- .....
QUADRIFOLIA kwartaalblad
:'
,
---
L
Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afdeling Deventer
----15e Jaargang, Winter 2001.
ill.
1.
I
I
Mededelingen van het bestuur
I I I I
Van de voorzitter Het jaar trekt over Door de wijde hemel gaan Ruisende winden. (Gyödai 1732-1793) Het jaar 2000, dat haast magische jaar, is weer bijna voorbij en 2001 begint al vertrouwd te klinken. Zoals u allemaal weet, bestaat de KNNV in 2001 honderd jaar. Dat moet natuurlijk gevierd worden; landelijk, maar ook als afdeling willen we er iets aan doen. Onze nieuwjaarsbijeenkomst zal om te beginnen een bijzonder tintje hebben, want we gaan een bezoek brengen aan de Sterrenwacht Bussloo, niet om naar de sterren te kijken maar wel om te zien en horen hoe zoiets werkt. Verder zijn er door het jaar heen wat speciale activiteiten bedacht, maar nog niet helemaal uitgewerkt. Daar hoort u te zijner tijd nog van. Dan is er nog iets wat ons als bestuur bezig houdt en dat zijn de excursies. Daar gaat het de laatste tijd niet zo goed mee; het aantal deelnemers is soms wel erg laag. Op zich is het best leuk om met een klein groepje het veld in te gaan, maar voor degene die bereid is gevonden zo' n excursie te leiden kan het wat teleurstellend zijn. Hij of zij doet er meestal nogal wat moeite voor om een interessante wandeling voor te bereiden door bijvoorbeeld eerst de route te verkennen en de goede paden op te zoeken. Wij hebben dan ook besloten om de wintermaanden even over te slaan en pas weer in maart wat te organiseren. Dan gaat het lentegevoel bij iedereen al wat kriebelen hopen we. We zullen proberen om ook eens op zaterdag iets te doen, maar dat ligt voor velen - ook de potentiële leiders - wat moeilijk in verband met boodschappen doen en zo. Verder doen we nog eens een beroep op u om introducés mee te nemen. Veel mensen weten helemaal niet wat KNNV betekent laat staan wat het inhoudt; als men een lezing of excursie bijwoont, verandert dat misschien.
.,'
..
.
..
:"':'-',
......
I I I I I I
I I I I I I
Rest mij nu nog om u allemaal namens het bestuur heel fijne kerstdagen en vooral ook alle goeds in het nieuwe jaar toe te wensen. Babs Heijungs-Hageman
Contributie 200] Zoals in Quadrifolia nr. 1,2000 al was vermeld is op de algemene ledenvergadering van onze afdeling op 21 oktober 1999 besloten de afdrachtverhoging aan de landelijke KNNV (f. 5,voor hoofd.leden en f. 2,50 voor huisgenootleden) die per 1januari 2001 ingevoerd zal worden, in onze afdeling in twee keer door te voeren: dit betekent dat het eerste gedeelte van de contributieverhoging per 1januari 2000 inging en dat per 1januari 2001 de tweede helft van de verhoging aan de orde is. De contributie bedraagt dus per 1januari 2001 voor leden f. 43,- en voor huisgenootleden f. ] 6,- Een acceptgirokaart is bijgesloten. De vrijwillige bijdrage voor Natuur en Milieu Overijssel is slechts f. 2,50. Deze overkoepelende organisatie, waar wij als KNNV afdeling ook bij zijn aangesloten, doet zeer veel goed werk voor natuur en milieu in Overijssel. Uw bijdrage wordt zeer op prijs gesteld. Wilt u uw contributie zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk: op 31 januari 2001 voldoen? VooraanmeJdinQ' excursies Voor alle excursies is vooraanmelding noodzakelijk. Dit kan, uiterlijk 18.00 uur de avond tevoren, geschieden bij Margreet Tegeler, tel. 0570-611503, ofbij Jan Ossebaard, tel. 0570541548. Bericht van de ledenadministratie Adreswijzigingen e.d. aan de afdelingsledenad.ministratie doorgeven: Mieke Geerlink-van der Gang, Klembergerweg 15, 7214 BK Epse, tel. 0575-492183, e-mail geerlinkéàeuronet.nl. Nieuwe leden Wij heten de volgende nieuwe leden van harte welkom: Mevrouw J. Kettenarij, Bensebergerweg 39, 7451 NG Holten. De heer B. van der Meyden, F. van Blankenheimstraat 120, 7415 VZ Deventer. LezingenzaaJ De lezingen vinden plaats in dorpshuis "De Pompe", Kerkstraat 25 te Wilp. De mogelijkheid bestaat om gehaald en gebracht te worden, wanneer u niet over eigen vervoer beschikt. U kunt tot uiterlijk de runsdagavond voorafgaand aan de donderdag waarop de lezing gehouden wordt contact opnemen met degenen die ook de opgave voor de excursies regelen.
