waarmede het jonge blad de wereld werd ingezonden. Beide „inleidingen" — tevens het begin vormend van een nu 100-jarige geschiedenis — zijn thans een herdruk overwaard. Zij zijn zoo duidelijk, dat commentaar overbodig is. De rhetorische stijlvan de directioneele inleiding doet ons thans wel eigenaardig aan: „Ziedaar, geacht Publiek, eene Nieuwe Rotterdamsche Courant, waaraan wij gelooven, dat reeds eene behoefte bestond. Waarom zou de tweede stad van ons Rijk geen orgaan hebben, waardoor de publieke opinie zich zoude kunnen lucht geven? Waarom zou zij niet een eigen Dagblad bezitten, waarin zij hare stem voor de algemeene welvaart zou kunnen verheffen? Waarom zou zij hare handelsbelangen, hare stedelijke en andere aangelegenheden eerst aan de beoordeeling moe-
ten onderwerpen , van redaction die haar vreemd zijn, die hare behoeften niet kennen noch weten te schatten en die geroepen zijn het belang van hunne stad of van hun gewest voor te staan, al wat met deze in strijd is verwerpen? Waarom zou voor hen, die Advertentiën geplaatst willen hebben niet dagelijks eene Courant openstaan in eene stad, die 80.000 zielen telt? Daarom meenden de Uitgevers der Nieuwe Rotterdamsche Courant aan hunne mede-ingezetenen met deze onderneming geene ondienst te doen. Deze Courant zal geregeld op die dagen verschijnen, waarop de gewone Rotterdamsche Courant niet uitkomt, namelijk 's Maandags, 's Woensdags en 's Vrijdags. Zij zal bevatten Binnen- en Buitenlandsch Nieuws; de Rotterdamsche, Amsterdamsche en Antwerpsche Carga-lijsten; de Fondsennoteeringen van Londen, Parijs, Antwerpen, Amsterdam en Rotterdam; Aankondigingen der te houden Veiligen, Handelsberigten, Advertentiën enz. enz. Daarenboven zal het Mengelwerk steeds eene aangename lectuur bevatten uit het gebied der schoone letteren, terwijl een Hoofdartikel de Staatsen Handelsbelangen van den dag zal behandelen. Voor Berigten, Mededeelingen en Correspondentien van allerlei aard staat ons blad insgelijks open. En hiermede zij deze onderneming aan onze Stad- en Landgenooten aanbevolen!"
E U W E ROTTERDAM S C H ^ g H J R STAATS- IUIEU-. IIEÜWS- II liniRRR-lUL ::-;:," M,:I>;-"l-
Z t t i n r , G«tdn Pnalttk, aam.tV-a» Jiattrrutiniraf r » r n l . o u r i i n «Ij Brilman dal Irrdl hint brbtiüa kr'iund. V, urum 1-1 J» iwttdraud
MAANDAG I JANUARIJ IR44.
&JbttX*
Inn de mmic krjclit aM vvjhiirdin^ barv «frbtlari
"&H t « - f . " ™ llé* " " de h.nd.1 da ..n 0 «
d " . ÏIST™ *.»• I r r l u l n aniVr • • > » urrkan n a f tpn i>r»t ïrdrrlir la-krnd , ru luuaai'lbana cah»l Ban d, V«ir I.I.WI uH.-.l „...dr.!; "am hailijdlak -r. linden. al- KM dirna blwl in . trjja VIUKI balal .if dr»i
llnn W mi. » l r « Ml lul l,Kr bMtlfllh ».t«»,n.
Ij.j In-i n-ri-aii t r i t i Krauidr a(«lkand.-, «aj.iratl ' afcrlfibi
l iaV.1. 7-llfn wdtr ü l r lraotiraln»g vallra. \ i H lialll kh'i,..T'l.'a.".,. d,.1i' d,» . > . . . . L l F -<:•,::. ..I - lizr ,« TT.,.! ,- da ,iM«>.n d« Miltiwrr. . ni.i Jir d.. Aailrf,i.a:ir. tarui-rpail r » « , . f», tour nu . dir Advtrirn- >.,! u n „ - krllaat V K I L . U , « U I Imanr duim, li.n t^l.i.l.1 «illaa jakbF... t .idjik, trnt
;,>1IIFVFII,'- ll.Mji.l.l.ik- |.iiiiilHwn. I M i« ia-lrnd ai ivrikr IhH.ini-Fn dv irfi-xirijdivv aalan-ru dat l«irdr!i|fcF FII JIIJ.IFIII'-- |«O, n:ri,-li, r.|d,Ti, driat-
l.r«ïrtV,-i.'iln™»Niii; «Ftnr i*dl ,*l '• J«' '•• " - ' • i:U..t.,i,I " I 2-.«"U uu «" d";'l «™<•'}••'•} . i^ml^wUil
'« >la... j«<. •-"-«.il^ïi ••• •' \ rij
•fin:.,
'•"'•»!"• Itiiman. m llu>MiUn.Urli
'l'i '-'
I,u„.t,„- ..il -il».:
^"i"^'.',]./".:,"!:',"'.'",!".."-^.;... «'rn-daa, h.v «.^a. lunam in '. I.iiiji i.r^i.UTiKj, «iiar a!i..n ;il t F.
Xiauwai dr Hun-i rka,' /wcrdan*.,-!» .'.i Ancararnaflir Cirjii.|.ii«Mii. Jr f* ' urn v.n UnJan, l'afij.. .\nl.v I " " - '«•Mi-'t"" .11 lloiurl'i.i V.ink lijtmgrti .-• • •- luiid.K W i . lillUt*, IbOtolitMTieH-lt. W w i l . i ™ . fin. rui.
(ara uil d< iiiid.lijki. |.i.iniri."n dn-d ifJadL-uim, nat dia uil dr- nuufdrli^F vrra,iarprn, ra irfm ' FII vui,r-{irWriH:n * i i r i'i-ii, t* pt-n*ini,3an : !.aï i l kriid k « dr ; i l [ ~ , . . , watnaM hirnaiaVr laai. HUI lrrrisrhti-u .ill».-!- di- 'iwrarklrirnr aaaTtli-kr |irnTÏTI'ira dr aujir dn r.^'rliiir: it -THjaöffda l,1ll[Fi> I,..mmtrii «irl ai.-rl . sttra »1l ImffP i, dr ri-.ltrn 4FI -„.J.lijkr ^.rinriri. va. a»r.
•T • lr.Tir.ir uil li.f ^.t.jrj d, schuw lalaian hrvaiitii. "••"ijl "•" U-dUiUN. rfr Nlitala- an lundVMie-MltaM >•"' •!"• d.if; aal trh.ndrlao. Vuur Kaliwaal. Mrdr.l..li„j:ri, ... i'u i.iuundrn.im™, nUrTlri *
l > > MAT i'tüLIM: l i l i k (i|) ili'ii I I U K [ : I I I I I vim N C I I I T I I U I I I , I b u Ctamw * J «».•«» aan K'-aiLüadiE B!up 1 Jnmiiirij 111 I I . mijn, [II ai iuudjilif V«.M|(I til aan «t Hrdarlil lid i m « , , t cr.w,r w:™.h,id. die Wlltm 4a Ihlf hi) ll'l HrdlïrinDtrll iliT i,riihinT.li|Lf ».l:u- rl|(l, inlirnarn hal [ra.rn.lrijdii!a WlaMK aui Ja li »« «•« wrrLUriag' ti],li.iL nnv Vi-dri- drli-k- uovtnein kad Ka-WMalrl artrarSaii Hord, Va,brtidn^Ti.n*cki nMttiM.fltla Lrgiippan i l diffhrid aucik : • d.u rrn ITÏ. Lnd HM a-u s .l.r.Ui. . w . w a . 1 . , Iini.li'."•1-UiWi •' " » ' «a Maag** i*( hal Vader!»*' ..n 'd^, drab .;..• L-.tluih.,.™ j"..fH. rn niH «*•• raakl ~m aarkkiini». Wart «11 i'll» >N«Ü . I " H " «ii H«n« Kwl'" aoMktlk. m hamel wHwft» * t n u i dar Harris: wwiiti. uil***. "-iid.il »r dour da Zuo hing r linxidwaï nig m-ieiindnd banna., •• i i j IIFI liilied.iin d»I iii.l un.nitafl pearhomlrn ' » ' " i ™ iF i- l«.1'J lu
«luiX kaadall, ril.. 1—ia.rj; -r-rkl. Ik- MiiDdirn l i j «lak n.ri naar Lrii-IMr alrlarl wa.r'-iri gij ii.Mamd Iijt* dr jirl vil lirl laïTH *,t
4< hl.til »l-»l.j>» ïolma:*! «if.'duor li"i X'l'"''»" «I I' ilia, nri ut.1 >-atll
•i.r XraVflaaaV* Iclaa nu iiaMmlijka da kalft »Vi • M r * , ,l.f itni-j^r HiaVl ail" Rrkiial l.tlioatdr». IV i:...,.d.-i ,,.,. hrntrit. nrlirrkkie. « n B'-
aiitldrrd « , lirt la( >n F„F, . dia uil IIF, „Ws... »!••"• ('lan-l l.mrhillriai-
Hengclwerft Zvü u i ai| da Italangtn van dan tijdtfan'a» ball
wtlltt -wij diVijri kuikrdr» upinr-n, an nppartlakilirprn klik ia da fr-tkirdania ladva dort t l * kia ktackoil«d Jiin inndtr arnitn Kioud. Kil da Uaania.rdiai dial n v , kaaal allra aan krhaad p.n' \-iotz. « hal iitnidj,u»l i-ati htl* tik mï d r vtriadirkr pan KJ>I HWII in iir u i t » , dm t djrra mrdrdaal•taf Tin alkiB.rapiiilirFBdanaauruiiii.Fti Ut lijndtlii^a.; da Uttmiikimdi^aranrr lalie Ca«rt.»rfc„ bavunkxiapi' dr Jroa.al»».ror. un.nu,,;,,..
