Herbestemming Radio Kootwijk
Radio Kootwijk:
Monumentale plaats van ontmoeting waar natuur en cultuur verbonden zijn in rust, ruimte en duisternis
Ervaren Beleven Verbinden
Presentatie Theo Meeuwissen, Staatsbosbeheer Apeldoorn, 20 november 2008
Monumentale plaats van ontmoeting
Bij de leden van de Bestuurlijke Begeleidingscommissie (BBC) Radio Kootwijk heeft zich steeds duidelijker een voorkeur afgetekend om de herontwikkeling van Radio Kootwijk onder blijvende regie en eigendom van een publieke partij te laten plaatsvinden.
Redenen hiervoor zijn dat het hier een uniek maar ook zeer kwetsbaar complex gaat met bovenregionale belangen. Staatsbosbeheer heeft aangeboden deze publieke rol op zich te nemen en een plan hiervoor uit te werken.
Radio Kootwijk heeft eind vorige eeuw z'n functie als zend en verbindingsstation verloren. Eind 2003 is het complex van KPN gekocht en zijn er, op weg naar een herbestemming voor het complex, verschillende initiatieven geweest die elk een waardevolle inbreng voor onderdelen van het gebied hadden. Maar een plan voor het geheel, dat recht deed aan de plek en de historie en dat bovendien op een verantwoorde manier is te exploiteren, zat er nog niet bij. Radio Kootwijk, de Veluwe en de zendhistorie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en daarin schuilt haar kracht. Die unieke waarde wil Staatsbosbeheer borgen en verder uitbouwen. Een samenhangend plan voor de herbestemming van het gehele gebied moet daarvoor de grondslag bieden. Staatsbosbeheer maakt een dergelijk plan vanuit één gedragen visie en vanuit de publieke verantwoordelijkheid die het van nature heeft. Staatsbosbeheer vraagt de betrokken overheden in dit gebied, vertegenwoordigd in de BBC, om hun blijvende betrokkenheid en steun aan de verdere uitwerking en realisatie van de herbestemming van Radio Kootwijk.
2
Staatsbosbeheer: Ontwikkeling en Ervaring
Staatsbosbeheer
z Maatschappelijke opdracht z
Beheerder van natuur en cultuurgoed Gastheer
z
Groene gebiedsontwikkelaar
z
Maatschappelijk partner
z
Ontwikkeling marketing en producten
z
Ontwikkeling organisatie en medewerkers 60% overheidsfinanciering en 40% extern
z
z
Voorbeelden cultuur en natuur z
Forten Nieuwe Hollandse Waterlinie
z
Landgoederen: Elswout, Loenen, Soelen etc.
z
Objecten: steenfabrieken, Moerputtenbrug
z
Gebouwen: Buitenleven
Staatsbosbeheer is beheerder van een groot deel natuur en cultuurgoed in Nederland. De maatschappelijke taak is om natuur- en bijbehorend cultuurhistorisch erfgoed te koesteren en te bewaren. Tegelijkertijd willen we het erfgoed ontsluiten en toegankelijk maken voor het publiek. Voorbeelden van herontwikkeling van cultuurhistorische monumenten waarbij Staatsbosbeheer op verschillende manieren bij betrokken is zijn de forten in de Nieuwe Hollandse Waterlinie (bijv. Asperen, Nieuwe Steeg, Wierickerschans), landgoederen (bijv. Loenen en Soelen), maar ook objecten (bijv. Moerputtenbrug) en gebouwen (bijv. Buitenleven). Beter zichtbaar en zichtbaar beter is de missie. Dat gebeurt vanuit een publieke verantwoordelijkheid op een ondernemende manier. Staatsbosbeheer wil een betrouwbare partner voor overheden, maatschappelijke en private organisaties zijn. Het ontwikkelen van gebieden zit Staatsbosbeheer in de genen. Dat doen we op een manier die past bij de kwaliteiten van de omgeving en met besef voor historie. Het behouden en toekomstgericht beheren van cultuurhistorisch erfgoed doen we steeds vaker en steeds beter. Organische groei is het sleutelwoord. Dat betekent voor Staatsbosbeheer niet werken met een statische blauwdruk. Maar wel vanuit een visie ontwikkelingen stimuleren, gebruik maken van de dynamiek van de omgeving en de samenleving en binnen de kaders van de visie gebieden tot volle wasdom laten komen.