2
Cursus hvdrobiologie De leden die zich hebben opgegeven voor de cursus hydrobiologie kunnen de volgende data alvast in hun agenda noteren: 29 maart en 5 april 2001. De cursus wordt gegeven door Koos Anema, bij haar thuis. Verdere details worden aan de deelnemers doorgegeven. Jubilieum 200] Na vijf jaar (!) voorbereiding is het hoofbestuur erin geslaagd KNI\TV-postzegels te laten verschijnen ter gelegenheid van het jubilieurn in 2001. De presentatie van deze postzegels zal plaatsvinden bij de afdeling Amsterdam (de oudste afdeling van de KNNV). Hoe een en ander eruit gaat zien weten we nog niet, maar in hetjanuarinummer van Natura volgt verdere informatie. VooIjwskamp 2001 Van 7 mei tot én met 11 rrei 200 1 houden we weer een voorjaarskamp, deze keer in Het Woold bij Winterswijk. Weverblijven daar in "Het Rookhuus", een fraai verbouwde boerderij .. Er zjn nog enkele plaatsen vrij. Opgaven meeten vóór 7januari 200 1 bij Jan Ossebaard (tel. 0570-541548) binnen zijn. KNJ\TV-website
':;,.
Zoals u wellicht inmiddels weet heeft de ~NV een eigen website: www.knnv.nl, Op deze web site kunt u tal van activiteiten vinden van ~""NV -afdelingen in het hele land, en dus ook van naburige afdelingen. Leden van afdelingen in het gewest Dsselstreek zijn ook van harte welkom bij activiteiten van andere afdelingen in dit gewest (dat zijn de afdelingen Apeldoorn, Deventer, EpelHeerde, Lelystad, Noordwesthoek. Noordwest Veluwe en Zwolle). Deze activiteiten zijn dus op de KNNV-website te vinden. Als u deel wilt nemen aan een van de aangekondigde activiteiten in een andere afdeling, dan is het wel prettig als u zich even meldt bij de in de aankondiging genoemde contactpersoon. A ct jviteiten Van het gewtst IJsselstreek Noteer! u alvast de volgende gegevens over konende activiteiten die georganiseerd worden door het gewest in uw agenda! Op 21 april 2001 wordt er in gewestelijk verband onder leiding van Hans Grotenhuis rond het Naardermeer gewandeld. Nalere informatie volg: in de volgende Qua::lrifolia Op 24,25 en 26 augustus 2001 is er het Internationale Vogelfestival in het Natuurpark Lely stad. De KNNV is aanwezig met een stand en met excursiernogeljkheden. In her laatste kwartaal van 2001 wordt er in samenwerking met de N at uurbesdiermingscommissie en de afdelingen uit het gewest een themadaggehouden in het kader van de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur. Aan de laatste twee activiteiten zullen we in volgende convo ' s aandacht besteden.
