Raad van State houdt milieuvergunning Trobas Gelatine B.V. overeind Rechtzaak met eigenlijk alleen winnaars

www.kwa.nl

In dit nummer o.a.

12E JA ARGANG NO. 1 mei 2010

‘Make’ samen een stap vooruit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Gebruikersgroep voor de zuivelindustrie. . . . . . . . . . . . . . . 4

CO2-footprint Heijmans Rail en FrieslandCampina . . . . . . . . 6

Lucht-, geur- en geluidverspreiding in één model. . . . . . . . 2

Nederlands-Belgische samenwerking voor DHL Benelux. . . . 4

Kostenbesparing DSV Solutions. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

KWA-aanpak omgevingsvergunning . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Schade warmtewisselaars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Interim-management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Op zoek naar energiebesparingspotentieel? . . . . . . . . . . . . 6

"So Watt" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Flexibiliteit milieuvergunning in vroeg stadium regelen!. . . 4

NORMEN... we kunnen niet met en niet zonder. . . . . . . . . . 5

Gebruiksvergunning: Hot or Not?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Heerlijk, helder, Verbetermanagement. . . . . . . . . . . . . . . . 8

Water Saver, wie volgt Coca-Cola en de bierbrouwerijen op?.7

Raad van State houdt milieuvergunning Trobas Gelatine B.V. overeind

> arbo

Rechtzaak met eigenlijk alleen winnaars

> bodem

Bedrijven zien vaak op tegen een zitting bij de Raad van State

> kwaliteit

als het gaat om vergunningkwesties. Zo ook Trobas Gelatine B.V.

> lucht

> energie > geluid

te Dongen. Hun door de provincie Noord-Brabant verleende

> milieu

milieuvergunning was aangevochten door het Stankcomité Dongen. Twistpunt was de voorgeschreven normering voor de geuremissie.

> veiligheid

Een bijzondere uitspraak van de Raad van State volgde op

> water

17 maart 2010, waar het bedrijf zeer tevreden over is en omwonenden dat eigenlijk zouden moeten zijn. Bijzondere uitspraak Raad van State Het twistpunt waar de Raad van State een uitspraak over deed, betrof de door de provincie Noord-Brabant voorgeschreven geurnormering. Het Stankcomité Dongen vocht deze aan, waarbij de zogenaamde hedonische waarde (geurbeleving) een prominente rol speelde. Mede door de strategische en juridische inbreng van KWA kwam de Afdeling Bestuursrechtspraak tot een bijzondere uitspraak. Het beroep werd gegrond verklaard, wat formeel leidt tot vernietiging van het besluit. Niettemin oordeelde de Raad van State dat de rechtsgevolgen van het besluit geheel in stand blijven. Trobas heeft hiermee een werkbare milieuvergunning en voor de omwonenden zal de geuremissie in de toekomst afnemen.

Hedonische waarde doorslaggevend Tijdens de zitting bleek de hedonische waarde van de geuremissie een cruciale rol te spelen. Het verlenen van de vergunning door de provincie was gebaseerd op vaststelling van deze waarde tijdens een geuronderzoek volgens een uit 1999 stammende methode. Formeel had de provincie

dit besluit niet mogen nemen, omdat vaststelling van de hedonische waarde volgens NVN 2818 (2005) had moeten gebeuren. De STichting Advisering Bestuursrechtspraak (STAB) kwam tot deze conclusie, na technisch inhoudelijke bestudering van de vergunning en het bezwaar.

Aanvullende (geur)onderzoeken Op basis van het deskundigenverslag van de STAB liet de provincie haar bureau Milieumetingen nader onderzoek verrichten naar de verschillende methodes voor het vaststellen van de hedonische waarde uit 1999 en 2005. De conclusie van dit onderzoek was dat beide methodes geen (significant) verschillende uitkomsten opleveren. De geurnormering - en dus de vergunning - was daarmee inhoudelijk onderbouwd. Ook liet de provincie samen met de gemeente Dongen een geuronderzoek uitvoeren bij Trobas en een naastgelegen bedrijf. Hieruit bleek dat Trobas goed voldeed aan de ter discussie staande normen voor geuremissie. De Raad van State ontving de resultaten van beide onderzoeken en onderschreef de conclusie betreffende de overeenkomstige resultaten van beide methodes voor vaststelling van de hedonische waarde.

Geen nieuwe aanvraag nodig Zonder de aanvullende informatie was het besluit van de provincie en dus de milieuvergunning voor Trobas zonder meer

Trobas Gelatine B.V. produceert gelatine van zowel consumptieve als technische kwaliteit, met als bijproduct dierlijk vet. De gelatine wordt uitsluitend uit huidresten gewonnen. Naast de productie van gelatine handelt Trobas in huid- en beenderlijm van derden. Trobas telt 66 medewerkers.

vernietigd. Dan had het bedrijf opnieuw een procedure moeten opstarten voor aanvraag van een milieuvergunning. Omdat de aanvullende informatie, ingestuurd op aandringen van KWA, echter aantoonde dat de vergunningaanvraag inhoudelijk in orde was, besloot de Raad van State de rechts­gevolgen van het besluit in stand te houden. De door de provincie opgestelde geurnormering blijft dus gelden. Voor het Stankcomité Dongen is dit een tegenvaller. Zij eiste een extreem lage geurnorm voor Trobas, zoals ook door de gemeente Dongen opgelegd is aan een naastgelegen bedrijf. De eiser kon niet hard maken dat de stankoverlast uitsluitend veroorzaakt wordt door Trobas, want wellicht is het afkomstig van het naastgelegen bedrijf. Uit het door provincie en

gemeente bij beide bedrijven uitgevoerde geuronderzoek kon niet worden afgeleid dat de geuremissie van Trobas Gelatine B.V. groter is dan die van het naastgelegen bedrijf. Op basis hiervan verklaarde de Raad van State de eis ongegrond.

