Rapport deputaten Raad van Advies inzake huwelijk en echtscheiding
Generale Synode van de Gereformeerde Kerken Harderwijk 2011
Het auteursrecht van deze tekst berust hetzij bij de auteur, hetzij bij de Gereformeerde Kerken in Nederland. Voor alle zaken het auteursrecht betreffend kan contact opgenomen worden met het deputaatschap administratieve ondersteuning via:
[email protected]. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in wat voor vorm of op wat voor manier dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende, behoudens de uitzonderingen bij de wet gesteld.
2
Inhoudsopgave
1
Missie van het deputaatschap
3
2
Taken
3
3
Verantwoording
3
4
Conclusie
6
5
Budget
6
6
Samenstelling Raad van Advies
7
Bijlagen 1 2 3 4 5
Besluiten GS Zwolle-Zuid 2008 Voorgesteld besluit Raad van Advies Samenstelling deputaatschap en rooster van aftreden Voorstel instructie Raad van Advies huwelijk en echtscheiding Geldende uitspraken over huwelijk en echtscheiding
8 8 8 9 11
1 Missie van het deputaatschap De Raad van Advies inzake huwelijk en echtscheiding (RvA) is ingesteld door de GS Amersfoort-Centrum 2005. De RvA heeft als missie de kerkelijke afspraken die de kerken rond huwelijk en echtscheiding hebben gemaakt te verduidelijken als een kerkenraad erom vraagt, die besluiten te hanteren bij de advisering aan kerkenraden die vragen hebben rond echtscheiding (wel of geen tuchtoefening), het sluiten van een tweede huwelijk na echtscheiding en de huwelijksbevestiging van zo’n tweede huwelijk. Met name gaat het dan ook om de uitzonderingen op de uitspraak dat ‘in principe in de Gereformeerde Kerken hertrouwen na een scheiding niet passend wordt geacht bij de stijl van het Koninkrijk van Christus’. De RvA tracht op grond van de door de kerkenraad aangeleverde stukken een oordeel te vormen en geeft dan zo objectief mogelijk advies.
2 Taken De opdrachten aan de RvA staan vermeld in de instructie die de GS Amersfoort-Centrum 2005 heeft vastgesteld en die door de GS van Zwolle-Zuid 2008 ongewijzigd is gelaten. a. De kerntaak is kerkenraden op hun verzoek te adviseren inzake echtscheiding en/of hertrouwen (en de bevestiging van dit tweede huwelijk) en daarmee verband houdende vragen rond de toepassing van de tucht. b. Voorts informeert de RvA de kerkenraden inzake huwelijksvoorbereiding (onder andere huwelijkscatechese), huwelijkscounseling, partnerkeus en relatieontwikkeling. c. Ook zal de RvA de kerkenraden informeren omtrent de vernieuwde uitgangspunten en richtlijnen. d. De RvA geeft voorlichting aan kerkenraden en ontwikkelt zo mogelijk programma`s voor kerkenraden gericht op huwelijksvoorbereiding (onder andere huwelijkscatechese) en huwelijkscounseling, partnerkeuze en relatieontwikkeling. Daarbij staat vermeld, dat de RvA bij de uitvoering van deze taken met andere organisaties kan samenwerken en voor het bundelen van informatie en activiteiten ook gebruik kan maken van internet door een website op te zetten. Samengevat zijn de taken van de RvA dus in feite drieledig: 1. Kerkenraden adviseren inzake echtscheiding en hertrouwen. 2. De kerken informeren over besluiten, uitgangspunten en richtlijnen, en verder over huwelijksvoorbereiding, huwelijkscounseling, partnerkeus en relatieontwikkeling. 3. Voorlichting geven.
3 Verantwoording De advisering van kerkenraden beziet de RvA als het speerpunt van zijn werk (de kerntaak). Daarom besteedt de RvA hier ook de meeste tijd aan. In totaal hebben we in de periode mei 2008 tot november 2010 veertien adviezen uitgebracht. De meeste adviesaanvragen voldeden aan de vereisten (genoemd in artikel 3 van de Instructie) en konden binnen de gestelde termijn van zes weken worden behandeld. Bij het beraad binnen de RvA zijn de adviezen door de secretaresse geanonimiseerd. De RvA neemt geheimhouding in acht ten aanzien van alle aan hem verstrekte informatie. We geven hier in het kort de aard aan van de gegeven adviezen. In grote lijnen hebben ze betrekking op de volgende vier vragen: a. Vragen rond de beoordeling of echtscheiding gerechtvaardigd is, in het bijzonder wanneer sprake is van persoonlijkheidstoornissen of blijvend hersenletsel. b. Vragen rond kerkelijke huwelijksbevestiging. c. Vragen rond toepassing/opheffen van kerkelijke tucht bij scheiding.
