ER
!
SCHI
K
MI
MAGAZINE
RK
RAAK!
E
JE WE P O T
OP LICHT
Zo word je fit, sterk en strak Gezonde tips van Brenda
Vroeger was alles beter… 199 slimme trucs voor licht werk lichteR! mik op
1
IN DIT RAKE MAGAZINE:
PAGINA
DE GEMEENTE HAARLEM IS GROEN
6
Toch werken er geen groentjes. De gemiddelde leeftijd is boven de vijftig. Kortom: mannen die alle kneepjes van het vak kennen. Slimme kerels die precies weten hoe ze licht kunnen werken.
SPELEN IN WERKTIJD? PAGINA
Jan Brand en Piet Naaktgeboren werken bij de gemeente Dordrecht. Ze hebben veel slimme oplossingen verzonnen om lichter te werken. Geniet van de gouden tips van deze handige mannen.
PAGINA
14
16 Lig jij waterpas?
Reiniging Straten maken Groenvoorziening tillen met ons hoofd” “We
6
Hoe krijg je een fit, sterk en strak lijf? Het is allemaal een kwestie van balans. Tja, en hoe vind je dat? Volg de 10 ‘Raak!’-tips.
Riolering Speeltuinen en recreatie Begraafplaatsen Wegbebakening
Ben jij uitgekookt?
10
Delft helpt je uit de put
30
Loes geeft raad
12
Zo voorkom je trillen en schokken
32
Ben jij in balans?
14
Vroeger was alles beter
34
Spelen in werktijd
16
Eindeloos dezelfde beweging?
36
Tipstrip van de straat Nooit meer in je hempje
20
Duw en trek je geen breuk
38
22
De trots van Oldebroek
40
Tillen en dragen? Dat doe je zo!
25
Dit kost heel veel energie!
42
Deze jongen kan wel tegen een stootje!
26
Stuur je schoten op
43
Sheila en Yvonne werken bij de afdeling Groen van de Gemeente Leiden. Ook zij schieten met scherp!
2
RAAK! MAGAZINE
mik op lichteR!
3
Schiet op je werk = • Schiet een foto van zwaar werk • Verzin lichte oplossingen • Bespreek de oplossingen • Kies welke je gaat uitvoeren • Werk licht!
W
erken in de buitendienst kan mooi zijn. Een prachtig beroep. Maar ook een zwaar beroep. We constateren dat buitendienstmedewerkers meer lichamelijke klachten hebben, een hoger ziekteverzuim en jonger arbeidsongeschikt worden dan mensen in andere beroepen. Dat is niet omdat er ‘watjes’ werken. Nee, het is gewoon lichamelijk zwaar werk. Er wordt veel en zwaar getild en in ongemakkelijke houdingen gewerkt. Ook komt het veel voor dat je dezelfde beweging moet herhalen en kracht moet zetten. De campagne ‘Schiet op je werk’ is bedoeld om uit te zoeken of dat ook anders kan.
Geschoten voor jou De opzet is simpel: je weet zelf heel goed wat zwaar werk is en wat je daar aan wilt veranderen. Wat vind jij lichamelijk zware situaties? Schiet er een foto van. En geef aan hoe het werk lichter of makkelijker kan. Bespreek dat in een kort werkoverleg (toolboxmeeting). Bepaal samen met collega’s en leidinggevenden welke oplossingen je gaat uitvoeren en wanneer.
Doe het samen
Gezond, veilig en prettig werken is niet alleen een zaak van je werkgever. Je bent er zelf ook verantwoordelijk voor. Dat staat ook zo in de (Arbo)wet. Maak het jezelf en elkaar dus makkelijk onder het motto: als je denkt dat je werk lichter kan, doe het dan.
De campagne ‘Schiet op je werk’ is ontwikkeld door het A+O fonds Gemeenten. In het bestuur van het A+O fonds zitten ABVAKABO FNV, CNV Publieke Zaak, CMHF en het College voor Arbeidszaken van de VNG. De campagne maakt deel uit van een programma van het A+O fonds om bij gemeenten arbeidsomstandigheden te verbeteren en daarmee ziekteverzuim terug te dringen. Onderdeel van de campagne is dit magazine. Hierin vind je voorbeelden en tips en trucs van collega’s. Voorbeelden van hun zware werk en van hun lichte oplossingen. Veel leesplezier en schiet er op los! Want, als het lichter kan, doe het dan.
4
RAAK! MAGAZINE
C.J. Bethlehem Voorzitter Wethouder gemeente Helmond P. Wiechmann Secretaris / penningmeester 1e onderhandelaar ABVAKABO FNV
5
“We tillen met ons hoofd” Groen
De afdeling van de gemeente Haarlem is een zeer ervaren ploeg. De meesten van de 32 teamleden lopen dan ook al jaren mee. De gemiddelde leeftijd is boven de vijftig. Kortom: mannen die alle kneepjes van het vak kennen. Slimme kerels die precies weten hoe ze licht kunnen werken.
FO U
T
X !
ER
SCHI
MI
K
OP LICHT
Teamchef René Schrier is met zijn 46 jaar het jonkie
Daar betaal ik nu de tol voor: ik ben geopereerd
Samen slim
van de afdeling Groen. “Er is al een aantal jaren een
aan een liesbreuk en ik heb schouder-, nek- en
Ronald Govers is sinds een jaar arbocoördinator van
eigenlijk hetzelfde? Nou, prima!”
vacaturestop, dan worden de koppen vanzelf wat ka-
gewrichtsproblemen. Allemaal heel vervelend. Maar
Stadsbeheer. Daarvoor werkte hij jarenlang op de
Wat Ronald ook heeft ingevoerd, is training en
ler en grijzer. Op zich geen probleem, maar we heb-
ik hou van m’n werk, ik wil door. Dus dan moet je
kwekerij bij de gemeente. “Het is wel handig dat ik
instructie in werken met machines. Voordat een
ben natuurlijk niet meer de lijven van jonge goden.
vanzelf oplossingen zoeken om het werk lichter en
de praktijk goed ken. We houden tien keer per jaar
nieuw type machine gebruikt gaat worden, komt
Wat je vroeger op kracht en souplesse deed, kan niet
dus slimmer uit te voeren. Niet door de kantjes eraf
een toolboxmeeting over veilig en gezond werk. Niet
de fabrikant uitleggen hoe je er mee moet werken.
altijd meer. Dat is ook niet goed trouwens. Vanzelf ga
te lopen, ik doe nog precies hetzelfde werk, maar
als een ‘moetje’, maar om van elkaar te leren. Er
Maar samen nadenken over gebruik van gereed-
je dan meer met je hoofd werken. Met onze ervaring
door goed samen te werken en hulpmiddelen te
zit zoveel kennis bij iedereen, maar als je het niet
schap begint al eerder.
weet je dat je eerst moet nadenken en dan pas doen.
gebruiken. Vroeger tilde ik een zak kunstmest in
uitwisselt, kom je niet verder. Ik hoef die toolbox-
“Als we een nieuwe machine gaan aanschaffen,
We bedenken slimme oplossingen om lichter en ef-
m’n eentje. Dat is dom, je hebt toch hulpmiddelen en
meetings niet te geven, dat kunnen de mannen zelf.
maken we eerst samen, met de technische dienst
ficiënter te werken.”
collega’s! Tegenwoordig tillen we niet zwaarder dan
Dat doen ze dan ook. Een medewerker groen geeft
en de gebruikers een wensen- en eisenlijst. Dan
Een voorbeeld van zo’n slimme vakman is mede-
23 kilo, we doen het dan met z’n tweeën. Liever nog
aan wat ie gevaarlijk of ongezond vindt en hoe ie dat
ga ik offertes aanvragen. Vervolgens testen we met
gebruik ik een heftruck of een steekwagen.”
denkt op te lossen. Daar praten ze dan samen over.
z’n allen een paar types. Dan pas schaffen we aan
Dat werkt echt super, daar is iedereen hier enthou-
en krijgen we training van de fabrikant. Voordat dat
siast over. De methode ‘Schiet op je werk’ doet
gebeurd is werken we er niet mee. Dat hoort volgens
werker groen Nico van den IJssel (59). “Ik zit al jaren in het vak. Vroeger smeet ik wel met m’n krachten.