Toekomstige lagere geuremissie Met de uitspraak van de Raad van State is voor Trobas een traject van vele jaren, voor het verkrijgen van een herziene milieu– vergunning, ten einde. Het bedrijf kan doorgaan met de productie van eetbare gelatine (EG) en technische gelatine (TG). Voor omwonenden zit er wel degelijk winst in de uitspraak. In de vergunning is namelijk opgenomen dat Trobas de productie van TG, als voornaamste geurbron, op termijn Lees verder op pagina 2

Lucht-, geur- en geluidverspreiding in één model voordeliger

Vervolg van pagina 1

Berekeningen van bijvoorbeeld geur, stikstofoxide, fijn stof en geluid kan KWA met behulp van een verspreidingsmodel voor u combineren, maar ook individueel uitvoeren. Combinatie leidt tot Tot 1996 vervaardigde Trobas vooral gelatine voor technische toepassingen (Technical Gelatin) voor de industriële vervaardiging van o.a. schuurpapier, waardepapier, lucifers en gemodificeerde lijmen. Vanaf 1996 is geleidelijk meer hoogwaardige gelatine (Edible Gelatin) voor de voedingsmiddelen- en farmaceutische industrie en minder voor technische toepassingen geproduceerd. Vanwege de toenemende concurrentie, met name op het gebied van de productie van TG, focust Trobas zich op verdere uitbreiding van de productie van EG. Voorzien is om in de komende periode te investeren in de benodigde faciliteiten voor realisatie van een tweede EG-productielijn en het afbouwen van de TG-productie. De geuremissie, het twistpunt bij de vergunningverlening, zal door de verschuiving van de productie van TG naar EG afnemen.

afbouwt (en zelfs beëindigt). Deze afbouw zal leiden tot een veel lagere geuremissie dan die voor het Stankcomité Dongen aanleiding was voor het beroep.

Opluchting na lange procedure Naast Trobas is ook KWA zeer verheugd met de afronding van de procedure rond de aanvraag van de milieuvergunning. De ondersteuning van Trobas op diverse werkgebieden door KWA gaat terug tot ongeveer 1974. Toen zag het bedrijf zich, door oprukkende woonbebouwing en de van kracht geworden Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren, genoodzaakt te

verplaatsen van het (inmiddels) centrum van Dongen naar de huidige locatie. Sinds die tijd is KWA betrokken bij diverse vraagstukken rond milieu- en lozingsvergunningen en de ketelinstallaties. In een dergelijke jarenlange relatie met een bedrijf, wat KWA nastreeft, geeft het ook een adviesbureau veel voldoening als een traject naar tevredenheid wordt afgerond. Zeker als de strategische en juridische kennis van de adviseur daar een significante bijdrage aan heeft geleverd. Monique Soeters 033 – 422 13 77, [email protected]

tijdwinst en een eenduidige vergunningaanvraag. Geur Met STACKS berekent KWA ook geurverspreiding voor zowel bepaalde woningen, als voor het opstellen van contouren. Het effect van verhoging van een schoorsteen bijvoorbeeld, is inzichtelijk te maken met behulp van dit programma.

Geluid Luchtemissies Bij een vergunningaanvraag was het voor bedrijven vaak afdoende een toetsing van de emissie uit te voeren volgens de Nederlandse Emissie Richtlijn (NeR). Steeds vaker echter moet de verspreiding van de emissies getoetst worden volgens het Besluit Luchtkwaliteit. Knelpunten treden met name op bij de verspreiding van NO2 en fijn stof. KWA gebruikt voor deze emissieberekeningen het verspreidingsmodel STACKS, conform het NNM (Nieuw Nationaal Model). Dit rekenprogramma berekent de verspreiding van de diverse componenten.

Make

‘Make’ samen een stap vooruit Compliance is het begrip waarmee wordt aangeduid dat een organisatie werkt in overeenstemming met vigerende wet- en regelgeving en vergunningen. Dit wordt voor organisaties steeds belangrijker. Het niet “compliant” zijn kan betekenen dat uw relatie met de overheid, verzekeraars of klanten verslechtert en reputatie of financiële schade optreedt. MakeClear Op de hoogte blijven van ontwikkelingen in milieu- en arbowet- en regelgeving is essentieel voor iedere onderneming, om tijdig te kunnen anticiperen. De noodzaak is duidelijk, echter de uitvoering kost vaak veel tijd. Met MakeClear informeert KWA al geruime tijd haar opdrachtgevers

over wijzigingen in wet- en regelgeving en vertaalt deze vervolgens naar bedrijfs­ specifieke acties. Een (proef)abonnement op MakeClear is mogelijk. Acties, voortkomend uit ontwikkelingen in wet- en regelgeving (MakeClear), zijn voor Make-gebruikers nu ook integreerbaar in het reguliere takenpakket.

K WA Bedr ijfsadv iseurs Kwadr ant NO.1, 2010/pag.2

Make, het proces- en taakgerichte managementsysteem van KWA, is vanaf 1 mei 2010 aangevuld en voorzien van nieuwe functionaliteiten tot Compliance Management. De voordelen: • Overzicht van de wet- en regelgeving per locatie, afdeling en activiteit • O verzicht van overige vereisten, zoals verzekeringsvoorwaarden, klanteisen of organisatiewaarden en -normen • Borging wet- en regelgeving tot op voorschrift- of artikelniveau inzichtelijk • Koppeling met acties, documenten, functies, competenties, prestatie-indicatoren en andere elementen • D elegeren van de verantwoordelijkheid voor taakuitvoering, registratie en borging • Periodieke evaluatie van de borging • Rapportages voor verslaglegging

Het rekenprogramma is daarnaast geschikt voor het maken van geluidberekeningen, met bijbehorende visuele modellen. Bij een gecombineerde opdracht resulteert dit in eenduidige informatie ten behoeve van de aanvraag, maar levert vooral tijdwinst. Met het verspreidingsmodel combineert KWA de ruime expertise op de diverse werkvelden efficiënt en overzichtelijk. Rob Trenning 033 – 422 13 75, [email protected] Jan-Carel Nieuwland 033 – 422 13 92, [email protected]

De groep gebruikers vond de middag zeer waardevol en gaf aan dat een vervolg zeker wenselijk is. Men vond het prettig mee te praten en op de hoogte gebracht te worden van ontwikkelingen voor nieuwe versies. In het najaar wordt opnieuw een bijeenkomst gepland, waarbij de gebruikers in elkaars systemen kijken naar de structuur, inrichting en verschillende toepassingsgebieden. Voortkomend uit de gebruikersdag volgt het opstarten van een gebruikersgroep op LinkedIn en een Frequently Asked Questionspagina (FAQ) op www.kwa.nl.