3
d.
Vragen rond het doen van mededelingen aan de gemeente.
In de vragen om advies komt ook vaak naar voren dat er tussen de betrokken gemeenteleden (die gaan scheiden of als gescheidene weer willen hertrouwen) en de kerkenraad verschil van mening bestaat. In vergelijking met de vorige periode merken we dat er minder adviesvragen bij ons binnengekomen zijn. We rapporteerden aan de vorige synode over zevenentwintig adviezen. De periode waarover toen gerapporteerd werd was wat langer en wellicht raken kerkenraden meer vertrouwd met de nieuwe uitgangspunten en besluiten en voelen ze zich beter in staat hier zelfstandig een weg in te vinden. Of misschien weten de kerkenraden de RvA minder goed te vinden dan eerder? Dit zou dan om PR vragen. De RvA is zich ook bewust van het feit dat er veel meer kerkenraden met de problematiek te maken hebben dan er advies gevraagd wordt. We kunnen niet feitelijk hard maken om hoeveel kerkenraden het gaat. De RvA heeft wel aan de vorige synode een gehouden enquête kunnen presenteren (dit betrof kerken groter dan 500 leden) en daaruit bleek dat er jaarlijks sprake zal zijn van zo’n 150 echtscheidingen in onze kerken. Willen we echt weten om welke aantallen het nu gaat, is onderzoek nodig. Bijvoorbeeld is de vraag van belang of echtscheiding toeneemt. De RvA acht onderzoek gewenst, zodat ook nog beter in kaart kan worden gebracht of de RvA (nog) bestaansrecht heeft. We gaan nu af op indrukken van aantallen, want er zijn geen feitelijke cijfers bekend. Het zal duidelijk zijn dat voor gedegen onderzoek de RvA niet de menskracht en het budget heeft. In de komende periode zou de RvA wel via een HBO-instelling een onderzoek kunnen houden (mogelijk in het kader van een afstudeeropdracht). De RvA is bij haar advisering wel gestuit op een moeite in de opgedragen werkwijze. De tekst van artikel 3 van de instructie beschrijft de procedure waarlangs kerkenraden advies vragen en krijgen. Werkend vanuit die procedureopzet - door de synode vastgesteld - is de RvA tot het oordeel gekomen dat hierin onvoldoende verdisconteerd is dat bij geschillen tussen kerkenraden en gemeenteleden ook de kerkenraad zelf partij is bij het geschil dat aan de RvA wordt voorgelegd. Er wordt van de RvA een onpartijdig oordeel verwacht (dat uitgedrukt wordt in een advies). Om daartoe te komen brengt een fundamenteel beginsel van procesrecht mee dat alle partijen - dus ook de betrokken gemeenteleden - hun (eigen)versie van de door hen van belang geachte feiten en omstandigheden moeten kunnen inbrengen. En ook geeft de kerkenraad zijn schets. Desgevraagd zouden zelfs partijen moeten kunnen worden gehoord. De anonimiteit dient daarmee te worden opgegeven. Maar zo gaat het op dit moment niet: de RvA werkt - op basis van de huidige instructie - met alleen de verwoording door de kerkenraad van het standpunt van de betrokken gemeenteleden aan de RvA. Dit acht de RvA niet juist. Er is in de instructie wel vermeld dat moet blijken dat het/de betrokken gemeentelid/leden geïnformeerd is/zijn over de aanvraag. Maar vaak is dit niet vermeld in het verzoek tot advies en ook als wel vermeld wordt dat het gemeentelid geïnformeerd is, kan de RvA niet nagaan of betrokkenen instemmen met de weergave door de kerkenraad. Een enkele keer heeft een (of beide) betrokkenen een bijlage meegezonden en geeft daarin aan een (iets) andere waarneming te hebben dan de kerkenraad. Daarnaast is het zo dat weliswaar de kerkenraad een advies vraagt, maar dit advies is ook van belang voor het/de betrokken gemeentelid/leden. De RvA verifieert niet bij de kerkenraad of het uitgebrachte advies ook is gevolgd (een enkele maal horen we wel van de kerkenraad dat ze zo hebben gehandeld als de RvA adviseerde). Maar het komt de RvA als belangrijk voor dat ook de betrokken gemeenteleden op de hoogte worden gebracht van het advies. De kerkenraad zou hun het advies ter hand kunnen stellen, maar beter is dat het
4
