Publieke Aandelen Monitor editie 2016 De overheid als één van de grootste aandelenbeleggers in Nederland
Het thema publiek aandeelhouderschap is actueel. De beursgang van ABN AMRO en het privatiseren van de Nederlandse Spoorwegen zijn hier voorbeelden van. En ook op regionaal niveau is er aandacht voor de provinciale of gemeentelijke aandelenportefeuille. Wat betekent het voor de lokale overheden als aandeelhouders, als minister Kamp stelt dat Delta en Eneco, geheel in provinciale en gemeentelijke handen, hun productieen leveringstak moeten splitsen? Lokale overheden zoeken naar de optimale governance maar missen vaak de benodigde expertise om de risico’s van hun publieke aandelen in te schatten.
2
De Publieke Aandelen Monitor geeft inzicht in de omvang van het aandelenbezit van overheden in Nederland Achtergrond
NS Groep N.V. Deze laatste is echter weer volledig in handen van de Nederlandse Staat, waarmee het belang in publieke handen blijft.
De Publieke Aandelen Monitor is een jaarlijks onderzoek om het Nederlandse publieke aandeelhouderschap in kaart te brengen. De Publieke Aandelen Monitor is een initiatief van Boer & Croon Corporate Finance en is in 2015 voor het eerst uitgekomen. Sinds 2016 is de Publieke Aandelen Monitor een gedeeld initiatief met Berenschot. In dit rapport wordt onder meer ingegaan op de omvang en waarde van de aandelenportefeuilles van het Ministerie van Financiën, de provincies en de 40 grootste gemeenten. Ook wordt ingegaan op het beleid rondom deelnemingen bij (lokale) overheden.
In het onderzoek van 2015 en de jaren daarop verwachten we grotere verschuivingen te zien in de publieke aandelenbelangen. Zo is in 2015 Vivat (voorheen de verzekeringstak van SNS REAAL) verkocht aan het Chinese Anbang en is een deel van ABN AMRO naar de beurs gebracht. Komende jaren zal het Ministerie van Financiën actief haar portefeuille blijven bekijken met de verdere privatisering van ABN AMRO, de start van de privatisering van ASR en de aankondiging dat een privatisering van de Koninklijke Nederlandse Munt N.V. één van de toekomstopties is. Verder is bekend dat zowel Delta als Eneco de komende jaren hun productie- en leveringsbedrijf van de leveringstak moeten splitsen, wat mogelijk ook verschuivingen van aandelenbelangen tot gevolg zal hebben.
Ontwikkelingen publiek aandeelhouderschap De Publieke Aandelen Monitor Editie 2016 richt zich op de overheid als aandeelhouder per 31 december 2014(1). In 2014 zijn er relatief weinig verschuivingen geweest in het publieke aandeelhouderschap. Een enkele deelneming is door een overheid vervreemd, zo heeft de gemeente Rotterdam in 2014 op de valreep de belangrijkste activiteiten van Beurs Rotterdam N.V. verkocht aan Bouwinvest en is Attero verkocht aan de private equity firma Waterland. De gemeente Den Haag heeft 49% van haar belang in HTM Personenvervoer N.V. verkocht aan (1)
Dit omdat 2014 het meest recente jaar is waar de cijfers van de deelnemingen van beschikbaar zijn.
3
De publieke aandelen monitor heeft betrekking op het ministerie van financiën, de provincies en de G40 Kader van het onderzoek Om een benadering te geven van het publieke aandelenbezit van de Nederlandse overheid zijn het Ministerie van Financiën, de 12 provincies en de 40 grootste gemeenten van Nederland (G40) opgenomen in het onderzoek. De aandelenbelangen van de overheden en financiële gegevens van de deelnemingen zijn afkomstig uit de meest recent gepubliceerde jaarverslagen, wetende kalenderjaar 2014. Bij een gering aantal ondernemingen is het jaarverslag van 2014 niet beschikbaar ten tijde van
dit onderzoek. In dit geval zijn de financiële gegevens van kalenderjaar 2013 gebruikt. Indien het belang van een overheidsinstantie niet met zekerheid vastgesteld kan worden, en/of er geen financiële gegevens beschikbaar zijn, is de deelneming niet in de Publieke Aandelen Monitor meegenomen. Met deelnemingen worden in dit onderzoek alleen publieke deelnemingen in private vennootschappen en stichtingen met commerciële activiteiten(1) bedoeld.