Make: Jan van Pelt 033 – 422 13 81, [email protected]

Vraag gerust naar informatie of een demo Compliance Management in Make.

Dennis Nijkamp 033 – 422 13 82, [email protected]

Eerste gebruikersdag

MakeClear: Jan-Carel Nieuwland 033 – 422 13 92, [email protected]

Op 26 maart 2010 vond de eerste gebruikersmiddag Make plaats, om de gebruikers van Make op de hoogte te brengen van de laatste ontwikkelingen, uitwisseling tot stand te brengen over het gebruik en natuurlijk te voorzien van tips en trucs.

Gerard Jousma 033 – 422 13 84, [email protected]

KWA Bedrijfsadviseurs voert regelmatig schadeonderzoeken uit aan pompen, motoren, warmtewisselaars, etc. Eind 2009 heeft KWA een schadeonderzoek uitgevoerd aan 5 shell&tube warmtewisselaars van ongeveer 6 MW per stuk, om de oorzaak van lekkages te achterhalen. De totale financiële schade aan deze warmtewisselaars

Column

bedroeg rond de 300.000 euro en vele hoofdbrekens.

De wens een nuttige bijdrage te leveren zit in elk mens. Afhankelijk van de opdracht van de klant krijgt een adviseur de mogelijkheid dit te tonen. Ik onderscheid in principe de volgende opdrachten. Een gebrek aan menskracht bij de klant. Voor een specifiek onderwerp krijgt de gespecialiseerde adviseur

Schade warmtewisselaars Op het moment van onderzoek zijn de warmte­w isselaars ongeveer vijf jaar oud en worden gebruikt om heetwater van 120°C te maken, met behulp van stoom van 8 bar. Het heetwater stroomt door de mantel en de stoom door de pijpen van de warmtewisselaar. De eerste lekkage aan één van de warmte­ wisselaars trad op in 2008, door een lek op de las van de pijp op de pijpplaat. Deze las is uitgeslepen, opnieuw opgelast en, na afpersen van de warmtewisselaar, weer in bedrijf genomen. Hierna vertoonden de andere warmtewisselaars soortgelijke lekkages en begonnen gerepareerde warmte­ wisselaars op een andere plaats te lekken. En elke keer ging het om lekkage op één las. KWA heeft een lekke warmtewisselaar onderzocht. Eerst is vastgesteld waar de warmtewisselaar lekte en om hoeveel plekken het ging. De onderzochte warmte­ wisselaar had maar één lek gelijk aan alle voorgaande lekkages. Vervolgens is de warmtewisselaar onderzocht op scheurvorming. In het verleden hebben de warmtewisselaars te lijden gehad van water- en stoomslag. Verwacht werd dan ook dat de lekkage hierin zijn oorsprong zou hebben. Om dit vast te stellen zijn

de lassen aan de buitenzijde middels penetrant onderzoek onderzocht, maar er werd geen scheurvorming geconstateerd. Daarna is een las uitgeslepen, om te zien of de pijp/pijpplaatverbinding corrosie vertoonde. Visueel was geen noemenswaardige corrosie zichtbaar. In de volgende stap werd de warmtewisselaar doormidden gezaagd om de lassen nader te onder­ zoeken. Hier viel op dat op diverse plaatsen de lasdikte slechts 1 mm bedroeg (wat overigens voldoende is om de druk en optredende krachten op te kunnen vangen). Met het blote oog waren op de doorsnede van de las geen bijzonderheden te zien. Hierop zijn twee lassen geprepareerd en microscopisch onderzocht. Vergrote opnames van de las maakten wel scheuren zichtbaar van 0,2 tot 0,5 mm diep. Opvallend was dat de scheurvorming willekeurig kanten op kon gaan, wat betekent dat de scheurvorming niet wordt veroorzaakt door mechanische belasting, want dan zouden de scheuren zich manifesteren in dezelfde richting. De scheurvorming in de warmtewisselaars werd veroorzaakt door loogspanningscorrosie. Loogspanningscorrosie is een vorm van spanningscorrosie die ontstaat wanneer onder spanning staande metalen geëxponeerd worden aan hete, geconcentreerde loogoplossingen. Loogspanningscorrosie treedt onder bepaalde temperatuur/concentratiecondities op in koolstofstaal en laaggelegeerde staalsoorten. In de huidige situatie wordt in vrijwel ontzout water natronloog gedoseerd. Door het inkoken van ketelwater kunnen in de spleten van de pijpen in de pijpplaat plaatselijk

de vraag die taak uit te voeren. Meedenken mag, maar hoeft niet. Of het gaat verder dan het uitvoeren van een taak. Op basis van

200 μm

kennis en ervaring is de vraag mee te denken over de “juiste” oplossingsrichting, ook wel strategie genoemd. De opdrachtgever laat zich zogezegd “souffleren”, maar behoudt de regie.

Las 1

Of het gaat verder dan souffleren. De

200 μm

adviseur neemt zelf - binnen de organisatie of met derden - het heft in handen en houdt zijn opdrachtgever op de hoogte van de voortgang. Hier spreken we van “outsourcing” van een taak.

Las 2

De klant en adviseur bepalen samen de invulling van de taak. Als de rolverdeling niet duidelijk is, loopt één van de partijen mogelijk tegen een frustratie aan. Voor u en voor KWA geen zeer hoge loogconcentraties optreden, waardoor loogspanningscorrosie optreedt. Om loogspanningscorrosie voortaan te voorkomen moeten de pijpen in de pijpplaat gerold worden, zodat er geen spleet aanwezig is tussen de pijp en pijpplaat. Daarnaast moet de waterbehandeling van het heetwatersysteem nauwlettend gecontroleerd worden op de pH-waarde, om te hoge concentraties van het loog te voorkomen.

gezonde situatie. Neem in het begin van een project de tijd om te bepalen hoe u geadviseerd wilt worden, dat werkt voor iedereen het meest prettig.