gewoon geldt als onderdeel van de procedure. Om beter adviserend te kunnen werken en meer toegesneden advies te geven stelt de RvA een wijziging in de instructie voor. De RvA heeft de deels gewijzigde uitgangspunten en richtlijnen na de synode van Zwolle 2008 een plek gegeven op de website van de RvA. In de afgelopen periode is hierover niet rechtstreeks aan de kerkenraden informatie toegestuurd. Er is door één kerkenraad informatie gevraagd over de nieuwe richtlijnen en uitgangspunten. Deze informatie is verstrekt. De RvA heeft de besluiten die over dit onderwerp genomen zijn door de achtereenvolgende synodes van Amersfoort-Centrum en Zwolle-Zuid als gezamenlijke tekst verzameld. (zie Bijlage 5) Naast deze informatie is de RvA opgedragen het informeren over huwelijksvoorbereiding, huwelijkscounseling, partnerkeus en relatieontwikkeling. Grondige huwelijkscatechese voor de trouwdag is noodzakelijk. Soms daarna ook! Goede relationele en pastorale hulp kan veel problemen voorkomen of bestrijden. De kerken kunnen en moeten daarom een actieve rol spelen in de huwelijksvoorbereiding, ook om preventief te werken. Een gezamenlijke aanpak daarbij is wenselijk. De RvA heeft geen zicht op wat de kerken in deze zelf doen. Ook dit vraagt om onderzoek (verg. verantwoording, pag. 4). Aan de vorige synode kon vanuit de toen gehouden enquête gemeld worden dat meer dan de helft van de gevraagde kerken huwelijkscatechese geeft (soms in classicaal verband), maar, zoals al gezegd, dit betrof alleen de grotere gemeenten. Rekening houdend met onze mogelijkheden, geven we als RvA invulling aan de voorlichtende taak door het beheren van de website rond huwelijkstoerusting (www.huwelijkstoerusting.gkv.nl). Door middel hiervan wil RvA de kerken dienen met het geven van informatie over mogelijkheden tot huwelijkstoerusting die er zijn. Dit is voortzetting van het beleid van de RvA in de vorige periode: we ontwikkelen niet zelf materialen, maar bieden via de website een overzicht van wat er beschikbaar is aan materiaal dat door andere organisaties ontwikkeld is. Er wordt verwezen naar betrouwbare informatie en naar activiteiten van diverse organisaties binnen en buiten de kring van de Gereformeerde kerken. Met behulp hiervan kunnen kerkenraden zelf kiezen welke programma’s, gericht op huwelijksvoorbereiding (o.a. huwelijkscatechese) en huwelijkscounseling, partnerkeuze en relatieontwikkeling, zij binnen hun gemeenten willen gebruiken. Om een voorbeeld te geven: het Centrum Dienstverlening (voorheen SGO) en de Driehoek bieden een cursus ‘Train de trainer’ , waarmee echtparen getraind worden om een huwelijkscursus te geven. En het Steunpunt Growing Love heeft een huwelijksvoorbereidingscursus ontwikkeld. Met behulp hiervan kunnen kerkenraden en gemeenteleden zelf een voorbereidingscursus in hun gemeente verzorgen. De site wordt wekelijks gemiddeld door zo'n 10–20 bezoekers bezocht. In totaal hebben sinds er geteld wordt ruim 9.500 bezoekers de site bekeken. In de periode mei 2008 tot september 2010 zijn in totaal 16 vragen/reacties via de website binnen gekomen. Deze betroffen: vragen rond hertrouwen na echtscheiding, problemen rond seksverslaving en pornografie, vragen naar het doen van mededelingen in het kerkblad bij scheiding, en vragen over uitgangspunten, christelijke advocaten e.d. De vragenstellers hebben allen rechtstreeks reactie ontvangen. De opgedragen taak van preventie is te omvangrijk. Als we goed op dit punt naar de instructie willen werken (er staat o.a.: de RvA ontwikkelt zo mogelijk programma`s voor kerkenraden gericht op huwelijksvoorbereiding (onder andere huwelijkscatechese) en huwelijkscounseling, partnerkeuze en relatieontwikkeling) zou er meer moeten gebeuren. Maar deze ontwikkeling van programma’s is niet een goed uit te voeren opdracht voor een deputaatschap van vijf personen, naast het andere werk dat gedaan moet worden als Raad. Wel zien we de noodzaak dat er vanuit de gezamenlijke kerken op een of andere manier
5