6
GOE
D
V
JE WE
RK
OP ET
RAAK! MAGAZINE
mik op lichteR!
7
ons allemaal bij slim werken.” Een slimme verbetering van dat laatste vindt Ronald het gebruik van de vrachtwagen of kiepwagen. “We hebben twee van zulke wagens, die rijden de hele dag rond om groenafval op te halen. Het voordeel is dat de teams dan niet zelf steeds hoeven te laden. Dat scheelt veel zwaar werk en het is ook stukken efficiënter. Doordat er grijpers op de wagens zitten is het voor de chauffeurs ook niet zwaar.”
Door schade en schande Medewerker Nico heeft nog een slimme lichtwerkentip: “Doe niet te lang achter elkaar hetzelfde werk. Als je de hele tijd dezelfde bewegingen maakt, sloop je je spieren en gewrichten. Wissel regelmatig van taken. Pas op dat je niet een hele dag aan het schoffelen bent. Doe dat een paar uur en ga dan snoeien of maaien bijvoorbeeld. Ik werk nu slim, had ik dat maar jaren eerder gedaan, dan was m’n
!
OP LICHT
Tip van Nico van den IJssel “Wissel op een werkdag licht en zwaar werk af.”
Slimme lichte groene tips
LICHT WERK • Schoffelen • Harken • Papier prikken
• Stokzaag. Uitschuifbare zaag. Handig omdat je
Wat hebben ze in Haarlem bij de afdeling Groen bedacht om het werk lichter te maken? • Kiepwagens. Vrachtwagens die continu groenafval ophalen. Handig omdat je dan niet steeds afval hoeft op te laden. En omdat het sneller is.
ZWAAR WERK • Planten • Bakken tillen • Werken met machines (heggenschaar, motormaaier)
V
ER
SCHI
MI
K
X
JE WE
RK
OP ET
• Samen. Regelmatige toolboxmeetings (werkoverleg) over gezond en veilig werken. Wissel daarin gezonde tips & trucs uit. Zo wordt je team beter. • Testen. Stel een lijst van eisen en wensen op
dan niet meer op een gevaarlijke trap hoeft te
voordat er nieuwe machines worden aangeschaft.
werken. Door het rubberen handvat voorkom je
Let daarbij op gewicht, bedieningsgemak, hou-
een opdonder als je bij elektriciteitsleidingen
ding, lawaai, trilling en uitlaatgassen. Stel samen
werkt.
met het team die lijst op.
• Steekwagen. Vervoer kunstmestzakken met een
• Training. Oefen in licht werken. En als je nieuwe
steekwagen. Lasten tillen van meer dan 23 kilo
machines hebt: vraag de fabrikant of leverancier
is ongezond. De wet verbiedt het ook trouwens.
een instructie te geven voordat je ermee gaat
Gebruik dan een wagentje of doe het samen met
werken.
een collega.
lichaam er nu beter aan toe.”
8
RAAK! MAGAZINE
mik op lichteR!
9
Ben jij uitgekookt? Ken je die proef waarin ze kijken wat er gebeurt als je een kikker in heet water stopt? Je pakt een kikker en stopt hem in een pan heet water. De kikker springt onmiddellijk weer uit de pan en leeft vrolijk verder. Vervolgens kiep je diezelfde kikker in een pan koud water. Je verwarmt de pan langzaam tot het water net zo heet is als de eerste keer. De kikker blijft nu gewoon zitten. En overleeft het helaas niet.
Of ben je de gekookte kikker?
Met zwaar werk is het net als met de kikker. Als je niet oppast wen je je er heel geleidelijk aan om steeds zwaarder te tillen en je grenzen te verleggen. Totdat je een keer flink door je rug gaat. Als je altijd let op hoe je werkt, heb je snel door of het wel of niet gezond en veilig is.
10
RAAK! MAGAZINE
mik op lichteR!
11
Loes geeft raad
jaar. ben 74 k I . best s en Loe ik lust b k ik ij K , . o l é “Hal leef geeggen h z ik t r ie a n a d, m er Zou je p z’n tij d en ga drie ke o l e r r l o e een b eet go Originee . k l I o o . r h o c zond ho naar de sports k per wee meeste ns alt: de v p o waar. ij maar ee t m a a G w . d e r j leuk beroe Weet en (erg pen zo t o it l z n e s a s men en terr iedereen e a n p ij o B e j . s op eem een dag dvies: n t er een a e l n n ij e M ) . toch ele tred t krom. p p e o o o s l t n sjokt e licht, loop me kijk je mensen n ch , dan het leve k een la hte rug a c a v e r l e t e e Loop m . Dan krijg je h en s. in de og tis advie a r g . e u t a s e cad t eer tis.” was he t a d , Ook gra o . Z r a a p g een Hier no
Bewegen is goed! Overbelasting niet!
Let op je balans
Van lichaamsbeweging wordt niemand slechter. Het is gezond
Duurt de lichamelijke belasting te lang en gaan klachten niet
om minimaal dertig minuten per dag te bewegen. Maar te veel,
over, of is de belasting te hoog, dan worden spieren, pezen
te zware en verkeerde lichamelijke belasting is uiteraard niet
en gewrichten overbelast. Ze kunnen tijdelijk of zelfs blijvend
gezond. Het lichaam van een buitendienstmedewerker heeft het
beschadigen. Ernstige aandoeningen van het skelet, gewrichten,
zwaar te verduren.
pezen en spieren zijn het gevolg. Er is dan een gezonde grens
Buitendienstmedewerkers hebben meer lichamelijke klachten
overschreden. Dat is een typisch geval van lichamelijke over-
dan mensen uit andere beroepen. Onder meer pijnlijke vo-
belasting: het evenwicht is verstoord tussen wat het lichaam
eten na een hele dag staan, spierpijn, pijn in rug en knieën
te verduren krijgt (lichamelijke belasting) en wat het aan kan
na bijvoorbeeld een dag straten. Spier- en gewrichtsklachten
(belastbaarheid).
ontstaan ook vaak door een combinatie van zwaar werk. Bijvoorbeeld tillen in een slechte werkhouding of langdurig dezelfde houding en tegelijk veel kracht leveren.
Hoe krijg je balans? Er zijn twee manieren om lichamelijk in balans te komen: 1. Je lichaam minder belasten. Dat kan door slimmer te werken. Door het werk anders te organiseren (afwisseling van taken bijvoorbeeld), een gezondere werkhouding aan te nemen of door (mechanische) hulpmiddelen te gebruiken.
“Heeft tante Loes het allemaal duidelijk uitgelegd? Als er nog vragen zijn: mail me gerust. Bellen mag ook. Faxen liever niet (ik heb geen fax). Of ik kom gewoon langs om het allemaal nog eens voor te doen. Gezellig! Succes jongens!”
2. Je belastbaarheid te vergroten. Als je gezond bent en je lichaam in goede conditie is, kun je meer aan.
12
RAAK! MAGAZINE
mik op lichteR!
13
Ben jij in balans?
1.
Er is maar één weg naar een fit, sterk en uitgebalanceerd lijf: regelmatig en goed bewegen in combinatie met verstandig eten. Hoe doe je dat?
2. 3. 4. 5. 6.
Eet gezond en geregeld. Volgens de Schijf van Vijf. Drie maaltijden per dag, goed verdeeld over de dag en uitgebalanceerd. Vermijd tussendoortjes. Magere producten zijn beter dan volle. Eet wit vlees (kip of kalkoen) of vis. Vermijd vette kazen, vet vlees en boter. Eet veel groenten en fruit. Doe geen drastische diëten. Je valt misschien wel af, maar dat is nooit van lange duur. Drink veel water. Wacht niet tot je dorst hebt, dan ben je al te laat. Drink niet te veel alcohol. Pas vooral op met bier. Je wordt er dik van. Het heeft geen zin gezond te eten en daarna veel bier te drinken. Beweeg! Probeer zo veel mogelijk te lopen. En neem de fiets in plaats van de auto.
7.
Doe wat bij je past. De één houdt van een teamsport, de ander van de sportschool. Iedereen is anders en ieder lijf heeft een eigen gebruiksaanwijzing. Luister naar je lijf en volg het trainingsprogramma dat bij jou past.