Ruud van Kolfschooten 033 – 422 13 43, [email protected]

Fons Heuven 033 – 422 13 37, [email protected] Mascha Ludoph 033 – 422 13 56, [email protected] K WA Bedr ijfsadv iseurs Kwadr ant NO.1, 2010/pag.3

Flexibiliteit milieuvergunning in vroeg stadium regelen! Ondernemingen hebben in een continu veranderende markt behoefte aan bewegingsvrijheid ten opzichte van hun omgeving. Aan flexibiliteit binnen de vergunning werkt echter niet elk bevoegd gezag mee, ook de Raad van State niet. Een praktijkcase: flexibiliteit in de geluidsvoorschriften. In de nieuwe Wet milieubeheervergunning van een bedrijf waren lagere geluidseisen voorgeschreven dan in de oude. De eisen zijn gebaseerd op de berekende waarde van een aantal punten, in plaats van de richtwaarde van een etmaalwaarde van 50 dB(a) voor omliggende woningen. De aangescherpte voorschriften verminderen de bewegingsruimte van het bedrijf. Bij toekomstige wijzigingen kan het bedrijf onderdelen/bedrijfsmiddelen niet

zo situeren dat ze blijven voldoen aan de vergunningseis. Het bedrijf moet bij elke wijziging een nieuw geluidrapport maken om te voldoen aan de eisen die in de vergunning staan. Hier is sprake van starheid, want omwonen­ den van het bedrijf ondervinden geen geluidoverlast bij meer flexibiliteit in de geluidsvoorschriften. De betreffende gemeente was niet bereid de voorschriften te heroverwegen en publicatie van de ontwerpbeschikking volgde, waarop het bedrijf bedenkingen indiende.

Gebruikersgroep voor de zuivelindustrie

De bedenkingen vonden bij de gemeente geen gehoor, waarna beroep bij de Raad van State volgde. De Raad van State verklaarde het beroep tegen de gedetailleerde geluidsvoorschriften ongegrond, met als motivatie: • er moeten voorschriften aan de vergunning worden verbonden die de nadelige gevolgen voor het milieu zoveel mogelijk voorkomen of beperken; • uit het akoestisch onderzoek blijkt dat het bedrijf kan voldoen aan de gestelde geluidsvoorschriften; • ook als de richtwaarden voor de geluidsgrenzen of het referentieniveau van het omgevingsgeluid hoger zijn, heeft de gemeente de vrijheid lagere grenswaarden te stellen. De uitspraak geeft aan hoe de Raad van State artikel 8.11, derde lid van de Wet milieubeheer, interpreteert. ‘Het zoveel

mogelijk voorkomen of beperken van de nadelige gevolgen voor het milieu’ wordt dermate strikt toegepast, dat deze na­delige gevolgen voor het milieu rechtstreeks worden gekoppeld aan de hoogte van de geluidbelasting. Met geaccepteerde richtwaarden voor het omgevingsgeluid, of zelfs met gemeten referentieniveaus, wordt geen rekening gehouden. Op deze wijze is het bijna onmogelijk om nog flexibiliteit in de milieuvergunning in te bouwen. Uit deze case blijkt dat een procedure bij de Raad van State niet altijd tot het gewenste resultaat leidt. In een vroeg stadium onderhandelen met de gemeente of provincies, is daarom ons advies. In vele gevallen leidt dat wél tot ruimte binnen de milieuvergunning. Martin van der Slik 033 – 422 13 87, [email protected]

Nederlands-Belgische samenwerking voor DHL Benelux Samen op zoek naar het verbeteren van uw bedrijfsresultaat: waar zitten de marges in uw bedrijfsvoering, welke processen kunnen efficiënter, waar is nog energiewinst te halen? Een gebruikersgroep bestaat uit personen van circa tien bedrijven en richt zich op een centraal gekozen thema. Tijdens de bijeenkomsten wisselen de deelnemers kennis en ervaringen uit, met als doel de energie-efficiency binnen de eigen organisatie te verbeteren. Elk deelnemend bedrijf voert een eigen project uit. In 2008 is door KWA een gebruikersgroep begeleid rondom het thema energiebesparing bij elektromotoren. Uit berekeningen blijkt een hoog energie­ besparingspotentieel met gunstige terugverdientijden aanwezig te zijn door het toepassen van goed gedimensioneerde, efficiënte elektromotoren, eventueel uitgevoerd met frequentieregeling. Uitgevoerde praktijkmetingen bevestigen deze positieve conclusies. Alle bedrijven hebben de

aanbevelingen van elkaar geïmplementeerd en sommige hebben lopende investeringsprojecten herzien of nieuwe opgestart. Momenteel begeleidt KWA een nieuwe gebruikersgroep, bestaande uit zuivelbedrijven, waarin verschillende thema’s zijn opgepakt: energiebesparing bij persluchtopwekking en -gebruik is behandeld en de projecten zijn in uitvoering. Het volgende thema is een hoge temperatuur-warmtepomp. Deelname aan een gebruikersgroep biedt interessante voordelen: kostenbesparing, uitwisselen van kennis en het opbouwen van een netwerk. Bas Oldenhof 033 – 422 13 41, [email protected]

K WA Bedr ijfsadv iseurs Kwadr ant NO.1, 2010/pag.4

Eind 2009 heeft KWA een samenwerkingsovereenkomst afgesloten met Enviro+, een onafhankelijk adviesbureau in België, voor ondersteuning en advisering van de verschillende vestigingen van DHL in de Benelux. Om DHL zo goed mogelijk van dienst te zijn en optimaal gebruik te kunnen maken van de nationale wet- en regel­ geving, neemt Enviro+ de dienstverlening in België op zich en KWA de dienstverlening in Nederland. De eerste opdracht betrof het bijhouden van wet- en regelgeving en het uitvoeren van een ISO 14001- en milieu-compliance

audit voor de DHL-vestiging op Schiphol. DHL Schiphol heeft een abonnement afgesloten voor MakeClear van KWA. Daarnaast heeft KWA ter plaatse een audit uitgevoerd. De naar tevredenheid uitgevoerde opdracht leidt naar verwachting tot uitbreiding van de dienstverlening voor meerdere vestigingen van DHL in Nederland. Waar mogelijk wordt gezocht naar uniforme oplossingen voor DHL Benelux, na afstemming met Enviro+. Robin Sinke 033 – 422 13 73, [email protected]

Verandering in de markt leidt tot “advies” op maat

Interim-management De traditionele rol van een adviesbureau verandert en KWA speelt daar op in. De adviesrol, het op basis van specialis­ tische kennis een rapport opstellen voor de klant met aanbevelingen en/of conclusies over een specifiek onderwerp, is niet meer de enige manier om onze klanten te helpen.

mankracht op een specifiek onderwerp, tot het leveren van een specialist die een managementtaak overneemt. Met dit interim-management vervullen we een rol, die een aanvulling is op onze traditionele rol.