Legde deze inleiding vooral den nadruk op het commercieel-economische, de redactioneele accentueert haar liberale standpunt in het bijzonder ten aanzien van den handel. „Deze Courant zal tevens een Staatkundig Blad zijn, en als zoodanig vraagt Gij aan de Redactie met het volste regt, wat is U w doel, wat uwe strekking, wat uwe werkkring? Verbreiding van echt constitutioneele begrippen is ons doel, bevordering der algemeene welvaart onze strekking, al wat de belangen van het Vaderland raakt onze werkkring. Wars van alle vleierij, zullen wij geene goden huldigen, omdat zij door de vervoering van den oogenblik ten hemel verheven zijn; maar evenmin zal eene oppositie onze pen besturen die de daden der Regeering wraakt, alléén, omdat ze door de Regeering begaan zijn. Zoo lang de Grondwet nog onveranderd bestaat is zij het heiligdom dat niet ongestraft geschonden mag worden; aan haar zullen wij de daden des Bestuurs toetsen, want met al hare gebreken is zij de grondslag van ons volksbestaan, de hoeksteen onzer vrijheid. Intusschen moet de Grondwet eene nationale kracht zijn; en zal zij dit, dan moet zij met de behoefte des volks overeenkomen, zij moet de meest mogelijke volmaaktheid aanbieden, en niet door hare gebreken en leemten de achting der Natie verliezen. Waar zij ge-
l^uVtaa liiaawli. uf Ja.ln-Hrl, l n i B i . l r t . *M 4, Jnridalnadar aa.itlia. diarbar» iifBrumJid kaaft ; Jr ..-• •" aüll .«rd, luoaalta manliiirn Uu.«l in..., .!.,. dan *>S Ka»-"!» • " " " irlajalaiart t l aana k mr bil/ midi lFFkl.;rl.jk- fi» iti *wknt_^ .
WM-art ••"• "<• *•*&*> ' * J " I * *> nnaimlvi' 1,+rnïdikdr ba'ain, nu lur. ij4 KiaJaalaM. W J . nuiiakan dtilir duurdiinf ln \„rt aitm-M-
•
-
.
.
.
••
i.Fvrnd nf,lr.lrr.iir..-aarkFi.' rnr.-lnr.k. j..i.l d—, dir- „ r .lallilu;. d,-FT d,r dir-irjkllrid rulgtaM *»!• | H | i « « W
- wildan Aii u 4*.i danaalsali W
1. De voorpagina.van het eerste nummer van de N.R.C. De belastingzegels, „de vuile vingers van de fiscus", zijn duidelijk te zien.
brekkig is, waar zij niet met ons volksbestaan strookt, waar zij met echt constitutioneele begrippen strijdt, zullen wij met de meeste kracht en volharding hare verbetering prediken en eischen. Wij leven in een land waar de handel de zenuw der algemeene welvaart is. De belangen des handels zullen ons derhalve onder hunne sterkste voorstanders vinden. Al wat den handel belemmert, al wat diens bloei in den weg staat, wat diens vrije vlugt belet of dreigt te beletten, zal met alle inspanning van krachten door ons bestreden worden. Gematigdheid zal bij ons voorzitten, gematigdheid zonder flaauwheid. Wij voelen te veel achting voor ons zelven om tot lage hatelijke persoonlijkheden af te dalen. Geene personen, maar alleen zaken zullen onder onze beoordeeling vallen. Niet de persoon des Ministers, maar die des Ambtenaars zal onze kritiek bereiken, maar hunne daden, hunne handelingen zullen met die energie en kracht beoordeeld worden, die onafhankelijkheid, liefde voor het Vaderland en de algemeene welvaart geven. Waar de voorstellen des Ministers tot bevordering van het algemeen welzijn strekken,
3
waar zij overeenkomen met grondwettige beginselen en constitutioneele begrippen, zal men ons onder derzelver eerste en sterkste verdedigers vinden, en men zal ons niet zien weifelen al zou zwakheid de voorstellers doen wraken hetgeen ze vroeger verdedigden, of verdedigen hetgeen ze vroeger wraakten. Kunnen echter hunne ontwerpen niet tot heil van den Staat leiden, dan zal ons niets weerhouden van ze met alle inspanning van krachten tegen te werken, er de gebreken en leemten van bloot te leggen, en met het oog alleen op het welzijn des vaderlands gerigt, zonder op iets anders te zien of iemand te ontzien, met alle kracht van rede derzelver verwerpelijkheid aan te toonen. Dit zijn onze beginselen, aan deze hopen wij getrouw te blijven, naar deze kan men ons in het vervolg beoordeelen." De kantoren der N.R.C, waren gevestigd in het Oude Zwijnshoofd aan de Groote Markt. Er schuilt symboliek in, dat juist daar in 1672 de officieren van de schutterij hun oppositie beraamden. Want de N.R.C. — en als zoodanig is het een symptoom te meer van het groeiende liberalisme in dien tijd — was van de aanvang af een gematigd oppositieblad. Een duidelijker formuleering dan die der redactie is moeilijk denkbaar! Toch was volgens de Bosch Kemper de N.R.C. als politiek orgaan in den allereersten tijd van geringe beteekenis; hij schreef dit toe aan de oppervlakkige en partijdige wijze, waarop het blad geredigeerd werd. Nog in den loop van den eersten jaargang kwam echter de groote verbetering met de aanvaarding van de hoofdredactie door Mr. H. M. Tels. Het tweetal Nijgh-Tels was het, dat de basis heeft gelegd voor de N.R.C, zooals deze werd, n.1. het blad, dat kan gelden als representant van het Nederlandsche dagbladwezen — aldus de kwalificatie van niemand minder dan van dr. C. Easton, oud-hoofdredacteur van het Nieuws van den Dag, in het gedenkboek 1898—1923. Zij beiden waren het lichtende voorbeeld, waarnaar hun opvolgers in de directie en redactie zich zouden blijven richten. Nijgh — de schepper van het nieuwsblad, Tels — die van het politieke orgaan. Hierboven werd reeds gezegd, hoe het niet opgeven van zijn plannen ondanks de koninklijke weigering in 1842 typeerend voor Nijgh was. In het herdenkingsartikel 1844—1894, opgenomen in de N.R.C, van 1 Januari 1894 (tweede blad), schrijft de toen juist afgetreden hoofdredacteur dr. J. A. Lamping: „Geboren journalist, had hij (de toen 78-jarige oud-directeur H. Nijgh) begrepen wat een nieuwsblad inderdaad zijn moest, en wist hij aan zijne denkbeelden zulk eene uitvoering te geven, dat al spoedig het door hem gestichte blad voor het beste van Nederland gold. — Het geslacht van dezen tijd, dat slechts credieten heeft te openen om op elk uur van den dag in haast geen tijd te vernemen wat er aan het andere einde der wereld voorvalt, zal zich bezwaarlijk een denkbeeld kun-
4
nen vormen van wat er een halve eeuw geleden toe vereischt werd, wat een arbeid, zorgen en vernuft, om tot stand te brengen wat de heer Nijgh ondernomen en tot stand gebracht heeft. De tijdgenoot en zij die eenige tientallen jaren nader aan de dagen staan, zooveel te beter. En zij die weten wat Nijgh met zijne gebrekkige hulpmiddelen wist te bereiken; hoe hij met koeriers en duivenposten werkte, in dagen van spanning zelf heen en weer vliegende om de diensten te regelen; hoe hij in het opsporen van nieuwe wegen en middelen, om met zijn berichten allen vóór te zijn, onuitputtelijk was; hoe hij, onder anderen, het middel wist te vinden om de Oost-Indische mailberichten eenige dagen eerder in handen te krijgen dan ieder ander, een geheim, dat langen tijd zelfs voor het gouvernement een geheim is gebleven....". Mr. H. M. Tels bracht de groote verbetering in redactioneel-journalistiek opzicht. Hij schiep het politiek-liberale orgaan, dat steeds op waardige wijze heeft gestreden voor de practische toepassing van de belangrijke staatkundige principes, die de ingrijpende grondwetswijziging van 1848 met zich brachten. Vooral de vrijmaking van den handel — van zulk een groote beteekenis voor een stad als Rotterdam — en de strijd voor economische en staatkundige vrijheid lagen hem na aan het hart. Het is deze strijd, die de N.R.C. tezamen met het Algemeen Handelsblad en de Arnhemsche Courant — aan dit feller liberale orgaan komt de eer toe de liberale dagbladoppositie begonnen te zijn — een belangrijke plaats geeft in de geschiedenis van onze pers en in die van ons vaderland. Ondanks een korte periode van ernstigen tegenslag in 1853 —• ook het Algemeen Handelsblad verloor door de Aprilbeweging veel abonné's! — ging de N.R.C, regelmatig vooruit, ook al liepen de tekorten niet op evenredige wijze terug met den toenemenden invloed. Maar het ideëele doel, dat nagestreefd werd en waaruit duidelijk blijkt, dat de N.R.C, niet in de eerste plaats een commercieele onderneming was, bereikte men: de vestiging te Rotterdam van een in elk opzicht onafhankelijk liberaal persorgaan. Dat op den duur de oude Rotterdamsche Courant den strijd tegen de „nieuwe" niet kon volhouden, was zonder meer duidelijk. Reeds 1844 had een eerste symptoom van verzwakking te zien gegeven. In Juni 1867 hield zij op te bestaan, nadat in 1858 een mislukte poging was gedaan om de krant in het openbaar te verkoopen en een naamlooze vennootschap de zaken met groote financieele offers had voortgezet. Hoewel de Kamer van Koophandel de „oude" nog aanvankelijk de hand boven het hoofd had gehouden door de plaatsing daarin van haar aankondigingen, besloot zij reeds in 1844 aan Nijgh's verzoek om haar mededeelingen in diens blad op te nemen, te voldoen, om reden de N.R.C., van 23 April 1844 af dagblad geworden, zich vooral op handelsberichten toelegde, en de uitgever bereid was, voor de publicatie van de aankondigingen der Kamer slechts de zegelkosten in rekening te brengen-