8.
9.
Bouw het op. Ben je ongetraind? Ga dan niet als een gek joggen, met het risico op verstuikte enkels en peesblessures. Begin in de sportschool. Loop niet te hard van stapel, maar bouw het op. Stel bereikbare doelen. Neem je niet voor zo strak te worden als Holland’s next top model. Stel realistische doelen. Anders raak je gefrustreerd. Stap voor stap is de manier.
10. Een wasbordje? Van sit-ups en buikspier
14
RAAK! MAGAZINE
oefeningen gaat je buik er niet af. Helaas. Je zult echt ook op je voeding moeten letten.
mik op lichteR!
15
Spelen in werktijd In de gemeente Dordrecht lopen echte handymans rond. Jan Brand (voorman speelterreinen) en Piet Naaktgeboren (medewerker speelterreinen) zijn twee van die mannen die zelf oplossingen verzinnen om makkelijker, sneller en lichter te werken. Het is een belangrijk deel van hun werkplezier. Vier gouden tips van twee handige mannen.
Top 3
SPELTIP
1
Zelf inschatten
SPELTIP
2
Elkaar helpen
SPELTIP
3
Logisch nadenken
4
Budget voor ideeën
Zwaar werk
Speelterreinen 1. Plaatsen van afvalbakken (vooral de 100-literbak met de betonnen poot). 2. Wisselen van bankplanken (moeilijke houding om erbij te komen). 3. Demonteren speeltoestellen. 16
RAAK! MAGAZINE
SPELTIP
“In ons werk in de speeltuinen en parken moeten we zelf inschatten of het werk te zwaar is. Het is onze eigen verantwoordelijkheid om een hulpmiddel te gebruiken. Soms tillen we wel zwaarder dan de toegestane 23 kilo. Dan gaan we in ons enthousiasme wel eens een stap te ver en vergeten we de hulpmiddelen. Soms helpen die je ook niet uit de brand. Dan is het zo’n gepuzzel en komen we met de wagen of de kraan niet op de goede plek en tillen we het toch zelf.”
“Toch raken we wel steeds meer gewend aan het verzinnen en gebruiken van slimme oplossingen die het werk lichter maken. Dat doe je automatisch ook wel als je merkt dat je klachten krijgt. Zo heeft Piet veel last van z’n heup gehad en sindsdien stimuleren we elkaar om niet te veel of te zwaar te sjouwen en de juiste hulpmiddelen te gebruiken. We stimuleren elkaar bijvoorbeeld steeds meer om een steekwagen te pakken bij het verplaatsen van een afvalbak. Die nemen we nu dan ook altijd standaard mee op de wagen.”
“Meestal is lichter werken een kwestie van logisch nadenken en zijn het simpele dingen die een hoop kunnen veranderen. Maar dan moet je leidinggevende of de arbocoördinator daar wel voor openstaan natuurlijk. Binnen de sector Stadsbeheer hebben we hier geen klagen over. Een voorbeeld van een simpele oplossing: het vervangen van de bouten in de bankjes. Vroeger waren dat slotbouten die we in een onmogelijke positie los moesten wrikken, tegenwoordig zijn het inbusbouten. Dat scheelt een hoop. Een ander idee dat we hadden was het maken van een oplooprol op de imperiaal van de wagen. Daardoor hoeven we zware balken voor bijvoorbeeld speeltoestellen niet boven onze macht op te tillen, maar kunnen we ze er gemakkelijk oprollen.”
“Wat wel jammer is: dat leveranciers niet standaard met oplossingen komen en we zelf veel moeten uitvinden. Maar wanneer dat dan lukt geeft het ook wel een kick. We hebben nog niet echt een cursus of instructie gehad van hoe het allemaal lichter kan. Toch heeft de gemeente in het algemeen veel aandacht voor arbeidsomstandigheden en krijgen we veel vrijheid om met aanpassingen te komen. Er wordt – als het een goed idee is natuurlijk – ook budget voor vrijgemaakt, zodat onze ideeën echt gerealiseerd kunnen worden. Op zo’n moment voelen we ons pas een échte handyman.”
mik op lichteR!
17
“Als je lol in je werk hebt en wilt blijven
houden ga je vanzelf zorgen dat je het nog lang kunt blijven doen.”
Oud
nieuw
Lichte oplossingen in Dordrecht • De zware betonnen bankpoten zijn vervangen door een metalen exemplaar, wat maar liefst 48 kg per bankpoot scheelt. • Train je (rug)spieren die je met buitenwerk zwaar belast.
Zwaar Licht
• Draag langere shirts zodat je niet met ontblote onderrug (is een kwetsbare plek) werkt. • Stel trottoirbanden zo veel mogelijk machinaal.
Out
• Bij de afvalbakken van 50 liter is in Dordrecht het betonblok van 76 kg vervangen door een schetsplaat van 20 kg. Dit scheelt dus 56 kg tilwerk!
nieuw
• Alle auto’s van ploegen die zware materialen moeten verplaatsen hebben laadkranen. Deze worden dagelijks gebruikt en nemen veel zwaar werk uit handen. • Voor het vervoeren van lange balken is er een oplooprol achter op de imperiaal gezet. Deze oplossing is door de mannen zelf bedacht. • Maak een geldpotje om ideeën voor slimme oplossingen ook uit te kunnen voeren. • Werk samen met de hele keten van collega’s. Bijvoorbeeld: zorg ervoor dat de openbare ruimte bij de aanleg zo wordt ingericht dat deze ook arbotechnisch goed en veilig kan worden aangelegd en onderhouden.
18
RAAK! MAGAZINE
48 kilo lichter!
mik op lichteR!
19
TIPSTRIP VAN DE STRAAT en paar jaar geleden won gemeente Roosendaal een prijs voor goed personeelsbeleid. De prijs? Een bronzen beeldje, een cheque van 10.000 euro en natuurlijk een hoop complimenten. Waarom kreeg juist gemeente Roosendaal de prijs voor Gezond Werk? Het verzuim is daar al drie jaar lager dan vijf procent en de WAOinstroom is nul! Het geheim? Leiding en medewerkers zijn samen verantwoordelijk voor de tevredenheid, veiligheid en gezondheid op het werk. ‘Raak!’ Magazine loopt een dag mee met John Rommens, medewerker reinigingsdienst, om te zien hoe gezond werken
E
Rond achten ben ik op de werf. Afhankelijk van het weer doe ik dan of m’n reflecterende hesje of m’n reflecterende jas aan, dat is verplicht. Dan bekijk ik de lijst met wat er vandaag moet gebeuren. Gelukkig is de planning hier in de gemeente Roosendaal heel duidelijk en weet ik iedere dag precies wat er moet gebeuren. Na een bak koffie pak ik de wagen en ga ik op pad.
Ik rij meestal een vaste route en werk volgens een vast patroon. Er is geen tijd om te lanterfanten en omdat ik het alleen doe werk ik flink door. Mijn doel is om klachten van burgers voor te blijven en mijn wijk tiptop bij te houden. In de zomer is dat lastiger dan in de winter, mensen zijn dan meer buiten, dat zie je wel aan het vuil op straat.
Platgetrapte blikjes zijn lastig te pakken met de grijper. Je bent geneigd om te gaan bukken om ze op te pakken.
Om mezelf niet te overbelasten heb ik een handige manier om de zak niet te vol te maken. Ik doe de zak halverwege in de ring, zodat hij maar halfvol kan en niet
De truc is het blikje met je voet omhoog te wippen en dan is het makkelijk pakken met de grijper. Niet bukken dus!
Ik pak ook vaak de bezem om de straat schoon te krijgen. Belangrijk om goed rechtop te blijven staan en niet te veel
door je rug te gaan zoals ik hier laat zien. Deze bezem is een beetje te kort voor mij.
Na de lunch ga ik verder met waar ik ’s ochtends ophield. Nu bijvoorbeeld de prullenbakken bij de winkelcentra.