De klant vraagt steeds vaker naar tijdelijke ondersteuning door ervaren (bedrijfskundige) specialisten, die daarbij ook steunen op de kennis en ervaring binnen KWA. De ondersteuning varieert van het leveren van

Interim-management gaat veelal verder dan separate adviezen. Naast specialistische kennis levert de manager ook input bij het te doorlopen proces. Gedacht kan worden aan de interne/externe communicatie,

rondom

de

sloop

en

de te volgen procedures, het creëren van draagvlak en het nemen van beslissingen om het beoogde te bereiken. Een indruk van de interim-werkzaamheden en -ervaringen van onze adviseurs leest u hierna. Ruud van Kolfschooten 033 – 422 13 43, [email protected]

André Lokhorst

Henk Bootsma

projectmanager

KAM-coördinator

Ter Steege Vastgoed BV

Electrabel Nederland

“Voor

meerdere

NORMEN... we kunnen niet met en niet zonder

grootschalige

“Sinds 2002 voer ik diverse interim-

ontwikkelingsprojecten van project-

werkzaamheden uit op het gebied

ontwikkelaar Ter Steege Vastgoed BV

van Veiligheid, Milieu, Kwaliteit

uit Rijssen (www.tsvastgoedrijssen.nl),

en

verzorg ik het projectmanagement

Nederland. Vanaf 2008 ben ik inte-

bodemsanering

rim-KAM-coördinator op de productielocaties in Bergum en

van

voormalige

Efficiency

voor

Electrabel

momenteel in Harculo. In deze functie ben ik verantwoordelijk

bedrijfslocaties.

voor Milieu-, Arbo-, Veiligheids- en Kwaliteitsvraagstukken binnen Het aansturen van de verschillende aannemers en de overleg-

de locatie. Het is fantastisch om de klant hierbij te helpen, omdat

gen met overheden en andere partijen verzorg ik vooral vanuit

je als adviseur nu ook een actieve rol hebt bij de uitvoering van

ons kantoor in Amersfoort. Deze werkzaamheden ontzorgen de

de adviezen. De kracht zit in de combinatie van een frisse kijk,

gebiedsontwikkelaar volledig voor de genoemde vakgebieden,

doortastendheid en elders opgedane ervaringen op vastgelopen

zodat hij zich geheel kan richten op de ontwikkeling van de

vraagstukken. Belangrijk is dat je de organisatie kan ‘lezen’ en

locatie. Voortkomend uit een jarenlange relatie geeft Ter Steege

vraagstukken samen, binnen het operationele werkveld dan wel

de volledige vrijheid om (financiële) beslissingen ten aanzien

op MT-niveau, op kan lossen. De vestigingsmanagers typeren onze

van bodemsanering en sloop zelfstandig te nemen. Deze vrij-

vorm van dienstverlening als ‘praktische bruggenbouwers op alle

heid en verbondenheid leiden ertoe dat ik het belang van Ter

niveaus’. De loyaliteit en de betrokkenheid naar de klant is dan

Steege centraal stel in mijn beslissingen.”

ook groot, waardoor het contact met KWA zich beperkt tot kennis­ uitwisseling met één of meerdere collega-experts.”

Ron Steentjes

Hoofd Veiligheid

Directiesecretaris

Coentunnel Construction VOF

Coentunnel Construction VOF

Coentunnel

Construction,

een

De directiesecretaris assisteert de directie en faciliteert de organisatie

uit Nederland, België en Frankrijk,

bij tal van werkzaamheden. Hij

houdt zich bezig met de realisatie

geeft leiding aan het secretariaat, draagt zorg voor de borging van correspondentie en coördineert de registratie en opvolging van

In 2008 zocht Coentunnel Construction een veiligheidskundige,

afwijkingen en tekortkomingen. Een echte spin in het web,

waarbij ze kozen voor een senior adviseur van KWA. In de ontwerp-

want hij functioneert ook als troubleshooter bij de project-

fase is er in nauwe samenwerking met de kwaliteitsmanager een

onderdelen zoals de voorbereiding van bouwvergunningen,

kwaliteits- en veiligheidsmanagementsysteem geïmplementeerd,

milieuvergunningen en dergelijke.

gebaseerd op ISO 15288 (lifecycle en system engineering). Binnen een jaar volgde certificering volgens ISO 9001 en VCA.

Specialisten

Veiligheid heeft bij de aannemer en de opdrachtgever

Naast deze interim-managers op locatie bij Coentunnel

(Rijkswaterstaat) hoge prioriteit. Aspecten op het gebied van

Construction VOF in Amsterdam, is een aantal KWA-adviseurs op

veiligheid, milieu en duurzaamheid worden daarom al in het

projectbasis ingezet bij de optimalisatie van het management-/

ontwerp meegenomen. Coentunnel Construction startte enige

kwaliteitsysteem, door bijvoorbeeld het implementeren van de

maanden geleden met de bouwwerkzaamheden en het blijkt dat de

verificatie- en validatiemethodiek.

inspanningen resultaat opleveren.

voldoen. Maar hoe kunnen zij op een eenvoudige manier alle vereisten integreren, implementeren en handhaven binnen de huidige manier van werken? Zodat de aandacht viteiten van hun onderneming.

consortium van vijf grote aannemers

van de Tweede Coentunnel.

waar bedrijven aan moeten

uit kan gaan naar de kernacti-

Coentunnel Construction VOF Wim van de Koppel

Er komen steeds meer normen

KWA ontwikkelt een methode om bedrijven daarin te ondersteunen. De methode interpreteert en beoordeelt alle normen uniform en zet deze om naar taken, zonder overlap en zonder te vervallen in algemeenheden of in details. De normen ISO 9001, VCA, BRL 2000 en 6000 zijn al opgenomen in deze methodiek, OHSAS en HACCP volgen binnenkort. Op dit moment loopt er een pilot voor grondboorbedrijven die per 1 januari 2011 moeten voldoen aan het ‘Protocol Mechanisch Boren 2006’ gebaseerd op BRL SIKB 2000. Dit in combinatie met VCA en naar wens ISO 9001. KWA bouwt een integraal managementsysteem dat bedrijfspecifiek gemaakt wordt voor elk individueel bedrijf. Zo bereiken boorbedrijven met minimale inspanning een maximaal resultaat. Meer informatie vindt u op www.kwa.nl. Jan Willem de Jager 033 – 422 13 88, [email protected]