hieraan vorm wordt gegeven. Daarom zou op dit punt de RvA mogelijk aansluiting kunnen zoeken bij het Kerkelijk Maatschappelijk Werk (KMW) van de Driehoek of het Centrum Dienstverlening. De RvA zou met deze organisaties in gesprek kunnen gaan over de mogelijkheden die zij zien om hier samen vorm aan te geven. Het is dan gewenst dat de synode het Centrum Dienstverlening in deze aanstuurt samen met de RvA hierin op te treden. In het kader van de voorlichting heeft de RvA, in de personen van ds. H.J. Siegers en mr. J.W. van Dommelen, in 2009 meegewerkt aan een viertal regionale thema-avonden. Deze werden o.a. georganiseerd door de Driehoek en het Diaconaal Steunpunt. Het onderwerp was dat bij echtscheiding op een goede wijze bemiddeld moet worden (de avonden hadden als titel: Als christenen uit elkaar gaan…) – deze avonden zijn zeer goed bezocht. Voorlichting of informatie blijft wel van belang. Want de samenstelling van kerkenraden wisselt voortdurend, waardoor kennis ook zo weer verdwijnt. Er vindt natuurlijk overdracht van kennis plaats, maar vaak weet een nieuwe ambtsdrager niet meteen de weg naar een website enz. Dit vraagt om herhaling van voorlichting. Maar het ontbreekt momenteel aan een voorziening (een loket) waar kerkenraden terecht kunnen wanneer ze geconfronteerd worden met relatieproblematiek. Als het gaat om voorlichting en informatie geven, loopt dit in de vigerende instructie door elkaar heen. De Raad wijst de synode op art. 1: De RvA informeert de kerkenraden op het gebied van huwelijksvoorbereiding (onder andere huwelijkscatechese), huwelijkscounseling, partnerkeus en relatieontwikkeling. Ook zal de RvA de kerkenraden informeren omtrent de vernieuwde uitgangspunten en richtlijnen. En daarnaast op art. 6: De RvA geeft voorlichting aan kerkenraden (enz.). Het komt de RvA voor dat hier sprake is van een zelfde opdracht: informatie en voorlichting – het zal beter zijn dit in één artikel onder te brengen.
4 Conclusie De RvA trekt de conclusie dat het werk dat gedaan moet worden in onze kerken t.a.v. advisering van kerkenraden inzake echtscheiding en tweede huwelijk in ieder geval nog een periode gedaan moet worden. Er wordt nog steeds advies gevraagd. Het is ook goed dat dit verantwoord door een door de kerken aangewezen adviesorgaan gedaan wordt. De instructie van de RvA moet op enkele punten aangepast worden en een wijziging in de procedure is nodig. Voor de voorgestelde tekst van de nieuwe instructie wordt verwezen naar Bijlage 4.
5 Budget Door de GS Zwolle-Zuid is besloten de RvA een budget toe te kennen van € 2000,= per jaar voor de jaren 2008-2011. Omdat de RvA minder kosten maakt dan toen voorzien, kan dit budget verlaagd worden. In overleg met deputaten F&B is afgesproken dat een budget van € 1000,= per jaar in de jaren 2011-2013 voldoende kan zijn. Indien de synode besluit tot een onderzoek, zoals in het rapport genoemd, denkt de RvA daarvoor nog € 500,= extra nodig te hebben.
6
6 Samenstelling RvA In de afgelopen periode hebben de primi raadsleden samen met de adviseurs de opgedragen taken vervuld en was het niet nodig de secundi in te schakelen. De raadsleden zijn: Mevr. S. van Aalderen–van der Gaast Ds. J. van Benthem Mr. J.W.A. van Dommelen Ds. H.J. Siegers (voorzitter) Drs. H.A. Snoeijer-Hoekstra (secretaris) De adviseurs zijn: Prof. Dr. A.L.Th de Bruijne Prof. Dr. M. te Velde
7
8
Bijlagen 1. Besluit van de GS Zwolle-Zuid 2008 - Acta art. 30 1. 2. 3. 4.
het door de Raad van Advies inzake huwelijk en echtscheiding gevoerde beleid goed te keuren en deputaten onder dank voor hun verrichte werk te dechargeren; met instemming kennis te nemen van de notitie ‘criteria advisering tweede huwelijk’; de Raad van Advies op te dragen volgens de door de Generale Synode van AmersfoortCentrum 2005 vastgestelde instructie (Acta art. 57, Besluit 7b) te blijven werken. de Raad van Advies eveneens op te dragen zich te bezinnen op de eigen taak en de komende generale synode te adviseren omtrent het voortzetten van advisering door de Raad van Advies.