Soms gooien mensen er dingen in die er niet horen, zoals puin. Goed opletten dus, want ze zijn loodzwaar en daar ben je niet op voorbereid. Linke soep, want juist dan
Met name in de herfst en winter gaan we op pad met de bladblazer. Dit type is als beste uit de bus gekomen nadat we zelf wel vier verschillende hebben getest. We keken naar welke het
prettigst en lichtst werkt en naar het lawaai dat het maakt. Deze zit lekker, produceert de helft van het geluid van de vorige en trilt niet te veel. Gelukkig luistert de gemeente dan goed naar
RAAK! MAGAZINE
is de kans dat je je blesseert ‘t grootst. Dus: niet zoals links ver van je af, maar alles dicht bij je lichaam houden!
te zwaar wordt. Je loopt dan soms een keertje meer om de zak te legen, maar het is veel beter voor je nek en schouders.
Die grijper heb ik zelf uitgekozen, je moet er toch iedere dag mee werken. Kies wat bij jouw lijf en wensen past.
onze ervaringen en gaan ze niet voor de goedkoopste oplossing. Verder let je natuurlijk goed op je houding en trek je de heupband goed aan, anders draag je het gewicht niet op je heupen.
mijn rug. Vroeger moesten we het er namelijk gewoon zelf met een schep uithalen. Dat soort handigheidjes zijn erg fijn, zeker als je een dag lang hard hebt gewerkt in de stank. Dan ben je blij met spullen die het werk net even makkelijker maken.
Aan het einde van de dag rijd ik met m’n wagen vol vuil terug naar de werf en stort het in de speciale bakken. Het fijne van deze wagen is dat hij kan kiepen. Dat spaart niet alleen veel tijd, maar ook 20
Ik werk de hele dag in m’n eentje, dus vind ik het tussen de middag gezellig om thuis bij mijn vrouw te lunchen. Je bent toch veel in beweging en dan is even rust en bijtanken heel belangrijk.
mik op
lichteR!
22 RAAK! MAGAZINE mik op lichteR!
23
Je kunt gehoorschade oplopen als geluid harder is dan 80 decibel (dB(A)). Dat is niet eens zoveel lawaai. De werkgever is verplicht om vanaf die 80 dB(A) gehoorbescherming te geven. Vanaf 85 dB(A) is het verplicht om gehoorbescherming te dragen.
Waaaaaaaaaaaaaaaaaaaaat?
Nog wat veilige tips • Gebruik de PBM’s op de juiste manier. • Controleer ze regelmatig. • Onderhoud ze goed en regelmatig.
Jij als werknemer bent verplicht om • PBM’s te gebruiken en te onderhouden. • Voorlichting en onderricht te volgen.
Je werkgever is verplicht om • Waar nodig PBM’s beschikbaar te stellen. • Waar nodig waarschuwingsborden te plaatsen. • Voorlichting en onderricht te geven.
Handig te weten • Als gevaren niet geheel zijn uit te bannen, is gebruik van PBM’s verplicht. • De werkgever moet goede instructie geven over het onderhoud en de juiste toepassing. • Meer weten over persoonlijke beschermingsmiddelen? Zie bijvoorbeeld www.arbouw.nl .
Dit is Brenda, ze doet alles veilig. Ze gebruikt PBM’s (persoonlijke beschermingsmiddelen). Haar veilige tips:
Nooit meer in je hempje
Tillen en dragen? Dat doe je zo! Tillen van zware lasten is de bekendste vorm van zwaar werk. Hoe weet je of tillen te zwaar is of niet? Dat hangt natuurlijk van het gewicht af. Maar er is meer! Ook de reikafstand, de lichaamshouding en hoe lang je tilt bepalen of het gezond of ongezond is. Als je meer dan 23 kilo tilt, zijn er gezondheidsrisico’s. Onder dat gewicht niet, althans… in een ideale tilsituatie. Wat is ideaal? Loes doet het voor.
23kg Hoeveel kilo mag je tillen?
24
RAAK! MAGAZINE
De Arbowet beschouwt 23 kilo als het maximum. Dat getal wordt niet letterlijk genoemd, maar dat is de stand van wetenschap en techniek en daar moet elke werkgever aan voldoen. Dat staat wel in de Arbowet. Om te bepalen of een tilsituatie gezondheidsrisico’s oplevert, wordt vaak een rekenformule gebruikt, de NIOSH-formule. Volgens die formule is 23 kilo het maximumgewicht dat je in een ideale situatie mag tillen. Zwaarder tillen kan gevaar voor de gezondheid opleveren. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van werkgever en werknemer om tillen zo veel mogelijk te voorkomen. Onderneem altijd actie als de last meer dan 23 kilo bedraagt maar let óók goed op bij kleinere gewichten.
Niet zo
Niet zo
Niet zo
Maar zo
• Til nooit meer dan 23 kilo. • Hou de last recht voor je en draai niet met je rug tijdens het tillen.
• Reik maximaal 63 cm tijdens het tillen. • Til niet boven de 175 cm.
• Draag niet met opgetrokken schouders of in een gebogen houding.
• Draag met twee handen. • Hou het object zo dicht mogelijk bij je lichaam. • Beperk draagafstanden tot maximaal 8 meter, neem anders een kar.
Trekken of duwen? Niet zo
• Liever duwen dan trekken. Leer mensen bij duwen het eigen lichaamsgewicht te gebruiken. In het algemeen is duwen gunstiger dan
Niet zo
trekken, dus probeer wanneer mogelijk het trekken door duwen te vervangen. Zorg ook dat er tweehandig getrokken of geduwd kan worden.
Niet zo
• Breng de last rustig op gang. Snel op gang brengen van een last is zwaarder voor je lichaam. • Werk vanuit de benen.
Maar zo
• Duw/trek niet in een te kleine ruimte.
mik op lichteR!
25
Deze jongen kan wel tegen een stootje! Straten maken is slopend werk. Niet voor niets is er veel ziekteverzuim en moeten stratenmakers al vaak op jonge leeftijd een ander beroep kiezen. Omdat ze versleten zijn. Kan dat niet lichter? In Rotterdam zijn ze niet vies van hard werken. Maar ze zijn ook niet gek. Experimenten aan de Maas.
Waarom ruggen van medewerkers slopen? Kan een robot het zware bestratingswerk niet overnemen? Dat vroegen ze zich af bij de gemeente Rotterdam. Het kan wel, maar de machines zijn nog niet perfect. Maar het wordt wel steeds beter! Gemeente Rotterdam heeft gekozen voor een straatmakersrobot. Hoe werkt deze robot? • Bij de ontwikkeling stond de stratenmaker model. Zijn bewegingen worden nagebootst door een robot. De lichamelijke belasting wordt overgenomen door een robotarm, die net als de vakman de stenen één voor één legt. • Het systeem wordt gestuurd door een driepuntsmeting. Dit systeem houdt rekening met de kleinste afwijkingen in het parcours en met putten, vluchtheuvels etc. Vooraf voer je het gewenste legpatroon in. • De machine heeft standaard een GPSsysteem en kan via coördinaten zelfstandig een vooraf geprogrammeerde route volgen. 26
RAAK! MAGAZINE
• Alle voorbereidende werkzaamheden, bijvoorbeeld het uitvlakken en verdichten van het zandbed, het plaatsen van randen en/of afschot, zijn uitgevoerd voordat de robot aan de slag gaat. • De operator voert alle specifieke gegevens in het systeem in, zoals de maat van de stenen, type straatverband, wegbreedte en aantal stenen.
Te vroeg versleten Wim van der Heijden (48) is uitvoerder Onderhoud Buitenruimte bij Gemeente-
werken Rotterdam. Zijn lijf is al gesloopt, nu behoedt hij collega’s voor hetzelfde lot. “Na 26 jaar straten maken, kreeg ik erg veel last van m’n onderrug. Het ging niet meer. Maar een kantoorbaan was ook geen optie, want ik ben echt een buitenmens. Toen vroeg Gemeentewerken Rotterdam me om een leerlingenproject op te starten; een flinke klus, maar ik had er zin in. Nu leer ik de nieuwe garde de fijne kneepjes van het vak. Ze gaan één dag per week naar school voor theorie. De praktijk leren ze van mij.”
mik op lichteR!