H e t zou hier de p l a a t s zijn h e t een e n a n d e r te v e r m e l d e n v a n de belasting op n i e u w s p a p i e r en a d v e r t e n t i e . In v e r b a n d e c h t e r m e t d e zeer bep e r k t e p l a a t s r u i m t e k a n o n d e r verwijzing n a a r h o o f d s t u k X V v a n de in n o o t 2 g e n o e m d e studie hier slechts gezegd w o r d e n , d a t deze belastingen, die — in strijd m e t elk g r o n d w e t t i g beginsel toegepast — een funesten invloed op de p e r s h a d d e n , 1 Juli 1869 afgeschaft w e r d e n . V a n dien dag af begint een n i e u w e p e r i o d e in onze dagbladgeschiedenis. R e e d s in S e p t e m b e r d a a r o p ging de N . R . C , over t o t een verlaging v a n d e a d v e r t e n t i e p r i j z e n e n w e r d die v a n h e t a b o n n e m e n t m e t ca. 50 % v e r m i n d e r d t o t ƒ 2 0 . — p e r j a a r . Tegelijkertijd k w a m h e t b l a d uit in een v e r g r o o t f o r m a a t en m e t een n i e u w e n k o p . E e n zeer belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis v a n de N . R . C , e n t e v e n s in die v a n de geheele n a t i o n a l e p e r s w a s 1 N o v e m b e r 1877, de b e g i n d a t u m v a n de verschijning d e r N . R . C , als eerste d e r N e d e r l a n d s c h e dagb l a d e n m e t een o c h t e n d - en a v o n d e d i t i e . E e r s t in den loop v a n 1882 zou h e t Alg. H a n d e l s b l a d dit v o o r b e e l d volgen. D e N . R . C , o n t w i k k e l d e zich o n d e r leiding v a n drie g e n e r a t i e s Nijgh en zeer b e k w a m e hoofdr e d a c t e u r e n — v a n wie hier g e n o e m d w o r d e n mr. T e l s (1844—'85), dr. L a m p i n g (1869—'93), dr. Z a a y e r (1893—1910) e n mr. V a n d e r H o e v e n — tot het meest vooraanstaande der Nederlandsche d a g b l a d e n . H e t k o n een vergelijking m e t de b e s t e b u i t e n l a n d s c h e w e r e l d b l a d e n glansrijk d o o r s t a a n . In 1875 h a d de N . R . C , een n i e u w e n ruim geb o u w t o t h a a r beschikking gekregen in de W i t t e d e W i t h s t r a a t , w a a r h e t b l a d s i n d s d i e n gevestigd is gebleven. V o o r a l tijdens d e n E e r s t e n W e r e l d o o r l o g t r a d h e t zelfstandige k a r a k t e r v a n d e N . R . C , duidelijk n a a r v o r e n . C o r r e s p o n d e n t i e s c h a p p e n over de ge-
heele w e r e l d m a a k t e n , d a t de subjectieve berichtgeving d e r b u i t e n l a n d s c h e t e l e g r a a f a g e n t s c h a p p e n op behoorlijke wijze g e n e u t r a l i s e e r d k o n w o r d e n . D e v e r a n d e r i n g e n , d i e ' zich in de w e r e l d v a n de p e r s v o l t r o k k e n , d r o n g e n e e r s t l a n g z a a m d o o r in d e N.R.C., die, w e l i s w a a r liberaal v a n politieke o p v a t t i n g gebleven, conservatief in h a a r uiterlijk was. L a t e r d a n in de m e e s t e N e d e r l a n d s c h e b l a d e n w e r d de „ o p m a a k " m e t h e a d l i n e s geïntroduceerd, evenals de fotographie, w a a r v a n D e Telegraaf h e t e e r s t gebruik g e m a a k t h a d . E e n d e r d e verschijnsel — d a t v a n de c o n c e n t r a t i e v a n n i e u w s b l a d e n — h a d e v e n e e n s p l a a t s . O n d e r de directie v a n d e n l a a t s t e n Nijgh (1908—'41) k w a m een b e l a n g e n g e m e e n s c h a p t o t s t a n d t u s s c h e n de N . R . C , en de N i e u w e C o u r a n t , H e t V a d e r l a n d (deze b e i d e b l a d e n w e r d e n later t o t één o r g a a n v e r e e n i g d ) , h e t D a g b l a d v a n R o t t e r d a m , de D o r d rechtsche Courant en het Dagblad van Gouda. D e z e b l a d e n t e z a m e n n o e m t m e n h e t concernNijgh. M e t dit s u m m i e r e schetsje m o e t hier w o r d e n v o l s t a a n . M o g e e e n m a a l een uitvoerige geschiedenis v a n d e N . R . C . , die s t r a k s wel o n d e r zeer bijzondere o m s t a n d i g h e d e n h a a r 100-jarig b e s t a a n h e r d e n k t , g e b o e k s t a a f d w o r d e n ! D a t zal d a n een belangrijke bladzijde zijn in d e geschiedschrijving v a n o n s d a g b l a d w e z e n , ook in die v a n ons volk. *) In de meemng, dat de krant zelve een primeurrecht heeft voor het schrijven van haar eigen historie, heb ik de redactie van de N.R.C, gevraagd, hoe zij stond tegen* over een artikel van een buitenstaander. Hiertegen had zij geen enkel bezwaar. Gaarne zeg ik de redactie hier* voor te dezer plaatse dank. 2 ) Wat de opgave van literatuur betreft, moge ik ver» wijzen naar mijn studie over de geschiedenis van het Nederlandsche dagbladwezen, die onder den titel „De Nederlandsche Krant. Van Nieuwstydinghe tot dagblad" dezen winter in de Patria*serie onder redactie van dr. J. H. Kernkamp bij Van Kampen te Amsterdam zal ver* schijnen of intusschen reeds verschenen is.
^ ^ Ü H ^ ^ ^ DE STELLERS V A N HUWELIJKS* ADVERTENTIES MOETEN BEKEND ZIJN Aanwijzing no. 16 van den Gilde* leider heeft hier en daar de vraag doen rijzen: wie is de „steller" van een huwelijks=annonce en in hoeverre moet deze bij het blad bekend zijn? Vraag 1 is beantwoord met: de trouwlustige. Daaruit volgt, dat het niet voldoende is, als de advertentie door een bona=fide advertentie*bureau wordt ingezonden. Neen, het blad moet weten wie de oorspronkelijke opdrachtgever is. Het begrip „bekend zijn" houdt in, dat de steller zich moet hebben ge*
legitimeerd. Van de bladen kan moei* lijk worden verwacht, dat zij over den persoon van den steller infor* maties gaan inwinnen. De legitimatie biedt echter reeds een zekere garantie ten aanzien van den ernst, welke achter het plaatsen der advertentie schuilt. Een krant kan dus voortaan niet meer per post aangeboden huwe* lijkssadvertenties aannemen, zonder zich tevoren van de identiteit van den steller te hebben overtuigd, bij* voorbeeld door bemiddeling van een agent of correspondent, al zal dit, tengevolge van de bij deze categorie van advertenties veelal gewenschte
geheimhouding, in de praktijk wel eens moeilijk zijn. De steller zal er dan een reisje naar de krant voor over moeten hebben. De maatregel werkt echter indirect ook in zijn be* lang, daar tengevolge daarvan de rubriek „huwelijks*advertenties" een serieuzer karakter zal gaan dragen dan tot nu toe het geval was. A A N W I J Z I N G VAN DEN GILDELEIDER No. 14 Betreffende de publicatie van adver* tenties van het Huwelijksbureau „Holland". Gehoord het advies van den Politie* president te Amsterdam bepaal ik, dat het met ingang van heden den uitgevers van nieuwsbladen verboden is, advertenties van het Huwelijks* bureau „Holland", Admiralengracht 219, Amsterdam*West, op te nemen. 'ssGravenhage, 22 October 1943. De Gi'deleider: w.g. Mr. J. HUIJTS.
5
OVERZICHT van
dein
December
1943
bestaande
tijdschriften,
rubrieksgewijs
ingedeeld
Herhaalde verzoeken, schriftelijk en telefonisch, hebben de noodzakelijkheid aangetoond om een lijst te publiceeren van alle thans nog bestaande tijdschriften. De vraag is daarbij gerezen, op welke wijze deze publicatie het best zou kunnen geschieden, namelijk alphabetisch, rubrieksgewijs of op beide manieren. Een alphabetische rangschikking heeft, tegenover het voordeel van gemakkelijk opzoeken van een naam, het nadeel, dat daaruit geen enkele bijzonderheid over de tijdschriften bekend wordt. En om die bijzonderheden gaat het juist in de meeste gevallen. Talloos is het aantal malen, dat de vraag gesteld wordt: Welke tijdschriften verschijnen nog op het gebied van ? De stellers van deze vragen vinden in de onderstaande lijst het antwoord. De indeeling is gemaakt aan de hand van bestaande gegevens, op grond van eigen ervaring en met gebruikmaking van het advies van vele uitgevers zelve. Ongetwijfeld zal echter de indeeling hier en daar onvolledig zijn en zou bijvoorbeeld een uitgever zijn tijd* schrift ook nog gaarne in een of meer andere rubrieken zien ingedeeld. Laat hij dit aan de Vakgroep Tijdschriften bekend maken! Ook, als een tijdschrift naar zijn meening in een onjuiste rubriek is opgenomen! Slechts de opmer, kingen van de zijde van de belanghebbenden kunnen in staat zijn uiteindelijk tot een zoo juist mogelijke rubriceer ring te geraken. Deze lijst neemt veel ruimte in beslag, doch dit bezwaar heeft voor het belang van de publicatie moeten wijken. Het zal echter duidelijk zijn, dat zij niet binnenkort nog eens kan worden opgenomen, met inachtneming van de gewenschte correcties. Laat deze overweging de uitgevers echter niet van het inzenden van op* en aanmerkingen terughouden en de Vakgroep ziet daar dan ook met belangstelling naar uit. INDEX
9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48.
6
Arbeid, Ambtenaren, Personeel Armwezen en Maatschappelijk werk Automobiels, Motors en Rijwielwezen Belastingen Bibliographie, Bibliotheek en Boekhandel Bloemisterij Bouwbedrijf Chemie en Pharmacie Cultuur Economie Effectenhandel en Geldwezen Electriciteit en Radio Film en Fotographie Fotopers Gasindustrie Gemeentes en Staatswezen Genealogie en Sibbekunde Geneeskunde, Gezondheidszorg en Ziekenh.wezen Geschiedenis Godgeleerdheid Godsdienst, Zending, Missie, Evangelisatie Grafisch Bedrijf Handel en Nijverheid Handelswetenschappen Hotels, Cafés en Restaurantbedrijf Jacht en Visscherij Jeugdbeweging Jeugdpers Lands en Tuinbouw, Veeteelt, Boschbouw Lands, Heems en Volkenkunde Mode Muziek en Zang Natuurwetenschappen Onderwijs en Opvoeding Ontspanning Pers Politie Politiek en Staatkunde Rechtsgeleerdheid en Rechtspraak Scheepvaart en Scheepsbouw Schildersbedrijf Schoenens en Lederindustrie Schoone Letteren Smederij en Loodgietersbedrijf Sport en Spel Taalkunde Techniek Textielsindustrie
49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61.