2. Voorgesteld besluit voor de Raad van Advies De synode besluit: 1. de door de Raad voorgesteld wijzigingen in de instructie aan te brengen; 2. de Raad van Advies op te dragen volgens deze gewijzigde instructie te werken; 3. de Raad van Advies eveneens op te dragen zich te bezinnen op de eigen taak en de komende generale synode te adviseren over het voortzetten van advisering door de Raad van Advies. 4. de Raad van Advies voor zijn werkzaamheden een budget van € 1000,= per jaar toe te kennen. Gronden: 1. de Raad van Advies heeft naar behoren volgens de opdracht gewerkt; 2. de synode deelt door de Raad aangevoerde argumenten om de instructie te wijzigingen; 3. de synode constateert dat er nog steeds behoefte is aan advisering en voorlichting over huwelijk en echtscheiding; 4. het is wijs om per synode te bezien of dit adviesorgaan voor de kerken nodig is.
3. Samenstelling deputaatschap en rooster van aftreden De Raad van Advies inzake huwelijk en echtscheiding bestaat uit vijf leden en is zodanig samengesteld dat daartoe in elk geval behoren een ethicus, een kerkrechtdeskundige, een jurist, een (al dan niet gedragswetenschappelijke) hulpverlener en zo mogelijk een ervaringsdeskundige of een gedragswetenschapper. Voor elk lid wordt een plaatsvervangend lid benoemd (art. 2 instructie). De RvA merkt op dat aan de voorwaarde dat voor elk lid een plaatsvervangend lid wordt benoemd niet is voldaan door de laatste synode. Als primi zijn benoemd Mevr. S. van Aalderen – van der Gaast Ds. J. van Benthem Mr. J.W.A. van Dommelen Ds. H.J. Siegers – voorzitter Drs. H.A. Snoeijer-Hoekstra – secretaris Als secundi zijn benoemd: Ds. L.W. de Graaff Ds. H. Hoksbergen
aftredend (2017) (2017) (2017) (2014) (2011)
Als adviseurs: Prof. Dr. A.L.Th de Bruijne Prof. Dr. M. te Velde De hoogleraren Ethiek en Kerkrecht van de Universiteit zijn als adviseurs aan de RvA toegevoegd. De GS Zuidhorn gaf als grond voor de instelling van de RvA mede aan: ‘kerkenraden vragen vaak incidenteel advies aan docenten uit Kampen. Zij geven dit op persoonlijke titel en vooral vanuit hun theologische deskundigheid. Het is wenselijk dat deze advisering een meer kerkelijk, minder vrijblijvend en op meer soorten deskundigheid steunend karakter ontvangt’. Van hieruit is de gewoonte ontstaan deze beide adviseurs bij het advieswerk te betrekken. Ze denken mee vanuit hun deskundigheid, maar dragen niet de verantwoordelijkheid voor het advies van de RvA. De RvA dringt erop aan deze gewoonte te blijven volgen.