K WA Bedr ijfsadv iseurs Kwadr ant NO.1, 2010/pag.5

CO2-footprint Heijmans Rail en modellering bij FrieslandCampina Reductie van CO2-uitstoot staat sinds enkele jaren sterk in de belangstelling, maar is de hype voorbij. Overheden en bedrijfsleven formuleren ambitieuze klimaatdoelstellingen. CO2-uitstoot brengt men in kaart met een CO2-footprint, wat op zich een abstract gegeven is. De mens denkt niet in CO2, want wat zegt bijvoorbeeld de claim: “Dit product heeft een CO2-footprint van 2 kg!” Is dat veel, of weinig? Wat doet een vergelijkbaar product? Betreft dit de CO2-uitstoot in de gehele keten of alleen bij de producent? Toch schept een goede CO2-footprint een referentiekader, met duidelijk inzicht waar CO2-reductie te behalen is.

Een voorbeeld: Heijmans Rail op de CO2-prestatieladder (producent)

Voor Heijmans Rail heeft KWA een bedrijfspecifieke CO2-footprint opgesteld in het kader van de ProRail CO2-Prestatieladder. Hoe hoger een Om uniformiteit te garanderen in het opstellen van CO2-footprints zijn de volgende protocollen ontwikkeld: 1. Greenhouse Gas Protocol 2. ISO 14064 3. PAS 2050 De eerste twee zijn gericht op het rapporteren van broeikasgassen op bedrijfsniveau, de laatste is gericht op het opstellen van product CO2-footprints.

Kostenbesparing door bundeling energie-inkoop DSV Solutions DSV Solutions bundelt de inkoop van aardgas en elektriciteit voor de Nederlandse vestigingen en reduceert de kosten door schaal-

aannemer scoort op deze CO2-ladder, hoe gunstiger zijn aanbieding uit het aanbestedingsproces rolt. Behaalt Heijmans Rail dankzij deze CO2-inventarisatie niveau drie op de CO2-prestatieladder, dan verwerven zij daarmee een voordeel van 4% in de aanbestedingsprocedure. Het behalen van het wenselijke niveau 4 betekent zelfs een gunningvoordeel van 7%. Waarschijnlijk krijgt deze systematiek binnenkort navolging bij Rijkswaterstaat (meer informatie op www.kwa.nl en www.prorail.nl).

Hoe gaat u er mee om? In een woud van aanbieders met footprint calculators, Life Cycle Analyses (LCA) en wat al niet meer, staat elk bedrijf voor de keuze: hoe gaan wij ermee om en wat willen wij ermee?

Een voorbeeld: de CO2-footpint van zuivelproducten (keten) Voor FrieslandCampina ontwikkelde KWA, samen met CE Delft, een dynamisch model dat op eenvoudige wijze de CO2-footprint van zuivelproducten uitrekent. De gehele keten wordt hierbij in ogenschouw genomen, zodat er een CO2-footprint ontstaat die PAS 2050 volgt. FrieslandCampina kan het aantal producten (nu 20) eenvoudig zelf uitbreiden.

Een eenvoudig en inzichtelijk model Het grote voordeel van het CO2-footprint– model is haar eenvoud. Het model bevat alleen voor FrieslandCampina relevante kengetallen en ketenstappen. Met enkele muisklikken is de CO2-footprint van een variant op een basisproduct uitgerekend Modellering leent zich uitstekend voor andere voedingsmiddelen, maar ook voor bijvoorbeeld bouwmaterialen of producten uit de chemische industrie. KWA Bedrijfsadviseurs zorgt voor de praktische implementatie en het klantspecifiek maken van het model. CE Delft zorgt voor het wetenschappelijke fundament onder de gehanteerde CO2-kengetallen.

Contact en nadere informatie Bent u geïnteresseerd in de CO2-footprint van uw product of bedrijf? Neemt u contact op met: Bouke Bruinsma 033 – 422 13 38, [email protected] Fons Heuven 033 – 422 13 37, [email protected]

Op zoek naar energiebesparingspotentieel?

grootte. Daarnaast zijn de contracten eenvoudiger te beheersen door de uitgevoerde synchronisatie. DSV Solutions heeft in Nederland een groot aantal regionaal gespreide locaties. Deze locaties houden zich bedrijfsmatig bezig met de levering van logistieke diensten zoals inslag, opslag, value added activiteiten, uitslag en vervoer van goederen. De inkoop van aardgas en elektriciteit werd door iedere locatie afzonderlijk geregeld, zodat er sprake was van verschillende leveranciers, contractsoorten, looptijden en prijzen. Bovendien waren de afzonderlijke volumes per locatie vrij klein, terwijl bundeling leidt tot een betere marktpositie. DSV Solutions heeft dan ook besloten een traject te starten om te komen tot gezamenlijke energie-inkoop. Intern werd een projectleider benoemd die gemandateerd werd namens alle locaties te opereren. KWA kreeg opdracht om het hele traject, van de inventarisatie, het opstellen van programma’s van eisen, het verzorgen van de offerteaanvraag, het voeren van de onderhandelingen tot

en met de leverancierskeuze en contract– sluiting, uit te voeren. Het gebundelde DSV-volume aardgas en elektriciteit bleek in de markt zodanig interessant te zijn dat een groot aantal leveranciers hebben aangeboden. In het onderhandelingstraject is uiteindelijk gekozen voor één leverancier die zich positief onderscheidde. Naast de behaalde kostenreductie lopen de energie­contracten nu ook synchroon, zodat ze eenvoudig beheerst kunnen worden. Jan van Eijk 033 – 422 13 35, [email protected]

