Recht op gelijke behandeling voor personen met een handicap of chronische ziekte

Recht op gelijke behandeling voor personen met een handicap of chronische ziekte

Recht op gelijke behandeling voor gehandicapten en chronisch zieken

Inhoudsopgave

Iedereen heeft recht op gelijke behandeling -

4

Interview met Laurien Koster Gelijke behandeling op de werkvloer

6

Gelijke behandeling bij het studeren

8

Gelijke behandeling voor leerlingen op de basis-

10

en middelbare school Gelijke behandeling bij het kopen of huren van

12

een woning Gelijke behandeling bij gebruik van het

14

openbaar vervoer 5 veelgestelde vragen

16

Een klacht indienen

18

Iedereen heeft recht op gelijke behandeling

Iedereen die zich gediscrimineerd voelt vanwege zijn of haar handicap of chronische ziekte kan terecht bij de Commissie Gelijke Behandeling (CGB). Wij spraken voorzitter Laurien Koster over de taken van deze organisatie. Waarom is er gelijkebehandelingswetgeving voor mensen met een handicap of chronische ziekte? In Nederland kampt 1 op de 8 Nederlanders met langdurige beperkingen en ruim een kwart van de Nederlanders heeft een chronische ziekte. Helaas worden zij nog te vaak onnodig belemmerd bij het krijgen van werk, woonruimte en onderwijs. Ook hebben zij regelmatig te maken met stereotypen, vooroordelen en discriminatie. Om deze groep te beschermen tegen discriminatie is er de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte. Alle langdurige, lichamelijke, verstandelijke en psychische beperkingen vallen onder deze wetgeving. Maar ook de mensen die gediscrimineerd worden, omdat wordt gedacht dat zij een handicap of chronische ziekte hebben. Het is niet zo dat werkgevers nooit mensen met een handicap of chronische ziekte op de werkvloer willen. Of dat onderwijsinstellingen alleen studenten zonder beperkingen binnenhalen. Wel is er nog te vaak sprake van koudwatervrees veroorzaakt door vooroordelen waar men zich vaak niet eens bewust van is. Bijvoorbeeld dat iemand met een handicap ongeschikt is voor het werk, dat mensen met een chronische ziekte vaak ziek zijn, of dat je als werkgever op kosten wordt gejaagd door benodigde aanpassingen.

4

Wat doet de Commissie Gelijke Behandeling? De Commissie ziet toe op de uitvoering van de wetgeving en is dus de instantie waar iedereen met vraagstukken over gelijke behandeling terecht kan. We doen onderzoek naar discriminatie, spreken oordelen uit over individuele klachten, geven adviezen (bijvoorbeeld aan werkgevers) en voorlichting. Hierdoor draagt de CGB bij aan het voorkomen en verminderen van discriminatie. Wie kunnen er allemaal bij de CGB terecht? Iedereen kan bij ons terecht. Burgers, werkgevers, leidinggevenden, schooldirecteuren, etc. kunnen ons vragen om een juridisch oordeel. Ook voor informatie of vragen over gelijke behandeling kan iedereen bij ons aankloppen, bijvoorbeeld bij ons juridisch spreekuur. Gelukkig zien we dat steeds meer organisaties proberen te voorkomen dat er een conflict ontstaat. De CGB helpt daarbij. Twijfelen werkgevers of scholen over wat wel of niet mag? Dan is de CGB dé autoriteit die kan toetsen en uitleggen of zij met hun beleid discrimineren. Wat moet er allemaal nog gebeuren? Ongelijke behandeling is vaak een gevolg van te weinig kennis. Goede voorlichting is daarom essentieel. Zo bestaat het vooroordeel dat mensen met een beperking extra gedoe en kosten opleveren. Maar er bestaan verschillende mogelijkheden om eventuele kosten te compenseren. Mensen moeten voorbij het eerste vooroordeel komen, niet in hokjes plaatsen of mensen labelen met hun eigen opvattingen. Zij moeten bereid zijn om de gevolgen van het eigen gedrag onder ogen te zien en dat zonodig aan te passen. Dat vraagt om hoofd, hart én vaardigheden.