4. Voorstel instructie Raad van Advies Huwelijk en Echtscheiding Artikel 1 doelstellingen De Raad van Advies (RvA) heeft als taak het adviseren van kerkenraden inzake vragen van echtscheiding, scheiding van tafel en bed, toepassing van de kerkelijk tucht daaronder begrepen, en hertrouwen. Voorts informeert de RvA de kerkenraden op het gebied van huwelijksvoorbereiding (onder andere huwelijkscatechese), huwelijkscounseling, partnerkeus en relatieontwikkeling. Ook zal de RvA de kerkenraden informeren omtrent de vernieuwde uitgangspunten en richtlijnen. Artikel 2 samenstelling/organisatie/informatie De RvA bestaat uit in beginsel vijf leden, die lid zijn in volle rechten van één van de gereformeerde kerken vrijgemaakt in Nederland. Het lidmaatschap van de RvA eindigt van rechtswege indien aan deze eis niet langer wordt voldaan. Voor elk lid wordt een plaatsvervangend lid benoemd. Indien door tussentijds aftreden een vacature ontstaat die niet door een plaatsvervangend lid kan worden opgevuld zal het lidmaatschap vacant blijven tot aan de eerstvolgende Generale Synode (GS). Benoeming vindt plaats door de GS. De zittende leden van de RvA dienen daartoe tijdig een voorstel aan de GS te doen. De benoeming vindt plaats voor de periode tot aan de eerstvolgende reguliere GS. Herbenoeming van de leden is ten hoogste drie keer mogelijk. De RvA is zodanig samengesteld dat daartoe in elk geval behoren een ethicus, een kerkrechtdeskundige, een jurist, een (al dan niet gedragswetenschappelijke) hulpverlener en zo mogelijk een ervaringsdeskundige of een gedragswetenschapper. De RvA kan zo nodig externe adviseurs raadplegen. De RvA wijst uit zijn midden een voorzitter en secretaris aan. De secretaris treedt als contactpersoon van de RvA op. De RvA draagt er zorg voor dat zijn bestaan en functie bij de kerken bekend is. De RvA stelt een huishoudelijk reglement vast waarin onder meer een rooster van aftreden is opgenomen. Dit rooster dient de continuïteit van de RvA zoveel mogelijk te waarborgen. Artikel 3 adviesaanvraag Een kerkenraad kan de RvA schriftelijk, bij voorkeur door middel van een e-mail, in een concrete situatie om advies vragen inzake vragen rond (echt)scheiding en/of hertrouwen, toepassing van de tucht daaronder begrepen. De adviesaanvraag bevat een zo volledig mogelijk overzicht van alle relevante feiten en omstandigheden en vermeldt tevens op welk(e) punt(en) advies wordt gevraagd
9
Bij de aanvraag dient te zijn gevoegd: - de eigen door hem/haar ondertekende zienswijze van het betrokken kerklid, en indien deze niet van de betrokkene kan worden verkregen: - een door het betrokken kerklid “voor gezien” ondertekende adviesaanvraag, waaruit blijkt dat het kerklid kennis heeft genomen van de aanvraag doch geen aanleiding ziet daarop in de richting van de RvA te reageren en als deze niet kan worden verkregen: - een verklaring van de kerkenraad dat het betrokken kerklid door woord of gedrag onmiskenbaar te kennen heeft gegeven niet te willen reageren op de adviesaanvraag in de richting van de RvA. De RvA kan schriftelijk of mondeling nadere informatie opvragen. Indien de kerkenraad en of het kerklid te kennen geeft te willen worden gehoord door de RvA, zullen twee leden van de RvA hiertoe overgaan. Daarvan wordt verslag gehouden en dit gaat tot het adviesdossier behoren. Artikel 4 advisering De RvA is bevoegd een adviesaanvraag te weigeren indien blijkt dat de betrokken kerkenraad naar het oordeel van de RvA zelf niet voldoende heeft getracht tot een oplossing te komen of de adviesaanvraag buiten het taakveld van de RvA ligt. Het advies of de weigering daarvan wordt schriftelijk aan de kerkenraad uitgebracht, in beginsel binnen zes weken nadat de RvA de benodigde informatie heeft ontvangen. Het advies is gemotiveerd en bevat een beknopte opsomming van de informatie waarover de RvA heeft beschikt. Het advies is gebaseerd op de Schrift en houdt onder meer rekening met hetgeen rond huwelijk, echtscheiding, hertrouwen en tucht is besloten door de GS Amersfoort-Centrum 2005. Artikel 5 geheimhouding/archief Het advies is gericht aan de kerkenraad en wordt in afschrift aan het betrokken kerklid gezonden. De RvA neemt geheimhouding in acht. De secretaris treedt als archivaris van de RvA op. Artikel 6 voorlichting De RvA ontwikkelt zo mogelijk programma`s voor kerkenraden gericht op huwelijksvoorbereiding (onder andere huwelijkscatechese) en huwelijkscounseling, partnerkeuze en relatieontwikkeling. De RvA kan bij de uitvoering van deze taken met andere organisaties samenwerken en voor het bundelen van informatie en activiteiten ook gebruik maken van internet door een website op te zetten. Artikel 7 rapportage De RvA rapporteert telkens aan de volgende GS omtrent de aantallen aangevraagde en verstrekte adviezen alsmede de aard van die adviezen, met inachtneming van het in het artikel 5 bepaalde. Voorts wordt gerapporteerd omtrent de aan de kerkenraden verstrekte voorlichting en eventueel ontwikkelde programma`s alsmede de daarmee opgedane ervaringen. In de rapportage wordt al datgene vermeld dat de RvA wenselijk acht om tot een zo volledig mogelijke en inzichtelijke rapportage te komen. De RvA is gehouden vragen van de GS omtrent zijn functioneren en de uitgebrachte adviezen te beantwoorden en daarover zo nodig nadere verantwoording af te leggen. Artikel 8 kosten De aan de advisering verbonden reis- en administratieve kosten kunnen bij de betrokken kerkenraad door de RvA in rekening worden gebracht. De RvA stelt telkens ten behoeve van de volgende GS een overzicht van de gemaakte kosten op en dient een begroting van de uitgaven in aan de hand waarvan de GS het budget kan vaststellen.