Financiële analyses Omvang overheid private sector Boekwaarde deelnemingen t.o.v. balanstotaal Waardering deelnemingenportefeuille Risicoweging publieke deelnemingen Analyse versnippering publieke deelnemingen
(1) (2) (3) (4)
•G ewogen omvang
(2)
van het overheidsbelang in de Nederlandse private sector op basis van omzet
• V erhouding balanspost kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen versus balanstotaal • B enadering van marktwaarde (ondernemingswaarde)
(3)
van de publieke Deelnemingenportefeuille
• B enadering van risico van de deelnemingen portefeuille middels een Beta analyse
, gewogen op Ondernemingswaarde
(4)
• V erhouding van unieke versus gedeelde deelnemingen Nederlandse overheid
Stichting tot Exploitatie van Casinospelen in Nederland (Holland Casino) en Stichting Exploitatie Nederlandse Staatsloterij (de Staatsloterij); Gewogen omvang = omzet deelneming * belang (%) overheidsinstantie; Voor de benadering van marktwaarde is gebruikt gemaakt van de gemiddelde ondernemingswaarde op basis van een multiple analyse op EBITDA en EBIT niveau; Voor de benadering van het risico zijn de publieke deelnemingen in sectoren ingedeeld en is een markt Bèta gehanteerd, welke de volatiliteit van een deelneming ten opzichte van de markt aangeeft (hoger is risicovoller). De weging van de Bèta binnen het portfolio is bepaald op de ondernemingswaarde van de deelneming.
4
De omzetvertegenwoordiging van de overheid is in 2014 met E 3 miljard afgenomen en bedraagt nu E 52 miljard 37
7
Ministerie van Financiën 1.401
834
Gemeenten (omzet in €mln) Amsterdam
2
Rotterdam
3
Den Haag
4
Utrecht
5
Eindhoven
6
Tilburg
7
Groningen
8
Almere
9
Breda
10
91
64
Regionaal niveau
522
1
Over de hele linie stond 2014 in het teken van een daling in omzet. De afname van €3 miljard is voor een groot deel te verklaren door de teruggelopen omzet van Energie Beheer Nederland, NS en De Nederlandsche Bank. Allen zijn deelnemingen van het Ministerie van Financiën, waardoor daling in gewogen omzet daar het meest op te merken was.
264
41.326
52 8
1
26
3
5
310
786
4
18
9 2
10
9
1.103
6
71
516
Op niveau van publieke deelnemingen heeft netbeheerder Enexis een toename in omzet laten zien. Deze groei kwam door een tariefstijging van de meterhuur. Dit heeft als gevolg dat de provincies Noord-Brabant en Limburg groei hebben laten zien in gewogen omzet. Ook de luchthaven Schiphol en financiële dienstverleners ABN AMRO en ASR hebben in 2014 groei laten zien.
284
28
Op regionaal niveau was de teruglopende omzet van BNG Bank te merken bij alle lokale overheden. Rotterdam en Den Haag zagen hun gewogen omzet afnemen door een omzetdaling bij Eneco. Bij Den Haag viel ook de omzet van HTM Personenvervoer weg, door de verkoop van deze deelneming aan NS Groep N.V. De provincies laten, met uitzondering van de Provincie Zeeland, weinig schommelingen zien. Bij Zeeland komt de afname in gewogen omzet door de teruggelopen inkomsten van Delta.
Publieke deelnemingen
5
54 32
Nijmegen
Afname in omzet aandelenbelangen
2.456
5
Publieke deelnemingen maken gemiddeld slechts 2,3% van de totale balans uit Boekwaarde Dit jaar hebben wij ook gekeken naar de verhouding tussen boekwaarde kapitaalverstrekking aan deelnemingen en de totale balans van de betreffende overheid. Daaruit blijkt de provincie Zeeland percentueel de hoogste boekwaarde van kapitaalverstrekkingen op de balans heeft staan. Dit wordt met name veroorzaakt doordat de provincie 100% aandeelhouder is van de Westerscheldetunnel. Op de tweede plek staat de gemeente Purmerend. De gemeente Purmerend is 100% aandeelhouder van de Stadsverwarming in Purmerend. Op de derde plek staat het Ministerie van Financiën.