K WA Bedr ijfsadv iseurs Kwadr ant NO.1, 2010/pag.6

Hoeveel energiebesparingpotentieel bevat een groep unit operations en wat is het besparingspotentieel per exemplaar? KWA ontwikkelde een methode die deze vraag beantwoordt en die het specifieke energie­ gebruik van industriële processen en installaties onderling vergelijkt. De methode geeft inzicht in zowel het totale gezamenlijke energiebesparing­potentieel van de “deelnemende” installaties, als het potentieel op individueel niveau (gap-tofill). Het uitgangspunt is een eenvoudige, maar doeltreffende vragenlijst, waarbij data-analyse de kern is. Met de methode stelt u normalisatie­factoren op voor aspecten die het energiegebruik

beïnvloeden, maar die omwille van energieefficiency niet zullen of kunnen worden aangepast. Denk aan productspecificaties, kwaliteitsaspecten of klimaatinvloeden, die een onderling vergelijk van installaties lastig maken. De correctie van de specifieke energiegebruiken van de installaties leidt echter tot een eerlijke vergelijking en realistisch potentieel. De aanpak is geschikt voor vele soorten processen en unit operations. KWA heeft deze methodiek met succes toegepast op 26 sproeidrogers. Tijn Backx 033 – 422 13 42, [email protected]

Gebruiksvergunning: Hot or Not? Sinds 2001 is de overheid druk bezig met het controleren op de brandveiligheid bij bedrijven en instellingen. Gemeenten zijn na de tragedie in Volendam actief gestart met een inhaalslag van controles, die zij op basis van de bouwverordening sinds 1992 moesten uitvoeren. Uit de verhoogde controleactiviteit volgden veel aanvullende voorwaarden aan bedrijven en ondernemers. De roep vanuit het bedrijfsleven tot verlaging van de regeldruk is door de overheid opgepakt. Dit resulteerde in november 2008 tot een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) voor het brandveilig gebruik van bouwwerken, in de volksmond Gebruiksbesluit genoemd. Ook ten aanzien van de brandveiligheid vond de

rijksoverheid dat er een einde moest komen aan de verschillende regels. Het nieuwe besluit maakt onderscheid tussen vergunningplichtig gebruik en meldingplichtig gebruik. Overigens gelden de voorschriften van het Gebruiksbesluit voor gebruik van alle bouwwerken, dus ook als er geen verplichting tot melding of vergunning bestaat. Reeds verleende gebruiksvergunningen op grond van de gemeentelijke

bouw­verordening (dus voor november 2008) blijven van kracht, inclusief de aanvullende voorwaarden. In andere gevallen wordt de verleende gebruiksvergunning automatisch als een gebruiksmelding volgens het nieuwe Gebruiksbesluit beschouwd. Als bedrijf en houder van een gebruiksvergunning op grond van de bouwverordening, is het raadzaam te inventariseren of de destijds opgenomen voorwaarden nog

relevant zijn voor uw bedrijf of instelling. Doordat de voorwaarden in het nieuwe Gebruiksbesluit gelimiteerd zijn, kunnen gemeenten niet eenvoudig andere of meer voorwaarden stellen. Het kan dan ook interessant zijn om na te gaan of een nieuwe gebruiksvergunning, of het doen van een melding, aantrekkelijk is. Paul Molenberg 033 – 422 13 78, [email protected]

KWA-aanpak omgevingsvergunning Per 1 juli 2010 wordt de Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (kortweg Wabo) eindelijk van kracht: circa 25 vergunningen worden gebundeld in één omgevings­vergunning. Door deze invoering komt er één aanspreekpunt bij het bevoegd gezag en één digitaal aanvraagformulier. Voor bedrijven worden nu de verschillende aspecten (bouw, sloop, milieu, etc.) samengenomen in één gezamenlijke procedure. De aanvrager krijgt meer mogelijkheden in de wijze van aanvragen van een project. KWA is, vanwege onze brede expertise op de verschillende vakgebieden, al geruime

tijd vanuit het bedrijfsleven betrokken bij de totstandkoming van de Wabo. Wij kennen inmiddels de voor een bedrijf meest geschikte mogelijkheden voor het aanvragen van een omgevingsvergunning. De meest actuele informatie over de omgevingsvergunning vindt u op www.kwa.nl en www.omgevingsvergunning.vrom.nl. Andre Lokhorst 033 – 422 13 23, [email protected] René Braaksma 033 – 422 13 76, [email protected]

Nu de Invoeringswet definitief is aangenomen door de Eerste Kamer kan de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (kortweg Wabo) per 1 juli van kracht worden. Het enige voor-

Duurzame bedrijfsvoering

Water Saver, wie volgt Coca-Cola en de bierbrouwerijen op? Sinds begin 2010 gebruiken diverse bierbrouwers de Water Saver

behoud dat nog moet worden gemaakt betreft de Invulmodule ‘Omgevingsloket Online’. Hiervan komt in mei de nieuwste release.

KWA–cursussen KWA beschikt over specialistische kennis, die we graag met u delen.

van KWA Bedrijfsadviseurs. Hoeveel water gebruiken ze bij

Daartoe organiseren we regelmatig cursussen en themabijeenkomsten.

de productie van een hectoliter bier? Waar is optimalisering

In september staan de volgende cursussen op de agenda.

mogelijk? En hoe verhoudt het watergebruik zich ten opzichte

Cursus Corrosie

Cursus Afvalwaterzuivering

Schade aan leidingen en/of procesapparatuur door corrosie leidt tot hinderlijke en/ of gevaarlijke situaties met alle (financiële) gevolgen van dien. Inzicht in de eigenschappen van materialen en hun toepassing kan veel problemen voorkomen, evenals het tijdig (h)erkennen van corrosieprocessen. Op 29 september 2010 organiseert KWA de cursus Corrosie in Amersfoort. Welke corrosie­vormen zijn er, hoe zijn ze te herkennen en hoe te voorkomen? Deze vragen worden behandeld, met voorbeelden uit de praktijk. Ook leert u enkele eigenschappen van veel gebruikte materialen. Interessant voor iedereen die te maken heeft met ontwerp, onderhoud en beheer van watersystemen en/of procesinstallaties.

