Quick scan geschiktheid van de woningvoorraad voor mensen met beperkingen De corporatievoorraad in beeld en een indicatie van de vraag
In opdracht van VWHR
Hans van der Reijden Rene Schulenberg
augustus 2009
RIGO Research en Advies BV De Ruyterkade 139 1011 AC Amsterdam telefoon 020 522 11 11 telefax 020 627 68 40 http://www.rigo.nl
Rapportnummer: P13020
v2
Inhoudsopgave SAMENVATTING
I
1
INLEIDING
3
2
METHODE
5
2.1
ANALYSE BRUIKBAARHEID EN AANVULLINGEN OP HET GEGEVENSBESTAND
5
2.2
METHODE
6
3
DE GESCHIKTHEID VAN DE CORPORATIEVOORRAAD
7
3.1
NULTREDENWONINGEN
7
3.2
ROLSTOELGESCHIKTHEID EN DE AANPASBAARHEID
10
4
VRAAG EN AANBOD
15
4.1
BEVOLKINGSONTWIKKELING
15
4.2
DE VRAAG NAAR NULTREDEN- EN AANPASBARE WONINGEN
17
4.3
VERGELIJKING VRAAG EN AANBOD
18
R I G O
R e s e a r c h
e n
A d v i e s
B V
INLEIDING
Samenvatting Er is in opdracht van de regio een quick scan uitgevoerd naar de geschiktheid van de woningvoorraad voor mensen met beperkingen. Ook is een indicatieve analyse gemaakt van de vraag naar specifieke woningen voor de toekomst. Met betrekking tot het aanbod en de vraag onderscheiden we in deze korte studie twee typen woonvormen. Nultredenwoningen: Een nultredenwoning is een woning die traploos te bereiken is, en waar alle primaire voorzieningen (slaapkamer, woonkamer, toilet, badkamer en keuken) gelijkvloers liggen. De woning ligt op de begane grond, of is per lift bereikbaar. Een nultredenwoning kan een benedenwoning, appartement met lift, bungalow, patiowoning of eengezinswoning zijn met alle primaire ruimtes op de begane grond.
Rolstoelgeschikte/aanpasbare woningen: Een aanpasbare woning is een nultredenwoning die tegen geringe kosten (< 10.000 euro) rolstoelgeschikt te maken is. Het kan gaan om een nultredenwoning of om eengezinswoningen (in dat geval moet een traplift worden geplaatst). De woning is voldoende groot om de primaire ruimtes (woonkamer, hoofdslaapkamer, badkamer, toilet en keuken) rolstoelgeschikt te maken of is volgens Woonkeur gebouwd.
Op basis van deze twee woningtypen is het aanbod in beeld gebracht. Uiteraard kunnen er theoretisch meerder woningtypen in de regio geschikt gemaakt worden voor mensen met beperkingen. Het gaat in deze korte scan echter alleen om woningen die voor mensen met een rollator (nultreden) of voor mensen met een rolstoel tegen geringe kosten kunnen worden aangepast. In potentie zijn er meerdere met name eengezinswoningen geschikt te maken. Het aanbod Het aanbod van de twee typen woningen in de regio is bepaald aan de hand van een analyse van corporatiebestanden met woningkenmerken. Hierbij kon op basis van de woningkenmerken bepaald worden wat de kans was of de woning een nultredenwoning is of een aanpasbare woning (rolstoelgeschikt). Hierbij moest soms ook gebruik gemaakt worden van ervaringscijfers die de kans op nultreden dan wel aanpasbaar geven op basis van woningkenmerken. Het resultaat van de analyse is dat niet alle gemeenten in de regio een gelijk aandeel nultreden- en aanpasbare (rolstoelgeschikte) woningen hebben. Dit aandeel is bijvoorbeeld hoger in gemeenten met een relatief jonge voorraad en een relatief groter aandeel meergezinswoningen. De vraag De vraag naar nultreden- en aanpasbare woningen (rolstoelgeschikt) is niet in alle gemeenten even groot. De behoefte is in deze quick scan bepaald op basis van
R I G O
R e s e a r c h
e n
A d v i e s
B V
1
kengetallen. In alle gemeenten neemt deze vraag echter toe als gevolg van vergrijzing. De vraag en het huidige aanbod De vraag kan uiteraard afgezet worden tegen het aanbod. Omdat de behoefte de gehele gemeente betreft is op basis van kengetallen ook het aanbod in de nietcorporatievoorraad bepaald. Opgemerkt dient te worden dat de gebruikte methode alleen een indicatie geeft van zowel vraag als aanbod. Wanneer we de gevonden vraag en het aanbod met elkaar confronteren is te concluderen dat er in regio als totaal geen tekorten lijken te ontstaan. Dit is echter niet voor alle gemeenten het geval. De ene gemeente heeft namelijk nu al een tekort en ziet dat tekort als gevolg van de toenemende vergrijzing groter worden. Gemeenten met een substantieel tekort aan nultredenwoningen zijn Kaag en Braasem, Katwijk (vanaf 2025), Noordwijk, Noordwijkerhout, Oegstgeest, Teylingen en Voorschoten. Een substantieel tekort aan rolstoelgeschikte woningen zien we in nagenoeg geen enkele gemeente ontstaan. We gaan er bij deze theoretische vergelijking tussen vraag en aanbod van uit dat de distributie van de woningen ook goed verloopt. We gaan er dan dus van uit dat de geschikte woningen ook daadwerkelijk beschikbaar zijn voor de doelgroep. Indicatie tekort en overschot per gemeente (aantal woningen) < tekort | overschot > -2.000