27
! ER
SCHI
MI
K
OP JE WE
RK
ET
OP LICHT
Wist j ed • je ru at… gkla regelm chten kunt krijge atig m • een gewon eer dan 23 n als je e beto weegt nstraa kg tilt? tstee • je e ? n al 4 rd kg • sto us ook niet epteg m e e r dan 5 els in d zwaar ma eb (ze der en dikke innenstad v g tillen? zijn we ee r zijn d l 8 cm an gew l lijden h d o ik • de n ebben van , omdat ze ne? mee verk ieuw strate e robot 25 eer op de st r te 0 m2 p o n? • het er dag ep) record k an mac op een dag is hinaal strat ? en 11 02 m 2
Valt zwaar tegen “We hebben nu ongeveer twintig leerlingen lopen. Er melden zich wel meer jongens aan, maar er is ook veel uitval doordat het zware werk ze tegenvalt. Alleen met flink veel motivatie en doorzettingsvermogen krijgen ze het vak echt onder de knie. Je moet – zeker in het begin – niet bij ieder pijntje opgeven, want je spieren zijn dan nog niet getraind. “
OP JE WE
Afwisseling
28
!
RK
“Maar ze moeten natuurlijk wel goed omgaan met hun lijf en dat leren we ze ook. Door goed af te wisselen met het soort werkzaamheden en de juiste werkhouding. Bijvoorbeeld nooit draaien en tillen tegelijk, daar hamer ik echt op bij ze. Ik wijs ze er ook op hun gereedschap en persoonlijke beschermingsmiddelen goed te gebruiken. En natuurlijk om de machinale hulpmiddelen te gebruiken: dat maakt het werk zo veel lichter.”
RAAK! MAGAZINE
Steengoede verbetertips
Mensenwerk “Het machinale straten is hier verplicht, behalve daar waar het gewoon echt niet kan, zoals hier op deze parkeerplaatsen. Soms is het geen doen met zo’n machine, dan kom je er niet mee op de goede plek. Gelukkig wordt de techniek van die apparaten steeds beter, dat merk je echt. “
goed materiaal “Betere klemmen, betere zuigers, wendbaarder en slimmer. Het straten gaat machinaal misschien niet eens zo veel sneller dan met de hand, maar het maakt het werk wel een stuk lichter. En dat is enorme winst, want het vak is voor ons veel waard, maar mag je nooit je lijf kosten. Ik denk dat machinaal straten zeker de toekomst heeft, maar het blijft gelukkig altijd ook nog mensenwerk.”
uit Rotterdam Zo schieten ze op hun werk Regelmatig neemt Wim met z’n team het werk onder vuur. In toolboxmeetings vragen ze zich dan af: wat is zwaar en kan slimmer? Dan bespreken en bedenken ze hoe het werk lichter kan. Soms is er instructie over goede werkhoudingen, gebruik van hulpmiddelen of over veilig werken. Maar iedereen geeft ook regelmatig zijn mening over de werkomstandigheden. En ieder teamlid kan met ideeën komen om het werk te verlichten of om problemen op te lossen. Arbocoördinator Wim van Kempen is er erg blij mee: “Iedereen is erg betrokken bij het werk. Aandacht voor slim en licht werken leeft. Dat merk je doordat we elkaar aanspreken op ongezonde werkhoudingen. Ik denk dat we door alles wat er in toolboxmeetings naar voren komt wel 90% van de problemen rondom zwaar werken oplossen. Dat wat we kunnen beïnvloeden tenminste, want het werk zal natuurlijk nooit écht licht worden.”
• Wissel taken af. Maak een koppeltje van straatmaker-opperman. Zo doe je niet steeds hetzelfde en belast je je lichaam niet eenzijdig. • Straat machinaal. • Gebruik waar mogelijk tilhulpen, zoals een hydraulische klem waarmee je automatisch een vierkante meter bestrating kan leggen.
• Gebruik goed gereedschap en persoonlijke beschermingsmiddelen. • Enthousiasme helpt je bij het zware werk. • Zorg voor heel goede opleiding en begeleiding van leerlingen. • Bedenk meerdere oplossingen voor problemen, onderzoek de voor- en nadelen en maak vervolgens een selectie.
• Stimuleer en motiveer elkaar om mee te denken over lichter werken. • Spreek elkaar aan op ongezond gedrag. • Hou regelmatig toolboxmeetings en werkplekinspecties. • Ontspan je boven lichaam als je bukt. • Draai en til nooit tegelijk als je gebukt staat.
mik op lichteR!
29
Delft helpt je uit de put
1
Uit-de-puttip Gebruik hulpmiddelen als hulpmiddel
Van in-de-put naar uit-de-put
Werk met hulpmiddelen die zware situaties echt kunnen verlichten. Wees creatief, denk in oplossingen. Onderschat zware situaties niet en overschat je lijf niet. Durf aan te geven wat je nodig hebt om een werksituatie lichter, veiliger of prettiger te maken. En blijf dat aankaarten. Zorg als je werkt met een hulpmiddel of gereedschap dat je weet hoe het werkt, hoe je het moet gebruiken, wat de risico’s zijn en welke PBM’s je nodig hebt. In Delft hebben we dat gedaan door alle hulpmiddelen en gereedschap in een map te bundelen. Daar staat dan ook per hulpmiddel in welke veiligheidsmaatregelen je moet nemen en hoe je het moet gebruiken. Superhandig: in één oogopslag is duidelijk wat je moet doen en vooral ook wat je niet moet doen. Want hulpmiddelen zijn er om je te helpen. Maar bij verkeerd gebruik helpen ze je juist dieper in de put.
Slecht deksel handmatig lichten
2
ij de afdeling Riolering van de gemeente Delft zitten ze niet snel in de put. De ploeg is kleiner dan vroeger, maar het maakt ze alleen maar slimmer. De mannen hebben veel slimme oplossingen bedacht om lichter te werken. En dat is geen luxe, want werken in en om het riool is loodzwaar. Elke klus moet goed, snel en veilig. Je zou bijna je eigen lijf vergeten. In Delft laten ze dat niet gebeuren, daar zijn ze problemen vóór.
Maak voor je start met een klus altijd een soort mini-plan. Want een goede voorbereiding is het halve werk. Zo voorkom je problemen en overbodige zware handelingen. Denk bijvoorbeeld voordat je gaat graven na over waar je de stenen neerlegt en waar het zand. Dat betekent dat je het maar één keer hoeft te verplaatsen en het niet continu van plek naar plek verschuift. Dat spaart je rug enorm. Een ander voorbeeld: het leegpompen van je werkplek onder de grond. Hoe dieper je werkt, hoe meer je in het grondwater staat. Dat is echt loodzwaar, de zuigende kracht zorgt dat je je lichaam veel te zwaar belast. Door eerst even wat tijd te investeren in de voorbereiding en je werkruimte leeg te pompen, kun je later veel sneller, prettiger en lichter aan de slag. Kwestie van logisch nadenken en er tijd voor vrijmaken, ook al heb je het nog zo druk.
3
Uit-de-puttip Haast je langzaam
Top 3 zwaar rioolwerk 1. Uitbreken van stenen en asfalt Pijnpunt: stotende krachten op je armen en schouders 2. Graven door wortels van bomen en puin Pijnpunt: druk op je rug en schouders door het zware scheppen 3. In kleine ruimtes ondersteboven werken Pijnpunt: extreme houdingen merk je vooral in de rug
30
RAAK! MAGAZINE
Werk zonder haast. Spreid je werk uit over de hele dag: zo heb je minder kans op schade aan het lijf en het werk (bijvoorbeeld kabels). Zorg dat je leidinggevende het zware werk goed verdeelt over de verschillende ploegen en medewerkers. Blijf op je hoede, want aandacht voor je gezondheid verdwijnt snel in de druk van druk werk. Maak tijd vrij om de hoe-werk-ik-lichtertips onderling te blijven herhalen, blijf er bovenop zitten. En ook belangrijk: zorg een beetje voor elkaar en wijs je collega op (te) zware situaties in het werk. Zo hou je elkaar scherp en voorkom je een hoop ellende met je gezondheid.