3
KNNV-programma
winter 2001 (januari-maart)
Zondçg 7 januari 700 J
Nieuwiaarsbijeenkornst
Sterrenwacht Bussloo
We wilden voor de nieuwjaarsbijeenkomst 2001 eens "wat anders" doen. De keuze viel op een rniddagbijeenkom;t op zondag 7 januari in Volkssterrenwacht Bussloo. Om half twee is de Sterrenwacht voor ons open. Eén van de medewerkers zal ons vertenen over astronomische onderwerpen. Als het mooi weer is kunnen we ook buiten onder deskundige lerling een en ander bekijken. Een "buitengebeuren" over planeten, korreten, meteorieten, poollicht enzovoort. Geen veldbiologie dus, rraar daarom niet minder boeiend! In het kader van de kornerde jubilieurnvieringvan de KNNV worden kosten, inclusief de koffie in de paize, door de afdeling betaald. Aanvang: 13.30 uur in de Volkssterrenwacht Bussloo. (Zie bijgaand kaartje voor de routebeschrijving naar de Sterrenwecht. Parkeren direct bij bet gebouw.)
re
re
o .:: "'
iWHLO
'lWHlO
.•.•..-'".. ;J>
<::»
Bussloselaan 47383 RP Busslee
tel. 057]-262006
Volkssterrenwacht Bussloo
'::LARENBH.I:
"DORST.
4
ZIJl1>HEN
'.:,
C Donderdag] /
"
LaPalma
8 januari 200]
Hans Grotenhuis zal aan de hand van dia's iets vertellen en laten zien van La Palrna. La Palma is één van de Canarische Eilanden. Het is een vulkanisch eiland met zeer oude en piepjonge vulkanen. Het eiland rijst steil op uit zee, de hoogste top is 2426 m. De hoogte in combinatie met de bijzondere klimatologische omstandigheden zorgen voor een boeiende flora met veel endemische soorten. De oude enjonge vulkanische landschappen vormen het decor voor deze flora. Hans Grotenhuis zal aandacht besteden aan de flora en vegetatie in relatie met de vulkanische landschappen en het klimaat. Aanvang: 20.00 uur in het dorpshuis "De Pompe" te Wilp.
9;
Dondcrdag 8 februari 200]
Gallen en Saint-Maurice
/
/.
Bij vrijwel elke excursie komen weze tegen Enkijken we er met belangstelling naar. We hebben het over plantengallen. Op allerlei bomen en planten zijn ze te vinden, maar wat zijn het nu eigenlijk? Het zijn veelvormige huisjes, gemaakt door allerlei insecten, mear ook zwammen doen merk-waardigedingen met planten. Vrij ingewikkeld allemaal, maar na afloop van de zeventig minuten durende diaserie mor de heer T. Remmers, lid van de KNNVafdeling ROOSEndaal,weet u er beslist meer van. Daarra gaan we nog een klein halfuurtje naar Saint-Maurice in Noord-Frankrijk. Bij velen van u is dit kleine dorpje aan de rand van uitgestrekte bossen bekend Rust en stilte in een aantrekkelijk andschap rret een flora die er niet om liegt! Aanvang: 20.00 uur in het dorpshuis "De Pornpe" te Wilp. Donderdag 1 maart )001
lo'-VVv
$ ,Onder en boven de boomgrens
Hoe komt het dat veel planten van het Alpiene hooggebergte ook in de Scandinavische bergen worden gevonden en zelfs op Groenland, Ilslard en Spitsbergen. Waardoor zijn sommige gebieden in de Alpen zo rijk aan kalk en in Scandinaviëjuist niet. Wat heboen de IJstijden aangericht in de Europese flora Hoe handhaven planten zich in de barre omstandigheden van het booggebergte en het boge noorden. En waardoor hebben bloemen in het hooggebergte dikwjls zulke prachtige, felle kleiren. Jan Ossebaard leidt ons aan de ham van zijn dia's door allerlei biotopen onder èn boven de boomgrens. We bezoeken vochtige brongebieden, sneeuwbodems, puin en rotsen op kalk- en op silicaatgesteente, zonnige, hete hellingen en droge dalen in de regenschaduw van de omringende bergmassieven, eik met hun eigen karakteristieke flora En ook bergvlinders worden niet vergeten. Aanvang: 20.00 uur in het dorpshuis "De Pompe" te Wilp. Zondag 18 maart 2001
Vroege voorjaarsexcursie
We gaan dit voorjaar kijken naar de Stinzenflora bij kasteel Middachten, vlakbij De Steeg. Bij het huis kunnen we de Voorjaarshelmbloern, Gevlek-te Aronskelk, Italiaanse Aronskelk en Knikkende vogelmelk verwachten, afhankelijk van hoe vroeg het voorjaar is begonnen.