-1.000
0
1.000
2.000
3.000
KAAG EN BRAASSEM 2009 2025 HILLEGOM 2009 2025 KATWIJK 2009 2025 LEIDEN 2009 2025 LEIDERDORP 2009 2025 LISSE 2009 2025 NOORDWIJK 2009 2025 NOORDWIJKERHOUT 2009 2025 OEGSTGEEST 2009 2025 TEYLINGEN 2009 2025 VOORSCHOTEN 2009 2025 ZOETERWOUDE 2009 2025
Rolstoel geschikt (aanpasbaar) Overig nultreden
4.000
INLEIDING
1 Inleiding Holland Rijnland heeft RIGO gevraagd om de samenstelling van de woningvoorraad in beeld te brengen waar het gaat om de geschiktheid en aanpasbaarheid voor mensen met beperkingen. Het doel is een quick scan te maken van de geschiktheid van de woningvoorraad voor deze groep mensen. Hiermee kan een beeld gegeven worden van de aantallen geschikte woningen en kan tevens de verdeling over de regio in beeld gebracht worden. RIGO heeft op basis van beschikbaar gestelde gegevensbestanden allereerst een analyse gemaakt van de mogelijkheden die er zijn om de geschiktheid en aanpasbaarheid in beeld te brengen. De uiteindelijk gevolgde methodiek en de gemaakte keuzes hierbij zijn opgenomen in hoofdstuk 2. Na het bepalen van de geschiktheid en aanpasbaarheid van de corporatievoorraad zijn de resultaten geanalyseerd. De resultaten van de analyse zijn terug te vinden in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 is een indicatie gegeven van de vraag naar specifieke woonvormen en de verhouding met het aanbod.
R I G O
R e s e a r c h
e n
A d v i e s
B V
3
METHODE
2 Methode 2.1
Analyse bruikbaarheid en aanvullingen op het gegevensbestand Het bestand zoals aangeleverd door de regio is allereerst geanalyseerd op bruikbaarheid. Het bestand geeft een overzicht van het totaal aan corporatiewoningen in de regio. Voor de analyse is een aantal woninggegevens noodzakelijk. De relevante gegevens en de kwaliteit hiervan zijn samengevat in onderstaande tabel. Relevante gegevens per woning
Kwaliteit
Postcode; huisnummer; X,Y coördinaat
Van 11.000 (20%) woningen is geen postcode of straatnaam bekend. Ook het x,y-coördinaat is hier niet voorhanden
Woningtype
Zeer goed. Voor alle woningen is het woningtype aangegeven
Aantal kamers
Goed
Inhoud woning m3
Goed
Totaal woonoppervlak in m2
Goed
Oppervlakte woonkamer
Goed
Oppervlakte slaapkamers
Goed
Oppervlak doucheruimte
Niet aanwezig
Bouwjaar
Voor 40% van de woningen is het bouwjaar niet bekend. Dit is door RIGO aangevuld.
Woonlaag
Goed
Aantal sterren
Slechts bij een deel van de woningen is het aantal sterren aangegeven.
55+ label
Slechts bij een deel (minderheid) van de woningen is aangegeven of de woning al of geen 55+ label heeft.
R I G O
R e s e a r c h
e n
A d v i e s
B V
5
6 METHODE
Aanvulling van het bestand met bouwjaar Het bouwjaar is voor een groot deel van de woningen niet bekend. Hierom is gebruik gemaakt van aanvullende bestanden van Geomarktprofiel. Deze gegevens geven de bouwperiode aan van het betreffende adres. Op basis van de ligginggegevens is dus het bouwjaar toegevoegd. Voor een klein deel van de woningen was ook op basis van de externe bron geen bouwjaar bekend. Hierom is op basis van de omliggende woningen een inschatting gemaakt. Uiteindelijk bleek voor 6,2% van de voorraad geen bouwjaar bepaald te kunnen worden omdat hier ook ligginggegevens ontbraken om de naastgelegen woningen te kunnen zien. Methode
2.2
Aandeel woningen
Aanwezig in bestand corporaties
59,8%
Via bestand Geomarktprofiel; gekoppeld aan bestand
31,6%
Op basis van bouwperiode naastliggende woningen ingeschat
2,4%
Niet in te schatten door ontbreken ligginggegevens
6,2%
Methode Met behulp van het databestand zijn er twee methoden om de geschiktheid van de woningvoorraad te bepalen: meten en inschatten. Ten behoeve van het in beeld brengen van de gehele corporatievoorraad in de regio is een combinatie van deze methoden gebruikt. In onderstaande tabel is de methode schematisch weergegeven. In het volgende hoofdstuk wordt verder ingegaan op deze methode en de gebruikte definities.