Best deksel machinaal lichten met takel en haak
ZWAAR
Uit-de-puttip Werk volgens plan
B
Beter deksel handmatig lichten met aangepaste haak
Een putdeksel weegt zo’n 60 kilo. Als je die zelf gaat lichten is dat erg zwaar voor je rug. Wij hebben zelf een gat geboord in de putdeksel. Met een schuivensleutel maken we dan de haak vast waarmee we de deksel machinaal omhoog kunnen takelen. Deze oplossing hebben we zelf ontwikkeld en spaart een hoop ruggen hier.
Drukdrukdruk
Peter van Knotsenburg is arbocoördinator in Delft. Hoe kijkt hij tegen het zware en drukke werk aan? “Door reorganisaties moeten we het werk nu met veel minder man doen dan vroeger. Met acht in plaats van twaalf. Veel werk in de buitendienst wordt nu uitbesteed. Maar we zijn niet de enige gemeente die daarmee te maken heeft. Het riool trekt zich daar natuurlijk niks van aan, dat blijft gewoon vragen om onderhoud en reparatie. De werkdruk is nu met een kleiner team flink hoger. Dat merken we vooral wanneer er calamiteiten zijn. Dan moeten we direct in actie komen en daar hebben we niet altijd genoeg man voor. Dingen die het werk lichter maken, zoals hulpmiddelen en een goede voorbereiding, worden dan wel eens vergeten. Het gaat ook wel eens ten koste van het werkoverleg en toolboxmeetings. Terwijl die juist zo belangrijk zijn. We moeten er met z’n allen voor blijven zorgen dat we, ondanks een hoge werkdruk, tijd blijven maken voor lichter en veiliger werken.”
mik op lichteR!
31
Zo voorkom je
en word je geen:
TRIL BILL K
SCHI
E
RK
J E P W O E T
Hand-arm en hele lichaam
Er zijn twee verschillende soorten trillingen en schokken: lichaamstrillingen en -schokken (zoals tijdens rijden in niet goed afgeveerde voertuigen) en hand-armtrillingen en -schokken (bij veel handmachines). Er is speciale apparatuur om trillingen te meten. Fabrikanten en leveranciers zijn verplicht (volgens de Machinerichtlijn) op te geven hoe groot de trillingsblootstelling is bij het werken met de apparatuur. Dit staat in de technische handleiding van het apparaat. Ga alleen van de opgegeven waarden uit als het apparaat goed onderhouden wordt (bij hand-arm) of als over redelijke ondergrond gereden wordt (bij hele lichaam). Nieuwe apparaten veroorzaken meestal minder trillingen doordat ze zijn uitgevoerd met de nieuwste technologie.
Klachten
Bestuurders van tractoren, vrachtwagens en heftrucks hebben veel te lijden van lichaamstrillingen. Ze krijgen daardoor vaak rugklachten. Hand-armtrillingen en -schokken krijg je door te werken met schokkend of stotend handgereedschap. Bijvoorbeeld met kettingzagen, bosmaaiers of trilstampers. Van die trillingen kun je witte of ‘dode’ vingers en gewrichtsklachten in handen en armen krijgen.
Norm
Sinds 2002 is er een Europese norm voor hand-arm- en lichaamstrillingen. In 2005 moeten alle Europese lidstaten zich daar aan houden. Doel van de norm is werknemers te beschermen tegen gezondheidsschade door overmatige blootstelling aan trillingen.
Stuur je schoten op!
ER
MI
Trillingsdempende handschoen: een werkhandschoen speciaal geschikt voor het werken met trillend gereedschap
Heb jij of heeft je team een prachtige oplossing bedacht om lichter te werken? Laat collega-buitendienstmedewerkers van andere gemeenten ook profiteren van je scherpschutterskwaliteiten! Mail je foto met een korte beschrijving van de oplossing naar
[email protected]. Je slimme oplossing wordt beoordeeld door deskundigen en vervolgens (als ie slim genoeg is) opgenomen in het digitale ‘Oplossingenboek’. Dat boek tref je op www.aeno.nl (> Gezond werk > Oplossingenboek fysieke belasting).
!
trillen en schokken
OP LICHT
Die arme jongen trilt zowat uit z’n vest!
Veel machines en gereedschap waar je in de buitendienst mee werkt, trillen of schokken. Die trillingen en schokken geven ze aan je lichaam door. Voor af en toe is dat niet erg, maar als je er veel mee werkt is zo’n trillend en schokkend apparaat zeker ongezond. 32
RAAK! MAGAZINE
Triltips van Loes
Zo voorkom je schade door
trillen en schokken
• Neem regelmatig pauze. • Laat het apparaat voor je werken. • Wissel zo veel mogelijk af met collega’s. • Werk niet met koude handen. • Rook niet, want roken geeft vaatvernauwing in de handen en leidt tot meer (trillings)schade. • De trillingsblootstelling staat in de handleiding van het apparaat. Kijk of dit acceptabel is. • Let er ook op of het apparaat goed onderhouden en gekalibreerd is (zie sticker). mik op lichteR!
33
V
roeger was alles beter… ..maar het werkte voor geen meter!
Gerard
Gijs
Jan
Wil
D
it Dreamteam werkt bij de gemeente Leiderdorp. Gerard van de Meer, Wil Steenvoorden en Gijs Goedhart zijn medewerkers begraafplaats en Jan Zwaan is toezichthouder wijk. Ze draaien al heel wat jaartjes mee. Ze kunnen het werk van vroeger en nu dus goed vergelijken. En dus vroeg ‘Raak!’: wat is er veranderd door de jaren heen?
Vroeger
Vroeger en nu
“Ik zie de begraafplaats als mijn eigen tuin: die moet er ook mooi bij liggen. Niet altijd makkelijk, want bij het werken op de begraafplaats zijn eigenlijk alle handelingen en materialen zwaar.” “Gelukkig is het werk door alle hulpmiddelen al een stuk lichter dan vroeger. Toch merk je het wel aan je lijf, zeker nu we wat ouder worden. Een compleet klachtvrije buitendienstmedewerker van vijftig jaar vind je nergens, denk ik. Als je jong bent zie je geen gevaar en smijt je met je krachten. Nu letten we wel beter op. Gelukkig krijgen we ook vanuit de gemeente steeds meer oplossingen die het werk lichter maken. Zo zijn bijvoorbeeld de afdekplaten op de graven van aluminium in plaats van hout: een stuk minder zwaar. En we maken een graf met een graafmachine in plaats van het zelf met een schop te doen.”
“Ondanks alle hulpmiddelen die het werk lichter maken, blijft het werk zwaar. We doen alles in eigen beheer en sommige dingen krijg je met apparaten gewoon niet voor elkaar. We moeten roeien met de riemen die we hebben. Vaak moet er dus ook echt nog mankracht aan te pas komen. Naast dat het werk zwaar is voor je lijf is het natuurlijk ook geestelijk wel eens zwaar. We zijn hier soms net maatschappelijk werkers voor de mensen die iemand zijn verloren. Je ziet een hoop verdriet en dat gaat je niet in de koude kleren zitten. Maar door liefde voor het vak en humor houden we het zware werk vol, we grappen heel wat af. Nooit ten koste van de mensen die hier liggen of komen natuurlijk, maar als we niet kunnen lachen gaan we er zelf ook aan onderdoor.”
Nu “Tegenwoordig hebben we een portaalkraan waarmee we de loeizware liggende grafstenen kunnen verplaatsen. Maar zoals Johan Cruijff zegt: ‘elk nadeel heb z’n voordeel’ en dat geldt bij dit hulpmiddel ook. Die portaalkraan is namelijk handig, maar ook heel zwaar om op te zetten. Andere opties zijn er niet want op de oude gedeeltes van de begraafplaats zijn de paden te smal en zitten de graven te dicht op elkaar. Onhandig, want zo kunnen we er met de machines niet bij komen. Daar houden we bij het inrichten van de nieuwere gedeeltes wel rekening mee. We maken de paden daar breder en de ruimtes tussen de graven groter. Zo kan de grafdelfmachine zware taken als grijpen, graven en tillen van ons overnemen.”