5
",::.0,
','
.
Onder leiding van Herman en Klaske ten Grotenhuis wandelen we door de Middachter bossen en wellicht nog een stukje over de Middachter heide, maar daarvan moeten we ons niet te veel voorstellen. Het Faisantenbosch en het Kooibosch liggen op de grens van de stuwwal (Veluwe) en de rivierkleigronden. We hebben uitzicht over de IJssel en kijken naar de Zuid- Veluwerand. Ook komen we wellicht wat vroege vogels tegen. We verzamelen voor station Dieren om 10.00 uur. Vandaar gaan we per auto naar de parkeerplek. De wandeling zal tot ongeveer 13.00 uur duren. Vooreanmeldingnoodzakeljk. Donderd~ 22 mmr! 2001
Diersporen
"Een passie voor diersporen". Zo luidt de kop van een atikel in het tijdschrift "Natuurbehoud" van de Vereniging Natuurmonumenten van november 2000 en: "Niet elke braakbal is een uilenbal" staat boven het artikel "Retourtje voor de resten" in "Vogels" van Vogebeschenningvan novermer/december 2000. Beide artikelen gaan over allerlei diersporen die we in het veld tegen kunnen korren. Afgekbven nootjes, braakballen, pootafdrukken en . nog veel meer. Mevrouw Annemarie van Diepenbeek vertelt erover aan de hand van (heel mooie) dia's. Wie bovengenoemde artikelen heeft gelezen zal haa lezing zeker willen bijwonen om meer te horen (en te zien) van dit interessante onderwerp. ':'~ Aanvang: 20.00 uur in het dorpshuis "De Pornpe" te Wilp.
Natuurverschijnselen
Vogels kijken op Öland Als je in september/oktober naar Zweden gaat om vogels te kijken is het reisdoel meestal Falsterbo. Minder bekend, maar even aantrekkelijk om vogels te kijken, is Öland, Öland is een eiland in de Oostzee voor de kust van Zuid-Zweden, slechts vijf uur verder dan Falsterbo. Het is met een brug verbonden met het vaste land Je kunt er dus gemakkelijk komen; als je doorrijdt in één dag vanuit Deventer. Het meest spectaculair, vooral in september, is het grote aantal kraanvogels op het eiland Op weg van hun broedgebieden in Noord-Scandinavië naar hun overwinteringsgebieden in Zuid-Spanje en Noord-Afrika verblijven zij een aantal weken op Öland. Overdag kun je ze in groepen op de akkers zien fourageren of in formatie zien (en ook horen) overvliegen. De oogst is weliswaar van het land, maar er is genoeg blijven liggen voor de kraanvogels. Vrijwel alle vogels zoeken 's nachts een veilige slaapplek, liefst in een moeras of ondiep water. Daar zijn ze veilig voor predatoren. De grote, open akkergebieden waar de kraanvogels fourageren liggen op het zuidelijk deel van het eiland Daar is slechts één veilige slaapplek aanwezig: een moeras midden op een open en spaarzaam begroeide vlakte: de alvar. Tegen de avondschemering komen binnen een uur tijd alle kraanvogels in dit betrekkelijk kleine moerasgebied samen om de nacht door te brengen. De eersten komen als het nog licht is en de laatsten komen pas als het al bijna donker is. Overal hoor je hun karakteristieke roep waarmee zij contact met elkaar houden. Het lijkt wel of ze elkaar "binnenloodsen" op de
6
:
:
slaapplek. Als je je daar net voor de schemering verdekt opstelt, kun je dat allemaal van dichtbij meemaken. Dat is een geweldige belevenis: temidden van de kraanvogels de duisternis afwachten op de immense, lege vlakte van de alvar. Het theater van de natuur is ongeëvenaard ! Öland is 140 km lang en op het breedste deel slechts 45 km breed. Het eiland is heel afwisselend. Het meest bijzonder is de alvar; zoals gezegd, een open vlakte met spaarzame, lage begroeiïng en hier en daar kale kalkbodem. Verder vinden we er loof- en naaldbossen, cultuurland (zowel akkers als weilanden) en een rijke cultuurhistorie die nauw met het landschap is verweven. De kust heeft, zowel aan de west- als oostzijde, talloze ondiepe baaien. Behalve de kraanvogels is er voor de vogelaar meer te beleven. De grote afwisseling in landschappen en de ondiepe kustzone met de inhammen zorgen voor een grote verscheidenheid aan vogels. Naast de bosvogels zijn er de soorten van het open veld, de soorten die meer aan het cultuurland zijn gebonden en in de trektijd bevolken grote groepen zangvogels de struwelen langs de bosranden. Zo'n rijk gedekte dis aan zangvogels trekt natuurlijk ook roofvogels. De sperwers zijn talrijk, zij jagen langs de bos- en struwelenranden. Met een beetje geluk kun je ook een smelleken of een slechtvalk zien. In september komen in geringe aantallen zeearend en visarend door. De kust en de ondiepe baaien zijn het domein van vele soorten eenden en steltlopers. Öland telt veel natuurreservaten, soms van een behoorlijke omvang, maar soms slechts enkele hectares groot. Ze zijn vrij toegankelijk en goed te vinden - /Z~'\~ door een uitstekende bewegwijzering vanaf de doorgaande wegen. De voorzieningen \ \. zijn goed: infopanelen, veel uitgezette wandelroutes en voor de vogelaar zijn er talloze \\ (overdekte) observatietorens en kijkschermen. Ook de goede waamemingspunten buiten de reservaten, vooral aan de k-ust,zijn toegankelijk en meestal goed bereikbaar. Onwillekeurig dringt zich een vergelijking op met Falsterbo. Voor wat betreft de massaliteit van de trek bij gunstig weer, spant Falsterbo onbetwist de kroon. Op Öland komen ook veel vogels langs, maar meer verspreid en minder gestuwd. Het aantal waar te nemen soorten doet niet veel onder voor Falsterbo, incIusief"leuke" soorten. In Falsterbo speelt alles zich af in een heel klein gebied: op slechts twee locaties. Bij slecht trekweer is er niet zoveel te beleven. Het grote voordeel van Öland is, dat er zoveel afwisseling is; bij ieder weertype is er wel een gebied te vinden dat dan een bezoek waard is. Je kunt er alle dagen een ander gebied bezoeken als je dat wilt. Bovendien kan ook de minder fanatieke vogelaar die niet iedere dag achter de telescoop wil staan, op Öland goed uit de voeten. Als je in flora en vegetatie bent geïnteresseerd, kun je je hart ook ophalen op Öland, maar dan moetje er begin juni zijn. Voor tips en meer informatie kunt u terecht bij ondergetekende. Hans Grotenhuis, tel 0570 - 656339
I I I I I I I I
7
I I