Nultreden
Aanpasbaar
Methode
kenmerk
Sterrensysteem corporatie
Nultreden is 1 of meer sterren
Meting van kenmerken woningen zoals opgenomen in databestand
Oppervlak woonruimten, woningtype, woonlaag, aanwezigheid lift
Ingeschat op basis van kengetallen. Type woning wordt afgezet tegen ervaringsgetallen
Typering woning a.d.h.v. bouwjaar, inhoud van de woning en woningtype
Sterrensysteem corporatie en 55+ label
Rolstoelgeschikt is 3 of meer sterren of 55+ label
Meting van kenmerken woningen zoals opgenomen in databestand
Oppervlak woonruimten, woningtype, woonlaag, aanwezigheid lift
Type woning wordt afgezet tegen ervaringsgetallen
Typering woning a.d.h.v. bouwjaar, inhoud van de woning en woningtype
DE GESCHIKTHEID VAN DE CORPORATIEVOORRAAD
3 De geschiktheid van de corporatievoorraad 3.1
Nultredenwoningen Definitie nultredenwoning Een nultredenwoning is een woning die traploos te bereiken is, en waar alle primaire voorzieningen (slaapkamer, woonkamer, toilet, badkamer en keuken) gelijkvloers liggen. De woning ligt op de begane grond, of is per lift bereikbaar. Een nultredenwoning kan een benedenwoning, appartement met lift, bungalow, patiowoning of eengezinswoning zijn met alle primaire ruimtes op de begane grond. Samenvatting methode Op basis van de gegevensbestanden kon voor de appartementen en benedenwoningen bepaald worden of het om een nultredenwoning ging (58% van de voorraad). Het gaat hier dus om een feitelijke meting. Deze meting is gedaan op basis van gegevens over het woningtype, aantal bouwlagen, de woonverdieping en het al of niet aanwezig zijn van een lift. Slechts voor 1.628 woningen (3% van de voorraad) kon direct gebruik gemaakt worden van het aantal sterren zoals enkele corporaties opgenomen hebben in de bestanden. Voor de eengezinswoningen waarvoor een feitelijke meting niet gelukt is (38% van de voorraad), is op basis van een aantal woningkenmerken (eengezins/meergezins, inhoud en bouwjaar) een kans berekend. Deze kansen zijn berekend op basis van kengetallen uit de Kwantitatieve Woning Registratie (KWR) van VROM (zie ook hoofdstuk 1). Deze kansen lopen van 0 tot 100 procent. Voor een deel van de totale corporatievoorraad (4%) kon voor de eengezinswoningen ook geen kans berekend worden. De oorzaak hiervan is dat het bouwjaar en/of de inhoud van de woning niet bekend was. De bouwperiode kon ook niet achterhaald kon worden omdat hier ook ligginggegevens ontbraken. Deze categorie is als ‘onbekend’ opgenomen in de resultaten.
R I G O
R e s e a r c h
e n
A d v i e s
B V
7
8 DE GESCHIKTHEID VAN DE CORPORATIEVOORRAAD
Figuur 1 Samenstelling van de corporatievoorraad
Bouwperiode
Woningtype
Resultaten Van de totale corporatievoorraad in de regio van bijna 60.000 woningen is 41% een nultredenwoning. Dit aandeel is gebaseerd op een groot aandeel tellingen (36%). Binnen de voorraad eengezinswoningen is daarnaast voor een deel van de 2.840 woningen een kans bepaald die aangeeft dat deze ook nultredenwoningen kunnen zijn. Dit komt neer op totaal 5% van de totale corporatievoorraad (zie ook figuur 2 en tabel 1). Verschillen per gemeente in aandeel nultredenwoningen Voor de gehele regio geldt dat 41% van de corporatiewoningen een nultredenwoning betreft. Dit aandeel verschilt sterk per gemeente: het varieert van 21% (Teylingen) tot 53% (Hillegom). Opgemerkt dient te worden dat het in met name Teylingen en Lisse bij een deel van de voorraad niet bekend is of het om een nultredenwoning gaat. Dit is in figuur 2, tabel 1 en figuur 3 aangegeven met ‘twijfel’. De verschillen in aandeel nultredenwoningen hangt samen met de leeftijd en de opbouw van de corporatievoorraad. Zo is in een gemeente met een jonge voorraad en relatief veel meergezinswoningen (gelijkvloers) het aandeel nultredenwoningen hoger. Dit is bijvoorbeeld het geval in Hillegom. Andersom is in een gemeente als Noordwijk met weinig meergezinswoningen en een oude voorraad (geen lift) het aandeel nultredenwoningen laag.