10
Artikel 9 onvoorziene situaties In onvoorziene situaties beslist de RvA en legt daarvan verantwoording af aan de eerstkomende GS.
5 Geldende uitspraken over huwelijk en echtscheiding Op verzoek van de RvA heeft prof. Te Velde de besluiten die door de GS Amersfoort-Centrum en die deels door de GS Zwolle-Zuid zijn gewijzigd samengebracht als de nu geldende uitspraken. De GS Amersfoort-Centrum (2005) heeft besluiten genomen over huwelijk en echtscheiding, deze zijn voor een deel door de GS Zwolle-Zuid (2008) gewijzigd. Ze zijn onderstaand door de RvA samengebracht als de nu geldende uitspraken. Uitspraak over kerkelijke bevestiging van nieuw huwelijk na echtscheiding uit te spreken, dat in principe in de Gereformeerde Kerken hertrouwen na een scheiding niet passend wordt geacht bij de stijl van het Koninkrijk van Christus. Wanneer een kerkenraad om gegronde redenen niettemin met een volgend huwelijk instemt, ziet hij, op dezelfde wijze als bij een eerste huwelijk, toe op de kerkelijke bevestiging ervan. De kerkenraad ziet daarbij tevens toe op een, voor zover noodzakelijk, aan de omstandigheden aangepast gebruik van het formulier voor de kerkelijke bevestiging van het huwelijk. Gronden: 1. de Heilige Schrift legt alle nadruk op Gods bedoeling met het huwelijk als een levenslange verbintenis (Mat. 19:6); 2. het past bij de stijl van het koninkrijk, zoals de Here Jezus ons die geleerd heeft, grote nadruk te leggen op het karakter van het gegeven jawoord. Een eenmaal gegeven belofte van trouw blijft gelden, zolang de andere partij nog geen volgend huwelijk gesloten heeft; 3. kerkenraden houden een eigen verantwoordelijkheid t.a.v. de vraag of een tweede huwelijk na echtscheiding aanvaardbaar is en kerkelijk bevestigd kan worden. (Acta GS Amersfoort-C 2005, art. 57, gewijzigd in Acta GS Zwolle-Zuid 2008, art. 35, art. 37)
Uitgangspunten en richtlijnen Uitgangspunten: 1. Het huwelijk is door de Here ingesteld. Deze hechte band tussen man en vrouw mag niet door mensen ontbonden worden (Gen. 2:24; Mal. 2:14-16; Mat. 19:3-9; 1 Kor. 7:10-11). Echtscheiding is een ernstig kwaad, dat zoveel mogelijk voorkomen en bestreden moet worden. Leven naar de stijl van het koninkrijk van Christus betekent dat we bij alle huwelijksmoeiten inzetten op verzoening en herstel van de relatie. 2. Indien een huwelijk ten gevolge van zonden of door de gevolgen van de zondeval is aangetast, dient in navolging van Christus middels berouw, vergeving en verzoening gestreefd te worden naar het herstel van de huwelijksband en/of in de weg van zelfverloochening de huwelijksband zoveel mogelijk te worden bewaard. Daarbij kan echter blijken dat in een echtscheiding moet worden berust. 3. In geval van de feitelijke beëindiging van de huwelijksband past het het meest bij de stijl van het koninkrijk van Christus het huwelijk formeel in stand te laten en te kiezen voor een oplossing waarbij de partners onderling afspraken maken en (doen) vastleggen of voor scheiding van tafel en bed. 4. Ook in de hiervoor bedoelde situaties blijft de gegeven trouwbelofte van kracht, zolang een van de beide partijen nog geen ander huwelijk heeft gesloten. Daarom past hertrouwen na een scheiding in principe niet bij de stijl van het koninkrijk van Christus.
