Drícmaandelijks tijdschrift Vetnntwmrdelijkc uitgever : R. LIEVENS Tcrlkht 24 3451 Kcrksken
l
Redactie : Diepcweg IS, W50 Haaltcrt K#rtow v r n ! á g ~ : + m dMl a , Wtat
.*.:"t$-' .-s$
L.:, ,' .
-4 .7 .::$?J .. .,
-.' j. Cr,.
?:&q
L
,.
Z'
Denderhiutem
Haaltert
Kerksken
kldgigem
B19 DE INSTORTING VAN DE KERK VAN KE2KSKEN 1ii.j
kiiriiien 31 s !í~einl:r in^ n i i l t v ~ . ) o r bi.1 g,.ìnn aiin d,'
dr. ~ c r kvaii Kerk;.keii
(;eliikliig v i e l
t.11
e;-
liet::
jeei!'
i-,iniy i l i ~o p /'j ;i{,
t-
iI
i !.
t get:off<,ii.
s ! ; i c . \ i t o i i - c r s ei1 h ! c t . [
,ii
ies I ~ e p e r k i -tc)t m a t e r i i : ; . -
sc.hcidc. Ovr3r e e n p a a r j a a r ,
i:i
1992, zei! !iet ic'~rkgeboiiw, z o a l s w i j l i e t :o:
tic i r i s t o r t i : i ~ j k e n d e n , hnridercl jcinr
:)!i<:
,J?:!'
i-
g e w e e s t zi,ji:.
I n d e r d a a d w e r d o p 7 s e p t e m b e r 1892 e e n a a n v a n g gemaakc met i n g r i j p e n h e v e r b o u w i n g s w e r k e n aari d e o ~ d tk e r k , d i e v e e l
t e klc'i~i gewnrsen w;is
0~11
p l a a t s t e b i e d e n anri h e t g r c l e i e n d e ;icint,il 5:elnvi:;cn. S l e c h t s e e n k l e i n g e d e e l t e van d e oude b i d p l a a t s b l e e f bewaard. l i e r k e n n e n i s d e z u i d e l i j k e b u i tenniuiir e n d e k l e i n e k r ~ i i s b e i i kmet ilitgevoerd
i11
Rest t e poortje
z~ndsteeri~~i~ w te sr ke .l
ilok d e o ~ i d e r b o u w v a n d e t o r e n was b e w a a r d g e b l e v e r i w a a r i n d e a a n z e t var1 d e , c a l ~ n g a t e n ,o m l i j s t met w i t t e z a n d s t e e n , d u i d e l i j k z i c l i t b a a r w a s . Deze t o r e n r u s t t e «p v i e r p i j l e r s i n z a n d s t e e n waarvan de twee v o o r s t e g e d e e l t e -
l i j k i n g e m e t s e l d waren i n d e muren, d i e d e bogen van d e nieuwe k r u i s b e u k e n steunden. R i j h e t wegnemen v a n h e t p l ~ e i s t e r w e r k v a n d e z e p i j l ~ e r s , a l s o o k v a n d e z e van h e t k e r k s c h i p ,
i n d e l o o p van v e r l e d e n j a a r ,
verboiiwi~igenz i j ondergaan hadden.
werd d u i d e l i j k h o e v e e l
Met was oi>k g o e d t e nierkeri d a t d e
t w e e l a a t s t e k o l o ~ n m e nw a r e n b i j g e v o e g d e n d a t l i e t k e r k s c h i p s l e c h t s r e i k t e t o t a a n d e v o o r l a a t s t e kolommen d i e i n e e n h a l v e c i r k e l u i t g e v o e r d w a r e n e n t e g e n de buitenmuur aanleunden. T o t o p h e d e n k o n d e n w i j g e e n p l . a ~ i n e n t e r u g v i i l d e n v a n d e v e r b o u w i n g v a n 1892. Z i j a l l e e : ] z o u d e n o n s e e n b e e l d k u n n e n g e v e n vnii d e o u d e k e r k . K u k u n n e n w i j s l e c h t s v o o r t g a a n op summiere s c h r i f t e l i j k e g e t u i g e n i s s e n van p a s t o o r Van H o e y m i s s e n ei1 z i j n o p v o l g e r P a u w e l s . Deze l a a t s t e o m s c h r i j f t a l s v o l g t
d e v e r b o u w i n g v a n 1892-1893
: Koor e n z i j k a p e l l e n w o r d e n n i e u w o p g e t r o k k e n ,
h e t a c h t e r s t e g e d e e l t e wordt u i t g e l e n g d ,
de d'lken w o r d e n g e w i j z i g d e n e r
w o r d t e e n t o r e n t j e t o e g e v c e g d d a t t o e g a n g g e e f t t o t d e h o o f d t o r e n . 1)e h o o f d t o r e n w o r d t v e r h o o g d e n d e v e n s t e r s v a n h e t s c h i p k r i j g e n hun h u i d i g e vorm e n e r w o r d t e e n n i e u w e d o o p k a p e l b i j g e v o e g d . kerk : d.w.z.
e r wordt een kruisbeuk
De k e r k w o r d t e e n k r u i s -
a~jrit o e g e v o e g d .
E6n j a a r n a d e a a n v a n g v a n d e v e r b o u w i n g s w e r k e r i w a r e n d e z e v o l t o o i d . De w i n t e r w a s u i t z o n d e r l i j k z a c h t , z o d a t kon d o o r g e w e r k t w o r d e n . 1)e b o u w m e e s t e r , J u l i u s G o e t h a l s en d e a a n n e m e r A d o l f H e r r e m a n s , w a r e n b e i d e n u i t A a l s t . De w e r k l i e d e n g e d r o e g e n z i c h " d e f t i g 1 ' en d e p a s t o o r z i e t i n d i t a l l e s d e tussenkomst van de Goddelijke Voorzienigheid d a a r a l l e s zo v l o t v e r l o o p t . I n d e l o o p d e r eeuwen i s e r d i k w i j l s a ~ l nd e o u d e k e r k v e r b o u w d e n h e e f t h e t gebouw d o o r o o r l o g s g e w e l d v e e l t e l i j d e n g e h a d . Zo w e t e n we met z e k e r h e i d d a t H o l l a n d s e t r o e p e n d e k e r k i n 1580 i n b r a n d s t a k e n . T i j d e n s d e g o d s d i e n s t o o r l o g e n o p h e t e i n d e v a n d e 1 6 e en b e g i n 1 7 e eeuw w e r d d o o r k r i j g s l i e d e n v e e l s c h ~ d et o e g e b r a c h t e n i n 1677 werd n o g é é n v a n d e z i j a l t a r e n o n t w i j d door H o l l a n d s e s o l d a t e n op zoek n a a r s c h a t t e n . D i c h t e r b i j o n s g e t u i g t p a s t o o r Van Hcie>missen d a t , b i j zijn a a n k o m s t i n 1 8 3 2 , d e k e r k i n e e n s l e c h t e s t a a t w a s . De g e l o v i g e n m o e s t e n l o e k e n om " u i t d e d r u p " t e z i j n omdat h e t l d n g s a l l e k a n t e n d o o r h e t d a k r e g e n d e . De r u i t e n waren v e e l a l s t u k of g r o e n b e s l a g e n . Rond 1 8 6 2 d a c h t men a a n d e bouw v a n e e n n i e u w e k e r k . v e r s c h i l l e n d e p l a n n e n gemaakt
: ;én
Er w e r d e n z e l f s 2
door a r c h i t e c t de Noyette, ontwerper
v a n d e k e r k v a n H a a l t e r t , e n é é n d o o r a r c h i t e c t I)e P e r r e - P l o n t i g n y , d i e d e k e r k v a n H e l d e r g e m o n t w i e r p . B e i d e a r c h i t e c t e n w a r e n u i t Gent e n hun p l a n n e n z i j n bewaard g e b l e v e n . U i t e i n d e l i j k werd l i e t d e v e r g r o t i n g v a n 1892 w a a r b i j g e d e e l t e n v a n h e t o u d e gebouw b e w a a r d b l e v e n e n g e ï n t e g r e e r d w e r d e n De b o u w m e e s t e r G o e t h a l s h e e f t t v p i s c h - n e o g o t h i s c h e
i11
liet nieuwe g e h e e l .
k e r k e n gebouwd, e e n
s t i j l d i e t o e n " i n " was e n d i e h i j o o k t o e g e p a s t h e e f t v o o r o n z e k e r k . J a r e n l a n g h e e f t men d e z e s t i j l g e n e g e e r d , t h a n s w o r d t h i j w e e r n a a r w a a r d e g e s c h a t . Van d e hand v a n G o e t h a l s z i j n ook d e gehouwen v a n d e A a l s t e r s h o s p i t a a l - t h a n s o n t r u i m d . H i j was i~nrriers b o u w m e e s t e r v a n d e s t a d A a l s t .
I n Kerksken was h i j e r i n geslaagd met weinig middelen toch een harmonisch geheel t e scheppen. We kunnen met onze p a s t o o r g e t u i g e n d a t de k e r k mooi was o m n a a r t e k i j k e n . Laten we met hem ook hopen d a t b i j de h e r s t e l l i n g h e t k a r a k t e r van h e t gebouw z o v e e l mogelijk bewaard mag b l i j v e n . Een v o l l e d i g nieuwe k e r k zou ons dorpsbeeld o n h e r r o e p e l i j k schaden - Kerksken zou Kerksken n i e t meer z i j n . P a u l TEMMERMAN.,
A
Gr
?e:;sc:ciii,r was ter: i i g i i u r t l i t :<:e:-
- .
in-litiii
,e,-
was in het
1..
1~;i.j\ \ e r - c : ;:ebiiren in (Iudenn-r
toi:iiis,
koopman, was afk;:rnstik: van St. -Cornelius Horebeke eii z <j11
imnec!e:-
,!:~si'l~~i:ì beerens stamde uit Parike. :ia
de lagere school volgde De Pessemier de humaniora in het College Nctre
Damme in Oudenaarde.
Mij vinden zijn naam terug in de palmaressen vanaf het scliooljaar 1844-1645. liij Nas een knappe leerling. Elk jaar werd hij meermaals vermeld in het "?rogram,e des prix, distributs aus blPvesW. In 1848 ontving hij ondermeer een "prix d'excellence" en een eervolle vermelding in 1 1 vakken (l). Na zijn priesterstudies werd hij achtereenvolgens Surveillant in het St.-Catharinakollege te Geraardsbergen, in 1858 onderpastoor te Steendorp, in 1861 onderpastoor te Moerzeke, in 1868 onderpastoor te Zomergem en in 1879 onderpastoor in De Klinge. Het resterende gedeelte van zijn ambt vertoefde hij te Haaltert als pastoor. Aangesteld op 8 november 1882 d0or.E.H. Bracq, Bisschop van Gent, volgde zijn aanstelling door E.H. De Blieck, Pastoor-Deken van Aalst op 19 november. De inhaling moet spektakulair geweest zijn, althans volgens de verslaggever van "De Zondagskrant". (2) Hierna het proza. "Haaltert, manhaftig Haaltert ! Wij moeten u geluk wenschen en u bedanken ! Indien uw gebuur-parochie Kerkxken en hogerop St.Lievens-Essche, zich dees jaar voor Hemel en aarde verdienstelijk hebben gemaakt, met de Gulden Jubeliefeest van hunnen ouden en teergeliefden Herder zoo glansrijk te vieren, gij, o Haaltert hebt zondag aan Aalst een troostend en verheffend schouwspel gegeven.