3
Monumentale plaats van ontmoeting waar natuur en cultuur verbonden zijn in rust, ruimte en duisternis
Ervaren, beleven, verbinden. z
Tussen werelden
z z
Tijdsperiodes (reis door de tijd) Kunst en natuur
z
Cultuureiland in de natuur
z
Natuur- en landschapsbeleving
z
natuur en gezondheid
z
ontmoeting generaties
z
inspiratie en innovatie reflectie
z
Staatsbosbeheer en Radio Kootwijk z z
z z z z z z
Historische binding Cultuurhistorie samen met unieke en kwetsbare landschapskwaliteiten ontwikkelen Bovenregionale maatschappelijke functies Publieke regie (vb. Westergas, Emscherpark) Integraal beheer Herontwikkeling in één hand Vertrouwen bij bewoners Koppeling met Hoog Buurlo
Staatsbosbeheer wil de herbestemming van Radio Kootwijk vormgeven vanuit de volgende overkoepelende visie. Radio Kootwijk is een uniek gebied met grote landschappelijke en cultuurhistorische waarde. Invulling van het gebied gebeurt met respect voor landschap, gebouwen en leefbaarheid. Met aandacht voor kwaliteit en oorspronkelijkheid. In verbondenheid met maatschappelijke thema’s die de kwaliteit van de samenleving raken. En financieel verantwoord. Het ervaren en beleven van de unieke ligging op de Veluwe, de omgeving van rust, ruimte en duisternis en het monumentale karakter van de bijzondere gebouwen bepalen de mogelijkheden. Het publieke belang en het organisch ontwikkelen met een lange termijn perspectief staan voorop. Toegankelijkheid en exclusiviteit zijn in balans. Zorgvuldig gekozen functies die de natuur en de gebouwen respecteren en de identiteit van het gebied versterken staan voorop. Staatsbosbeheer durft de regie te nemen en stuurt op de creatieve en zakelijke input van maatschappelijke en private partijen.
4
Organische ontwikkeling naar een eindbeeld Staatsbosbeheer wil Radio Kootwijk langs een groeimodel ontwikkelen naar het gewenste eindbeeld. In het eindbeeld zijn de vier zones in samenhang met elkaar maar met elk een eigen accent ontwikkeld. De zones zijn het hoofdgebouw A, het tussengebied, het dorp en het buitengebied.
Ervaren Beleven Verbinden 50kV
A+tussengebied
dorp C,D,E
Bij de herbestemming is het voorkeursmodel leidend. Staatsbosbeheer neemt zowel de gebouwen als de grond in eigendom om vanuit één eigendomsituatie de regie op de planvorming en de realisatie te kunnen voeren. Daarbij kiest Staatsbosbeheer voor het groeimodel met het
Hoofdgebouw A als vertrekpunt. Dat is leidend in de volgende stap, de uitwerking van de herbestemming: de identiteit van het gebied als een oase van rust en ruimte met een bijzondere cultuurhistorische betekenis koesteren. Daar voegen we gelijk opgaand met het inbrengen van nieuwe functies imagokenmerken toe die het ervaren en beleven van het gebied centraal stellen en waar de verbinding tussen vroeger en nu, tussen kunst en natuur, tussen dynamiek en verstilling, tussen mensen en omgeving vorm krijgt. Zowel bij de planontwikkeling als bij de uitvoering wordt de markt in de vorm van maatschappelijke en private partijen nadrukkelijk betrokken. Hun rol is het leveren van creatieve input en ideeën bij de invulling van functies en zorgen voor versterking van het economisch draagvlak bij de realisatie. Uitgangspunt is immers om in een aantal jaren te streven naar een marktconforme exploitatie. Gemeente, provincie en rijk zullen vanuit hun eigen publiekrechtelijke verantwoordelijkheid per definitie duurzaam betrokken zijn bij de ontwikkelingen in het gebied. Staatsbosbeheer wil de effecten van de herbestemming op het gebied, de gebouwen en de betrokken mensen zorgvuldig monitoren en daar met name ook de publieke partijen bij betrekken.