Toerisme Tooneel Veiligheid en Burgerlijke Bescherming Vervoer en Verkeer Verzekeringswezen Voedselvoorziening Volkshuishouding Vrouw en Gezin Waterstaat Wiskunde Wijsbegeerte IJzers en Staalindustrie Diversen Uitgever ^
Tijdschrift
Woonplaats
1. ARBEID, AMBTENAREN, PERSONEEL Ned. Arbeidsfront Amsterdam De Ambtenaar Ned. Arbeidsfront Amsterdam Arbeid N.V. Drukkerij Rotterdam P.T.T.sBedrijfs* M. Wijt & Zn. banden Utrecht N.S.B. H t Rechtsfront Rotterdam Gem. Rotterdam De Schakel Den Haag Uitgeverij „Volk De Stalbezem en Bodem" Wij v. d. Omroep De Ned. Omroep Amsterdam 2. ARMWEZEN EN Arbeidsbestel A.V.O.
De Bljndengids De Doorgang Huish. Diensten en Verpleging Maandblad voor Berechting en Reclasseering Naar het Volle Leven Ons 3scents Fonds Het Oosten
MAATSCHAPPELIJK
WERK
N. Samsom N.V. Ned. Ver. ter Bes vordering van den Arbeid v. Onvolw. Arbeidskrachten Ned. Christelijke Blindenbond Drij. Stichting Hoenderloo Ned. Arbeidsfront
Alph. a/d Rijn Amsterdam
Ned. Gen. tot Zedel. Verb, der Gevangenen N.V. Gebrs. Van Staden Vereeniging „Het Hoogeland" Neerbosch' Boekh. en Uitgeverij
Amsterdam
Hillegersberg Arnhem Amsterdam
Haarlem Huizum Leeuwarden Neerbosch
Tijdschrift Sociale Zaken Voorlichtingsblad De Wekker
Uitgever
Woonplaats
N.V. Drij. en Uitg. Zwolle Erven J. J. Tijl Ned. Volksdienst Den Haag Rotterdam Ned. Ver. van Lich. Gebrekkigen
3. AUTOMOBIEL--, MOTOR» EN RIJWIELWEZEN Auto* en Motor» kroniek. De Eenheid
Gen»Gas
Haarlem Boom»Ruygrok N.V. Ned. Fed. d. Org. v. Leiden Carr.» en Wagenb. en aanverw. Bedr. „F.O.C.W.A." Amsterdam N.V. Uitg. Mij. „Atlantic"
Tijdschrift Tijdschrift voor Volkshuisvesting en Stedebouw Vraag en Aanbod
Uitgever
Woonplaats
Inst. v. Volkshuis» Den Haag vesting en Stedeb. N.V. Uitg. Mij. Ae. E. Kluwer
Deventer
8. CHEMIE EN PHARMACIE Chem. Courant v. Ned. en Kol. De Drogist Recueil des Trav. Chimiques des Pays»Bas Tijdschrift voor Artsenijkunde
Boekdrij. en Uitg. H. Germs Bronsema's Drij. N.V. D. B. Cen» ten's Uitg. Mij.
Doetinchem Enschede Amsterdam
Ned. Apoth.kamer Den Haag ¥A
4. BELASTINGE 9. CULTUUR Weekblad der Belastingen
Alg. Uitg. Mij. 's»Hertogen» v. Bladen en Tijd» bosch schriften N.V.
5. BIBLIOGRAPHIE, BIBLIOTHEEK EN BOEKHANDEL Bibliotheekleven Het Boek Nederlandsche Bibliographie Nefeka Nieuwsblad v. d. Boekhandel Nijhoff's Index Repertorium De Weegschaal
Dr. F. K. H. Kossmann N.V. Mart. Nij» hoff's Uitg. Mij. A. W. Sijthoff's Uitg. Mij. N.V. Drij. B. Kramer Ver. t. Bev. v. d. Bel. des Boekh. N.V. Mart. Nij» hoff's Boekhandel en Uitgevers Mij. Fa. J. Muusses N.V. Uitg. Mij. „Oceanus"
Rotterdam Den Haag Leiden Amersfoort Amsterdam Den Haag, Purmerend Den Haag
6. BLOEMISTERIJ Die Blumenzwiebel Centraal Bloem» bollen Comité Fa. Wed. G. M. De Plantenbeurs Markelbach Uitgevers Mij. Sierteelt C. Misset N.V. Weekbl. v. bloem» Boom»Ruygrok N.V. bollencultuur 7. BOUWBEDRIJF Bouw» en Bagger» Ned. Arbeidsfront werken Bouwbedrijf en Moorman's Perio» Openbare Werken dieke Pers De Bouwindustrie Uitg.Mij. G. Mis» set N.V. N.V. Boom» Bouwschade Ruygrok Moorman's Perio» Hout dieke Pers N.V. Mij. t. Expl. Klei v. h. Orgaan Klei Fa. Buyten & M.E.B.E.S.T. Schipperheyn Techn. Gemeente» L. J. Veen's Uit» blad Bouwstoffen gevers Mij.
Haagsch Maandbl. N.V. Alg. Boek» en Handelsdrij. v/h Batteljee & Terpstra A. A. M. Stols Halcyon Uitg. „Hamer" Hamer Hollandsche Post Drukkerij»Uitg. „Zonneveld" Maandbl. v. Beel» N.V. Drij. en Uitg. dende Kunsten J. H. de Bussy Maandbl. d. Ned.= H. M. F. W. Prell Duitsche Kuituur» gemeenschap Nederland N.V. Alg. Boek» en Handelsdrij. v/h Batteljee & Terpstra N.V. Drij. en Uitg. Ons Eigen Volk Mij. v/h W.F.K. Uitg. „De Schouw" De Schouw Uitg. „Hamer" Volksche Wacht N.V. „De Arbei» De Waag derspers"
Leiden
Den Haag Amsterdam Soest Amsterdam Den Haag Leiden
Schagen Den Haag Amsterdam Amsterdam
Haarlem 10. ECONOMIE Bussum Doetinchem Haarlem
Fa. H. Gianotten Erven F. Bohn Ned. Inst, voor Volkhuishoudk. Onderzoek N.V. Drukkerij Tijdschrift voor Econ. Geographie Elsevier Economie De Economist Europa» Oeconomica
Tilburg Haarlem Amsterdam Amsterdam
Amsterdam Den Haag Doetinchem Haarlem
11. EFFECTENHANDEL EN GELDWEZEN Coupon» en Divi» dend Register Dividenden» Service
Den Haag Arnhem Amsterdam Amsterdam
Het Financieele Archief Het Financieele Dagblad De Financieele Koerier
N.V. Intern. Uitg. en Handels Mij. „Syst. Keesing" N.V. Intern. Uitg. en Handels Mij. „Syst. Keesing" N.V. Intern. Uitg. en Handels Mij. „Syst. Keesing" Fin. Periodieken N.V. i.o. De Fin. Koerier
Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam
7
Tijdschrift
Uitgever
Incourant Fond» senregister
N.V. Intern. Uitg. en Handels Mij. „Syst. Keesing" Keesing's Financ. N.V. Intern. Uitg. Zakboekje en Handels Mij. „Syst. Keesing" Keesing's Hoogste N.V. Intern. Uitg. en Laagste en Handels Mij. Koersen „Syst. Keesing" Mrs. Van Nierop Uitg. „Doorgeven" & Baak's N.V.'s
Woonplaats Amsterdam
17. GENEALOGIE EN SIBBEKUNDE
Amsterdam
Den Haag De Nederlandsche Nederl. Gen. v. Gesl.» en Wapenk. Leeuw Amsterdam Uitg. Liebaert Sibbe
Amsterdam
18. GENEESKUNDE, GEZONDHEIDSZORG EN ZIEKENHUISWEZEN
Amsterdam
12. ELECTRICITEIT EN RADIO Electrotechniek Radiobulletin
Moorman's Perio» dieke Pers De Muiderkring
Den Haag Muiden
13. FILM EN FOTOGRAPHIE Cinema en Theater Film en Kuituur Film»Flitsen
N.V. Ned. Uitg. „Opbouw" Uitg. Roskam N.V. Ufa Mij.
Amsterdam
Ned. Nat.»Soc. Uitg. „Nenasu" N.V. Drij. „De Spaarnestad" Uitgevers Mij. „De Prins" v/h N. J. Boon N.V. Uitg. Mij. „Werkend Volk"
Utrecht
Amsterdam Amsterdam
14. FOTOPERS Fotonieuws Panorama De Prins Werkend Volk
Haarlem Amsterdam Amsterdam
15. GASINDUSTRIE Het Gas Gasbelangen Gen»Gas
Drij. en Uitg.bur. Zeist Van Lonkhuyzen Drij. en Uitg.bur. Zeist Van Lonkhuyzen N.V. Uitg. Mij. Amsterdam „Atlantic"
16. GEMEENTE» EN STAATSWEZEN Arbeidsbestel De Bevolkings» boekhouding Burgerlijke Stand en Bevolking Distributie en Gemeente Financieel Overheidsbeheer Gemeentebedr. en Administratie De Gemeentefinanc. Gemeentebestuur
N. Samsom N.V. Vereeniging voor Bevolkingsboekh. N. Samsom N.V.
Alph. a/d Rijn Voorburg
N. Samsom N.V.
Alph. a/d Rijn
Fa. G. W. v. d. Wiel & Co. N. Samsom N.V.
Arnhem
N.V. Drij. v/h L. E. Bosch & Zn. De Gemeentestem N.V. Weekbl. „De Gemeentestem" Techn. Gemeente» L. J. Veen's Uitg. blad Bouwstoffen Mij. N.V. Techn. Maandbl. Nederl. Vereenig. v. Gemeenterein., v. Reinigingsdir. Vervoerwezen en Ontsmetting Weekblad v. Ge» N.V. Drij. v/h meentebelangen L. E. Bosch & Zn.