5

Gelijke behandeling op de werkvloer

Sinds ik aan mijn baas verteld heb dat ik manisch depressief ben, reageert zij anders op mij. Ook maken mijn collega’s vervelende opmerkingen. Vanwege het arbeidsconflict dat is ontstaan, is mijn contract niet verlengd. Mag dat? Wat staat er in de wet? Een werkgever mag u vanwege uw handicap niet anders behandelen dan uw collega’s die niet gehandicapt zijn. Dit geldt voor zowel de sollicitatie, aanstelling, arbeidsvoorwaarden, opleidingsmogelijkheden, promotie, arbeidsomstandigheden en ontslag. Hetzelfde geldt voor uitzendbureaus en werving- en selectiebureaus. Zij mogen niet weigeren om iemand voor een functie voor te dragen vanwege zijn of haar beperking. Ook niet als de opdrachtgever daar specifiek om vraagt. Bij een sollicitatie moeten alle kandidaten op basis van de functie-eisen beoordeeld worden. Of iemand een beperking heeft, mag hierbij geen rol spelen. Een werkgever kan er niet blindelings vanuit gaan dat een beperking de sollicitant ongeschikt maakt. Alleen als belangrijke taken uit de functie hierdoor niet uitgeoefend kunnen worden bestaan er uitzonderingen.

Als de werknemer om een dergelijke aanpassing vraagt, is de werkgever verplicht hier gehoor aan te geven. Het moet dan wel gaan om een geschikte en noodzakelijke aanpassing. Alleen als de aanpassing onevenredig belastend is, kan de werkgever deze aanpassing weigeren. Bijvoorbeeld als de kosten voor de werkgever te hoog zijn. Wat doet de CGB? De CGB geeft informatie aan en behandelt klachten van sollicitanten en werknemers die ongelijk behandeld zijn vanwege hun handicap of chronische ziekte. Ook geeft de CGB voorlichting aan werkgevers en belangenorganisaties over sollicitanten en werknemers met een beperking. Verder heeft de CGB de Werving- en selectiegids opgezet (www.wervingenselectiegids.nl) waarin informatie staat over de werving en selectie van mensen met een beperking. Voorbeeld Een vrouw met diabetes solliciteert naar een functie als stewardess. De werkgever vindt haar ongeschikt voor de functie vanwege haar ziekte. De vrouw is het daar niet mee eens en stapt naar de CGB. De CGB oordeelt dat de werkgever de vrouw niet zomaar af mag wijzen. Zij moet eerst onderzoeken om welke vorm van diabetes het gaat. Dit is van belang om de geschiktheid van de vrouw te beoordelen (oordeel 2006-3).

Soms kunnen bepaalde taken door een beperking niet uitgeoefend worden, maar is het wel mogelijk met een aanpassing, zoals: • aangepast werkrooster • aangepast toetsenbord • extra verlichting op de werkplek

6

7

Gelijke behandeling bij het studeren

Sinds vorig jaar studeer ik economie aan de universiteit. Vanwege mijn dyslexie heb ik meer tijd nodig voor mijn examens. De universiteit wil echter geen uitzondering maken. Zijn ze hiertoe wel verplicht?

Als een student om een aanpassing vraagt, is de school verplicht deze te verzorgen. De student moet dan wel tijdig laten weten welke aanpassing precies gewenst is. Voorbeelden van aanpassingen zijn:

Wat staat er in de wet? Mbo, hbo, wo en praktijkonderwijs in het voortgezet onderwijs moet voor iedereen toegankelijk zijn. Ook voor studenten met een handicap of chronische ziekte. Met toegankelijk wordt bedoeld dat een student met beperking:

• extra studietijd • een spraakherkennende computer • een aangepast examen (bijvoorbeeld mondeling in plaats van schriftelijk)

• toegang heeft tot het onderwijs • kan deelnemen aan toetsen • de opleiding kan afronden Als vaststaat dat de student geschikt is om de opleiding te volgen, mag de instelling hem of haar niet weigeren vanwege een beperking. De opleiding kan de geschiktheid van de student beoordelen aan de hand van de opleidingseisen die noodzakelijk zijn voor de opleiding. De onderwijsinstelling heeft ook de plicht om te onderzoeken of een student vanwege zijn of haar handicap de essentiële onderdelen van de opleiding kan volgen. Doorgaans houdt dit in dat de instelling in ieder geval een gesprek met de student zal moeten voeren. Pas dan wordt duidelijk wat de mogelijkheden en onmogelijkheden van de student zijn. Eventueel kan de school hierover ook medisch advies vragen.