5
Ontwikkelingen per zone
Het Hoofdgebouw A is bij uitstek geschikt om het verhaal van Radio Kootwijk te vertellen. Het is het icoon van het gebied, een trots en monumentaal gebouw dat een hoogwaardige culturele functie herbergt. Wat in het Hoofdgebouw gebeurt vormt de leidraad en de inspiratie. Wat hier gebeurt straalt uit naar de rest van het gebied. Een of meer hoogwaardige culturele functies met een exclusief karakter brengt mensen naar het Hoofdgebouw. De spanning tussen rust en levendigheid wordt opgelost door momenten van exclusief gebruik periodiek af te wisselen met drukkere evenementen voor een groter publiek. Kunst, cultuur, een rijksmuseum, symposia en conferenties zijn mogelijke invullingen, aangevuld met creatieve impulsen uit de markt. Wat in het Hoofdgebouw gebeurt creëert de behoeften aan horeca, overnachtingen en ondersteunende functies in het tussengebied. In het Tussengebied streven we naar behoud van het oorspronkelijke karakter. Cultuur, educatie, zorg en welzijn en bij dat alles passende vormen van bedrijvigheid zorgen voor de levendigheid die hier vanuit historisch perspectief verantwoord is. Ruimte en zichtlijnen zijn kenmerkende elementen. De monumentale gebouwen zijn hersteld. Een enkele nieuwe toevoeging is bijzonder en heeft een eigentijdse kwaliteit en allure.
Tussengebied: oorspronkelijkheid en verdiencapaciteit z z z z z z
F en H snel restaureren; voorbereiding start 2009 Behoud van oorspronkelijke waardevolle gebouwen Herstel en versterking van ruimte en zicht Voorgenomen sloop (Voorkeursmodel) Keuzevrijheid zendcirkel Evt. beperkt terugbouwen
Mogelijke invulling: - Hoogwaardige horeca - bedrijvigheid - Educatie - zorg en welzijn
6
De leefbaarheid en het unieke karakter van het dorp worden gekoesterd. De betrokkenheid van de bewoners bij wat er in en om Radio Kootwijk gebeurt is vanouds een groot goed. Belangrijk is in deze betrokkenheid te investeren en deze te behouden door bewoners nauw bij de ontwikkelingen te betrekken. Indien de herbestemming extra werkgelegenheid oplevert, is terugkeer van de economische binding van bewoners bij het gebied mogelijk.
Dorpsfuncties als een gemeenschappelijke ruimte kunnen een plek krijgen in het tussengebied. Zeer selectief is het mogelijk enkele woningen toe te voegen, die op de eerste plaats bestemd zijn voor de eigen behoefte van het dorp. Nieuwe woningen moeten passen in de bestaande structuur. Het Buitengebied herbergt behalve de natuurlijke habitat van de Veluwe ook de gebouwen C, D en E en het 50kV station. De drie eerste gebouwen kunnen een functie krijgen als ruimte voor training, advies/coaching en innovatielabs. Het 50 kV station blijft een bijzonder monument, waarvoor een museale functie of exclusief gebruik voor bezinning en educatie passen. Rust, ruimte en duisternis zijn leidend in het buitengebied. Het buitengebied is alleen voor wandelaars en fietsers ontsloten via de achterontsluiting.