---------------(l) Archief van het 0.L.Vrouwecollege Oudenaarde (2) De Zondagskrant - 26 nov. 1882 - P. Daensarchief Aalst.
" T e r w i , j ? d e V r i j r n e t s e r s e11 V r i j d e n k e r s , g e l i o l . p e ~ i d o o r v e r l ~ l i n d d ee n a f v a l l i g e C h r i s t e n e n , t e r w i j l z i j hi>011 e n ~rii;icid, v e r a c f i t i r i g e n 1 ~ : ; s t e r werpen op ' t G e e s t e l i j k k l e e d e n a 1 d i e h e t w e e r d i g l i j k d r a g e n , t e r w i j l z ij l i e t h r o o d g i l l e n nemen u i t d e n nionci uwer P r i e s t e r s ,
oindat d e z e , a l s
w a r e H e r d e r s , a l s e c h t e V r i e n d e n , d e k i n d e r e n u i ~ td ' f i a n d e n d e r g o d d e l a o s iieid rukken e n bet-io~iden,t e r w i j l t e g e n
't
Kathol i e k Brlgeriland een ware
K e r k v e r v o l g i n g wordt i n g e r i c h t , wat hebben w i j zondag i n A a l s t g c z i e n , vanwege d e b e v o l k i i i ~ : v a n H a a l t e r t
: ' t i s t e z e g g e n : v a n wege e e n
d e e l d e r bevc:!ki~ig v a n den I ~ e i r i i d d e l d e n s t a n d , maar a l d ' a n d e r , v r o u w v o l k eii rnansvn l k , k i n d e r s cri g r i ~ ,sjn a r d s s t o n d e n rif
t e w;ictitcn
't
Haal t e r t h u n n e n P a s t o o r
eii z i , j n hen1 g e v o l g d t o t i n d e p r a c l i t i g e k e r k , om a l d a a r
z i j n e n e e d vnri g r t r i i u w h e i d aai1 d e K e r k b i j t e wonen en {net h e n e n viror hem hun e e r s t e g e h e d t e s t o r t e n . ' t Was r o n d h a l f
t w e e d a t de s t r a t e n v a n A a l s t i n g e n o m e n w e r d e n d o o r e e n
s t o e t v a n r i i i t e r s e n r i j t u i g e n , g e l i j k men e r nog n o o i t i n A a l s t e e n d u s d a n i g e l i e e f t g e z i e n . Wel~ke d e f t i g e e n u i t g e l e z e n e s t o e t
! B a r o n L'an
Iiiirribeeck, lcomt d i t z i e n , e n g e e f t uw v a a n a f , w a n t nimmer « f n o o i t , a l l e e l d c g i j h i i r ~ d e r d j ~ ~ r e i iz,u l ~ tg i j V l a a n d e r e n t e n o n d e r e n k r i ; j g e r i .
Z i ~ e te e n s d i e nienigte f l i n k e r u i t e r s , d i e g r o o t e v l a g , o p g e r o l d , maar d i e za1 zwieren en zwaaien, zoodra den Herder den grond H a a l t e r t b e t r e e d t , z i e t , die ontelbare rijtuigen ! Hoe k a n eeii P : i r o c h i e
dcit a l l e s t e znnieri b r e n g e n ! Naai-, a l d e p e e r d e n e n
r i j t u i g e n v a n f l a ~ i l t e r tz i j n d a a r , om d e n H e r d e r t e v e r w i l l e k o m e n , i n t e I i a l e n en l i a a r z i j n e P a r o c t i i e t e v o e r e n ; z i e t daal- op ' t e i n d e i r i d e r i j t u i g e n g e z e t e n , a l d i e a c l i t h a r e P e r s o n e n , d i e i n hun Gemeente e e n ambt b e k l e e d e n , 1,eden v a n d e n i\rnienra:id,
van den K e r k r a a d , l e d e n van den Gemeenteraad
d i e n s t d o e n d e 15iirgemeester '1. v a n i ~ n sArrondissement Fl.
! de
Roelciridts, d e j e u g d d i e g e Reliresentarit
de S a d e l e e r , e n dan een r i j t u i g ' t p r c i c h t i g s t e
v a n a l l e n , o m r i n g d ei1 g e v o l g d v a n e e n e e r c w a c h t niet b a n d e l i e r e n e n a r m b a n d e n i n g e r L en w i t , d e P a u s e l i j k e k l e u r e n - w a n t ' t g e l d t h i e r e e n K a t h o l i e k f - e e s t .
l l » o r g e l o o f e n V ; i d e r l a i i d ! d i t was t e n a l l e n t i j d e d e l e r i s d e r B e l ~ g e n ! En om e e n ged:iclit t e g e v e n vcin d e n s t o e t , z u l l e n w i j z e g g e n dat- g ' h e e l d e l e n g t e viir: dc. P o l l t s t r a a t o r i t o e r e i k e n d w c i s ,
om d i e f l i n k e r - u i t e r s b e n d e e n
d i e 6 0 r i j t u i g e n t e b e v a t t e n . Ka e e n e w i j l i n d e s t a d v e r b l e v e n t e z i j n i s de s t o e t v o o r t g e t r o k k e n de K e r k s t r a n t e n de ?larkt op e n n a d a t i n h e t p r a c h t r i j t u i g d e %EB Ileken h a d p l a a t s g e n o n e n met clen E R De P e s s e m i e r , P a s t o o r v a n I h a l t e r t , z i j n e t w e ? g e t i . i i g e n d e EI1 I)e P e c s e m i e r , P a s t o o r v a n S t e e n h u i z e e n d e EH S i m o e n s , o n d e r p a s t o o r v a n A a l s t , d a n b e g o n d e t r i o m f a n t e l i j k e 011toc1it riaai- H a a l t e r t .
Op ' t g r o n d g e b i e d d e r Gemeente werd d e nieuwe H e r d e r h a r t e l i j k e n e e r b i e d i g v e r w i l l e k o m d , a a n h e t Dorp v e r w a c h t t e hem e e n u i t g e l e z e n e g r o e p v a n maagdekens, om hem k e r k w a a r t s op t e l e i d e n , a l w a a r t e midden v a n e e n e o n t e l b a r e m e n i g t e d e K e r k e l i j k e c e r e m o n i e d e r i n s t a l l a t i e p l a a t s g r e e p . De f e e s t e l i j k h e i d werd t e midden d e r a l g e m e e n e e n o n g e s t o o r d e E e n d r a c h t g e s l o t e n i n d e P a s t o r i j waar d e v e r s c h i l l e n d e Overheden d e r P a r o c h i e , i n naam v a n a l l e H a a l t e n a a r s , d o o r hunnen Eerweerden H e r d e r o n t v a n g e n werden. H a a l t e r t h e e f t z i j n G e e s t e l i j k Opperhoofd i n g e h a a l d , g e l i j k h e t t e v e r w a c h t e n was.
't Haaltert
z a l d e P r i e s t e r l i j k e Zending e e r b i e d i g e h u l p e n v a s t e g e n e g e n h e i d o n t m o e t e n . God g e v e d a n EH P e s s e m i e r ' e e n l a n g en g e l u k k i g P a s t o o r s c h a p t o t v r e d e e n w e l v a a r t van g ' h e e l H a a l t e r t , want d e G e e s t e l i j k e n komen n i e t om t e v e r d e e l e n , maar om t e v e r e e n i g e n , n i e t om t e k w e t s e n , maar om t e g e n e z e n e n i n d i e n z i j waakzaam z i j n om d e wolven v a n d e n s c h a a p s t a l t e v e r d r i j v e n , u i t p l i c h t v a n hun ambt e n oog u i t p r i e s t e r l i j k e gewoonte, z e v e r s t o o t e n d ' a f g e d w a a l d e n n i e t , d i e r e c h t z i n n i g l i j k t e r u g k e e r e n e n l e e d hebben d a t z i j v r o e g e r den s c h o o t hunner Moeder d e H. Kerk h i e l p e n v e r s c h e u r e n . Nogmaals p r o f i c i a t a a n den H e r d e r e n a a n d e P a r o c h i e . " De P e s s e m i e r kwam t e r e c h t op e e n gemeente waar e e n l i b e r a a l b e s t u u r a a n d e macht was. N e r g e n s kunnen w i j o n t d e k k e n d a t e r e n i g e o n e n i g h e i d zou g e w e e s t z i j n t u s s e n d e P a s t o o r e n d e B u r g e m e e s t e r Van M e l d e r t . I n 1908 t o e n d e K a t h o l i e k e p a r t i j d e v o l s t r e k t e m e e r d e r h e i d b e h a a l d e n b i j d e gemeenter a a d s v e r k i e z i n g n o t e e r t d e p a s t o o r z o n d e r kommentaar : I n d e l a a t s t e Gemeente-kiezing h e e f t h e t K a t h o l i e k b e s t u u r z i c h gans v r i j gevochten.
(3)
De H a a l t e r t s e d i c h t e r , V i c t o r i n u s Van d e Weghe ( 4 ) , e e n v r i e n d v a n d e B u r g e m e e s t e r , g a f o n d e r vorm v a n e e n g e d i c h t goede r a a d mee v o o r d e nieuwe pastoor.
----------(3) Liber Memoriales-Parochiaal a r c h i e f ( 4 ) V i c t o r i n u s Van d e Weghe, H a a l t e r t 9 / 1 / 1 8 3 4 - Laken 1 1 / 4 / 1 8 9 0 Meer o v e r d e z e d i c h t e r i n "De z a l i g e s t o n d e n v a n e e n soms v e r l o r e n u u r " L. Meganck - U i t g a v e Heemkring H a a l t e r t 1984.
H i j d e iiili,ilirig v a n oiizeii P a s t o o r .