8

Alleen als de aanpassing onevenredig belastend is, kan de instelling deze aanpassing weigeren. Bijvoorbeeld omdat de kosten voor de school te hoog zijn. Wat doet de CGB? De CGB geeft informatie aan en behandelt klachten van studenten die ongelijk behandeld zijn vanwege hun handicap of chronische ziekte. Ook geeft de CGB voorlichting aan onderwijsinstellingen over studenten met een beperking en de doeltreffende aanpassingen. In 2007 heeft de CGB een onderzoek gedaan naar de toegankelijkheid van het beroepsonderwijs voor studenten met een handicap of chronische ziekte waaruit blijkt dat deze nog lang niet optimaal is (zie ook www. cgb.nl). Verder heeft de CGB meegewerkt aan het voorlichtingsmateriaal van JOB en JOPLA voor Mbo-studenten. Voorbeeld Een student wil graag de opleiding tot verpleegkundige volgen. Maar de school weigert hem vanwege zijn chronische ziekte. De reden is dat de man door zijn ziekte geen nachtdiensten kan draaien. De school heeft niet aangetoond dat het draaien van nachtdiensten onderdeel is van de opleiding tot verpleegkundige. De school had de student daarom niet mogen weigeren (2006-35).

9

Gelijke behandeling voor leerlingen op de basisen middelbare school Mijn dochter heeft een spierziekte waardoor ze in een elektrische rolstoel zit. Toen we de basisschool belden om haar aan te melden vertelde de directeur dat de school niet toegankelijk was voor rolstoelgebruikers. Ze hebben haar inschrijving direct afgewezen. Mag dat?

behoefte is aan bemiddeling. Deze bemiddeling wordt verzorgd door onderwijsconsulenten. In de meeste gevallen leidt dit tot een snelle en bevredigende oplossing. Leerlingen die naar het speciaal onderwijs zijn verwezen kunnen niet bij de CGB of de Stichting OSO terecht.

Wat staat er in de wet? Sinds 1 augustus 2009 mogen scholen voor basis- en voortgezet onderwijs leerlingen niet zomaar weigeren vanwege een handicap of chronische ziekte. Dit geldt voor zowel:

Wat doet de CGB? De CGB geeft informatie aan en behandelt klachten van leerlingen of ouders van leerlingen die ongelijk behandeld zijn vanwege hun handicap of chronische ziekte. Ook geeft de CGB voorlichting aan onderwijsinstellingen en ouders over de eisen die de gelijkebehandelingswetgeving stelt.

• • • •

toegang tot het onderwijs aanbieden van onderwijs afnemen van toetsen afronden van onderwijs

Bovendien bepaalt de wet dat als (een ouder van) een leerling met een beperking om een aanpassing vraagt, de school verplicht is deze te realiseren. Alleen als de aanpassing onevenredig belastend is, kan de school deze aanpassing weigeren. Bijvoorbeeld omdat de kosten te hoog zijn. Voorbeelden van aanpassingen zijn aangepast lesmateriaal, een aangepast lesrooster en extra tijd voor examens.

Voorbeelden In de volgende situaties kan een ouder van een leerling, een school of een belangenorganisatie de CGB om een oordeel vragen: • een leerling wordt vanwege een beperking niet tot de school toegelaten • er zijn problemen bij het aanbieden van het onderwijs. Bijvoorbeeld omdat de school geen aanpassingen biedt • er zijn problemen bij het afnemen van toetsen. Bijvoorbeeld omdat de leerling geen extra leestijd heeft gekregen, terwijl hier wel om is verzocht • de leerling wordt vanwege zijn of haar beperking van school gestuurd

Een leerling met een beperking heeft niet altijd het recht op toelating op de school van zijn of haar keuze. Het schoolbestuur moet onderzoeken of de leerling aan de lessen deel kan nemen. Ouders van leerlingen met een handicap of chronische ziekte kunnen bij de CGB terecht. Geïndiceerde leerlingen kunnen ook de Stichting OSO inschakelen als er