7
Uitwerking Herbestemming Staatsbosbeheer wil zijn plannen voor de herbestemming verder uitwerken richting een sluitende en marktconforme exploitatie. Staatsbosbeheer voert hierbij vanuit de publieke opdrachtgeverrol de regie. Op die manier kunnen de maatschappelijke waarden van het gebied bij de herbestemming optimaal worden bewaakt. De uitwerking kent de volgende ingrediënten: -
Een verder uitgewerkt inhoudelijk en functioneel concept
-
Een bezoekers- en vervoersplan.
-
Een economische toets met DLG en marktpartijen
-
Een maatschappelijke toets via participatie
-
De kaders voor toekomstige gebruikers, huurders en exploitanten
Op basis van de uitwerking zal Staatsbosbeheer een voorstel voor een passende organisatie voor de exploitatie doen. Geschikte onderdelen zullen binnen de kaders van de visie en de plannen en onder regie van Staatsbosbeheer via aanbesteding en/of een publiek-private-samenwerking (PPS-constructie) aan derden worden uitbesteed. Objecten die meer geschikt zijn voor eigen beheer, zoals bijvoorbeeld Buitenleven, zullen worden afgebakend en buiten de aanbesteding blijven.
Financiën Op basis van de door Stichting Boei gemaakte businesscase tijdelijk beheer is voor de komende vijf jaar circa 0,6 miljoen nodig voor instandhouding van de gebouwen. In de periode na 2014 tot 2024 wordt een investering tussen de 20 en 30 miljoen euro geraamd voor herstel en restauratie en voor het geschikt maken van panden voor nieuwe functies. De dekking voor de benodigde investeringen komt uit vijf bronnen: •
Verzekeringsgeld voor de panden F en H
•
Reguliere subsidies voor restauraties
•
Mogelijke bijdrage voor een rijksmuseum in Hoofdgebouw A of een ander monument
•
Opbrengsten uit exploitatie
•
Waar mogelijk fondsen/stichtingen
Uit de businesscase voor tijdelijk beheer blijkt dat niets doen meer kost dan hergebruik. Op langere termijn is een sluitende exploitatie mogelijk. Het tekort op de korte termijn bedraagt op jaarbasis tot 2010 maximaal 0,2 miljoen euro. Er is voorzien in maatregelen voor de aanpak van het tijdelijk tekort, zoals: •
het optimaliseren van de lopende exploitaties,
•
het in de pas brengen van de personele inzet ten behoeve van beheer en exploitatie in relatie tot de ontwikkeling van het complex
•
en het voorzien in een garantstelling voor eventuele resterende tekorten vanuit Staatsbosbeheer. 8
Kwaliteitsborging Radio Kootwijk staat nu en in de toekomst voor een bijzondere kwaliteit. Behoud en borging daarvan is van eminent belang. Bij het uitwerken van de plannen voor de herbestemming wil Staatsbosbeheer zich vanuit meerdere invalshoeken laten inspireren door de buitenwereld: van marktpartijen tot creatieve maatschappelijke partners en betrokkenen. Meedenken, feedback geven en een kritische toets op plannen en voorstellen moeten de herbestemming verrijken en verdiepen en zorgen voor maatschappelijke borging. Bij de totstandkoming van de plannen zal de maatschappelijke betrokkenheid ook vorm krijgen via een zorgvuldig proces gericht op draagvlak en betrokkenheid bij alle belangrijke belanghebbenden en het geïnteresseerde publiek. In de organisatie van het proces zal dat een plek krijgen. Staatsbosbeheer wil voor een regelmatige toets op de ideeën, de beoogde kwaliteit en de haalbaarheid van de plannen een gezaghebbend Kwaliteitsteam met meerdere disciplines inrichten.
Vervolg Afhankelijk van de besluitvorming over het publieke spoor en de rol van Staatsbosbeheer start Staatsbosbeheer met de uitwerking van dit plan op hoofdlijnen. Presentatie daarvan is voorzien in maart/april 2009. Na toetsing van het plan kan definitief gekozen worden voor het publieke spoor met Staatsbosbeheer als regisseur of overstap naar het private spoor.
9