1 : e r w a a r d t ~ iiiciii,
ooi-
't
iieedrig d o r p gekozen
' f o t g i r l s d e r k u d c l ( ~ , d i e g i j , niet woord e n d a a d ?loet l e i d e n diior d e w e i , v i e r g r o n d , b i j r o z e n groeien J a;it ;
liri \,c-iedz:iaiii g r c i s o o k ,;i i . t k r i i i d
Oi door lict v e l d ,
~ c i ; i rv
e e l s t a a t a f t e wieden
Voor d e :irnit. s c t i a l ~ e r i u tliniis t o e v e r t r i ) i i w d ; i:erw,iardc !li
niiiii
, u nioe t i k "wt~llíoni" b i r d e i i
' s (lei-p,jes ii;i:ini,
<[;!t
op uw w i j s t i e i d hoiiwt
;
\
niedc
c-iii-;
H i e r en \ . e r c l e r Kust e n \ , r e d e ! . I a r u s t ei1 vree,, w i j tiehheii d i e z o o iioilig
.'\ls ' t k c i r i g 11roi)ti t l ~ i t c ~ i i s d e
laiidboi.iitl scilierikt ;
i ì ~ i i i t w r o k eii n i j d , clat I i e l ~ s c h e k o p p e l , 11ood z i c l ~ Wel e e n s 1:ic.r i i a n , cii d e E e n d i - a c l i t w e r d g e k r e n k t l r e r d r i j i d;?t s p o o k e n t r : i c l i t
iii
;
a l l e r iiarteii
t i e t zaLicl d e r broedci-iiiiii t e s t r u o i e i i , daii Zal
i e d e r w e e r v e r g e t e n lioon e n s m J r t c i i ,
l.:eii jiliciit.11 b l i j
1-ii
: " z i e wat lier P a s t o r kan
!"
de s t e r d e r
I
lijer t e r stede. \'ei-di-a:igz.~;iiiilieid,
(i
w;i;ircle rniiii, i s z e k e i -
l)e g r c i i i t s t t l deiigd d i e g i j l i i e r p l e g e i i moet 1iidit3ii ::ij % e ; ~ i!lk t
LI
;i;iiihieclt s l e c l i t s
111s
;
w~iiii-lit'idss~,reeker,
vii:i oiis : " i i ~ i t i s l i e e r p a s t o r g o e d ,
11i.j
, { i i e ' t v t ~ r d o ~ ~ l csc!i;l:11) le (11s r a d e r
I:ii
\.oL)I-
(Seii l i j cler ; i 1 s w e l d o e n e r s t ; i , i t
l l i j , d i e voor
,
' t g;iiiscIie d o r p a l s v ~ i t l e i -
Ue ~tri.c~iidt.iiIic.c.1t d i e ' t g r i l l i g i?oc>dlcit s l i i n t . (;i.j l ~ r e r i ~ cl ~ , t'rder %I>C>
o n s mede
l l i e r e11 ~ u ~ i ~ r c l e : Rust
cri
vredt'
!
Zeg n i e t d e n b o e r I);i: f!
: d a t w e e t l u s t i? een zonde
;
v r i j F i r i d s z i r i d e n tieniel kiiii n i i s l i a g e n
l e e r liem n i e t d a t h i j v o o r z i e k t e o f wonde
Bi-j 1 1 e d e v ; i n r t g e n e z i n g m o e t gatin v r i i g e n ;
O s p r e e k tien n i e t v a n 1,oiirdes o f S a l e t t e ; 'let
z i i l k e s p r o o k j e s komt g i j w i s t e l . i : i t
I ' e r b i e d hem n i e t d i t b o e k ( > f d e e s g ~ i z e t t e lici,iriri z i . j ; i p l i c h t , \;,int
z i j n r e c h t t e lezeii s t n n t
liit~rmede
H i e r e n vercler Brrngt g i j , herder K u s t ~ i o c t iv r e d e ! i.:r z i j n
ir-i
' t d o r p z o o nieriig sc1in;imlc l i e d e n
Eie t e beklagen z i j n , wier b i t t e r l a t ?!en soms l i i e t k e n t .
Hiiri
IiiiLyie b i e d e i i
I r i t i e t g e h e i i n i s d u b b e l w;!cird viicir God
!
Eli v r o e g men u : " v o o r mi-jrie z i e L e 1 ; i ; i f n i s B e s t e l i n honderd m i s s e n n a m i j n dood" i n uwe p l a a t s ,
zou i k , wat e e l e n b r a a f
Hem r a d e n
: ";;eef
Gcliiedheil
, lierder,
is,
d e n cirme l i e v e r b r o o d " .
Voor d a t woord ; Nooit h i e r werd e r z o o ' n gehoord
!
Ons d o r p b e z i t e e n s c t i o c ~ l n a a s t uwen t e m p e l ; G e b ~ ~ u w ew naar e e n i e d e r f i e r o p is ; Van ' t E v a n g e l i e l e g o p d e e s d e n s t e m p e l ; I)e k e n n i s z o e k t o n s k r o o s t i n g e e n , - g e w i s Gesteund op waarheid en d i e r z u i v r e gronden Met a l h e t s c h o o n e n g o e d v a n ' t e e u w i g r e c h t ; Dus ' t w o o r d v a n God z u l ~ t g i j i n d e e s v e r k o n d e n , I n ' t a n d r e l e e r t men b u r g e r z i j n Zoo, n i e t v e r d e r Dan uw k e r k , Gaan, h e e r h e r d e r , Uwe w e r k e n !
-
geen knecht
!
Naast d e z o r g v o o r h e t g e e s t e l i j k w e l z i j n van z i j n kudde w e r k t e d e p a s t o o r ook a a n b e l a n g r i j k e r e a l i s a t i e s n l . :
G e s t i c h t v o o r armen e n
w e z e n . Ile e e r s t e s t e e n w e r d g e l e g d i n h e t n a j a a r 1 8 8 9 . Negen z u s t e r s zorgden e r voor ruim 80 personen. I n s e p t e m b e r 1 8 9 3 s t i c h t t e h i j d e " O n d e r l i n g e n B i j s t a n d " met 90 w e r k e n d e l e d e n en 8 1 e r e l e d e n ! De p a r o c h i e b r e i d d c v o o r t d u r e n d u i t e n De P e s s e m i e r k r e e g z i j n 2" Onderpastoor. H i j z o r g d e e v e n e e n s v o o r twee woningen v o o r z i j n k a p e l a n e n . Op d e B r u u l s t i m u l e e r d e h i j d e bouw v a n d e m o o i e S t . - J o z e f k a p e l
en h i j
b e w e r k s t e l l i g d e de r e s t a u r a t i e van d e k e r k h o f k a p e l i n 1903. Om d e v e r r e v e r p l a a t s i r i g v a n d e k l e i n t j e s u i t d e E e k e n t t e v e r m i j d e n
kwam i n 1 9 0 4 d e E k e n t s c h o o l . Het 5 0 - j a r i g
p r i e s t e r s c h a p , w a a r o n d e r 25 j a a r a p o s t o l a a t i n H a a l t e r t , was
v o l d o e n d e v o o r d e H a a l t e r t s e g e m e e n s c h a p om e e n J u b e l f e e s t t e o r g a n i s e r e n i n 1907. Het d o r p
was i n f e e s t ! De h u i z e n w a r e n b e v l a g d e n
i11
h e t dorpscentrum
h i n g e n honderden u i t papiergemaakte r o z e n en g u i r l a n d e s . T a l r i j k e j a a r s c h r i f t e n s i e r d e n de huizen. De H e r d e r kon z i c h v e r m a k e n met t i p i s c h e s p r e u k e n z o a l s :
.Ja, n u z i n g t R o t v i n k w e e r h e l d e r , nu l u i d t B o t v i n k w a t f e l d e r , b i j z i j n o p p e r p r i e s t e r s f e e s t g e t i j - Farn. M a t t h i j s . Leve l a n g d e welbewaarde j u b e l a a r , v i j f e n t w i n t i g j a a r H e r d e r van ' t s c h o o n H a a l t e r t - Fam. B a e t e n Remi.
Mocht N e l e n s w i n k e l v e l e j a r e n t i j d h i e r n a v o o r z i j n e n j u b e l a a r f i j n e stukken leveren
-
Fam R o e l a n d t .
M i j n p e n c e e l k l e u r t v o o r uw j u b e l f e e s t ,
lieve ieverige jubilaris,
dit
j a a r s c h r i f t - Fam Ed. De M e y e r . Y e e s t e r s en l e e r l i n g e n a l l e n wenschen U , g e l u k , ware v r e e
-
p r i e s t e r s i n d s 50 j a a r , waar
de jongerisschool
De oud g e w o r d e n p a s t o o r l a a t h e t m e e s t e p a r o c h i e w e r k n u o v e r a a n 7 i j n twee o n d e r p a s t o o r s .
Z i j n g e s c h r i f t w o r d t m i n d e r v a s t e n e r komen s t e e d s
minder n o t e r i n g e n i n h e t dagboek.
De g e z o n d h e i d s t n e s t a n d v a n d e 8 2 - j a r i g e p r i e s t e r g a a t a c h t e r u i t . Ln 1 9 1 4 t e k e n t hi.j n p : "met m e i n a r i s t a a n d e m i s s i e s d o o r d e P a t e r s R e d e m p t o r i s t e n - I k z a l w a a r s c h i j n l i j k d i e d a g e n v a n zegen n i e t meer beleven.
. .F i a t
v o l u n t a s t i i n , Dominee -
O n d a n k s z i j n p e s s i m i s t i s c h e v i s i e n.vilikte hi.j d e o o r l o g s j a r e n nog niec. De P e s s e r n i e r g e e f t w e i n i g k o m m e n t a a r i n d e l i b e r , a l l e e n : "met h e g i n s c l v a n A L I ~ L I S ~ L I bS e g o n h i e r i n o n s l a n d e e n o o r l o g ei1 d u u r t r i n g . . e n i n 1 9 1 5 : "de o o r l o g d i i i i r t . . v o o r t .
.l1
. I t
? < j o p v o l g e r Eli Van d e r M i j n s b r i i g g e s c l i r i . j f t : "Den 2 " rioveniher 1 9 1 8 i s g o d v r u c h t i g d e EH E i i g e n i u s I)e P e s s e m i e r jiedureiide
i11
ciei~ H e e r c - > n t s l n p e i i oni lu3O ' s niorgeiis
36 jli;ir l i a s t o o r t e ~ a a l t e r t " .
Z i j r i t e s t a n i e n t l u i d d e : I k g e e f d e sniii v ~ r it w e e d u i z e i i d f r a n k met l a s t : 1 ) d e t w e e e e r s t e j a r e n n a m i j n o v e r l i . j d e r i a l l e niaiinden e e n s o l e n i n e l e m i s t o t mijne z i e l e r u s t
2 ) g e d u r e n d e 25 j a a r o11 mi.jn s t e r f c l i i g e e n s o l e m n e e l j a a r g e t i - j d e
.l1
H a a l t e r t v e r l n o r e e n z i e l e n h e r d e r d i e enorm v e e l werk p r e s t e e r d e v o o r a l w a t b e t r e f t d e b i n n e n i n r i c h t i n g v a n d e herbniiwde k e r k ( 5 ) d o c h o o k h e t g e e s t e l i j k w e l z i j n v a n z i j n p a r o c h i a n e n l a t ; lieni nauw atin l i e t l i i i r t . P a s t o o r J . 1)e B r o u w e r t y p e e r t hem a l s v o l g t
: "een p r i e s t e r van z i j n t i j d
en v o o r z i j n t i . j d l ' . De P e s s e r n i e r was g u i t i g v a n a a r d , j o v i a a l met z i j n p a r o c h i a n e n d i e h i j d e , soms h a r d e , w a a r h e i d m o c h t z e g g e n .