10

11

Gelijke behandeling bij het kopen of huren van een woning Als chronisch zieke (ik heb zware epilepsie) voel ik mij gediscrimineerd bij het vinden van zelfstandige woonruimte. Ik heb meerdere malen meegemaakt dat een particuliere verhuurder mij geen woning wilde verhuren omdat ik geen betaald werk heb. Maar vanwege mijn ziekte kan ik helaas niet meer werken. De verhuurders gaven aan dat ze contractvrijheid hebben, mogen zij zich hierop beroepen? Wat staat er in de wet? Sinds maart 2009 kunnen verhuurder of verkopers mensen geen woonruimte weigeren vanwege hun handicap of chronische ziekte. Daarnaast hebben mensen met een beperking bij het huren of kopen van woningen recht op aanpassingen maar zij moeten daar dan wel om vragen. In de praktijk gaat het vaak om relatief simpele/goedkope aanpassingen. Bijvoorbeeld een huurcontract digitaal verstrekken, zodat de huurder deze met een brailleleesregel op de computer kan lezen. Als mensen zich door huurders of verkopers ongelijk behandeld voelen, kunnen zij bij de CGB terecht. Als er problemen zijn rond bouwkundige of woontechnische aanpassingen (zoals het aanleggen van een traplift), biedt de CGB geen uitkomst. Hier gaat de gemeente over.

12

Wat doet de CGB? De CGB geeft informatie aan en behandelt klachten van personen die ongelijk behandeld zijn vanwege hun handicap of chronische ziekte. Ook geeft de CGB voorlichting aan verhuurders en verkopers over de eisen die de gelijkebehandelingswetgeving stelt. Voorbeeld Een bewoonster vraagt aan de vereniging van eigenaren toestemming om haar scootmobiel naast haar voordeur of op een lege plek in de garage neer te zetten. Dit verzoek wordt door de vereniging van eigenaren afgewezen. De aanpassing die door de bewoonster gevraagd wordt heeft geen financiële gevolgen voor de vereniging, maar vraagt wel om flexibiliteit. De Commissie oordeelt dat deze flexibiliteit, op basis van de wet, van de vereniging gevraagd mag worden (oordeel 2010-35).

”Wij vinden het jammer dat we geen uitzondering kunnen maken.”

www.cgb.nl

13

Gelijke behandeling bij gebruik van het openbaar vervoer Ik reis voor mijn werk vaak met de trein. Omdat ik zeer slechtziend ben, kocht ik in het verleden altijd kaartjes aan het loket of in de trein zelf. Sinds kort is het niet meer mogelijk om een kaartje in de trein te kopen en verdwijnen er veel loketten. Vanwege mijn handicap kan ik de kaartjesautomaat niet gebruiken. Kan ik hiermee bij de CGB terecht? Wat staat er in de wet? Ook het openbaar vervoer moet toegankelijk zijn voor mensen met een beperking. De toegankelijkheid geldt voor vervoersmiddelen (zoals treinen en bussen), stations, haltes, kaartverkoop en informatievoorziening. Hier zijn regels voor in de maak. Deze moeten ervoor zorgen dat het openbaar vervoer zo wordt ingericht, dat mensen met een handicap of chronische ziekte zoveel mogelijk zelfstandig kunnen reizen. De regels bepalen dat bedrijven van openbaar vervoer maatregelen moeten treffen om de toegankelijkheid te waarborgen. Op grond van deze regels zullen zij bijvoorbeeld verplicht zijn om voor begeleiding of hulp bij het in- en uitstappen te zorgen. Het is de bedoeling dat de regels voor het openbaar vervoer eind 2010 in werking treden. Dat betekent niet dat alle voorzieningen in het openbaar vervoer dan direct voor iedereen toegankelijk zullen zijn. Bestaande voorzieningen worden geleidelijk en stapsgewijs aangepast.

14

Wat doet de CGB? De CGB behandelt klachten van personen die ongelijk behandeld zijn vanwege hun handicap of chronische ziekte. Het openbaar vervoer moet toegankelijker worden voor reizigers met een beperking. In aanloop naar de wetsuitbreiding heeft de CGB er in haar evaluatie van de WGBH/CZ op aangedrongen het openbaar vervoer zo snel mogelijk toegankelijker te maken. Ook heeft de CGB gesproken met de NS over de problemen van blinden en slechtzienden bij het kopen van treinkaartjes.