8
Woonplaats
Tijdschrift
Alph. a/d Rijn
Alph. a/d Rijn Utrecht Den Haag Amsterdam Groningen
Utrecht
Afkomst en Toekomst Archives Nérl. de Physiologie de 1'homme et des animaux Geneeskundige Gids Keesing's Medisch Archief Maandschr. voor Kindergeneesk. Ned. Artsenblad Nederlandsch Dierenartsenblad Het Nederl. Roode Kruis Nederlandsch Tandartsenblad Nederl. Tijdschr. v. Geneeskunde Nederl. Tijdschr. v. Heilgymnastiek en Massage Psychiatrische en Neurol. Bladen
Den Haag N.V- Maft. Nij» hoff's Uitg. Mij. N.V. Noord»Holl. Amsterdam Uitgevers Mij. Moorman's Perio» dieke Pers N.V. Int. Uitg. en Handels Mij. „Syst. Keesing" H. E. Stenfert Kroese's Uitgevers Mij. N.V. Nederlandsche Artsenkamer Nederl. Dieren» artsenkamer N.V. Drukkerij „'t Koggeschip" Nederlandsche Tandartsenkamer Erven F. Bohn
Ned. Genootschap voor Heilgymn. en Massage N.V. Uitgevers en Drukkers Mij. van F. van Rossen Nederlandsche Tijdschrift voor Apoth.kamer Artsenijkunde Tijdschr. v. Pract. Bond v. Nederl. Vroedvrouwen Verlosk., Zuige» lingenverz. en Pract. Hygiëne Tijdschrift voor Fa. G. J. & Tandheelkunde D. Tholen Tijdschrift voor Ver. „Tijdschrift Ziekenverpleging v. Ziekenverpl." Voeding Sticht, t. Weten» schapp. Voorl. op Voedingsgebied Ned. Arbeidsfront De Voeding N.S.B. Volksgezondheid De Voorpost van Drukkerij P. van der Linden den Dokter N.V. Alg. Perio» Het Ziekenhuis» dieken Mij. 19. GESCHIEDENIS Bijdr. Vad. Gesch. N.V. Mart. Nij» en Oudheidkunde hoff's Uitg. Mij. N.V. Int. Uitg. e Keesing's Hist. Handels Mij. Archief „Syst. Keesing" A. W. Sijthoff's Museum Uitg. Mij. N.V. Ned. Archief voor N.V. Mart. Nij» hoff's Uitg. Mij. Kerkgeschiedenis
Den Haag Amsterdam Leiden Amsterdam Den Haag, Amsterdam Utrecht Haarlem Den Haag Amsterdam Den Haag Uithuizen
Utrecht Amsterdam Den Haag Amsterdam Utrecht Den Haag Lochem
Den Haag Amsterdam Leiden Den Haag
Tijdschrift Taxandria Tijdschrift voor Geschiedenis
Uitgever N.V. Drukkerij Gebrs. Juten N.V. Erven P. Noordhoff
Woonplaats Bergen op Zoom Groningen
Het Remonstrant» sche Weekblad Sonntagsblatt Studia Catholica
Aalten
Uw Koninkrijk Kome Voor den Zondag
20. GODGELEERDHEID Gereform. Theol. Tijdschrift Kerk en Wereld (Hoofdorgaan) Nieuw Theolog. Tijdschrift Vox Theologica
Uitg. Mij. „De Graafschap" Van Gorcum & Comp. N.V. N.V. H. D.Tjeenk Willink & Zn.'s Uitg. Mij. Van Gorcum & Comp. N.V.
Assen Haarlem Assen
21. GODSDIENST, Z E N D I N G , MISSIE, EVANGELISATIE Beheersorgaan
De Bode des Heils in Christus Bijbellessen voor Kinderen Bijbellessen voor Volwassenen Diaconaal Corres» pondentieblad Franciscaansch Leven Gemeenschaps» bode De Goede Tijding
Ver. t. Bescherm. der Rechten van Kerkvoogd, in de Ned. Herv. Kerk Fa. J. N. Voor» hoeve Boekenhuis Veritas Boekenhuis Veritas N.V. Uitg. Mij. en Boekdr. J. H. Kok Drij. B. van Eerd & Zonen Nederl. Christel. Gemeensch.bond N.V. W. D. Meinema N.V. „De Heraut" Herv. Nederland Fa. H. Veenman & Zonen Mr. A. Manussen
De Heraut Herv. Nederland Herv. Weekblad „De Geref. Kerk" De Hollandsche Zendingsbode Kerk en Wereld Van Gorcum & (Gemeenteblad) Comp. N.V. Kerkedienst Van Gorcum & Comp. N.V. Kracht v. Omhoog H. van den Brink N.V. Uitg. Mij. Levensrichting „De Tijdstroom" Maandblad van de Drij. H. J. Smits Ver. van Kerk» voogdijen in de Ned. Herv. Kerk Maandbode v. d. Bond v. Evang. in Bond v. Evang. in en ten Bate v. d. en ten bate v. d. Ned. Herv. Kerk Ned. Herv. Kerk Morgenland Stichting Morgen» land»Zending Nederl. Zendings» Zendingsbureau blad Drij. M.J.Portielje Ons Blad Joh. Stempher De Open Deur Het Ouderlingenbl. J. B. v. d. Brink & Co. De Oud»Katholiek De Oud»Kath. Pers N.V. Drij. en Uitg. De Protestant Mij. v/h W.F.K.
Tijdschrift
Het Vredesklokje De Vriend der Waarheid De Vrije Katholiek De Vuurtoren» Immanuel De Wachter De Wartburg
Zwijndrecht
Den Haag
Uitgever N.V. Uitg. Mij. „De Tijdstroom" Ds. F. Voges N.V. Dekker en v. d. Vegt Ned. Com. „Licht in 't Oosten" Drij. Sticht. Hoen» derloo H. Bakker Drij. Boerman & Zoon Sticht. Ruysbroeck Herv. Schippers» raad Uitg. Mij. J. H. Kok N.V. Ned. Luth. Jeugd» org. „De Wart» burg" Uitg. Ploegsma
22. GRAFISCH BEDRIJF
Den Haag
Algrafica
Kampen
Druk en Papier Graf. Industrie
Driebergen
De Tampon
N.V. Uitg. Mij. „Werkend Volk" Ned. Arbeidsfront Bedrijfsgr. Graf. Industrie School v. d. Graf. Vakken
Delft
23. HANDEL EN NIJVERHEID
Amsterdam Amsterdam Wageningen
Econom. Nieuws
Den Haag Assen Assen Bloemendaal , Lochem
Utrecht
Opwierde (Gr.)
Utrecht Oegstgeest Amsterdam Deventer Zutphen Amersfoort Schagen
Lochem Amsterdam Nijmegen Oldeboorn Arnhem Velp Rotterdam Laren (N.»H.) Amsterdam Kampen Amsterdam
Weekbl. v. d.Ned. Amsterdam Protest.bond De Wekker Curat. Theol. Sch. Apeldoorn d. Chr. Ger. Kerk
Den Haag
Tilburg
Woonplaats
Dep. v. Handel, Nijvh. en Scheepv. Ec.=Stat. Berichten Fa. H. A. M. Roe» lants Econ. Voorlichting Dep. v. Handel, Nijvh. en Scheepv. Gran., Meel, Vee» D. Joukes' Uitgv. voeder Handel en Amb. Ned. Arbeidsfront Moorman's Per. Hout Pers Ned. Arbeidsfront Het Hout Keesing's Econ. N.V. Int. Uitg. en Handels Mij. ,,Sy» Zakboekje sternen Keesing" N.V. Noord»Holl. Het Kompas Uitg. Mij. De Ned. Mercuur N.V. Drij. C. Blom» mendaal Droste Verlag und Niederlande Druckerei K.G. Octrooi en Merk Bond v. Octrooi» en Merkenh. Orgaan v. d. Vak» Vakgr. Detailh. in gr. Detailh. in Brandstoffen Brandst. Ned. Arbeidsfront Steen, Cement, Glas en Keramiek A. T. Verschoor De Tabaksplant Theorie en Techn. Inst. v. Middenst.» v. h. Middenst. Ontwikkeling bedrijf
Amsterdam Amsterdam Amsterdam Utrecht
Den Haag Schiedam Den Haag Amsterdam Amsterdam Den Haag, Amsterdam Amsterdam Amsterdam Den Haag Amsterdam Voorburg Amsterdam Amsterdam Culemborg Den Haag
9
Tijdschrift
Uitgever
Woonplaats
Het Uurwerk
Unie v. Vereen, in Schiedam de Uurw.branche Vakbl. v. d. Meu» Drij. A. Lakerveld Loosduinen belindustrie Uzerwaren Geyer's Uitg.bur. Utrecht De Zakenwereld N.V. Ned. Uitg. Amsterdam „Opbouw" 24. HANDELSWETENSCHAPPEN Maandbl. v. Han» delswetensch. en Handelspraktijk Maandbl. v. Soc.» Econ. Wetensch. Meded. v. h. Ned. Inst. v. Efficiency De Naaml. Ven* nootschap Org. en Efficiency
Nederl. Uitg. Be» drijf v. Wetensch. Uitg. N.V. N.V. Uitg. Mij. v/h G. Delwei Nederl. Inst. v. Efficiency H. v. d. Marck's Uitg. Mij. N.V. N.V. Drij. en Uitg. v/h C. de Boer Jr. De Spiegel v. Han» A. J. G. Streng» holt's Uitg. Mij. del en Wandel N.V.