"Op d e p r e e k s t o e l k o r t e n g o e d , i n
de b i e c h t s t o e l z a c h t e n z o e t , v o o r
' n k o r t e n i s z i j n w i j g e w i s " was
een gezegde d a t h i j navolgde. Het w a s a l g e m e e n g e w e t e n d a t h i j z i j n o n d e r p a s t o o r s a a n p o r d e hun mis z o k o r t m o g e l i j k t e h o u d e n . " ~ e tk a a r s v e t i s t e d u u r " v o e g d e h i j e r lachend aan toe.
W i l l y D E LOOSE
---------(5j
Zie
: Bijdrage t o t de Geschiedenis van de S t . Gorikskerk van
Haaltert 6"jg.
n 0 2 - 1986.
DE ARCHEOLOGISCHE INVENTARIS VAN HAALTERT (1) Vooraleer de archeologische vondsten u i t H a a l t e r t chronologisch per periode t e b e h a n d e l e n , w i l i k de methoden en de bronnen d i e d e e l uitmaken van e e n d e r g e l i j k onderzoek nader t o e l i c h t e n . Daarna z u l l e n de v e r s c h i l l e n d e c h r o n o l o g i s c h e p e r i o d e s a a n bod komen : v a n h e t P a l e o l i t i c u m t o t d e postmiddeleeuwse periode.
I . BRONNEN EK METHODE
I n d i t e e r s t e h o o f d s t u k behandelen w i j twee b e l a n g r i j k e a s p e c t e n van d i t o n d e r z o e k , n l . de bronnen waarover w i j b e s c h i k k e n en d e w i j z e waarop z e v e r w e r k t w o r d e n . D a a r n a a s t w o r d e n d e p r o b l e m e n b e h a n d e l d waarmee w i j geconfronteerd werderi t i j d e i i s d e v e r s c h i l l e n d e s t a d i a i n h e t b r o n n e n o n d e r z o e k
1 . Het t e r r e i n : Het t e r r e i n v o r m t d e b e l a n g r i j k s t e b r o n v o o r d e g e g e v e n s e n moet z e l í s a l s ; r i i g e b r o n g e z i e n worden v o o r d e v r o e g s t e t i j d e n t o t e n met d e Knrneinse periode (1).
I n f o r m a t i e b e t r e k k i n g hebbende op de post-Romeinse
periode,
g e i i 1 t r s e r d i i i t . i n d e r e bri>nr-ieri d a n h e t t e r r e i n , moet v o o r zc7veel niogel i j k g e c o n f r o n t e e r d w o r d e n met e n g e c o n t r o l e e r d w o r d e n op h e t t e r r e i n z e l f . A l d u s komen w i j a u t o m a t i s c h b i j d e b e l a n g r i j k s e b r o n , h e t t e r r e i n , met
zij
ri
beperkte nppervl a k t e , t o e g a n k e l i j k voar p r o s p e c t i e .
Yet d e toehcinkel i j k h e i d van h e t t e r r e i n b e d o e l e n w i j
: van de "l$
11'4
t o t a l e o p p c r ~ l ~ i k tvea n d e g e m e e n t e H L 1 a l t e r t o m v a t , ~ i j ne r o n g e v e e i l L i n d b ~ ~ i i ~ . , ~ i p ~ ; etrev 1ennF 1 3 h a b e b o s t e o p p e r v l a k t e
568 h a
i ) . H i e r b i j mot t wel
( 1 ) Onze s t r e k e n b e v a t t e n wel b r o r i n e n d i e t e r u g g a a n t Nen denkt, ~ 3 a n h e t b e k e n d e "lle B e l l o G a l l i c o " ,
d i e de
~ d~e Konieinse t periode.
g e s c h r e v e n d o o r . I u l i u s C
001;T a c i t ~ i sl i e e f t g e s c h r e v e n < > v e rorize g e b i e d e n . Deze w e r k e n t r e d e n e v e n w e l n i e t i n d e t a i l voor h e t grondgebicd van H a a l t e r t !
(L) A. L o u i s , 1962, p . 65.
opgemerkt worden d a t d e z e c i j f e r g e g e v e n s a f k o m s t i g z i j n van e e n o n d e r z o e k u i t
1 9 6 2 e n d i e w e l l i c h t v a n d a a g n i e t meer zo r e l e v a n t z i j n ( 3 ) . Voor h e t o v e r i g e w o r d t de t o e g a n k e l i j k h e i d v o o r t e r r e i n o n d e r z o e k b e p e r k t d o o r de a a n w e z i g h e i d van wegen, s p o o r w e g e n , s t e r k v e r s p r e i d e bewoning e n ook d o o r h e t a a n l e g g e n op g r o t e s c h a a l van s o c i a l e woonwijken. d e z e moderne i n f r a s t r u c t u u r
Soms v e r d w i j n t een g e h e l e k o u t e r o n d e r
( 4 ) . D e z e b e p e r k t e t o e g a n k e l i j k h e i d b e l e t ook
d a t b e p a a l d e g e g e v e n s , u i t a n d e r e b r o n n e n , n i e t g e t o e t s t of a a n g e v u l d kunnen worden op h e t t e r r e i n z e l f . I n H a a l t e r t b . v .
i s e r s p r a k e van e e n h o u t e n
molen d i e i n de E e r s t e W e r e l d o o r l o g verdween. Nu l a t e n e n k e l d e " M o l e n s t r a a t " en d e " ~ o l e v e l d s t r a a t "vermoeden d a t d a a r een molen h e e f t g e s t a a n . Het a a r d e n m o l e n l i c h a a m werd v o l l e d i g weggegraven en i n l a t e r e j a r e n werd d e z e p l a a t s overbouwd. N a a s t e e n b e p e r k t e t o e g a n k e l i j k h e i d van h e t t e r r e i n z i j n e r menige d i e de p r o s p e c t i e z e l f n e f a s t b e ï n v l o e d e n .
oorzaken
I n de e e r s t e p l a a t s i s d e
t o e s t a n d van h e t t e r r e i n z e e r b e l a n g r i j k . A k k e r l a n d i s h e t b e s t c o n s u l t e e r b a a r en l e v e r t b o v e n d i e n d e m e e s t e a r c h a e o l o g i c a o p . H i e r moeten w i j wel r e k e n i n g houden met h e t s e i z o e n g e b o n d e n k a r a k t e r van de " a k k e r p r o s p e c t i e " . Deze i s n l . e n k e l t o e g a n k e l i j k wanneer d e a k k e r s b r a a k l i g g e n of d e
kiemende
gewassen nog k o r t z i j n . A l s w i j h i e r a a n e e n t i j d s d u u r moeten v a s t k n o p e n , kunnen w i j zeggen d a t a u g u s t u s - s e p t e m b e r
t o t april-mei de periode i s
w a a r i n men e e n a k k e r k a n b e t r e d e n met h e t w e t e n s c h a p p e l i j k d o e l van prospectie. Ook met de w e e r s o m s t a n d i g h e d e n moet r e k e n i n g gehouden worden.
I n de p e r i o d e
v o o r e e n g o e d e v e l d p r o s p e c t i e kunnen m o e i l i j k h e d e n o p t r e d e n z o a l s o v e r v l o e d i g e n e e r s l a g , d i e de a k k e r s t o t m o d d e r p o e l e n
omtovert.
B i j vriesweer
i s h e t o n m o g e l i j k d e a r c h a e o l o g i c a t e r e c u p e r e r e n e n b i j sneeuw kan men
z e l f s d e v o n d s t e n n i e t meer z i e n l i g g e n . Wanneer men d a a r e n t e g e n p r o s p e c t e e r t i n d e zomer kunnen d e v e l d e n e r b i j l a n g e r e d r o o g t e s t o f f i g b i j l i g g e n . D i t beïnvloedt de z i c h t b a a r h e i d n e f a s t . A l s gevolg van deze f a c t o r e n z i j n a l l e a k k e r s i n h e t r e s e a r c h g e b i e d s l e c h t s
e e n m a l i g g e p r o s p e c t e e r d . Onze p r o s p e c t i e i s d u s v r i j o n v o l l e d i g want e e n d e r g e l i j k o n d e r z o e k s g e b i e d kan s l e c h t s n a j a r e n l a n g e p r o s p e c t i e s l u i t e n d e r e s u l t a t e n o p l e v e r e n . Deze p r o s p e c t i e h e e f t d u s s l e c h t s e e n f r a c t i e o p g e r a k e l d , een f r a c t i e zonder c o n t e x t . Een a n d e r e f a c t o r d i e h e t t e r r e i n o n d e r z o e k b e m o e i l i j k t , i s de s l e c h t e z i c h t b a a r h e i d op sommige t e r r e i n e n z e l f . B i j m a i s v e l d e n g e b e u r t h e t b.v.
d i k w i j l s d a t men d e a k k e r n a de o o g s t b r a a k l a a t l i g g e n v o o r de r e s t
-----------( 3 ) J . G e r i t s , 1985, p . 394. H a a l t e r t w o r d t omschreven a l s e e n landbouw- maar v o o r a l a l s e e n woondorp i n d e D e n d e r s t r e e k .
(4) B.V.
d e s o c i a l e woonwijk i n h e t H e r e n t h o u t e n d e v e r k a v e l i n g v a n d e
Middelkouter. 12
van de w i n t e r en d e z e p a s i n d e l e n t e opnieuw o m p l o e g t e n b e w e r k t . D i t g e b e u r t ook b i j a k k e r s met g r o e n v o e d e r s . N i e t t e m i n h e e f t d e p r o s p e c t i e van d e r g e l i j k e t e r r e i n e n r e s u l t a t e n o p g e l e v e r d , b . v .
w i j h e b b e n op
d e r g e l i j k a k k e r s e e n Romeinse c o n c e n t r a t i e g e c o n s t a t e e r d i n h e t z u i d o o s t e n v a n H a a l t e r t . Ook d e t e r r e i n e n met b l o e m e n t e e l t
vormen e e n
p r o b l e e m , d a a r d e z e p e r c e l e n z e l d e n b r a a k komen t e l i g g e n .
Ln o n s
o n d e r z o e k s g e b i e d komt d i t z e l d e n v o o r , z o d a n i g d a t d e z e m o e i l i j k t e o n d e r z o e k e n o p p e r v l a k t e b e p e r k t g e b l e v e n i s . Een a n d e r e c u l t u u r g e w a s i n dezelfde z i n is het Engels maaigras.