”Persoonlijk heb ik er geen bezwaar tegen.”

www.cgb.nl

15

5

veel gestelde vragen

1.

Mogen werkgevers voorkeursbeleid voor gehandicapten/chronisch zieken hanteren? Ja. Het is mogelijk voor bedrijven om voorkeursbeleid te voeren voor gehandicapten en chronisch zieken. Hier zijn wel voorwaarden aan verbonden. Zo moeten gehandicapten en chronisch zieken in het bedrijf ondervertegenwoordigd zijn, en kunnen zij alleen voorrang krijgen bij gelijke geschiktheid. Voor meer informatie kunt u de folder voorkeursbeleid raadplegen. Deze is digitaal te vinden op de website van de CGB (www.cgb.nl).

2.

Mag een werkgever tijdens de sollicitatieprocedure informeren naar mijn gezondheid? Nee. Werkgevers mogen in de loop van de sollicitatieprocedure geen vragen stellen over uw gezondheid. Informatie inwinnen over ziekteverzuim in het verleden mag ook niet. Voor meer informatie op dit gebied kunt u terecht bij de Commissie Klachtenbehandeling Aanstellingskeuringen.

5.

Kan de Commissie Gelijke Behandeling alle klachten op grond van handicap/chronische ziekte in behandeling nemen?

Mag een beperking de beloning/bonus beïnvloeden? Nee. Wanneer het niet verkrijgen van loonsverhoging of bonus rechtstreeks verband houd met de handicap of chronische ziekte is er sprake van verboden onderscheid.

3.

4.

Mag de voorkeur van klanten een rol spelen? Nee. De verwachting dat klanten moeite zouden hebben met een werknemer met een bepaalde handicap of ziekte mag er niet toe leiden dat een werknemer voor bepaalde taken niet ingezet wordt.

De CGB mag niet over alle situaties waar sprake is van discriminatie oordelen. Als de klacht gaat om handelingen van de overheid naar burgers toe (eenzijdig overheidshandelen) mag de CGB daarover niet oordelen. Ook kan de CGB niets zeggen over het terrein goederen en diensten. Bij goederen gaat het om een product dat u in de winkel koopt, bijvoorbeeld een wasmachine. Onder diensten valt bijvoorbeeld het afsluiten van een verzekering. Ter illustratie twee voorbeelden van vragen die de CGB niet in behandeling kan nemen. Voorbeeld 1 eenzijdig overheidshandelen: Vanwege mijn handicap ben ik niet in staat om zelfstandig te reizen. De gemeente heeft mijn verzoek om in aanmerking te komen voor een vergoeding van de regiotaxi afgewezen. Volgens hen is mijn inkomen hiervoor te hoog. Voorbeeld 2 goederen en diensten: Als ik naar de supermarkt ga mag mijn blinde geleidehond niet naar binnen. De supermarkt zegt dat ze geen enkele hond binnenlaten dus ook geen blinde geleidehonden.

16

17

Een klacht indienen

Als u zich gediscrimineerd voelt, kunt u een klacht indienen bij de CGB. De CGB onderzoekt de klacht en spreekt vervolgens een oordeel uit. In dit oordeel staat of er inderdaad is gediscrimineerd. Belangenorganisaties en ondernemingsraden kunnen ook zelf bij de CGB aankloppen. Bijvoorbeeld omdat hun leden worden gediscrimineerd of omdat er discriminatie in de organisatie plaatsvindt. Organisaties Soms weet een organisatie zelf niet goed wat er wel of niet mag. Zij kunnen dan hun beleid voorleggen aan de Commissie. De CGB onderzoekt dan of het beleid niet discriminerend is. Dit heet een ‘Oordeel eigen handelen’.

Meer informatie Oordelen en meer informatie over handicap en chronische ziekte zijn te vinden op de website van de Commissie Gelijke Behandeling: www.cgb.nl. Vragen? Bel het juridisch spreekuur van de CGB: 030 - 888 38 88 (iedere werkdag van 14.00-16.00) of mail naar [email protected].

Postadres: Postbus 16001 3500 DA Utrecht

Telefoon (030) 888 38 88 Teksttelefoon (030) 888 38 29 Fax (030) 888 38 83 E-mail: [email protected]

14 18

19