Leiden Wassenaar Den Haag Roermond Den Helder Amsterdam
25. HOTEL», CAFÉ» EN RESTAURANTBEDRIJF Horeca
Uitgevers Mij. „C. Doetinchem Misset" N.V. Hotel» en Theater» Ned. Arbeidsfront Amsterdam bedrijf Weekbl. v. d. Han» Uitgevers Mij. „C. Doetinchem del in Gedistill., Misset" N.V. Bier, Wijn, enz. 26. J A C H T EN VISSCHERIJ De Landstand v, Uitg. „Volk en Den Haag d. Visschers Bodem" De Nederl. Jager N.V. Uitg. Mij. Deventer Ae. E. Kluwer 27. JEUGDBEWEGING Branding Dienst Leidersblad voor Vrijz. Chr. Jeugd» werk De Roertrom De Trekker
Uitg. Ploegsma Nat. Jeugdstorm Uitg. Ploegsma
Amsterdam Utrecht Amsterdam
Nat. Jeugdstorm N.V. Uitg. Mij. „Werkend Volk"
Utrecht Amsterdam
28. JEUGDPERS Jan Stavast Reeks Van Ditmar's Boe» ken Import N.V. Jeugd N.V. Ned. Uitg. „Opbouw" De Stormmeeuw Nat. Jeugdstorm De Stormvlag Nat. Jeugdstorm Voor de Jeugd Fa. J. N. Verhoeve De Vriend d. Kind. Boekenhuis Veritas
Amsterdam Amsterdam Utrecht Utrecht Den Haag Den Haag
29. LAND» EN TUINBOUW, VEETEELT BOSCHBOUW Alg. Agr. Archief
10
N.V. Int. Uitg. en Amsterdam Handel Mij. ,,Sy» sternen Keesing"
Tijdschrift Avicultura
Woonplaats
Uitg. Mij. „C. Mis» set" N.V. De Boerderij Uitg. Mij. „C. Mis» set" N.V. Cult. Techn.Werk. Ned. Arbeidsfront De Fruitteelt Ned. Pomol. Ver. De Geitenhouder Ned. Comm. v. Geitenfokk. Gran., Meel, Vee» D. Joukes' Uitg. voeder Groenteteelt Uitg. „Volk en Bodem" De Jonge Landst. Uitg. „Volk en Bodem" Landbouw, Vee» Ned. Arbeidsfront teelt en Visscherij Landbouwk. Tijd» Ned. Genootsch. schrift. v. Landb.w. De Landstand (11 Uitg. „Volk en provincie»edities) Bodem" Maandbl. v. d. Centr. Bur. v. d. Varkensfokk. Varkensfokk. in Ned. De Molenaar Eshuis & Co. Ned. Boschbouw Ned. Boschb. Ver. Tijdschrift De Ned. Landb. Ned. Coöp. Raad Coöp. Ned. Weekbl. v Uitg. Mij. „C. Mis» Zuivelbereiding en set" N.V. Handel Tijdschr. d. Ned. Ned. Heide Mij. Heide Mij. De Vee» en VI.» Uitg. Mij. „C. Mis» handel set" N.V. De Vlasbode Ondervakgr. Vlas» bew. Ind. Volk en Bodem Uitg. „Volk en Bodem" De Volkstuin Alg. Verb. v. Volkstuind.ver. in Ned. De Zaadwereld C. V. tot Uitg. van Agr. Geschriften
Doetinchem Doetinchem Amsterdam Arnhem Middelburg Amsterdam Den Haag Den Haag Amsterdam Wageningen Den Haag Arnhem Dalfsen Utrecht Den Haag Doetinchem Arnhem Doetinchem Rotterdam Den Haag Amsterdam Haarlem
30. LAND», HEEM» EN VOLKENKUNDE Cultureel Indië
N.V. Boekh. en Drij. v/h. E. J. Brill N.V. Erven B. v. Dorp en Stad d. Kamp Drente Van Gorcum & Comp. N.V. Frank. Werkgem. Frankenland „De Spade" Stichting „Saxo» It Fryske Folk Frisia" N.V. Erven B. van Groningen der Kamp Uitgeverij „Hamer" Hamer Bond Heemschut Heemschut Hongaarsche Crt. A. H. von Marich Limb. Geschied» en De Maasgouw Oudheidk. Gen. Het Noorder land Uitg. „Het Noor» der Land" N.V. Drij. & Uitg. Ons Eigen Volk Mij. v/h W.F.K.
Leiden Groningen Assen Sittard Groningen Groningen Amsterdam Amsterdam Den Haag Maastricht Groningen Schagen
Tijdschrift
Uitgever
Woonplaats
Saxo»Frisia
Van Gorcum & Assen Comp. N.V. Tijdschr. v. h. Ned. N.V. Boekh. & Leiden Aardrijksk. Gen. Drij. v/h E. J. Brill 31. MODE De Dameswereld
Uitg. Mij. „C. Mis» Doetinchem set" N.V. Holl. Beyer Serie N.V. Wereldmode Amsterdam Kleine Pract Beyer N.V. Wereldmode Amsterdam Serie Het Rijk d. Vrouw N.V. Ned. Uitg. Amsterdam „Opbouw" 32. MUZIEK EN Z A N G Caecilia en Muziek Euphonia Musica De Musicus De Wereld Muziek
de J. J. Lispet J. J. Lispet J. J. Lispet J. C. Kistemaker der N.V. Drij. v/h L. E. Bosch & Zoon
Hilversum Hilversum Hilversum Amsterdam Utrecht
33. NATUURWETENSCHAPPEN Het Aquarium Entomolog. Ber. Genetica Heemschut Hemel en Damp* kring In Weer en Wind De Levende Nat. Natuur en Techn. Ned. Tijdschr. v. Natuurk. Physica Vakbl. v. Biologen Versl. v. d. Gew. Verg. v. d. Afd. Natuurk. v. d. Ned. Acad. v. Wetensch.
Ned. Bond van Aquarimvereen. Ned. Entom. Ver. N.V. Mart. Nij» hoff's Uitg. Mij. Bond Heemschut J. B. Wolters' Uit» gevers Mij. N.V. W. L. & J. Brusse's Uitg. Mij. W. Versluy's Uitg. Mij. N.V. Uitg. Mij. Ae. E. Kluwer N.V. Mart. Nij» hoff's Uitg. Mij. N.V. Mart. Nij» hoff's Uitg. Mij. N.V. Drij. en Uitg. v/h C. de Boer Jr. N.V. Noord»HolI. Uitg. Mij.
Amsterdam Amsterdam Den Haag Amsterdam Groningen Rotterdam Amsterdam Deventer Den Haag
Onderw.fonds v. d. Scheepv. De Gong Tucht=Unie De „Groote" Fed. Stenographie Schrijver „Groote" Hoenderloo Drij. Sticht. Hoen» derloo De Hoofdacte Fa. J. Muusses Kind en Zondag Ned. Zondagssch. Ver. Kort» en Snelschr. Centr. Bond v. Leeraren en»ressen in Stenogr. en Mach.schr.
Uitgever
Woonplaats
's Levens Opgang
Drij. Hoekstra en Bergum Banga Maandbl. v. d. Fa. B. Cuperus Az. De Bilt Ver. v. Handen» arbeid Middenst.»Opleid. N.V. Uitg. Mij. Wassenaar v/h G. Delwei De Nederl. Speel» Ned. Unie v. Speel» Amsterdam tuin tuin»Org. Ned. Studieblad Ned. Uitg. Bedr. Leiden v. Wetensch. Uitg. N.V. Het Nijvh.onderw. N.V. H. t. Brink's Meppel Uitg. Mij. Het Nijvh.onderw. Bond v. Leerkr. b. Amersfoort v. Meisjes h. Nijverh.onderw. v. Meisjes Onze Herv. Zon» Ned. Herv. Zon» Hilversum dagsschool dagsscholenb. op Geref. Grondsl. Opvoed, in Volk» Ned. Nat. Soc. Utrecht schen Geest Uitg. „Nenasu" Paedagog. Tijdschr. N.V. Drij. „De Amsterdam Standaard" De School» en Drij.»Uitg. „De Den Haag Kindertuin Hofstad" School en Wet N. Samson N.V. Alph. a/d Rijn Schule und Haus Deutscher Schulv. Maastricht f. Niederl. Limb. Die Schulgemein» Deutscher Schulv. Amsterdam schaft Speeltuinnieuws Amst. Speelt. Verb. Amsterdam Studentenfront N.S.B. Utrecht Theor. en Techn. Inst. v. Middenst. Den Haag v.h.Middenst.bedr. ontw. Tijdschr. v. Bui» N.V. Uitg. Mij. Den Haag tengew. Onderw. „Haga" Volksonderwijs Ver. „Volksonder» Amsterdam wijs" Vorming Ned. Arbeidsd. Doorn Wiegekind en C. A. Spin & Zn. Amsterdam Kleuter N.V.
Den Haag Den Helder Amsterdam
34. ONDERWIJS EN OPVOEDING De Binnenvaart
Tijdschrift
Amsterdam Den Haag Amsterdam Arnhem Purmerend Amsterdam Utrecht
35. O N T S P A N N I N G Denksport
N.V. Int. Uitg. en Handel Mij. ,,Sy» sternen Keesing" De Drie Stuivers N.V. Ned. Uitg. Roman „Opbouw" Haagsche Post Holl. Publ. Mij. N.V. De Kern Van Holkema & Warendorf N.V. Raadseltijdschrift N.V. Rijnsche Uit» gevers Mij. Ratselzeitschrift N.V. Rijnsche Uit» gevers Mij. Unicum N.V. Ned. Uitg. „Opbouw"
Amsterdam Amsterdam Den Haag Amsterdam Amsterdam Amsterdam Amsterdam
36. PERS De Ned. Journalist N.V. De Residen» Den Haag tiebode De Pers N.V. De Arbei» Amsterdam derpers
11
Tijdschrift
Uitgever
Woonplaats
Med. v. d. Ned. N.V. Uitg. „Wer* Amsterdam Pol. kend Volk" De Ned. Politie Uitg. „De Ned. Apeldoorn Politie" Het Rechtsfront N.S.B. Utrecht Tijdschr. v. Crimi» Dir.»Gen. v. Pol. Nijmegen nologie 38. POLITIEK EN' STAATKUNDE N.S.B. N.S.B. Uitg. „Storm" N.S.B. N.S.B. Drij.sUitg. Zonne» veld Kaderbl. v. Func» N.S.B. tionarissen De Kameraad N.S.B. Maas en Merwe N.S.B. Nederland N.V. v/h Battel jee & Terpstra Nieuw Nederland Ned. Nat. Soc. Uitg. „Nenasu" De Noorderstorm N.S.B. Ontwakend Volk Ned. Nat. Soc. Uitg. „Nenasu" Onze Taak N.S.B. De Opstand N.S.B. Storm Uitg. „Storm" De Stormklok N.S.B. Volk en Vaderland Ned. Nat. Soc. Uitg. „Nenasu" De Waag N.V. „De Arbei» derspers" De Werker N.S.B. De Zeeuwsche N.S.B. Stroom De Zwarte Soldaat N.S.B.