D i t wordt geoogst en e v e n t u e e l
i n s i l o ' s o p g e s l a g e n , maar d e a k k e r w o r d t n i e t omgeploegd. Men l a a t v e r v o l g e n s h e t g r a s opnieuw o p s c h i e t e n , z o d a t men g e d u r e n d e é é n j a a r v e r s c h e i d e n e o p b r e n g s t e n h e e f t . I n d i t g e v a l kan men d a t t e r r e i n e n k e l o n d e r z o e k e n met d e methoden d i e t o e p a s b a a r z i j n op e e n w e i l a n d . Globaal g e z i e n wordt h e t onderzoeksgebied o p g e s p l i t s t i n d r i e g r o t e sectoren : 1. De a k k e r s
H i e r o p kan men v r i j goed d e o p p e r v l a k t e v o n d s t e n r e c u p e r e r e n .
Het i s
daarom ook de b e l a n g r i j k s t e g r o e p b i j e e n p r o s p e c t i e . N a a s t d e a r c h a e o l o g i c a z i j n soms b o d e m v e r k l e u r i n g e n z i c h t b a a r . D i t i s i n h e t b i j z o n d e r m o g e l i j k op h e u v e l e n d a k k e r l a n d , waar men op b e p a a l d e p l a a t s e n e e n v o l l e d i g o v e r z i c h t h e e f t op h e t t e r r e i n . B o d e m v e r k l e u r i n g e n waarnemen op v l a k t e r r e i n i s m o e i l i j k e r , v o o r a l s a l s h e t om g e e n u i t g e s p r o k e n v e r k l e u r i n g g a a t . T e n s l o t t e z i j n e r de d e n i v e l l a t i e s . Oudere d e n i v e l l a t i e s z i j n n i e t of m o e i l i j k t e a c h t e r h a l e n a a n g e z i e n z e door v e e l v u l d i g ploegen v a n d e a k k e r verdwenen z i j n . R e c e n t e d e n i v e l l a t i e s , o . a .
W.O.
een bomkrater u i t
11, kunnen w e l g e a t t e s t e e r d worden.
2 . Het w e i l a n d Deze g r o e p l e v e r t w e i n i g of g e e n a r c h a e o l o g i c a op e n d i t omdat e n e r z i j d s e n k e l i n molshopen, k a l e plekken en e v e n t u e l e d r a i n a g e s l e u v e n d i e n t gezocht t e worden e n a n d e r z i j d s omdat e v e n t u e l e s c h e r v e n d o o r a a n w e z i g e d i e r e n (koeien, schapen, paarden, e . a . )
z e e r s n e l v e r t r a p p e l d worden. Soms g e b e u r t
h e t d a t d e d i e r e n h e t j a a r d o o r op h e t w e i l a n d v e r b l i j v e n e n i n de w i n t e r e n l e n t e t e r p l a a t s e worden b i j g e v o e d e r d . Op de w e i d e z i j n soms v e r k l e u r i n g e n w a a r n e e m b a a r , h e t g e e n v o o r a l d o o r l u c h t f o t o g r a f i e o n t d e k t w o r d t . Op h e t t e r r e i n w o r d t d i t ook wel t e r d e g e g e c o n t r o l e e r d e n h e t kan soms r a r e b e s l u i t e n opleveren.
Zo kunnen b . v .
c i r c u l a i r e s t r u c t u r e n n i e t s a n d e r s dan c i r k e l -
v o r m i g e t r a j e c t e n z i j n d i e d e l a n d b o u w e r met z ' n t r a c t o r g e r e d e n h e e f t b i j b e m e s t i n g of b i j h e t h i e r b o v e n v e r m e l d e b i j v o e d e r e n . B i j h e t l a a t s t v e r m e l d e
g a a n o o k d e d i e r e n h e t g e r e d e n c i r c u i t d e e m o e d i g v o l g e n . Een w e i d e k a n b e l a n g r i j k z i j n v o o r d e n i v e l l a t i e s . D i t k a n h e t b e s t worden waargenomen i n n a t t e r e p e r i o d e n o f b i j h e t s m e l t e n v a n s n e e u w . De p e r i o d e n d i e h e t b e s t v o o r p r o s p e c t e r e n v a n w e i l a n d e n i n a a n m e r k i n g komen, z i j n d e w i n t e r e n d e vroege l e n t e . D i t h e e f t verscheidene redenen : voor h e t overgrote d e e l z i j n e r g e e n d i e r e n a a n w e z i g e n d e z i c h t b a a r h e i d v a n h e t t e r r e i n i s b e t e r . Het g r a s i s k o r t , waardoor molshopen e n k a l e p l e k k e n b e t e r op t e s p o r e n z i j n . M e e s t a l z i j n d e m o l s h o p e n o o k goed b e r e g e n d .
3 . Het b o s I n d i t g e b i e d h e e f t men v o o r a l p o p u l i e r e n met e n k e l e e l z e n h a k h « u t b o s j e s en e l z e n o n d e r h o u t , v e r s p r e i d i n d e b e e k v a l l e i e n ( 5 ) . De p o p u l i e r a a n p l a n t i n g e n z i j n i n d e l o o p v a n h e t l a a t s t e d e c e n n i u m s t e r k g e s t e g e n . Voor de gemeente H a a l t e r t bedr'lagt
d e o p p e r v l a k t e b 0 5 19 h a ( 6 ) . i n e e n b o s i s
t i e t m o e i l i j k p r o s p e c t e r e n , l d a t s t a a n i e t s t e v i n d e n . Toch k,in men soms d e n i v e l l a t i e s waarnemen of a a n d e hand v a n o u d e b r o n n e n a n o m a l i e ë n i n h e t boslandschap v a s t s t e l l e n . Een l a a t s t e e n n i e t t e v e r w a a r l o z e n o n d e r d e e l v a n d e p r o s p e c t i e i s h e t c o n t r o l e r e n van graafwerken, h e r en d e r v e r s p r e i d i n de gemeente. Concreet bedoelen w i j o.a.
maïssilo's,
h e e l d i k w i j l s g e s i t u e e r d o p de rand van een
a k k e r o f w e i l a n d . Rond z o ' n s i l o i s e e n d i e p e g r a c h t g e g r a v e n . Deze k a n , n e t z o a l s de opgeworden a a r d e , m a t e r i a a l b e v s t t e n .
Soms k a n z ~ > ' ng r a c h t
e e n bodemverkleuring a a n h e t l i c h t b r e n g e n . 'Indere graafwerken z i j n f u n d e r i n g s s l e u v e n voor h u i z e n , k e l d e r s en d r a i n a g e s l e u v e n - d i t voor weiland
-, o p e n b a r e
w e r k e n , u i t g e b a g g e r d e g r a c h t e n , maar ook i n d i v i d u e l e p e r s o n e n d i e g r n , i f w e r k e n om w e l k e r e d e n ook u i t v o e r e n
i11
hun t u ï n . l)t' h e e r
i,.
I)e C u t t e r o n t d e k t e e e n
a a n t a l Romeinse t e g u l n e eIi i m b r i c e s b i j h e t g r a v e n v a n d e k e l d e r v a n z i j n w o n i n g . i11 d e z e vornien vnri g r a a f w e r k e n kunnen i n t e r e s s a n t e g e g e v e n s o p l e v e r e n . > l e e s t a l i s e r g e e n c o n t t x t a a n w e z i g , maar w i j mogeii d i t n i ~ ~ t e r i a anli e t terzijde laten liggen. T o t s l o t m o e t e n w i j d e t o e g e p c i s t e m e t h c d e , d e m o t i v a t i e e n d e subjectiviteit P
v a n d e o n d e r z o e k e r n a d e r t o e l i c h t e n . M e r , moet i n d c h t nerneri d a t b i j h e v i g e r e g e n v a l o f koude d e o n d e r z o e k e r b e w u s t o f onbewu;t
zij13 t r e d z
H i j z a l ook minder g e c o n c e n t r e e r d h e t t e r r e i n onderPoeken.
~ v le r s n e l l e n .
Goed d e t e c t e e r b a a r
m a t e r i a a l , z o a l s rood gebakken a a r d e w e r k , z a l h i j s n e l l e r oprapen dan de a r c h a e o l o g i c , i d i e moei1 i j k e r van d e g r o n d k l e u r t e o n d e r s c h e i den z i j n ,
- -- - - - - - ( 5 ) A . L o u i s , 1 9 6 2 , p . 67 (6 ) A.
L o u i s , 1962, p .
65, t a b e l 5 ( 1 3 ) . Opgesteld i n 1950.
zoals grijs gebakken aardewerk. Let er ook op dat hij onbewust zijn aandacht zal coespitsen op datgene wat hij belangrijk vindt, b.v. silecartefacten of Romeins materiaal. De onderzoeker is subjectief ! Wij moeten ook rekening houden met zijn onwetendheid, met het feit dat Iiij nog niet geoefend is, vooral hij de aanvattingsfaze van zo'n onderzoek. Ook hier geldt liet gezegde :
"A1 doende
leert men". Wij mogen dus zeker stellen dat er een grote dosis
concentratie nodig is om keer op keer een ander terrein of andere akker te propecteren. Een ideale prospectie onder ideale omstandigheden en volbracht met een steeds even grote concentratie is überhaupt onmogelijk. Het terrein is dus de helangrijkste bron, maar uit al deze factoren blijkt het tevens de moeilijkst te onderzoeken bron. Bij het bekijken van onze onderzoeksresultaten moeten we dit steeds voor ogen houden.
Bibliogrnf ie : - I,OCIS,
A. ,
Bodemkaart van België, verklarende tekst bij kaartblad Ninove 86 E, Gent, 1962
- GEKITS,
J.,
Gids voor Vlaanderen. Toeristische en cultuur-historische encyclopedie van de Vlaamse gemeenten. Uitgegeven door de Vlaamse Toeristenbond, m.m.v. de Kredietbank, Antwerpen,
Meganck Marc.
DE CHOLERA TE DENDERHOUTEM IN 1849 I n v r o e g e r t i j d e n b e h e e r s t e d e mens m a a r f l a u w t j e s d e n a t u u r e n n a t u u r elementen.
Eeri l a n g e b e s c h a v i n g s g e s c t i i e d e n i s b r a c h t o n s g e l e i d e l i j k
t o t de u i t e r s t v e r f i j n d e technologieën van onze dagen. Ook i n z a k e g e z o n d h e i d s z o r g i s d e m e n s h e i d e r s t e r k « p v o r i r u i t g e g a a ~ i , v c o r a l t i j d e n s d e z e t w i n t i g s t e eeuw. T a l v a n e r g e besmettelijke z i p k t e n k r e e g d e mens o n d e r bedwang.
Nieuwe g e s e l s z o a l s a i d s , s t e k e n e c h t e r i n
d e z e moderne t i j d d e kop op. Maar l a t e n we e v e n b e k i j k e n h o e (,&n v r e s e l i j k e k w a a l i n o n s d o r p , z o a l s trouwens i n v e l e gewesten, l e l i j k h u i s h i e l d i n 1849, dus een k l e i n e a n d e r h a l v e eeuw g e l e d e n . We h a d d e n t o e n a f t e r e k e n e n m e t d e c h o l e r a . Deze z i e k t e m a a i d e o p k o r t e t i j d t a l r i j k e m e n s e n w e g , j o n g e r e n z o w e l a l s v o l w a s s e n e n . K d t was d a t d a n e i g e n l i j k v o o r e e n kwaal ? Het i s e e n b e s m e t t e l i j k e z i e k t e , s t e e d s d o o r b e s m e t d r i n k w a t e r o f geïnfecteerd voedsel overgedragen.