DE GESCHIKTHEID VAN DE CORPORATIEVOORRAAD
In absolute zin staan in Leiden, Katwijk en Leiderdorp de meeste nultredenwoningen. Dit hangt uiteraard direct samen met de omvang van de voorraad aldaar. Wanneer we echter kijken naar het aandeel nultredenwoningen van de totale corporatievoorraad scoort Leiden gemiddeld. Ondanks een hoger aandeel meergezinswoningen wordt dit voor een belangrijk deel verklaard doordat het om oudere voorraad gaat (woningen zonder lift). Figuur 2 Aandeel nultredenwoningen binnen de corporatievoorraad 0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
TOTAAL REGIO
nultrede meting nultrede ingeschat twijfel
HILLEGOM KAAG EN BRAASSEM
niet nultrede
KATWIJK LEIDEN LEIDERDORP LISSE NOORDWIJK NOORDWIJKERHOUT OEGSTGEEST TEYLINGEN VOORSCHOTEN ZOETERWOUDE 0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Tabel 1 Aantal en aandeel nultredenwoningen (corporatievoorraad) Aantal woningen van corporaties gebruikt voor: Gemeente: HILLEGOM
meting
ingeschat
Resultaat: Nultreden(aantal)
twijfel*
totaal
meting
Nultreden(aandeel)
ingeschat
totaal
meting
ingeschat totaal
twijfel*
3.108
2.254
2
5.364
2.518
321
2.839
47%
6%
53%
0%
464
1.385
3
1.852
316
210
526
17%
11%
28%
0%
KATWIJK
5.137
2.619
86
7.842
3.201
307
3.508
41%
4%
45%
1%
LEIDEN
KAAG EN BRAASSEM
13.201
5.519
65 18.785
7.059
632
7.691
38%
3%
41%
0%
LEIDERDORP
3.420
2.212
55
5.687
2.464
364
2.828
43%
6%
50%
1%
LISSE
2.908
1.344
1.367
5.619
2.256
158
2.414
40%
3%
43%
24%
895
1.314
3
2.212
444
181
625
20%
8%
28%
0%
NOORDWIJK NOORDWIJKERHOUT
738
1.064
21
1.823
517
140
657
28%
8%
36%
1%
OEGSTGEEST
1.212
1.276
201
2.689
916
161
1.077
34%
6%
40%
7%
TEYLINGEN
1.601
1.932
547
4.080
617
228
845
15%
6%
21%
13%
VOORSCHOTEN
1.197
895
70
2.162
592
88
680
27%
4%
31%
3%
1
1.442
353
82
435
24%
6%
30%
0%
2.421 59.557
21.253
2.873 24.126
36%
5%
41%
4%
ZOETERWOUDE TOTAAL REGIO
621
820
34.502
22.634
*Onvoldoende woningkenmerken in bestand opgenomen om een meting of inschatting uit te voeren.
R I G O
R e s e a r c h
e n
A d v i e s
B V
9
10 DE GESCHIKTHEID VAN DE CORPORATIEVOORRAAD
Figuur 3 Aantal nultredenwoningen (corporatievoorraad)
3.2
Rolstoelgeschiktheid en de aanpasbaarheid Op basis van de al bestaande gegevens is regiobreed nagenoeg geen beeld te verkrijgen van de rolstoelgeschiktheid van de (nultreden-)woningen. Er is uiteraard wel het sterrensysteem geïntroduceerd. Dit is echter nog maar voor een zeer klein deel van de voorraad voldoende beschikbaar. Zo zijn slechts 388 woningen als rolstoelgeschikt/doorgankelijk aangeduid (3 of meer sterren). Op basis van alleen de woningkenmerken zoals opgenomen in de bestanden is geen classificatie te maken met het sterrensysteem. Hiervoor zijn individuele bouwtekeningen noodzakelijk. Daarom is om een beeld te krijgen van de geschiktheid voor rolstoelen gebruik gemaakt van een inschattingsmethode die de aanpasbaarheid van de woning voor rolstoelgebruik bepaalt.
DE GESCHIKTHEID VAN DE CORPORATIEVOORRAAD
Definitie aanpasbare woning1 Een aanpasbare woning is een woning die tegen geringe kosten (< 10.000 euro) rolstoelgeschikt te maken is. Het kan gaan om een nultredenwoning of om een eengezinswoning (in dat geval moet een traplift worden geplaatst). De woning is voldoende groot om de primaire ruimtes (woonkamer, hoofdslaapkamer, badkamer, toilet en keuken) rolstoelgeschikt te maken of is volgens Woonkeur gebouwd. Methode De aanpasbaarheid van de nultredenwoning wordt bepaald aan de hand van gegevens over oppervlakten van woonkamer, hoofdslaapkamer, badkamer, toilet en keuken en de totale inhoud van de woning. Ook wordt gekeken of de woning een 55+ label heeft of 3 sterren of meer. Indien bovenstaande meting niet mogelijk is als gevolg van onvoldoende gegevens is een inschatting gemaakt. Deze wordt gedaan op basis van een aantal woningkenmerken (eengezins/meergezins, inhoud en bouwjaar). Er wordt een kans berekend. Deze kansen zijn berekend op basis van kengetallen uit de Kwantitatieve Woning Registratie (KWR) van VROM. Resultaten Van de eerder bepaalde nultredenwoningen is een deel aanpasbaar of reeds aangepast. Wanneer we de inschattingsmethode gebruiken komen we op een totaal van 5% van de voorraad dat uit aanpasbare woningen bestaat. Dit zijn dus alleen nultredenwoningen die volgens de schattingsmethode tegen geringe kosten rolstoelgeschikt te maken zijn. Verschillen per gemeente in aandeel aanpasbare woningen Het aandeel aanpasbare woningen in een gemeente is sterk afhankelijk van het aandeel nultredenwoningen aangezien het hier om een deelverzameling gaat. In de kansberekening speelt ook hier de leeftijd en het woningtype van de woning een rol. Het aandeel aanpasbare woningen is het hoogst in Hillegom, Katwijk en Leiderdorp. Het is het laagst in Teylingen, Zoeterwoude, Lisse en Noordwijk (2% van de voorraad).
voetnoot 1
In strikte zin gaat het in deze rapportage om een aanpasbare woning zoals vermeld in de definitie of een woning die al rolstoelgeschikt is. Bij die laatste categorie gaat het echter maar om 388 woningen waarvan met zekerheid te zeggen is dat deze rolstoelgeschikt zijn (3 sterren of meer). Deze zijn uiteraard meegeteld met de aanpasbare woningen.