Utrecht Utrecht Amsterdam Utrecht Utrecht Soest Utrecht Utrecht Utrecht Leiden Utrecht Utrecht Utrecht
Drij. & Uitg.bur. Van Lonkhuyzen Ned. Gen.t.Zedel» Verb. v. Gevang. Drij. & Uitg.bur. Van Lonkhuyzen Drij. & Uitg.bur. Van Lonkhuyzen Drij. en Uitg. bur. De Prijsvastst. Van Lonkhuyzen Tijdschr. v. Strafr. N.V. Boekh. en Drij. v/h E. J. Brill Weekbl. v. Privaat» Broederschap van recht, Notarisambt Cand. Not. in Ned. en zijne Koloniën en Registratuur
Woonplaats Rotterdam Assen Vlierverlaten Amsterdam Amsterdam
41. SCHILDERSBEDRIJF Schildersblad Verfkroniek
Drukkerij Eisma Leeuwarden Ver. v. Verf» en Amsterdam Vernisfabr.
42. SCHOENEN» EN LEDERINDUSTRIE De Leder» en N.V. Uitg. Mij. Lederverw. Ind. „Diligentia" Lederw. en Koffers Uitg. Mij. „C. Mis» set" N.V. Leer en Rubber Ned. Arbeidsfront De Ned. Leder» Uitg. Mij. „C. Mis» industrie set" N.V. Vakbl. v. d. Schoen» Uitg. Mij. „C. Mis» makerij en den set" N.V. Schoenhandel
Amsterdam Doetinchem Amsterdam Doetinchem Doetinchem
43. SCHOONE LETTEREN
Groot»Nederland Roeping
P. N. v. Kampen Amsterdam & Zn. N.V. Van Holkema & Amsterdam Warendorf N.V. Fa. H. Gianotten Tilburg
44. SMEDERIJ EN LOODGIETERSBEDRIJF Amsterdam Utrecht Utrecht
Vakbl. v. Loodg». N.V. Uitg. Mij. Nijmegen Fitters, Install. „De Gelderlander" Vakbl. v. Smeden Uitg. Mij. „C. Mis» Doetinchem set" N.V.
Utrecht
45. SPORT EN SPEL
Zeist Amsterdam Zeist Zeist Zeist Leiden Den Haag
40. SCHEEPVAART EN SCHEEPSBOUW Binnenscheepvaart Fa. Buyten & Amsterdam Schipperheyn De Binnenvaart Onderw.fonds v. d. Amsterdam Scheepv. Scheepvaart N.V. Drij. M. Wijt Rotterdam & Zonen
12
N.V. Drij. M. Wijt & Zonen Schuttevaêr N.V. Drij. v/h Born Techn. Vakbl. v. Scheepsb. Ver. d. Noord. Scheepsb. „Hoogezand" De Vuurtoren» Herv. Schippers» Immanuel raad De Zee Sticht. „De Zee"
De Gids Utrecht Utrecht Amsterdam Utrecht Utrecht
39. RECHTSGELEERDHEID EN RECHTSPRAAK Jurisprud. v. d. Prijstuchtrechtspr. Maandbl. v. Be» rechting en Reclass. De Nieuwe Wet» geving De Prijsbeheersch.
Uitgever
Schip en Werf
37. POLITIE
Binding, De Daad Front en Heem Frontzorg Gelre Hollandsche Post
Tijdschrift
N.V. Int. Uitg. en Amsterdam Handel Mij. „Sy» sternen Keesing" Wassenaar Off. Bulletin der N.V. „Publico" Ned. Harddraverij» en Renver. N.V. ten Hagen's Den Haag Het Paard Drij. en Uitg. Mij. Paardensp. en Fok» N.V. „Publico" Wassenaar kerij N.V. Rijnsche Uit» Amsterdam Raadsèltijdschrift gevers Mij. N.V. Rijnsche Uit» Amsterdam Ratselzeitschrift gevers Mij. N.V. „De Arbei» Amsterdam Sport derspers" Denksport
46. TAALKUNDE It Beaken De Drie Talen English Studies
Van Gorcum & Assen Comp. N.V. N.V. Erven P. Groningen Noordhoff Swets & Zeitlin» Amsterdam ger's Uitg. Mij. N.V.
Tijdschrift Levende Talen Mnemosyne Nederl. Talenblad Neophilologus De Nwe Taalgids Onze Taal De Pompeblêdden De Spiegel van Handel en Wandel Taal en Leven Tijdschr. v. Ned. Taal en Letterk. Veldeke De Westfries
Uitgever J. B. Wolter's Uit» gevers Mij. N.V. N.V. Boekh. en Drij. v/h E. J. Brill Ned. Uitg.bedr. v. Wetensch. Uitg. N.V. J. B. Wolter's Uitg. Mij. N.V. J. B. Wolter's Uitg. Mij. N.V. Genootsch. „Onze Taal" Brandenburgh & Co A. J. G. Streng» holt's Uitg. Mij. N.V. Prof. Dr. E. Krui» singa N.V. Boekh. en Drij. v/h E. J. Brill Vereen. „V.E.L.D. E.K.E." WestsFrieze Stijk
Woonplaats
Uitgever
Groningen
48. TEXTIELINDUSTRIE
Leiden
De Manufacturier
Leiden Groningen Groningen
Woonplaats
Uitg. Mij. „C. Mis» set" N.V. Textiel en Kleeding Ned. Arbeidsfront De Textiel»Ind. Uitg. Mij. „C. Mis» set" N.V. Textiel»Vakblad Uitg. Mij. „Dili» gentia" Vakbl. v. d. Kleer» Uitg. Mij. „C. Mis» makerij set" N.V.
Amsterdam
49. TOERISME
Sneek Amsterdam
Kampeerkampioen
Doetinchem Amsterdam Doetinchem Amsterdam Doetinchem
Schiedam
Ned. Toer. Bond Den Haag A.N.W.B. Reizen en Trekken Ned. Reis Vereen. Den Haag De Trekker N.V. Uitg. Mij. Amsterdam Werkend Volk
Leiden
50. TOONEEL
Eindhoven
Amusements»Bedr. Uitg. v. Vakliter. Cinema en Theater N.V. Ned. Uitg. „Opbouw" Hotel» en Theater» Ned. Arbeidsfront bedrijf Ons Tooneel Fa. J. Heynis Tsz.
De Beemster
47. TECHNIEK Electrotechniek
Tijdschrift
Moorman's Per. Den Haag Pers Gen»Gas N.V. Uitg. Mij. Amsterdam „Atlantic" Geologie en Mijn» G. A. Tiesing Den Haag bouw Drij. en Uitg. „De Den Haag De Gieterij Hofstad" Laschtechniek Uitg. en Drukkers» Haarlem bedr. Boom»Ruyg» rok N.V. Metaal Ned. Arbeidsfront Amsterdam Metaalbewerking C V . v/h de Vey Vlissingen Mestdagh De Modelbouwer N.V. Uitg. Mij. Amsterdam „Werkend Volk" De Mijnbouw Ned. Arbeidsfront Amsterdam Natuur en Techn. N.V. Uitg. Mij. Deventer Ae. E. Kluwer O.T.A.R. Fa. A. C. de Haan Alph. a/d Rijn Poly techn. Weekbl. Techn. Boekh. H. Amsterdam Stam Schip en Werf N.V. Drij. M. Wijt Rotterdam & Zonen Techn. Gemeente» L. J. Veen's Uitg. Amsterdam blad. Bouwstoffen Mij. N.V. Technische Gids N.V. Uitg. Mij. Amsterdam „Diligentia" Techn. Maandbl. v. Ned. Ver. v. Rei» Groningen Gem. Rein., Ver» nigingsdirecteuren voerw. en Ontsm. Techn. Nederland N.V. „De Arbei» Amsterdam derspers" Techn. Vakbl. v. Scheepsb. Vereen. Vierverlaten d. Noord. Scheeps» „Hoogezand" bouw Vliegwereld N.V. „Vlieg» Haarlem wereld" Vraag en Aanbod N.V. Uitg. Mij. Deventer Ae. E. Kluwer IJzerwaren Geyer's Uitg.bur. Utrecht
Amsterdam Amsterdam Amsterdam Zaandijk
51. VEILIGHEID EN BURGERLIJKE BESCHERMING Het Brandweer» wezen Luchtgevaar
Hoofdinsp. v. h. Brandweerw. Ned. Ver. van Luchtbesch. Pro»Cive A. W. Sijthoff's Uitg. Mij. N.V. Het Reddingwezen N.V. Alg. Per. Mij.
Den Haag Den Haag Leiden Lochem
52. VERVOER EN VERKEER Binnenscheepvaart
Fa. Buyten en Schipperheyn De Ned. Transp. Van Kouteren's Crt. Uitg.bedrijf Scheepvaart N.V. Drij. M. Wijt & Zonen Schuttevaêr N.V. Drij. v/h H. Born Spoor» en Tramw. Moorman's Per. Pers Vervoersfront N.S.B. Het Wegvervoer Ned. Arbeidsfront
Amsterdam Rotterdam Rotterdam Assen Den Haag Utrecht Amsterdam
53. VERZEKERINGSWEZEN De Beursbengel De Sociale Verze» keringsgids De Ver. Verzeke» ringspers De Verzekerings» bode
Amst. Beursclub N.V. Uitg. Mij. Ae. E. Kluwer Fa. „De Ver. Verz. pers" Bedrijfsgr. Levens» verz.
Amsterdam Deventer Den Haag Utrecht
54. VOEDSELVOORZIENING Het Bakkersvakbl. N.V. Uitg. Mij. Amsterdam „De Prins" v/h N. J. Boon De Banketbakkerij Uitg. Mij. „C. Mis» Doetinchem set" N.V.