Zo v e r s p r e i d t z i j z i c h u i t e r a a r d
g e m a k k e l i j k e n s n e l i n g e b i e d e n w a a r d e g e z o n d h e i d s z o r g e n nog z e e r p r e c a i r z i j n . De kwaal
u i t z i c h door h e r h a a l d e l i j k braken en d i a r r e e .
D a t b r e n g t s n e l d e s h y d r a t a t i e o f h o o g v o c h t v e r l i e s i n h e t l i c h a a m mede. Vaak v o l g t d e dood n a e n k e l e d a g e n , soms z e l f s n a e n i g e u r e n .
In die
t i j d was e r nog m a a r w e i n i g g e v o n d e n om d e k w a a l a f d o e n d t e b e s t r i j d e n . i l l f o n s De C o i k , d e H e r d e r s e m s e v o l k s s c h r i j v e r , v e r t e l t o n s o p e e n p i t t i g e m a n i e r w a t h i j b i j d e g r o t e p l a n t k u n d i g e Dodoens a a n t r o f
ter bestrijding
van d e z e z i e k t e :
"...
verkensgras,
sleepruimen.
t a a i l i n g of t r i j t ; d e t o r m e n t i l l : ? , a a l b e s s e n e n
' t S a p v a n v e r c k e n s g r a s g h e n e e s t a l l e buyck-lciopen
ende
b i j s o n d e r d e s u l c k e d i e m e n c h o l e r a o f t h e t B o o r t nt-ienit, w a n n e e r inen met o v e r v l o e d i g b r a e c k e n g h e q u e l t i s , e n d e t e s n e m e n o o c k niet eeiieii g r o o t e n v l o e t van onder".
(Dodoens b l z .
15;)
(1)
I n 1961 v e r b r e i d d e d e c h o l e r a - e p i d e m i e z i c h v a n u i t A z i ë ( I n d i a , Celebes,.
. .j
n a a r h e t Midden-Oosten,
zelfs in tropisch Blrika.
sommige A f r i k a a n s e l a n d e n , t o l
Besmette r e i z i g e r s , v»»ral
v o e r d e n d e z i e k t e weer i n 1971 i n West-Europa
in.
luchtreizigers,
(2)
- - - -- - -
( 1 ) V o l k s g e n e e s k u n d e i n V l a a n d e r e n . A . 1 ) ~Cock
(L)
Z i e "Codex ~ e d i c u s "- 6 e d r u k . U i t g a v e E l s e v i e r 1 9 7 5 .
R i j o n s w e t e n h e e f t d e 1 , i a t s t e e p i d e m i e v a n d i e a a r d i n o n s dor11 gewoed
i n l i e t m i d d e n d e r v i i r i g e eeuw. Het w e r d e e n w a r e rnnip ! O i i d e r p a s t c ~ o r I)e Roeck i i o t e e r t l i e t t 2 c r s t e geviil o p i
jiirii
1 8 4 4 . I)e woon-
p l a a t s e n d e r m e e s t e s l a i , l i t o Ì l e r - s : S e k e (iiu d e P o e l ) . t > l ; i e t s ( n u I ) o r p ) , w i j z e r i v o o r z e k e r o p tiet g e b r u i k v a n b e s m e t d r i n k w a t e r . ] ) it
t r o f men z e k e r anri i n w a t e r vaii b e i d e pub1 i e k e w n t e r p o n i l ~ e i i d i e z i c h
m a a r o p k l e i n e ~ i i s t a i i dv a n rnc:k;i;irb e g i n van d e ilolen-
eri Adv.
bevonden. Ei'n b e v o n d z i c h b i j h e t
I)e H r i c k e r s t r a a t , d e a n d e r e o p l i e t I ) n r p s p l e i i i ,
r e c l i t o v c r l i e t h u i s - j e v ~ i r i v e l d w n c h t e r P o l Van K o s s e i i - \ d i j n ; i n t
.
Veel I n t e r
zoii l i e t b l i j ken d a t b e i d e w c i t e r v o o r z i e r i i n g e n g r v n a r l i,jk d r i n k w a t e r b e v a t t e n . P e r w i j k v o l g e r i riu d e s 1 , i c t i t o f S t . r ~ d i e t o e n ;i,in d e k w a a l b e z w e k e n .
1 . l3i.j d e "Reke"
o f t e POi
.Judociis l)e Ge::ter
l inriciiwever ; inan v a n S o f i e C c i l l e b a u t ,
i i ~ ie
erst
getiiit~d g e w e e s t t e z i - j i i met i l a r i a P e n n e ; hi.j was d e z n o n v a n I ' e t r u s x Maria .\gneessens iip 9
jiliii
;
t1i.j
overlcled op 8 j u n i
o v e r l e e d .Jan-B'iptist
F t a l d e r , man v a n l i l a r i n - C a t h . op 5 a u g u s t u s : Maria-ilnna
(;hijssel:;,
;
54 j .
wed. vaii F i d e l i n Var:
Lle C o n s e t l i ; E l s k e n s , 50 j . wed.
C o n s t a n t Corteman ; d o r h t e r
v a n A d r i a a n s P e t r o n i l l a Hautman. o p h a i i g u s t u s : .Jiidocus S t e p p e ; 67 j . Nieulant
d a g l o n e r , wedn. h n n a - M a r i a
; z o o n v a n C l i r i s t i a a n x A l b e r t i n a Moock.
o p 10 a i i g i ~ s t u s : J,udoviciis ( h u b e r t , 66 j . man vali C o n s t a n t i a S t e p p e ; zoon van P e t r u s x C a t h a r i n a C o b b a e r t . op 10 a u g i i s t u s : A m e l i e Van S c h e l v e r g e m ; 17 j . k a n t w e r k s t e r ; d o c h t e r van P e t r u s x Angela S c h e e r l i n c k ; o p 1 1 a u g u s t u s : C h r i s t i n a Ue S c h u t t e r ; 55 j .
l a n d b o u w s t e r ; wed.
P e t r u s Van S n i c k , d o c l i t e r v a n . l o a n r i e s x F l o r e n t i n a V i j v e r m t i n ; op l 2 a u g u s t u s : ï l i e o p h i e l M u y l a e r t
; 29 j .
l a n d b o u w e r ; man v a n
M a r i a Vari S n i c k ; h i j o v e r l e e d i r i h e t tiiiis v a n z i j n s c h o o n m o e d e r ; h i j was d e z o o n v a n J o a n n e s x I s a b e l l a De Cock. o p 1 2 a u g u s t u s : C n n s t a n t i a S t e p p e ; 6 2 j . wed. L u d o v i c u s G o u b e r t
;
d e z e s p i n s t e r o v e r l e e d t w e e d a g e n n a h a a r man ; h a a r b r o e r was o p
h augiistus overleden. op 1 2 a u g u s t u s : F e r d i n a n d W i j n a n t ; 4 6 j . ongeh. Landbouwer ; zoon v a n J o a n n e s x P e t r o n i l l a Van L a n d u y t . o p 17 a u g u s t u s : T h e r e s i a S t e p p e , 14 j .
6 a u g u s t u s was o v e r l e d e n , e n v a n Anna-M.
d o c h t e r v a n J u d o c u s , d i e op Nieulant.
011 l i ; n i g u s t i i s : P e t r u s \':in
S c l i e l v e r - g e n ] ; 4 7 ,j.
L \ ~ l c ; e l i ~ i ;Sì c t i e e r l i i i c k ;
v t ~ r i b e r ~ i ~ ~x r AA~i~i;i-?l. d Nliyl ;it:rt
i:i;iii
v,jn
;
Hili-g. S t . g e e f t Iierii 52 j . ) z i , j i i d o c l i t e r o v e r l ~ c ~eeii d week vt5~51-I i i > n i .
(ctc.
o11 8
: . l u c l ~ ~ c i i\%'i s i ti,iii t
jiiiii
Vijverm;iri 3.
i:i)[)ii
(iiigliiner ;
; 20 j
.
~ o o i iv,iii .\in;iiitiiis :.: .luclt%c,i
ciii;:c.li.
.
l:] d e w i - j k llA~\l,. up
i!o;!itc.r "1)
: I.'loreiitirin
I) j i i r i i
Hrewee ; vrt)iiw vciri ~ i o z e Ï? I i i > , l : i e r t ; s l ) i r i s t e t - ;
vaii ,\nicinci u .Judoc;i De V o s .
d e z e l f d e d'ig,
9 j u r i i , r ~ v e r l e e dd c Y-.j;ir i;:e d i ) c , l i t e r v ~ i r i F l o r e n t i i i ~ i
H r e w ~ ~n ,l . ? l c ~ r i ; i - ' I e g i d La Y L I ~ I ~ I ~ I - ~ . 01)
j
J!.
(111
: N a r i i ~ - ' T l ~ree s iii bleys ; > Y
i
\';i11 c1c.r B i i , s t o p 30 j i i i i i
Iour
i i ~ i ii
c.11
j
.
w e r k v i - O I I W; vroLlw vil11 Fr;iiis
c l o c l i t i ~ r v;iii .I;iii-B:ipt i s t s
: J;iii-H~111tist Reclaiit
eii ai)cTii viiii
...... ..
s
; 57 j .
d C ~ g l o i i e r; 1n;in
?Iiit-iii-i:;ittiiit-iri:~
; O -j.
()!I 3 j111 i : ; \ I I ! ; u s ~] ) L X (;i'::ter
zr)oii
. j u l i l i c t 1 1 1 - 0 ~ ~ r t .v,i;i j e de? vori;cJ
.\ncknei-.
(:,itli.
V;III
(:;ipi>eiis.
~ J i ~ ; i r i i i ex s F > l i i l i p [ ~ i i i iI)e i Seiis.
: l ~ r ~ i n1)e s ( ; e ? . t ( ? r ; -6
011 1 1 j 1 1 1 i : ( ; ; i r o I ~ i sI)v \ ' ~ i y s t ; 67 j .
gel,.
t e ,\ellst
C o r i s t ~ i ~ i t iJ ~- ii e ~ ~ e r i;s z e ~ o i i v i ~ n,Iegit1 Liis x l \ ~ i ~ i- a1 .
UI)
l i
aii;!iictus
: i : o r r i e l i ~ i ~, \; r i j s ; gel,.
!Iiiri;i-~Jozei;i S c l i e e r l i n c k ; 5 3 . j .
)\lbertiii;~
L~;III
zoc21i
; d;xgl(~iier;
wclii.
>l~iyl;iei-t.
t e Seder1i;issel t
VCIII
.j.
; wdri.
v;iii
~ ~ e t r l ~ s - ~ J o , i ~xi r ,iI ci i cs~ r i i i ; i !lei:,iiick.