R I G O
R e s e a r c h
e n
A d v i e s
B V
11
12 DE GESCHIKTHEID VAN DE CORPORATIEVOORRAAD
Tabel 2 Aantal en aandeel nultrede- en aanpasbare woningen (rolstoelgeschikt) voorraad
onbekend*
Nultreden
Aanpasbaar
% totaal
aantal
% totaal
aantal
% totaal
2
0%
2.839
53%
531
10%
1.852
3
0%
526
28%
54
3%
KATWIJK
7.842
86
1%
3.508
45%
522
7%
LEIDEN
18.785
65
0%
7.691
41%
811
4%
LEIDERDORP
5.687
55
1%
2.828
50%
391
7%
LISSE
5.619
1.367
24%
2.414
43%
111
2%
NOORDWIJK
2.212
3
0%
625
28%
39
2%
NOORDWIJKERHOUT
1.823
21
1%
657
36%
86
5%
OEGSTGEEST
2.689
201
7%
1.077
40%
216
8%
TEYLINGEN
4.080
547
13%
845
21%
94
2%
VOORSCHOTEN
2.162
70
3%
680
31%
117
5%
ZOETERWOUDE
1.442
1
0%
435
30%
31
2%
TOTAAL REGIO
59.557
2.421
4%
24.126
41%
3.003
5%
Gemeente:
totaal aantal
HILLEGOM
5.364
KAAG EN BRAASSEM
Figuur 4 Aandeel aanpasbare en aangepaste woningen binnen de corporatievoorraad 0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
TOTAAL REGIO
aanpasbaar
HILLEGOM
niet-aanpasbaar
KAAG EN BRAASSEM
onbekend KATWIJK
niet-nutrede LEIDEN
Totaal nultrede
LEIDERDORP LISSE NOORDWIJK NOORDWIJKERHOUT OEGSTGEEST TEYLINGEN VOORSCHOTEN ZOETERWOUDE 0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
DE GESCHIKTHEID VAN DE CORPORATIEVOORRAAD
Figuur 5 Aantal nultreden- en aanpasbare woningen (corporatievoorraad)
R I G O
R e s e a r c h
e n
A d v i e s
B V
13
VRAAG EN AANBOD
4 Vraag en aanbod 4.1
Bevolkingsontwikkeling De vraag naar nultredenwoningen en aanpasbare woningen (rolstoelgeschikt) is in belangrijke mate afhankelijk van de bevolkingsontwikkeling. Met name de groep ouderen is hierbij van belang. Zowel de groep 65-75 jaar als 75 jaar en ouder neemt in absolute zin toe in de regio. Dit fenomeen doet zich in alle regiogemeenten voor (figuur 7).
Figuur 6 Prognose aantal inwoners 65 jaar en ouder in de regio
100.000 90.000
75+
80.000
65-75 jaar
70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0
Bron: CBS bewerking RIGO
R I G O
R e s e a r c h
e n
A d v i e s
B V
15
16 VRAAG EN AANBOD
Figuur 7 Prognose aantal inwoners 65 jaar en ouder per gemeente
2009 2015 2020 2025
2009 2015 2020 2025 2009 2015 2020 2025
ZOETERWOUDEVOORSCHOTEN TEYLINGEN
NOORDWIJKERHO UT OEGSTGEEST NOORDWIJK
LISSE
LEIDERDORP
KATWIJK
2009 2015 2020 2025
LEIDEN
KAAG EN BRAASSEM
HILLEGOM
0
2009 2015 2020 2025 2009 2015 2020 2025 2009 2015 2020 2025 2009 2015 2020 2025 2009 2015 2020 2025 2009 2015 2020 2025 2009 2015 2020 2025 2009 2015 2020 2025
Bron: CBS bewerking RIGO
5.000
10.000
15.000
20.000
65-75 jaar
25.000
75+
VRAAG EN AANBOD
Figuur 8 Procentuele groei van de groep 65 jaar en ouder tussen 2009 en 2025
4.2
De vraag naar nultreden- en aanpasbare woningen Methode: vraag op basis van kengetallen De veel gebruikte AAK-kengetallen zijn gebaseerd op een gemiddelde wijk in Nederland met 10.000 inwoners. In deze gemiddelde wijk is een behoefte aan zorgwoningen bepaald. De bevolkingssamenstelling in Holland Rijnland is niet representatief voor de rest van het land en is ook aan verandering onderhevig. Vandaar dat RIGO de kengetallen leeftijd- en doelgroepspecifiek heeft gemaakt. We hebben het in deze quick scan over woningen die nodig zijn voor de opvang van mensen die (nog) zonder zorg kunnen en willen wonen, maar alleen in een voor hen geschikte woning. Ouderen verhuizen vaak ook uit ‘voorzorg’ naar een aanpasbare woning, vanwege de zekerheid dat men in de woning ook in de toekomst kan blijven wonen. Ook zijn er uiteraard jongeren in een rolstoel, die zich prima zelfstandig kunnen redden, maar dan wel in een rolstoelgeschikte woning. In onze methode kijken we dus ook naar de ontwikkeling van de bijvoorbeeld deze groep jongeren. Op basis van bestaande bronnen – het Aanvullend Voorzieningen Onderzoek van het SCP – is door RIGO geraamd hoeveel rolstoelgebruikers er in de verschillende leeftijdsklassen zijn. Via deze weg is gekomen tot leeftijdsspecifieke kengetallen. Het resultaat hiervan staat weergegeven in de volgende tabel.