13
Tijdschrift
Uitgever
Woonplaats
Centr. Org. v. d. Uitg. Mij. „C. Mis* Handel in Aard» set" N.V. app., Groenten en Fruit Distributie Crt. N.V. Opr. Haarl. Crt. Gran., Meel, Vee* D. Joukes' Uitg. voeder De Molenaar Eshuis & Co. Ned. Weekbl. v. d. Uitg. Mij. „C. Mis» Grooth. in Levens» set" N.V. middelen Vakbl. v. d. Ned. N.V- Uitg. Mij. Kruidenier „De Prins" v/h N. De Vee» en J. Boon Vleeschhandel Uitg. Mij. „C. Mis» set" N.V. De Voedselvoor» Drij. en Uitg.bur. ziening Van Lonkhuyzen
Doetinchem
Haarlem Amsterdam Dalfsen Doetinchem Amsterdam
Distributie Crt. De Ned. Volks» huishouding De Prijsbeheersch. De Prijsvastst. Vakblad v. Ned. Spaarbanken De Voedselvoor» ziening
Drij. en Uitg.bur. Van Lonkhuyzen N.V. Opr. Haarl. Crt. N.V. „De Arbei» derspers" Drij. en Uitg.bur. Van Lonkhuyzen Drij. en Uitg. Mij. Van Lonkhuyzen Ned. Spaarbank» bond Drij. en Uitg.bur. Van Lonkhuyzen
Zeist
Zeist Haarlem Amsterdam Zeist
14
Waterschapsbel.
Brandenburgh Sneek & Co. Weg» en Waterb. Vakgr. Baggerw., Utrecht Grond» en Water» bouw en Wegenb. der Bedr.gr. Bouw» ind. De Zeeuwsche D. H. LittooyAzn. Terneuzen Polder
58. WISKUNDE
Nw Tijdschr. Wiskunde
v
N.V. Erven Noordhoff N.V. Erven Noordhoff
P. Groningen P. Groningen
Alg. Ned. Tijd» schr. v. Wijsbeg. en Psych. Denken en Leven Ned. Tijdschr. v. Psych. Philosophia Refor» mata
Van Gorcum Comp. N.V.
& Assen
Joh. Flentge Hilversum N.V. G. J. A. Zutphen Ruys' Uitg. Mij. N.V. Uitg. Mij. en Kampen Drij. J. H. Kok
Zeist Amersfoort
60. IJZER» EN STAALINDUSTRIE
Zeist
De
Gieterij
Laschtechniek Metaalbewerking Amsterdam
Uzerwaren
Drij. en Uitg. „De Hofstad" Boom—Ruygrok N.V. C V . v/h de Vey Mestdagh Geyer's Uitg.bur.
Den Haag Haarlem Vlissingen Utrecht
Den Haag 61. DIVERSEN Roermond Haarlem Utrecht Amsterdam
Afvalstoffen De Conservator Dierenbescherm. Falsificaten
Amsterdam
Alph. a/d Rijn Den Haag
De Gebruikshond Huis» en Grond» eigendom Mensch en Maat» schappij Oprechte Urker De Pacht P.T.T. Nieuws
Den Haag
De Wegwijzer
Den Haag
Wek. Verkooplijst v. Vaste Goed.
Amsterdam
57. WATERSTAAT O.T.A.R. Fa. A. C. de Haan Spoor» en Tramw. Moorman's Per. Pers Tijdschr. v. Volks» Ned. Inst. v. Volks» huisv. en Stedeb. huisv. en Stedeb. Water Moorman's Per. Pers
Woonplaats
59. WIJSBEGEERTE
56. VROUW EN GEZIN Chr. Vrouwenleven H. A. van Botten» burg's Uitg. Mij. N.V. Helpt Nu Comm. inz. Huish. Voorl. en Gezins» leiding Huishouding v. Nu H. van derMarck's Uitg. Mij. N.V. Libelle N.V. Drij. „De Spaarnestad" Nederl. Vrouwen» Ned. Nat. Soc. leven Uitg. „Nenasu" Het Rijk d. Vrouw N.V. Ned. Uitg. „Opbouw" De Vrouw en haar Van Holkema & Huis Warendorf N.V. Wiegekind en Drij. C. A. Spin Kleuter & Zoon N.V.
Uitgever
Euclides Doetinchem
55. VOLKSHUISHOUDING De Distributie
Tijdschrift
Rijksbur. v. Oude Mat. en Afvalst. N.V. Drij. „'t Kog» geschip" Ned. Ver. t. Be» scherm, v. Dieren N.V. Int. Uitg. en Handel Mij. ,,Sy» sternen Keesing" Fa. Lulof & Co. N.V. Drij. v/h L. E. Bosch & Zn. N.V. Drij. „'t Kog» geschip" K. Koffeman Jr. Ned. Pachtraad N.V. Drij. M. Wijt & Zonen A. W. Sijthoff's Uitg. Mij. N.V. Blikman & Sar» torius N.V.
Den Haag Amsterdam Den Haag Amsterdam Almelo Utrecht Amsterdam Urk Den Haag Rotterdam Leiden Amsterdam
Register
17
VAN DE B E L A N G R I J K S T E BEPAL I N G E N , B E S L U I T E N EN COMMENTAREN, GEPUBLICEERD IN „DE P E R S " IN DE T O T E N M E T DECEMBER 1943 VERSCHENEN NUMMERS.
1. Aanwijzingen van den Gildeleider. (De aanwijzingen Nrs. 1, 2 en 3 zijn per circulaire bekend gemaakt. Deze betroffen respectievelijk de afrekening en het gebruik van geplaatste persfoto's en 'teekeningen en idem van niet-geplaatste exemplaren.) Wo. 4 5 6 7 8 9 10 11
12 13 14 15 16
Betreffende: Het meten van Advertenties Het vermelden van oplage-contröle Het werven van advertenties door middel van drukwerken Kolom-normalisatie Vermelding van gegevens op tijdschriften Boekhoud-voorschriften voor de uitgevers van nieuwsbladen Publicatie van advertententies van geneesmiddelen en geneeswijzen Publicatie van advertenties van den heer BosLexl, Instituut Reform te Franeker Publicatie van advertenties voor L.G. Tandpoeder en L.G. Poeders Publicatie van advertenties van geneesmiddelen en geneeswijzen Publicatie van advertenties van het huwelijksbureau Holland Het honorarium voor de correspondenten van nieuwsbladen Het publiceeren van huwelijks-advertenties
No.vanDePers Sept.
Pag.
1942
10
Nov. , 1942
12
Nov. 1942 Nov. 1942
12 12
Dec.
13
Dec.
1942 1942
Maart 1943
13 14
Mei
1943
10
Mei
1943
10
Aug.
1943
H
Dec.
1943
5
Nov. 1943
10
Nov. 1943
10
CARTONNAGEFABRIEK
„HESKON" Ruyschstraat 85-87 - Tel. 51110 - A'dam Alle soorten verpakkincen, zoowel luxe als gewone
18
Onderwerp: No.vanDePers Pag. Het plaatsen van nieuwjaarsadvertenties Nov. 1943 10 Publicatie van advertenties voor geneesmiddelen en geneeswijzen Nov. 1943 10
2. Besluiten, mededeelingen en commentaren. ' Onderwerp: No.vanDePers Advertentiebesluit 1942 Sept. 1942 Uitvoeringsbesluit No. 1 betreffende advertenties voor gebruikte roerende goederen Jan. 1943 Uitvoeringsbesluit No. 2 betreffende advertenties voor onroerende goederen April 1943 Uitvoeringsbesluit No. 3 betreffende advertenties op tandheelkundig gebied Nov. 1943 Advertenties voor verboden beroepen Nov. 1943 Ambtelijke mededeelingen en bekendmakingen in dag- en nieuwsbladen Oct. 1943 Geneesmiddelen-contróle . . . . Nov. 1943 Industrieele advertenties onder nummer Nov. 1942 Lijst van dag- en nieuwsbladen m e t ka art Juli 1943 Aanvullingen op deze kaart Aug. 1943 Lijst van Tijdschriften Dec. 1943 Maximum advertentieformaten voor de tijdschriften Nov. 1943 Nieuwe en hernieuwde voorschriften voor de nieuwsbladen Nov. 1943 Nieuwe voorwaarden in het oplageboek Oct. 1943 Richtlijnen voor de juiste invulling van het oplageboek . . Dec. 1942 Scheiding tusschen tekst- en advertentiegedeelte Sept. 1942 Tijdschriftenruil Sept. 1943 Verordening van den President der Nederlandsche Kultuurkamer betreffende vrijstelling van kerkelijke bladen Febr. 1943 Verordening van den President der Nederlandsche Kultuurkamer betreffende het plaatsen van persfoto's en persteekeningen Febr. 1943 Wetenschappelijke tijdschrifMei 1943 ten en hun uitgevers Juni 1943
Voor BETER
Pag. 14 7 10 11 2 5 8 11 6
5 6 11 6 9 7 12 9
14
14 1 5
drukwerk
Drukkerij „De Tampon" Gebr. Groenemeijer
Van Asch van Wijckskade 26 Utrecht - Telefoon 1 6 0 6 3
15
Vlugger verzending van Periodieken Wij zijn speciaal ingericht voor het
drukken van periodieken, hebben een ruime gelegenheid voor postexpeditie, terwijl door de ligging van Zeist in het centrum des lands een snelle postbestelling en andere expeditie gewaarborgd wordt
DEN
H A A G
DRUKKER» fill LIHIITZEI - ZEIST
Enveloppen- en Kantoor boeken fabriek Papier- en schrijf warengroothandel
MONTAUBANSTRAAT 13 -
TEL. K 3404/2441
Vi
Reparatiewerkplaats
Een met de meest moderne machines uitgeruste
staat, onder leiding van voortreffelijk geschoold personeel teA. &McM&hticf, mcut an^e. afiiemeM tot het repareeren van alle soorten
MAC-LM,
grafische machines.
• Prins
Hendrikkade
34
-
Amsterdam
Gedrukt van Galvano
Qladiator anient, dat de Qladiator in het strijd" r schoone lettervormen zegevierende
overwinning
S P R I N G E R
&
trad, was zijn al bevestigd»
M U L L E R
N.V.
A m s t e r d a m , W / a r m o e s s t r a a t 2-4-6-8
P 1086 4 ^Verantwoordelijk redacteur: J. Learbuch te S'Gravenhage. Verantwoordelijk voor de advertenties: A. H. Lammers te Amsterdam Uitlever en drukker N.V De Arbeiderspers te Amsterdam. K 113. Verschijnt eenmaal per maand. Abonnementspnjs ƒ 5 - per , « r . s Prijs per nummer f 0.60.