11
5.
Besluit een kerkenraad niettemin in te stemmen met het sluiten van een volgend huwelijk, dan ziet hij, op dezelfde wijze als bij een eerste huwelijk, toe op de kerkelijke bevestiging ervan. Hij ziet daarbij tevens toe op een, voor zover noodzakelijk, aan de omstandigheden aangepast gebruik van het formulier voor de kerkelijke bevestiging van het huwelijk.
Richtlijnen: 1. Wanneer zich een scheiding dreigt voor te doen in het huwelijk van kerkleden, zal de kerkenraad zijn herderlijke zorg voor de betrokkenen gestalte geven in troost, bemoediging en vermaan. Indien de kerkenraad op basis van gesprekken met betrokken partijen zich een oordeel vormt over de situatie, zal dit oordeel geargumenteerd in de notulen worden vastgelegd. 2. Indien de kerkenraad behoefte heeft aan advies, bijvoorbeeld indien tussen de kerkenraad en de betrokken gemeenteleden verschil van inzicht blijft bestaan over de vraag of in de beëindiging van het huwelijk en/of een opvolgend huwelijk moet worden berust in het licht van Gods Woord, dan kan de kerkenraad advies vragen aan de Raad van Advies. Ook kan de kerkenraad naar art. 41 K.O. advies vragen aan de classis. 3. Indien betrokkenen (of één van hen) vertrekken naar een andere gemeente, gedurende de tijd dat de sub 3 genoemde situatie zich voordoet, wordt aan de kerken raad aldaar beknopt de informatie verstrekt die noodzakelijk is voor de overdracht van de ambtelijke zorg. Voordat de andere kerkenraad wordt ingelicht, zal de betrokken broeder en/of zuster op de hoogte worden gesteld van de inhoud van deze informatie. 4. Is de echtscheiding een feit geworden, dan wordt op de attestatie vermeld: "deze broeder/ zuster is gehuwd geweest. Het huwelijk werd op (datum) ontbonden door echtscheiding. Hij/zij was op dat moment lid van de Geref. Kerk te..." Indien een kerkenraad nadere informatie nodig heeft, met name ter beoordeling van een eventuele nieuwe huwelijkssluiting, zal hij met medeweten van de betrokkene zich wenden tot de raad van de in de attestatie genoemde kerk. 5. Overleg zal plaatsvinden tussen kerkenraden die met dezelfde huwelijksbreuk en echtscheiding te maken krijgen. De resultaten van dit overleg zullen schriftelijk worden vastgelegd. Indien zich tussen de betrokken kerkenraden een verschil voordoet in de beoordeling van een huwelijksbreuk en zij tot verschillende oordelen komen ten aanzien van tuchtoefening en/of kerkelijke bevestiging van een nieuw huwelijk, zal aan de Raad van Advies dan wel de classis van de kerk die in de desbetreffende zaak een beslissing moet nemen, advies worden gevraagd. 6. In situaties van echtscheiding of hertrouwen, waarbij sprake is van verwerping van vermaan en verharding in de zonde, zal de kerkenraad censuur toepassen naar art. 76 K.O. Een kerkenraad zal de aanvullende maatregel toepassen in situaties die bekend zijn geworden in de gemeente en waar het uitblijven van een publiek signaal ondermijnende effecten kan hebben op anderen. De mededeling aan de gemeente kan zowel plaatsvinden in situaties waarin een kerkenraad betrokkene(n) niet afhoudt van het heilig avondmaal als in situaties waarin daarvan (nu of later) wel sprake kan zijn. 7. Het verdient aanbeveling dat elke kerkenraad een huwelijkscatechese verzorgt en dat het volgen van die catechese krachtig wordt gestimuleerd voor hen die zich op hun huwelijk voorbereiden en te zijner tijd een kerkelijke huwelijksbevestiging zullen aanvragen. (art.57 Besluit 6 en grond, 2005; gewijzigd: 2008, art. 35 ‘Revisieverzoek Acta GS Amersfoort-C, art.57, Besluit 3’, H3 p25 Besluit 2 en grond, en 2008, art. 37 ‘Revisieverzoek Acta GS Amersfoort-C, art.57, Besluit 3’, H3 p26-7 Besluit 3-4 en gronden)
12