(11) L J ;iugil.=tils : ! I n r i a - - P e t r o i i ill;i Ile G e u t e r ; c l ~ i q l ~ ~ ~ i i i; ~ +O t t ~ it . ongeli.
d o c h t e r v;in , \ e g i d i i i s >. i l t i r i c i - J i i d o c ; ~ S c ~ l i e e r li i i c ~ k .
o p 17 a u g i i s t u s : .:iidoc;i ?.;i11 Ili->r-l,e ; í i j j. w e d . i \ d r i ; i , i ~ : I.;i~):ifie ; spiiister
; d o c h t e r v a n . l ~ i i l i ) c i i sx ' l ' l i e r e s i ; ~ \:;iii i l e r ( ; i i c l i t .
o p 30 ; i u g u s t i i s
: Carolus-I,~idovic~~ l )s i' ( ; l ; i s ; 2
Fr;iiis x ,lmel i e I,ep;ige,
01)
1 2 h t J p t c~iiil>er: ! l ~ i r i ~ ~ - ~ J i i d c\';in )ce~\'iierenhergli, 2
Op d e " l ' l i i c t s e " o p 3 jiiiii ongeh.
op h
deli , \ b l , e e l e
111.
i l i ) c t i t e l - t je
; Iciiidbi~uwers.
( n u h e t 1)ORP)
: 4l;iria-.Jozeí;i
Froniont.
( l j e Kiirg.
S t . i;c!:t
: l.'erinori) .!C)
j .
zoiiri v;iii F r a n s e n 7 t i e r e ~ i ; i 1i:ies.
juni
: Frcins F r o i n o n t ( = t'ermoii) 4 6
R a e s eii z o o n v;iii Aclri;i;in x Fr,iiic i dochtertje. 18
z o o i i t j e v;11i
tleigloiic~t-.
vaii .Itiii-B,ipt is t x S o f i e \I:iii
h.
j.
si,ii
i . n r 1 , e i d t . r ; in
I1r;iet ; Iii
i o\'ei-Lec:tl
3 d.
iii1
z i.jri
op 7 j u n i s t i e r f ook d e moeder en e c h t g e n o t e van de v o r i g e n : T h e r e s i a K a e s ; 47 j .
s p i n s t e r ; dochter van Cyprinnus x Joanna
C a t h a r i r i a Temnierman. o p 12 a u g u s t i i s : K o s a l i e G h i j s e l s ; 24 j .
dochter van Frans x
ongeh.
Amelie A r e n t s .
op 1 2 nugiistus : Maria-Ttieresia geb.
Van llarnrne ; 5 9 j .
laridbouwster ;
i n Woubrechtegem ; e r h t j i e n o t e v a n d e "waschlictitmaker"
Jan-Biip t i s t
De Cock ; z i j was d e d o c h t e r v a n P h i l i p x C a r o l i n a B o g a r r t , v o o r t i e e n k o s t t , r t e 1)enderhoutem. clp 12 a u g i i s t i i s : A l b e r t De Cock ; 1 3 j. l i n n e n w e v e r
; o n g e t i . z o o n vari
Jan-13~1pt i s t e n vari d e o p d e z e 1 f d e d a g o v e r Leden M a r i a - T t i e r e s i a Van Ilamirie
. : Jan-Baptist
o o k o p 1 2 a i i g i i s t u s o v e r l e e d iiun ninn e n v a d e r liij was 5 5 j . OP
I)e Cock ;
z o o n v a n . l a c o b x C h r i s t i r i : ~ Van B e l l i i i g e r i . Van H e r s e l e ; 1 7 .j.
1'3 a u g u s t u s : M a r i a - C a t i i a r i r i n
s ~ i i r i s t e r ; ongel).
d o c t i t e r van F r a n s x l i o s a l i e lmpens o p 17 i i ~ i g u s t u s o v e r l e e d t \ i l a s t : i s i a Gortemaii ; 8 j .
d o c h t e r v;iri F r a n s x
C n t h a r i n i i Van d e r S t o c k t ; d a g l o n e r s . op 17 a u g u s t i i s : P e t r u s De C o o r d e ; 8 j .
z o o n v a n .lonniies x P ~ i i l i r i : ~
Bertrand ; metsers. o p 17 a u g u s t u s ; ' T h e r e s i a Van H e r s e l e
Maria-Catharina,
: 15 j .
kantwerkster
; ziis var1
4 dagen e e r d e r o v e r l e d e n .
o p i"C1 : i i i g ~ i s t u s : Iloinien l l a e g e l e e r , h , j .
zoon van L J o ~ i r i ~ i e s - t l i a ~ i t i s t a
b a k k e r s g a s t en van T h e r e s i a Goubert, d i i g l o o n s t e r . op 21 a u g u s t u s : J o z e f G o u b e r t ; 34 . j . (oud-kleermiiker)
origeh.
x w i j l e n .l«anna M u y l a e r t
.
o p L 1 a u g i i s t i i s : F r n r i c i s c i i F o n t e y n e ; 15 j .
x .Ioanna-Cathnrina
d a g l o n e r , z o o n v a n .Iiiarines
d o c h t e r van w i j l e n Boriii;itiiis
V a n d e r S p e e t e n ; z i j was s p i n s t e r .
o p 22 a u g u s t u s : J a n - B a p t i s t
llaegeleer ; geb.
t e Heldergem, 66 j .
b a k k e r s g a s t , wdn. v a n C i i r i s t i i i i i l ) ' ~ a e s e l e e r , miin v;in T t i e r e s i a G o u b r r t ; zoon van P e t r u s D a r g e l e e r x P e t r o n i l l a Hendrickx. (311
23 a u g u s t u s : . J a n - t l i ~ i p t i s t 1)e C o n s e t l i ; 14 j .
Maria-Ttieresia
Prclet
; dagloners.
o p 24 a u g u s t u s : C o n s t a n t De M u y t e r , ilnna-Marici
zooii vciri I.r:iiis x
27 j .
ongeh. zoon van J o a n n e s x
Mattliij s.
o p 2 5 a u g u s t u s : Domien I n g e l s , zoon van J a n - B a p t i s t
L4 j .
(moet w e l l i c h t E n g e l s z i j n )
;
x F i d e l i a Van d e n S t o r m e , h e r b e r g .
o p 25 a u g u s t u s : tliernard S o n c k , 52 j .
l ~ i n d b o u w e r ; wdn. vnii M a r i a - ' I ' t i e r e s i a
I)e R r u y n e , z o o n v a n P e t r u s x t\rina-Maria
VRTI d e n B o s s c h
op 26 :iugustils
.
: F e l i s De i q i r i t e i - , _'i2 .j
; ; r ~ , ~ : d egeria~irr i e n l i~r:
ii\.ier;
wdn. v a n J ' l i e r e s i a I l i e r i c k s er1 zoor1 vaii : ) ' H e e r L:cizef !)e iL'ii1ti.r eii Diinie Kar11;ii.a
Iie S:!de!rer
.
26 c ì u g ~ l s t i i s : C n t l i a r i n a
Viiri
. s p i r i ~ , t t ' r ; wiie
1)erslic:eteri ; 40 j .
Praet , geh.
B o n i f ; i t i u s F(-inteyiii, ; e c l i t j i e r i o t e
~ ~ ; ?i l i~c11 i ie1
dt.)ctiter v;iri r \ d r i i i : i ~ i s .l0cirilia \'iir:
11<;Ldc.r. liciiir- cinc~liter-wi?s v i j t
\T;ìii
t e Okegen ; d~igeri
eeriler nverledcii. L>!,
2 6 ; - i i i g ~ i s t ~ i! si \ r e r l e e d S c i f i i . Coossciris ( 5 2 j . )
\ > r o e r i ~ e t i - i i s ; d i e n s l i ~ i e i d e n i,.de viiii
. i i i t l i ) i iii;
,i11
bliilder,
l ) < > ~ i ; i t1:c' ~ i sS
\7::ii
van
tiiiis
1iii;ir
c t i r i j v e ~ , dock!tei-.
s i3;irh;ir;i S c l i i i t t y s e r .
o p 26 n i i g ~ i : ; t i i s : l'riins \:;iri
i n liet
" : ; c l i ; ~ e ~ > h e r d e r " ,iiinri v a n F e l i c i t i i s
De N i e r , i 1 , j .
1 ; i n d h o i i w s t e r ; z o c ~ r i viin . l d r i r i a i i x .lo:iriri;i
Cobhaert.
9 ,i. ziiori va11 . J o z e f x Fr;iricisi:ii
' h ~ i ~ i g u s t u:s i \ i ~ ~ ~Ile~ i(:r:ieve, d
1)' Iiiiesel e e r . 011
3 ;j
28 n u g i i s t i i s : R t ) s ; i l i e Peleni,iri,
.
c i o c l i t r r t j e v;iii I.iv i i i u s :.r ,Iiidocii
!)e Cc>c]i-de. o p L8 ; i i i g i l s t i i s : F r a n s ? I i ~ > , l ; i e r t , 17 j , F r a n c i s c n Dooremtliit op 28 aii,c;ustus :
t e H;Inltert
;
ii:;iii
van
; zooi1 v;ii~i I<~iiniaiiiie l >: Bc?rl e n d i s >leg;Iiick.
.iiiiiririis
> l u y l a e r t ; zoo11 v'ln
geh.
GLlubert, h 6 j .
k l e e r m i j k e r , wdii.
.
Emmaiiiiel :.: i l d r i aiin P r a e t
o p 2 9 a i i g i l s t i i s : J a i i - B a p t i s t 1)e C o o r d e ,
v a n .Joarin:i
$6 j .
m e t s e r - , wdn.
v a n .I~id(lc:i~
h'i-jiicint er1 inai1 vaii 1 i o s ; i l i e S c i i e e r l i n c k , z » » i i vari P e t r i i s x ( ; c > i i s t a i i t i i i F a b b c r iip 210 a u g u s t i i s : F r a n s I)e C o n r d e , 4 . j .
z(>oii vciri . J a r i - B a p t i s t
(die de
d a g e r v o o r o v e r l e e d ) x R o s a l i e S c l i e e r l~ i nc,k. i)[>31 a i i g u s t u s
ongeh.
: ; L I : i r i a - A e g i d i ~ i Jle S c t i r i j v e r ,
23 j a a r d i e n s t m e i d
d o c h t e r v a n . l a c a b x E n r l ~ a r nS t e p p e .
o p 31 a i i g u s t i i s : .Ii>zef Iie V o s , 6 j .
aoori vali .lo:irines-.liizef
(gemeeiite-
o n d e r w i j z e r ) x tImelie Nel1 r k e n s . o p i 1 ;iugiistils
: C ~ i r o l ~ u s - 1 2 u d o v i c : i i sIle D i e r ; 3 j .