D
oodserieuze feiten
• Een rechtopstaande grafsteen weegt vaak wel 150 kilo. • Als de kraan er niet bij kan, wordt ie door twee medewerkers opgetild (oef… ). • Eigenlijk zou je dat met 7 man moeten doen (max 23 kilo per persoon!). • Maar…..de Arbeidsinspectie vindt tillen met meer dan twee mensen tegelijk niet veilig! • Een liggende grafsteen weegt tussen de 250 en 350 kilo. • Bij oude graven is het extra zwaar werken doordat de kraan daar slecht bij kan. • Een graf is gemiddeld 2,5 meter diep. • Dat wordt als de machine er niet bij kan nog met de hand uitgegraven. • Nabestaanden graven soms zelf, omdat ze dat graag willen.
Top 3
Vroeger
Nu
1. Loswrikken, tillen en verplaatsen van grafstenen. 2. Verplaatsen van graven bij onderhoud. 3. Onderhoudswerkzaamheden.
• Materialen van hout • Opslag op verder weg gelegen terrein • Een graf met de hand graven • Materiaal verplaatsen over boomstammetjes • Grafstenen handmatig verplaatsen • Roef verplaatsen met kar en brute kracht
• Materialen van aluminium • Opslag op terrein en heel toegankelijk • Een graf met graafmachine graven • Materiaal verplaatsen met wagentje • Grafstenen met machine verplaatsen • Roef verplaatsen met portaalkraan
zwaar werk op begraafplaatsen
34
RAAK! MAGAZINE
mik op lichteR!
35
Eindeloos dezelfde beweging? Eindeloos beweging? Eindeloos dezelfde beweging? Eindeloos Eindeloos dezelfde beweging? beweging?
Eindeloos dezelfde beweging? Weleens van RSI gehoord? Het is vooral bekend van beeldschermwerkers. Door het eindeloos typen en muisklikken kunnen ze nek-, arm- en polsklachten krijgen. Maar ook hele dagen tennissen, dirigeren of lopendebandwerk is niet gezond. Ook bij de buitendienst komt repeterend werk voor: denk maar aan vegen, schoffelen, knippen of harken.
Wat is repeterend?
Een beweging van de handen heet repeterend als je die beweging meer dan 2 keer per minuut langer dan 1 uur per dag uitvoert. Of je gezondheidsklachten krijgt door repeterend bewegen hangt onder meer af van hoe vaak, hoe lang en met hoeveel kracht je beweegt. RSI (Repetitive Strain Injury) is de meest gebruikte term voor klachten door repeterende bewegingen. Sinds 2004 wordt RSI ook wel aangeduid als CANS (Complaints of the Arm, Neck and/or Shoulder).
Slimme oplossing
Een elektrische of pneumatische snoeischaar vermindert (de kans op) klachten aan armen en handen. Een elektrische schaar levert de minste krachtsinspanning en de minste schokken (zie www.groenkennisnet.nl/ platformarbeid). Pneumatische snoeischaren zijn een goed alternatief.
Stuur je schoten op! Heb jij of heeft je team een prachtige oplossing bedacht om lichter te werken? Laat collega-buitendienstmedewerkers van andere gemeenten ook profiteren van je scherpschutterskwaliteiten! Mail je foto met een korte beschrijving van de oplossing naar
[email protected]. Je slimme oplossing wordt beoordeeld door deskundigen en vervolgens (als ie slim genoeg is) opgenomen in het digitale ‘Oplossingenboek’. Dat boek tref je op www.aeno.nl (-> Gezond werk -> Oplossingenboek fysieke belasting).
SCHI
RK
CANS-verschijnselen kunnen variëren van pijn, stijfheid en tintelingen tot krachtsverlies. Dat kan zich voordoen in nek, schouders, armen, polsen en handen. De klachten kunnen langzaam in ernst toenemen:
Stadium 1
Als je denkt dat je RSI/CANS hebt, moet je er niet te lang mee doorlopen, maar direct naar je huis- of bedrijfsarts gaan.
JE WE P O T
Hoe herken je CANS?
E
Wat doen?
Je hebt alleen klachten tijdens het werk.
Tips van Loes
K
MI
Stadium 3
Zo voorkom je repeterende bewegingen:
• Breng het werk op de juiste hoogte. • Maak zo veel mogelijk gebruik van hulpmiddelen. • Vermijd een slechte houding. • Zorg dat niet het werk jouw tempo bepaalt, maar dat je zelf bepaalt hoe snel je werkt. • Als je steeds dezelfde beweging moet maken: doe dit maximaal een uur achter elkaar en maximaal vier uur op een dag.
!
De klachten treden ook bij andere activiteiten op. De pijn kan ook in rust optreden, soms word je er ‘s nachts wakker van. Er zijn wel klachtvrije momenten tussendoor.
OP LICHT
Je hebt vrijwel continu klachten. Dagelijkse handelingen zoals aan- en uitkleden en een deur opendoen of sleutel omdraaien zijn zeer pijnlijk.
36
RAAK! MAGAZINE
En neem voldoende pauzes!
ER
Stadium 2
mik op lichteR!
37
Duw en trek je geen breuk Er zijn twee vormen van duwen en trekken: met het hele lichaam in beweging, zoals bij het duwen van een kruiwagen of het trekken van een kar. Of met het lichaam in stilstand, bijvoorbeeld bij het loswrikken van een grafsteen, verkeerspaal of boom.
O
f het werk echt zwaar is, hangt af van het gewicht en de afmetingen van het voorwerp, maar ook van de ondergrond en de kwaliteit van de wielen. In ieder geval moet je nooit duwen en trekken met gedraaide rug. Dat is echt superslecht! Slimme oplossingen voor duwen en trekken Elektrische kruiwagen of minidumper • Ze bestaan zowel op rupsbanden als op wielen. • Bruikbaar voor het verplaatsen van zand, grond en andere materialen.
Handtransportmiddel parkeerbeheer • Een verrijdbare ‘gereedschapskoffer’ die gemakkelijk te verplaatsen is.
Stuur je schoten op! Heb jij of heeft je team een prachtige oplossing bedacht om lichter te werken? Laat collega-buitendienstmedewerkers van andere gemeenten ook profiteren van je scherpschutterskwaliteiten! Mail je foto met een korte beschrijving van de oplossing naar
[email protected]. Je slimme oplossing wordt beoordeeld door deskundigen en vervolgens (als ie slim genoeg is) opgenomen in het digitale ‘Oplossingenboek’. Dat boek tref je aan op www.aeno.nl (> Gezond werk > Oplossingenboek fysieke belasting).
Tips van Loes Duwen en trekken: zo maak je het licht 1. Breng de last rustig op gang. Snel op gang brengen van een last is zwaarder voor je lichaam. 2. Liever duwen dan trekken. Leer mensen bij duwen het eigen lichaamsgewicht te gebruiken. In het algemeen is duwen gunstiger dan trekken, dus probeer wanneer mogelijk het trekken door duwen te vervangen. Zorg ook dat er tweehandig getrokken of geduwd kan worden. 3. Werk vanuit de benen. 4. Duw/trek niet in een te kleine ruimte.
• Geschikt voor het transport van en naar de parkeermeters op de locatie. De medewerkers moeten veel apparaten zoals een portofoon en scanner meedragen. De koffer moet zo zijn uitgevoerd dat de apparaten makkelijk zijn op te bergen en muntgeld veilig en makkelijk te vervoeren is. • Bruikbaar voor het legen van de parkeermeters en het handmatig transporteren van muntgeld.
38
RAAK! MAGAZINE
mik op lichteR!
39
De trots van Oldebroek
Cees Veldman afdelingshoofd Elma Langhenkel arbocoördinator
O
ldebroek, dicht bij Zwolle, tegen de Veluwe aan. Het is de meest groene en uitgestrekte gemeente van Nederland. Maar liefst 10.000 hectare buitengebied voor 22.500 inwoners. Dat vraagt om een stevige afdeling Omgeving. 45 man sterk, waarvan 25 in de buitendienst. Het is goed geregeld in Oldebroek. Veilig, gezond en licht werken heeft er alle aandacht. Waar is afdelingshoofd Cees Veldman trots op?
Nieuwe werf “Twee jaar geleden hebben we een nieuwe werf betrokken. Ruim en ordelijk. Een lust om in te werken. Machines en materiaal zijn overzichtelijk opgeslagen. Heel handig is de kraanbaan.”