R I G O
R e s e a r c h
e n
A d v i e s
B V
17
18 VRAAG EN AANBOD
Tabel 3
Kengetallen specifiek geschikte woningen per 10.000 inwoners in een bepaalde leeftijdsklasse
Rolstoelgeschikt2 < 20 20-45 45-65 65-75 75+
Nultredenwoningen
8
71
19
167
90
760
140
1.147
1.040
4.240
Bron: RIGO / AAK
De kengetallen leveren een minimum aantal benodigde woningen. Hierbij geldt dat het uiteraard wenselijk is dat er zo veel mogelijk woningen rolstoelgeschikt of aanpasbaar zijn. Dan wordt immers de kans vergroot dat zodra mensen met beperkingen te maken krijgen, zij al in een dergelijke woning wonen en niet hoeven te verhuizen als gevolg van de beperkingen. Opmerking bij de methode: Er zijn meerdere methoden om de vraag naar zorgwoningen in beeld te brengen. Er is hier gelet op de beschikbare tijd gekozen voor de hierboven aangegeven kengetallenmethode. Om een goede analyse te maken van de behoefte in samenhang met het aanbod zijn ook analyses nodig van onder meer het Woononderzoek, bevolkingsprognoses en gegevens over wie waar woont (of een inschatting). Hiermee kan bijvoorbeeld rekening worden gehouden met het feit dat niet alle nultredenwoningen ook beschikbaar zijn voor de doelgroep. En anderzijds dat een deel van de voorraad in de toekomst geschikt zal zijn voor de aldaar wonende potentiële doelgroep. De hier gebruikte kengetallenmethode dient daarom als een indicatieve methode gezien te worden. Uitkomsten Wanneer we de methodiek om de indicatieve vraag in beeld te brengen toepassen op de regio is een stijgende vraag naar zowel nultreden- als rolstoelgeschikte woningen vast te stellen. Dit is uiteraard niet verwonderlijk gelet op de groei van het aantal ouderen in alle gemeenten. In totaal gaat het om een toenemende vraag van meer dan 5.000 nultredenwoningen en een extra vraag van 870 rolstoelgeschikte woningen. Tabel 4 Ontwikkeling van behoefte aan specifieke zelfstandige woonruimten; regio 2009
2015
2020
2025
toename 20092020
Nultreden
30.659
33.365
35.805
39.366
5.146
Rolstoelgeschikt
4.520
4.951
5.391
6.124
870
voetnoot 2
Inclusief de diverse vormen van verzorgd wonen en exclusief beschermde woonvormen.
VRAAG EN AANBOD
Figuur 9 Ontwikkeling van behoefte aan specifieke zelfstandige woonruimten
KAAG EN BRAASSEM HILLEGOM
Rolstoelgeschikt
KATWIJK
Rolstoelgeschikt
Rolstoelgeschikt
LISSE
LEIDERDORP
Rolstoelgeschikt
LEIDEN
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
Nultrede
Nultrede
Nultrede
Nultrede Rolstoelgeschikt Nultrede Rolstoelgeschikt
2009 2015
Nultrede
ZOETERWOU VOORSCHOTE DE N TEYLINGEN
OEGSTGEEST
NOORDWIJKE RHOUT NOORDWIJK
2020
R I G O
2025
Rolstoelgeschikt Nultrede Rolstoelgeschikt Nultrede Rolstoelgeschikt Nultrede Rolstoelgeschikt Nultrede Rolstoelgeschikt Nultrede Rolstoelgeschikt Nultrede
R e s e a r c h
e n
A d v i e s
B V
19
20 VRAAG EN AANBOD
4.3
Vergelijking vraag en aanbod Zoals hiervoor al vermeld is door middel van de gebruikte methode een indicatieve vergelijking van de vraag met het aanbod mogelijk. In hoofdstuk 3 is het aanbod aan nultreden- en aanpasbare woningen beschreven. Een belangrijk knelpunt bij deze vergelijking is het feit dat de geraamde behoefte de gehele gemeente betreft terwijl met behulp van de corporatiegegevens alleen het specifieke aanbod van de corporatie in beeld is gebracht. Er is dus nog geen rekening gehouden met het aantal nultredenwoningen in de koopvoorraad. Om ook voor de koopvoorraad een beeldt te krijgen van het aandeel nultredenwoningen is gebruik gemaakt van kengetallen. Deze zijn gebaseerd op ervaringsgegevens waarbij een onderscheid naar eengezins- en meergezinskoopwoningen is gemaakt. In tabel 4 zijn de resultaten weergegeven.