(5 d . e e r d e r o v e r l e d e n ) x F e l i c i t i i s Vari I ' : a l d e r ,
zoilri v a n f r ; i n s
liiridb.
o p 3 september : J(u;ii-ines K i e k e n s , 6 2 j . miin v ~ r iI s a b e l l a M n t t i i i j s , zoori v a n J a c o b x < J u d o c a De S c h e p p e r . o p 3 s e p t e m b e r : A m e l i e De S c l i r i . j v e r ,
42 j .
w i n k e l i e r s t e r , geb. t e
L r o i i d e g e n i , l-iuisvt-ouw v a n C a s i i n i r Dc W i n t e r ; d c ~ c h t e r vnii J r i z e f x P e t r o n r l l n De D o b b e l e e r , op 3 september
landbouwers.
: !,udovicus-Jozef
Van i)rimrne, H j .
zo
x S c h n l n s t i c a Van d e n S t e e n ; ( d e D e n d e r h o i i t r m s e k o s t e r ) . o p 4 s e p t e m b e r : P a a l ~ i n a C'an Darrune, 7 j . c?p 6 s e p t e m b e r Maria-Catharina
: .Joannes P n e l i n c k ,
Leysens,
79 j .
z i i s j e v;in
de vorige.
" k c i o r d e d r a e i ~ j e r " ; man v;iii
zoon van Jozef-Narin
Baeyens
7 ,september r
iliertr,
-,,.:li Lloa::nrs x >í;irjn-/inii;i
: $ , c l ~ t e ~,,:;>,l i , ~ g m ; ~ . n x~ l L,dr ~ ~ : i~;ì71:1
' 1 :,c?!,ct,lnbrr
i,;,
.
,
;i!!~ :j
r
,-t
.-i>
:ii
f
l l e e r 1;t:lix
varj
oiigrii~i, dierictne i d ;
dcc:ii:rer
,
'
!
j
,
c:p
Ij
itir..
;).B ;tigllsti:s v e r l o o r z1
c>p
Pri~ï:t
lip
.
br-ciir
,,til
.
.iL:cohs.
: Ijar b a r n (;c.)u!ie-r;
sirpt:anber
'j
i,.;
!>e C c : f i r i j \ i e r , '34 j
i:i
Ì~;I~IT-
?.::IC,
:c
tante
; j u g i . i s t u ~v!.!:;
1 1 .;e!:t-eniber
;-.it;>,~~Chx
, J L I ! X'?-<
l,,? ~ T ! Í T ~ + ? Y
2') j ?
-
? l a r t ; i - ' l ' 1 1 e r ï ~ : ~ P; ~l ?~r i ( : k : i
r < ~ c : ; ~ ï
r ~ y , - i ;p~: ; r t ! ~ : . ~ ~ i i ~ d.,-:l:lit~xL 2rc, ;
i7i
~ ~ , ~ : ? l - ï ( ?i~e d t ~ c r
,,
h a a r .i/:icle!- over- l e d e i i . : B e n e d i c r u c , De !'ie?., 78 j .
»;-igeh. z o o r : Iran .[dn--E,.:aptFst
x J o z e f a Keymeulen ; d i e n s t k n e c h t . op Lh s e p t e m b e r : F r a n s P r a e t , 1'3
nl.
z o o n t j e var1 d e d a g l c n e r s S y l v e s t e r x
F l o r e n t $na K o e l a n d t .
o p 5 s e p t e i n b e r : .lacob De S c h r i j v e r , A a l s t e n a a r , w e r k m a n , m a n v a n B a r b a r a S t e p p e ; 57 j . natuurl.
h i j s t i e r f 5 d a g e n n a z i j n d o c h t e r ; l i i j was e e n
z o o n v a n Anna-M.
De S c h r i j v e r .
Op 9 s e p t e m b e r : B e r l e n d i s H u y l e n b r o e k , g e b .
t e E r p e ; 7 3 j . wed. v a n
J o z e f Van d e n S t e e n e n e c h t g e n . v a n J o z e f Van d e n Eynde ; d o c h t e r v a n J u d o c u s e n P e t r o n e l l a De G e n d t . o p 11 s e p t e m b e r : J o a n n a C a r o e p ; 60 j .
s p i n s t e r ; ongeh. d o c h t e r v a n
Jozef en Judoca Andries ; z i j o v e r l e e d i n h e t h u i s van Frans Lippens. o p 1 2 s e p t e m b e r : J a c o b B r a e c k m a n , 26 j .
ongeh. zoon v a n F r a n s x
B r i g i t t a Van d e n B o s s c h e ; h i j o v e r l e e d i n d e w o n i n g v a n J a c o b Goossens. o p 1 4 s e p t e m b e r : L u d o v i c a S t e p p e ; 55 j . Maria-Anna
ongeh. d o c h t e r v a n Andrb x
Neirinckx.
o p 29 s e p t e m b e r : Amand De C o o r d e ; g e b .
t e Kerksken ; 50 j.
k u i p e r ; man v a n T h e r e s i a S t e p p e ; s p i n s t e r , d o c h t e r v a n J u d o c u s
x Maria-Theresia
Hoebeek.
8 . Op TERWAERENT ( D r i e s ) op 11 j u n i : J o a n n e s - J o z e f
Kiekens, 90 j.
l a n d m a n , man v a n I s a b e l l n
E l s k e n s , zoon van C o r n e l i u s x C a r o l i n a A d r i a e n s . op 14 j u n i
: I s a b e l l a E l s k e n s , 72 j .
l a n d b . wed. v a n J o a n n e s - J o z e f
Kiekens
("3 d . t e v o r e n o v e r l e d e n ) ; d o c h t e r v a n A d r i a a n x L i v i n a A l l a e r . o p 20 j u n i
: Isabella-Victoria
R i j d a n s , 72 j . wed. v a n J o z e f A d r i a e n s
e n d o c h t e r v a n Ludovicus x C a t h a r i n a Ceulemans.
9 . Ln d e VQNDELEg o p 2 s e p t e m b e r : F r a n s lle V i j l d e r , g e b .
t e tCremb«degem ; 73 j .
man v311 ' l ' t i e r e s i a I),iem e n zooii v a n J u d o c u s x Cnt1iariii:i
!O.
.I,icob.
I n VOSSEI, o p 1 1 c i u g u s t u s : I s a b e l l a De C o c k , 6 8 j .
l~iriclb. e c h t g e n . v a n
. J a l i - P , n l > t i st h l u y l c i e r t e n d o c h t e r van P e t r u s x
.lc>;iriii;i
I)e V r i e n d
011 e e n o n b e k e n d e p l a a t s i n 1)enderlioiiteni c l v e r l e e d o11 2 3 j u n i cli01er;i Maria-Anr-i;~ F~)ricl.; ; 5 1 j . viiri L ~ i d o v i c ~ ixs Jo:inriri
Een p a a r ri;ibescliouwingen
ciiiri
de
h ~ i i s v r o i i wvaii J n z e i Riies ; d o c h t e r -
S c l i o t t yrnnn.
ri;i
d e k o u d e «psi~rii~iiiiigv a n z o v e e l l e e d eii rciiiil~spoed
d i e o n z e n i e t z o v e r r e v o o r v a d e r e n rn;icli t e l o o s m o e s t r i i oriderg;i:iii. I<eri p;i:ir
v e r ; i f g e l e g e i i w i j k e n , z o a l s S t i c l i - l e i 1 iJn ; i n d e r e r i l ) r t ~ e k , kendeii
b l i j k b a a r g e e n c l i c ~ 1 e r a s l ; i c l i t o fi e r s . 11at h e t a a n t a l o v e r l i j d e n s h o o g o p 1 i e p b l i i k t u i t v o l g e n d e k l e i i i e v e r g e l i j k i n g d e r s t e r f g e v i i l l e n t i j d e n s d e z e l f d e mniindei-i vaii l i e t vt~orgnciiid , j a a r ,
1 8 4 8 , e n d e z e v a n h e t d a a r o p v o l g e n d jclcir
1850.
juni
10 o v e r l .
l 6 overl .
5 overl.
juli
2 overl.
3 overl.
3 overl.
aukust u s
4 overl.
50 o v e r l .
O overl.
september
3 overl.
L0 o v e r l .
6 overl.
Het z w a a r s t g e t r o f f e n w e r d z e k e r t i e t g e z i n lle Cock - Van Ilarnnie o p l i e t Dorp : cip 4c;ri e n d e z e l f d e d a g c ì t i e r v e r i d n i i r rncieder, v a d e r ei1 e e i i zociri, i i n a s t n o g i : ~ i i d e r efciiiiil i e l e t i e n . G e l u k k i g beliciren L U I k e v r e s e l i j k e rnniperi t i i e r i n o n z e s t r e k e n d e i i i i i t i e l t o t he t v e r l e d e l i .
1
r 5 l.
*
(
(
\ J /
-
h
I
1
I
I
r 1
\
I
. I
,-
. / I
I
\
r
.
I
1 a VipIC! 't Qorp aan de Klokbeelcboor~en,waareens mijn wiZgje
V
.
I
I
1
1
l
L
w
J4-43
stond,draagik zo nauw,in sterke trouw,draag ik zo
nauw aan *t hart.Mooier dan vreemde oorden is mij'mijm . . 1 r 1 I 1 -+--c d- j I - II oL
l
I
r"i ; J~l&nss. ;d: &:
G
J
J
l
t
G
I
1
l
L
I
zonnig en bli$xblij3t
aal-ter%- mi j
1
t dierbaarste op dez9aard.~et*klinkt door veld. en langs
f
'i
'
.-+
drevi3n:Haalter-b bovenal! Het straaXt uit kunstenaars-
J
'
Y.
streven:~aaltbrtbovenal!. Plekje mi j op aarde dierbaar
-alseen schrijn,nergens kan er liever oord 'dan H-. aijn.
Waar e e n s d e Walput droomde, Waar nog d e Klokbeek v l o e i t , I n b o s e n beemd, i n v e l d e n w e i Heb i k a l s k i n d g e s t o e i d . Nergens s c h i j n t m i l d e r z o n n e , S p a n t e r d e l u c h t zo b l a u w , Dan o v e r ' t l a n d , w e e l d r i g e n g o e d , Waar i k z o v e e l v a n hou. Waar Vlaamse l i e d r e n k l i n k e n , Gul e n u i t v o l l e l o n g , Waar ook d e k u n s t w r o c h t e r h a a r p l a a t s , Waar k o s t e r J o o r i s zong, Spreken z o v e e l k a p e l l e n , Van vroom en d i e p g e l o o f , Waar men v e r t e l t , b i j p o t e n p i n t , En ' s a v o n d s b i j d e s t o o f .
Waar ook m i j n l o t mag l e i d e n , Is h e t d e w e r e l d r o n d , B l i j f i k s t e e d s t r o u w , wat ook g e b e u r t , Aan m i j n g e b o o r t e g r o n d . ' k W i l voor geen z e e s t r a n d r u i l e n , Noch v o o r e e n b e r g e n l a n d , Hier s t a a t mijn huis, h i e r s p e e l t mijn k r o o s t , H a a l t e r t m i j n d i e r b a a r pand.
en hun