3,75% 3
Ministerie van Financiën
9
11,10%
6,92% 5
11,35% 2
3,78%
Gemiddeld kennen de organisaties die meegenomen zijn in het onderzoek een percentage van 2,32%. Gezien overheden hun deelnemingen echter vaak in de boeken hebben staan tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs(1) hoeft dit niet veel te zeggen. De marktwaarde van een aandeel kan namelijk vele malen groter zijn dan de boekwaarde. Hierdoor is de impact van een deelneming op de balans van een lokale overheid doorgaans veel groter dan blijkt uit de jaarrekening.
7 8
%
Gemeente
%
Provincie
5,00% 10
3,38% 4
8,77%
#
1
6
5,63%
26,89%
B ron: Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten gemeenten, artikel 63.
6
Percentage boekwaarde t.o.v. van de totale balans
1
Provincie Zeeland
26,89%
2
Purmerend
11,35% 11,10%
3
Ministerie van Financiën
4
Rotterdam
8,77%
5
Provincie Noord-Holland
6,92%
6
Venlo
5,62%
7
Amsterdam
5,00%
8
Haarlemmermeer
3,78%
9
Provincie Friesland
3,75%
Den Haag
3,38%
10 (1)
Publieke instantie
De waarde van de publieke deelnemingenportefeuille is van 2013 op 2014 met ~E 4 mld gedaald Top 10 grootste aandeelhouders (Em) #
2012
2013
2014
91.436
103.240
97.489
1
Ministerie van Financiën
2
Rotterdam
3.776
4.929
4.995
3
Amsterdam
2.302
3.012
3.296
4
Gelderland
2.071
2.804
3.207
5
Noord-Brabant
1.489
1.890
2.026
6
Den Haag
1.229
1.258
1.266
7
Overijssel
951
1.148
1.248
8
Noord-Holland
934
1.170
1.235
9
Friesland
688
928
1.040
10
Zeeland
762
975
1.040
Top 5 als % van de totale waarde 3%
3% 2%
Observaties • De deelnemingenportefeuille van de Nederlandse overheden is van 2013 op 2014 circa €4 miljard in
waarde gedaald, een daling van 3%. De AEX is in 2014 met 6% gestegen(1). • Het grootste deel van deze impact zat bij het Ministerie van Financiën. Dit komt met name door sterk teruggelopen resultaten van het aardgas- en oliebedrijf Energie Beheer Nederland en De Nederlandsche Bank. Dit negatieve effect werd deels gecompenseerd door positieve resultaten van Schiphol, Tennet en Gasunie. • De waardegroei bij lokale overheden laat betrekkelijk betere resultaten zien. Zo groeit bij Amsterdam de waarde met 31% vanwege positieve cijfers bij Schiphol en Alliander. Ook Gelderland groeit hierdoor sterk, vanwege hun 45% belang in Alliander. • De deelnemingenportefeuille van zowel Utrecht als Zuid-Holland laten een daling in waarde zien vanwege teruggelopen resultaat BNG Bank.
Waardegroei top 10 grootste aandeelhouders 2012 tot 2014 (%)
5%
13%
Groei % 2012-2013
4%
8%
Groei % 2013-2014
Groei % AEX 2012-2013
35%
83%
30% 25%
35%
35%
31%
35%
31% 27%
15%
15% 9%
(1)
-5%
11%
1%
0%
• Rotterdam • Gelderland • Overigen
21%
‘12 AEX: 15%
14%
13%
5%
• Ministerie van Financiën • Amsterdam • Noord-Brabant
28%
25%
20%
10%
Groei % AEX 2013-2014
17%
7%
12%
9% 2%
7%
6%
1%
-6%
-10% Ministerie van Financiën
Rotterdam
Amsterdam
Gelderland Noord-Brabant
Den Haag
Overijssel
Noord-Holland
Friesland
Limburg
D e vergelijking met de AEX dient ter referentie en is geheel 1-op-1 vergelijkbaar. In de genoemde waardedaling van 3% van de publieke deelnemingenportefeuille wordt ook verkoop van aandelen meegenomen. Daarnaast betreft Publieke Aandelen Monitor een schatting van Ondernemingswaarde, waarbij de AEX Aandeelhouderswaarde aangeeft.