De tweedaagse, praktijkgerichte cursus Afvalwaterzuivering vindt plaats op 15 en 16 september 2010 in Amersfoort. Zowel de achtergronden, de theorie, als de praktijk van het (voor)zuiveren van afvalwater worden behandeld. Dit leidt tot een beter inzicht in het zuiveringsproces en de te ondernemen acties. Een aanrader voor iedereen die in zijn werk betrokken is bij (biologische) afvalwaterzuiveringen en zijn kennis op een hoger niveau wil brengen.

van andere brouwerijen? Samen met Coca-Cola en het Wereld Natuurfonds hebben wij een software­ pakket ontwikkeld dat inzicht geeft in het watergebruik op proces-, vestigings- en concernniveau. De strijd tegen wereldwijde verdroging was destijds vooral reden om het watergebruik te willen reduceren. De Water Saver is een ‘self assessment tool’, waarbij de gebruikers de (water)gegevens invoeren. Het berekent de specifieke watergebruiken en laat zien waar en welke waterbesparing mogelijk is. Op elk niveau is toetsing mogelijk van het specifieke water­ gebruik ten opzichte van ‘de beste van de klas’. Analoog aan de Water Saver heeft KWA de Energy Saver ontwikkeld. Met behulp van dit softwarepakket beoordelen bedrijven hun energieprestaties.

Over de hele wereld verspreide bierbrouwerijen van SABMiller zien na de Energy Saver nu ook de Water Saver als dé tool om te komen tot een lager energie- en watergebruik. Ook het Engelse instituut BRI (Brewing Research International) maakt zich sterk voor gebruik van deze tools binnen de bierindustrie. De Water Saver is er niet alleen om kosten te besparen, maar is ook onderdeel van duurzaam ondernemen. John Koop 033 – 422 13 53, [email protected] Fons Heuven 033 – 422 13 37, [email protected]

John Koop 033 – 422 13 53, [email protected] Meer informatie over ons cursusaanbod vindt u op www.kwa.nl.

Mascha Ludoph 033 – 422 13 56, [email protected] K WA Bedr ijfsadv iseurs Kwadr ant NO.1, 2010/pag.7

”So-Watt”

Sexy folie Daar lig ik dan, met mijn hand bekneld tussen radiator en stucwerk, al pulkend aan een stukje onwillig dubbelzijdig plakband. Bij Eigen Huis & Tuin is elke klus altijd binnen enkele minuten geklaard. Voordat ik echter de radiatorfolie achter mijn verwarming heb geplakt, ben ik heel wat verwensingen verder. Isoleren is ongeveer de minst sexy methode om energie te besparen. Vergeleken met zonnepanelen of ledlampen is een rol radiator­folie bijzonder suf. Toch ben ik verrast door het effect van zo’n onnozel lapje folie; mijn huiskamer is aanmerkelijk sneller warm. Dat scheelt toch zeker 10% op mijn gasrekening, vermoed ik. De eindafrekening van volgend jaar zal het leren. En dat voor nog geen tientje aan materiaal. Ook in de industrie is isoleren een quickwin met zeer korte terugverdientijden. Een ongeïsoleerde stoomafsluiter (DN 100) is jaarlijks goed voor een verlies van 975 Nm3 gas*. Voor warmteverlies geldt dat je het moet zien om te geloven. Bijgaande foto heeft KWA gemaakt met een infrarood-camera. Over een aantal jaar zit

zo’n camera waarschijnlijk op elke iPhone en wordt isoleren toch nog hip.

Even voorstellen Jens Stellinga 033 - 422 13 17, [email protected] Adviseur watermanagement: • geohydrologie • koude-/warmteopslagsystemen VU Amsterdam

Bouke Bruinsma 033 – 422 13 38, [email protected] Fons Heuven 033 – 422 13 37, [email protected] * Bron: www.thermatras.eu

Marcel van den Bovenkamp 033 - 422 13 45, [email protected] Adviseur energie: • sustainable development Universiteit Utrecht

Continu verbeteren in de praktijk

Heerlijk, helder, Verbetermanagement Op dinsdag 30 maart 2010 vond alweer de 18e KAM contactdag plaats, deze keer bij Heineken in Den Bosch. Als vervolg op het thema van de vorige contactdag, Continu verbeteren, was nu Verbetermanagement aan de orde en de invulling daarvan door Heineken. In de gezellige Cambrinuskelder konden de deelnemers netwerken, informatie inwinnen en, tijdens de rondgang, letterlijk in een ‘andere keuken’ kijken. De middag startte met een levendige presentatie door Paul Bleijs, de Brewery manager van Heineken Den Bosch. Met de Heineken dubbeldekker werden de deel­ nemers vervolgens naar de brouwerij gereden, voor een rondleiding. Daarbij lieten mensen van de werkvloer, afkomstig van afzonderlijke verbeterteams, zien hoe zij dagelijks met continu verbeteren aan

Ben Timmerman 033 – 422 13 21, [email protected] Senior adviseur bodem: • bodemonderzoek • bodemsanering • due diligence onderzoek URS Netherlands BV

de slag zijn en werd helder ingegaan op gestelde vragen en voorgelegde problemen. Bij terugkomst in de Cambrinuskelder namen we een voorschot op het thema van volgende keer; hoe ga je om met de media, bijvoorbeeld bij incidenten. Pier Snieder gaf ons een voorbeeld van een situatie bij Heineken-dochter Vrumona. Tijdens de korte algemene ledenvergadering werd enthousiast de nieuwe brochure van de KAM contactgroep gelanceerd. Na ‘Bijblijven!’ kreeg de dorst de overhand en hebben we genoten van de producten van onze gastheer en het aansluitende diner. Al met al een prima dag, met een heldere kijk op verbetermanagement. De volgende KAM contactdag is op dinsdag 12 oktober 2010 in Congrescentrum Woudschoten te Zeist.

Afscheid/pensioen Lex Wattimena, senior adviseur energie, is, na bijna 33 jaar in dienst te zijn geweest bij KWA en diens voorgangers, met pensioen. We gaan hem missen.

Voor onze vacatures kijkt u op www.kwa.nl

Colofon KWAdrant is een uitgave van KWA bedrijfsadviseurs B.V. Eindredactie: Redactie:

Linda Gentner 033 – 422 13 72, [email protected]

Ruud van Kolfschooten G erard Jousma, Rob Schoon, Marga Steenbeek Ontwerp & Productie: Connexion B.V. - Amersfoort Druk: K lomp Grafische Communicatie - Amersfoort Fotografie: C onnexion B.V., relaties en eigen medewerkers

KWA Bedrijfsadviseurs B.V. Regentesselaan 2 Postbus 1526, 3800 BM Amersfoort Telefoon: 033 - 422 13 08 E-mail: [email protected]

www.kwa.nl Overname artikelen met bronvermelding toegestaan.