Leeftijdsbeleid “Het personeelsbestand is aan het verjongen. Een paar jaar geleden werkte er niemand van jonger dan veertig. Als er nu collega’s met pensioen gaan, worden ze opgevolgd door jongeren. We hebben een aantal twintigers. Dat is een gezonde zaak.”
Taakroulatie “Rond Oldebroek ligt veel bos. Er is dus veel bomenonderhoud te doen. De medewerkers vinden het leuk, maar ook zwaar werk. Leuk omdat het afgeronde projecten zijn, die je van begin tot eind zelf kunt plannen en uitvoeren. Zwaar vanwege het klimmen, zagen, sjouwen en versnipperen. Iedere buitendienstmedewerker in Oldebroek is all round. Iedereen kan en doet alle taken. Dus na een dagje boomonderhoud volgt er wat anders. Zo blijft het afwisselend, leuk en lichamelijk te doen, voor iedereen.”
Communicatie “Veilig en gezond werken is vooral ook een kwestie van goed communiceren. Technisch is er veel mogelijk met hulpmiddelen die het werk verlichten. Maar je moet er ook aan wennen om ermee te werken. In werkoverleg bespreken we regelmatig wat er veiliger, gezonder en lichter kan. En we geven elkaar feedback. Gewoon een kwestie van elkaar wijzen op risico’s.”
Jan Sleurink monteur
Zelfsturing “Vroeger had elk team een chef, een meewerkend voorman. Dat hebben we afgeschaft. De teamleden maken samen planning en rooster. Dat is veel motiverender. We zijn trots op ons werk.”
“Wij doen zwaar werk op een lichte manier”
De zware top 5 van Oldebroek:
1. Rioolwerk: graven en tillen rioleringsbuizen. Oplossing: uitbesteden aan een aannemer die gebruikmaakt van hulpmiddelen. 2. Boomonderhoud: klimmen, zagen, takken sjouwen en versnipperen. Oplossing: hoogwerker, veiligheidskleding (onder andere zaagbroek). 3. Klein Chemisch Afval en Ongediertebestrijding: gevaarlijke stoffen. Oplossing: gescheiden opslag, etikettering, scholing en training. 4. Begraafplaatsen: graven en graf stenen tillen. Oplossing: kraantje en knijper op vrachtwagen. 5. Wagenonderhoud: bukken, tillen, dragen. Oplossing: kraanbaan.
Hulpmiddelen voor makkelijke wegbebakening & verlichtende straatverlichting Driepuntladder
Kee klamp
• Een ladder die veilig en stabiel is bij gebruik tegen een paal. • Op zo’n ladder kun je werkzaamheden dichter bij je lichaam uitvoeren. Dichterbij dan op de vierpootladder. En dichterbij is lichter want dan hoef je minder te reiken.
• Opzetstuk voor op een paal, de zogenaamde ‘kee klamp’. Je kunt het opzetstuk direct op de paal plaatsen en ‘m zo dus verlengen. Je kunt hieraan een (tijdelijk) bord bevestigen. • Daardoor hoef je minder extra palen te plaatsen.
Kunststof afzethek
Wegbebakeningswagen
• Het lichtgewicht, kunststof afzethek kun je gebruiken binnen de bebouwde kom. • Klein van afmeting en gemakkelijk in je eentje te plaatsen. 40 RAAK! MAGAZINE
• Handig hoor zo’n wagen: alle bebakeningsmaterialen kun je er overzichtelijk op kwijt. Je kunt er makkelijk en snel bij als je aan het bebakenen bent.
Paalstep • Met de paalstep kun je zonder ladder, heel makkelijk verkeersborden monteren. • Hoe werkt het? Klem de paalstep op de gewenste hoogte. Daarna bevestig je het bord.
mik op lichteR!
41
Dit kost heel veel energie!
Hebben jij en je team zware werksituaties geschoten? Vastgelegd op foto? En heb je prachtige slimme oplossingen bedacht om lichter te werken?Pas ze vooral toe! Daar heb je zelf het meest plezier van. Nu en later. Op die manier hou je je lijf gezond.
H
oe weet je of je tijdens het werk te veel energie uit je lichaam trekt? Heel simpel: als je hartslag omhoog gaat, als je gaat hijgen en moe wordt. Dat is bijna altijd als je je been- en rompspieren flink gebruikt. Zoals bij traplopen, fietsen en klimmen. Dan is de ‘energetische belasting’ te hoog. Het is heus niet erg om je lichamelijk in te spannen, sterker nog: een half uur per dag bewegen is noodzakelijk om gezond te blijven. Maar je werk moet ook weer niet een doorlopende conditietraining zijn. Dat is ongezond.
Bewegingsnorm Het is gezond om minimaal dertig minuten per dag te bewegen. Vooral wandelen en fietsen zijn gezond. Zie ook www.30minutenbewegen.nl.
Slimme oplossingen om niet buiten adem te raken
Stuur je schoten op!
Heggenschaar op aftakas-trekker • Hydraulische arm met heggenschaar voor op (kleine) tractor. • Het ingebouwde hydraulische systeem wordt aangedreven via de aftakas van de tractor. • Maaien van lange of hoge heggen. Bijvoorbeeld heggen voor wegafbakening, erfafscheiding of af scheiding van het groene gedeelte.
Laat collega-buitendienstmedewerkers van andere gemeenten ook profiteren van je scherpschutterskwaliteiten! Mail je foto met een korte beschrijving van de oplossing naar:
Energiezuinige tips van Loes
[email protected]
• Hou je conditie op peil! Minigraver en/of sleuventrekker • Minigraver: een graafmachine voor het mechanisch graven en weer dichtgooien van een put of sleuf. • Een sleuventrekker is een bijzonder soort graafmachine waarbij een kettingfrees de sleuf graaft. • Bruikbaar voor het graven van een put of sleuf, het leggen van drainagebuizen, het dichtgooien met de bak of een aan de machine gemonteerde schuif of als hijsgereedschap voor het plaatsen van buizen en hulpmiddelen in de sleuf of put of het delven van een graf. 42
RAAK! MAGAZINE
• Ga op de fiets naar je werk!
• Beweeg elke dag ten minste 30 minuten!
Je slimme oplossing wordt beoordeeld door deskundigen en vervolgens (als ie slim genoeg is) opgenomen in het digitale ‘Oplossingenboek’. Dat boek tref je aan op www.aeno.nl (-> Gezond werk -> Oplossingenboek fysieke belasting).
Succes en alvast bedankt!
mik op lichteR!
43
Dit zijn echte scherpschutters
IET OP JE H C
RK
SC
RK WE
ET OP J E I H
OP
! R LICHTE
Te z K a wa a n li r d ch t o or : er do o ge w i r: g ch t e br sno uik e l i c h ie r t (e r)
© Stichting Arbeidsmarkt- en Opleidingsfonds Gemeenten, Den Haag Maart 2008
eed
s ch
ap
og g eb
JE WER P O
MI
K
weer op : steeds r o o d r a Te zwa liftje’ mmen bruik ‘ e auto kli g : r o o ter d Kan lich
ge r
Concept, tekst en realisatie: Arboriginals, Claudia Lucardie en Jos Bus Met medewerking van: VHP ergonomie, Fieke Horsten en Marcel Balm Art direction, Vormgeving, fotografie: Puurontwerp, Ermin de Koning
K OP LICH
Stichting A+O fonds Gemeenten bevordert en ondersteunt vernieuwende activiteiten op het gebied van arbeidsmarkt en HRM-beleid. Actuele informatie over de verschillende projecten treft u aan op www.aeno.nl. 44 RAAK! MAGAZINE
ën
nie en k
met , dag ere e l e an d en h erk g met : w r o n n r do teriale w isseli a waa f Te z ware m do or: a en z lichter n e Kan e kluss t lich
R!
HTER!
SCHIET
!
LIC
MIK
P
TE
WE
S
Een aantal collega’s van gemeente De Bilt pakten hun camera om situaties vast te leggen die ze ongezond vinden. Ze hebben ook bedacht hoe ze het gaan oplossen.
Druk: Artoos Oplage: 10000 ISBN 9789077681329