Tabel 5 Inschatting woningtypen niet-corporatiewoningen
KAAG EN BRAASSEM HILLEGOM KATWIJK LEIDEN LEIDERDORP LISSE NOORDWIJK NOORDWIJKERHOUT OEGSTGEEST TEYLINGEN VOORSCHOTEN ZOETERWOUDE REGIO
nultreden
aanpasbaar
nultreden
aanpasbaar
633
248
11%
4%
718
242
13%
4%
2.259
637
17%
5%
4.491
1.230
18%
5%
978
301
15%
5%
708
254
12%
4%
1.279
357
17%
5%
427
157
12%
4%
901
280
15%
5%
1.029
384
12%
4%
787
265
13%
4%
242
96
11%
4%
14.210
4.355
15%
5%
Bron: Syswof en RIGO
Nu we voor zowel de corporatiesector (hoofdstuk 3) als de overige woningvoorraad een beeld hebben van het aantal nultreden- en aanpasbare woningen kunnen we een vergelijking maken met de verwachte vraag. Dit hebben we gedaan voor de huidige situatie en voor de jaren 2009- 2015 en 2025. In de volgende grafiek en tabellen is een indicatie gegeven van de overschotten en tekorten. Bij de interpretatie van de overschotten en tekorten is een drietal aandachtspunten van belang. 1) Zoals reeds vermeld is de vraag gebaseerd op kengetallen en de bevolkingsprognose. De werkelijke vraag is niet bekend.
VRAAG EN AANBOD
2) We hebben geen rekening gehouden met de beschikbaarheid van de voorraad. Niet alle nultredenwoningen zijn in werkelijkheid beschikbaar voor de doelgroep. 3) We vergelijken de vraag naar rolstoelgeschikte woningen met de aanpasbare woningen (voor rolstoelgebruik). Een deel van de gevonden aanpasbare woningen is op dit moment (nog) niet rolstoelgeschikt. Resultaten vraag en aanbod Wanneer we de vraag en het aanbod vergelijken is te zien dat er regiobreed geen tekort lijkt te ontstaan aan zowel nultreden- als aanpasbare woningen. Dit is echter niet voor alle gemeenten het geval. De ene gemeente heeft namelijk nu al een tekort en ziet dat tekort als gevolg van de toenemende vergrijzing groter worden. Gemeenten met een substantieel tekort aan nultredenwoningen zijn Kaag en Braasem, Katwijk (vanaf 2025), Noordwijk, Noordwijkerhout, Oegstgeest, Teylingen en Voorschoten. Een substantieel tekort aan rolstoelgeschikte woningen zien we in nagenoeg geen enkele gemeente ontstaan. Figuur 10 Ontwikkeling van tekort en overschot per gemeente (indicatief) < tekort | overschot > -2.000
-1.000
0
1.000
2.000
3.000
4.000
KAAG EN BRAASSEM 2009 2025 HILLEGOM 2009 2025 KATWIJK 2009 2025 LEIDEN 2009 2025 LEIDERDORP 2009 2025 LISSE 2009 2025 NOORDWIJK 2009 2025 NOORDWIJKERHOUT 2009 2025 OEGSTGEEST 2009 2025 TEYLINGEN 2009 2025
Rolstoel geschikt (aanpasbaar) Overig nultreden
VOORSCHOTEN 2009 2025 ZOETERWOUDE 2009 2025
R I G O
R e s e a r c h
e n
A d v i e s
B V
21
22 VRAAG EN AANBOD
Tabel 5
Tekort en overschot per gemeente 2009 (cijfers) totaal
Aanbod (huidig) Aanpasbaar Aanpasbaar ov erig nultrede ov erig
totaal
totaal
onbekend
geschikt
nultreden
(corporatie) (koopsector) (corporatie)
nultreden
nultreden
(corporatie) geschikt
Nultreden
nultreden
(aanpasbaar) KAAG EN BRAASSEM 278
1.652
1.930
54
248
(koopsector) (corporatie) (koopsector) 473 385 526 633
HILLEGOM
240
1.387
1.627
531
242
2.308
476
2.839
KATWIJK
630
3.680
4.310
522
637
2.986
1.623
1.219
7.109
8.328
811
1.230
6.880
LEIDERDORP
316
1.813
2.129
391
301
LISSE
262
1.511
1.773
111
NOORDWIJK
289
1.696
1.985
NOORDWIJKERHOUT
179
1.039
OEGSTGEEST
282
TEYLINGEN
Overschot/tekort Rolstoel- Ov erig Totaal Nutreden Nultreden
3
23
-794
-771
718
2
533
1.397
1.929
3.508
2.259
86
529
929
1.458
3.260
7.691
4.491
65
823
3.031
3.853
2.437
678
2.828
978
55
375
1.302
1.677
254
2.303
454
2.414
708
1.367
102
1.247
1.349
39
357
586
922
625
1.279
3
106
-187
-81
1.218
86
157
570
270
657
427
21
65
-199
-134
1.578
1.860
216
280
861
620
1.077
901
201
215
-97
119
396
2.282
2.679
94
384
751
645
845
1.029
547
81
-886
-805
VOORSCHOTEN
338
1.852
2.190
117
265
563
521
680
787
70
44
-767
-723
ZOETERWOUDE
90
539
629
31
96
404
146
435
242
1
37
11
48
4.520
26.139
30.659
3.003
4.355
21.122
9.855
24.126
14.210
2.421
2.838
4.838
7.676
LEIDEN
REGIO
Tabel 6
Vraag 2009 RolstoelOv erig
Tekort en overschot per gemeente 2020 (cijfers) Vraag 2020 RolstoelOv erig
totaal
Aanbod (huidig) Aanpasbaar Aanpasbaar ov erig nultrede ov erig
totaal
totaal
onbekend
geschikt
nultreden
(corporatie) (koopsector) (corporatie)
nultreden
nultreden
nultreden
(corporatie) geschikt
(koopsector)
(corporatie)
(koopsector)
Nultreden
(aanpasbaar)
Overschot/tekort Rolstoel- Ov erig Totaal Nutreden Nultreden
KAAG EN BRAASSEM
359
2.029
2.388
54
248
473
385
526
633
3
-57
-1.171
-1.229
HILLEGOM
274
1.553
1.827
531
242
2.308
476
2.839
718
2
499
1.231
1.730
KATWIJK
798
4.500
5.297
522
637
2.986
1.623
3.508
2.259
86
361
109
471
1.441
8.263
9.704
811
1.230
6.880
3.260
7.691
4.491
65
601
1.877
2.478
LEIDERDORP
358
2.013
2.371
391
301
2.437
678
2.828
978
55
333
1.102
1.435
LISSE
317
1.777
2.094
111
254
2.303
454
2.414
708
1.367
48
981
1.028
NOORDWIJK
352
1.971
2.323
39
357
586
922
625
1.279
3
44
-462
-419
NOORDWIJKERHOUT
215
1.204
1.419
86
157
570
270
657
427
21
28
-364
-336
OEGSTGEEST
303
1.697
2.001
216
280
861
620
1.077
901
201
194
-216
-22
TEYLINGEN
482
2.709
3.191
94
384
751
645
845
1.029
547
-4
-1.313
-1.317
VOORSCHOTEN
379
2.065
2.444
117
265
563
521
680
787
70
4
-980
-977
ZOETERWOUDE
113
634
747
31
96
404
146
435
242
1
14
-84
-70
5.391
30.415
35.805
3.003
4.355
21.122
9.855
24.126
14.210
2.421
1.968
563
2.530
LEIDEN
REGIO
VRAAG EN AANBOD
Tabel 7
Tekort en overschot per gemeente 2025 (cijfers) Vraag 2025 RolstoelOv erig
totaal
Aanbod (huidig) Aanpasbaar Aanpasbaar ov erig nultrede ov erig
totaal
totaal
onbekend
geschikt
nultreden
(corporatie) (koopsector) (corporatie)
nultreden
nultreden
nultreden
(corporatie) geschikt
(koopsector)
(corporatie)
(koopsector)
Nultreden
(aanpasbaar)
Overschot/tekort Rolstoel- Ov erig Totaal Nutreden Nultreden
KAAG EN BRAASSEM
407
2.210
2.617
54
248
473
385
526
633
3
-106
-1.352
-1.458
HILLEGOM
303
1.661
1.964
531
242
2.308
476
2.839
718
2
471
1.122
1.593
KATWIJK
917
4.981
5.898
522
637
2.986
1.623
3.508
2.259
86
242
-372
-130
LEIDEN
1.644
9.062
10.706
811
1.230
6.880
3.260
7.691
4.491
65
397
1.078
1.476
LEIDERDORP
401
2.167
2.568
391
301
2.437
678
2.828
978
55
290
948
1.238
LISSE
364
1.956
2.319
111
254
2.303
454
2.414
708
1.367
1
802
803
NOORDWIJK
405
2.173
2.578
39
357
586
922
625
1.279
3
-9
-664
-674
NOORDWIJKERHOUT
242
1.298
1.540
86
157
570
270
657
427
21
2
-458
-456
OEGSTGEEST
343
1.850
2.192
216
280
861
620
1.077
901
201
154
-368
-214
TEYLINGEN
544
2.950
3.494
94
384
751
645
845
1.029
547
-66
-1.554
-1.620
VOORSCHOTEN
425
2.245
2.670
117
265
563
521
680
787
70
-43
-1.160
-1.203
ZOETERWOUDE
129
690
820
31
96
404
146
435
242
1
-2
-140
-142
6.124
33.242
39.366
3.003
4.355
21.122
9.855
24.126
14.210
2.421
1.234
-2.265
-1.030
REGIO
R I G O
R e s e a r c h
e n
A d v i e s
B V
23
24 VRAAG EN AANBOD
Figuur 11
Ontwikkeling van tekort en overschot per gemeente (kaartbeelden)
Overschot en tekort