7
‘13 AEX: 6%
De Nederlandse rijksoverheid was in 2014 een risicovolle belegger Risicoverdeling deelnemingen (% van totaal) 13%
Observaties • Het Ministerie van Financiën had in 2014 met een Beta van 1,07 een relatief risicovol portfolio. Hierdoor is de portfolio Beta(1) van de algehele Nederlandse publieke aandelenportefeuille licht hoger dan 1,00 uitgekomen. • Dit komt door de relatief zware weging van met name de financiële instellingen onder het beheer van NLFI, zoals ABN AMRO, SNS en ASR. De verwachting is dat het risico van de Nederlandse publieke aandelenportefeuille in 2015 zal verminderen in verband met de beursgang van ABN AMRO en verkoop van Vivat. • De provincies en de G40 komen beduidend lager uit met een Beta van 0,90 of lager en zijn daarmee minder risicovol dan de markt. • Van de 10 meest vermogende overheden is Rotterdam de minst risicovolle belegger. Dit komt door de zware weging van hun belang in de Rotterdamse Haven.
8% 17%
35% 15% 11% Deelnemingen met een Beta(1): • Hoger dan 1,25 • Tussen 1,25 en 1,00 • Tussen 1,00 en 0,85
• Tussen 0,85 en 0,70 • Tussen 0,70 en 0,60 • Onder 0,60
Risicoverdeling top 10 grootste aandeelhouders (Beta ) (1)
Beta per overheid
Beta portfolio
1,20 1,00
(2)
Beta portfolio (gewogen
1,07
0,80
0,89
(1)
(2)
en Beta van 1,00 geeft aan dat een onderneming even E risicovol is als de markt. Een Beta lager dan 1,00 duidt op een minder risicovolle onderneming dan de markt, een Beta boven de 1,00 geeft het tegenovergestelde aan; D e weging is bepaald op Ondernemingswaarde van de deelneming.
0,86
0,88
0,86 0,79
0,73
0,70
0,60
0,87
): 1,02
0,78
0,40 0,20 0,00 Ministerie van Financiën
Rotterdam
8
Amsterdam
Gelderland Noord-Brabant
Den Haag
Overijssel
Noord-Holland
Friesland
Limburg
Bezittingen van overheden zijn versnipperd met meer dan 580 aandelenbelangen in 320 unieke bedrijven 13 | 8
7
Ministerie van Financiën
De linker landkaart bevat een analyse op het aantal keer dat een deelneming bij meerdere overheden voorkomt. In oranje tekst staat het totaal aantal deelnemingen van een overheid, en in het groen het aantal deelnemingen dat alleen bij die ene overheid in de portefeuille zit.
7 |1
9 |3
34 | 25
Publiek aandelenbelang blijft versnipperd
6 |1
28 | 7
33 | 26
8 |1
24 | 20
1
Opvallend is de hoge mate van versnippering van aandelenbelangen in publieke deelnemingen. Het aantal unieke vennootschappen(1) binnen de Publieke Aandelen Monitor is 320, die in 580 verschillende deelnemingen over het land verspreid zitten. Met als gevolg dat veelal aandelenbelangen onder de 1% uitkomen.
11 | 5
8
Gemeenten 1
Amsterdam
2
Rotterdam
3
Den Haag
4
Utrecht
5
Eindhoven
6
Tilburg
7
Groningen
8
Almere
9
Breda
26 | 18
10
Nijmegen
# #
Aantal deelnemingen
3
5 |1
4
11 | 4
8 |2
11 | 2 2 10
9
6
17 | 9
13 | 10
11 | 8
5
9 |7
27 | 20 9|5
580 deelnemingen in 320 bedrijven
13 | 9
15 | 11
Kenmerkende voorbeelden hiervan zijn BNG Bank met meer dan 390 aandeelhouders en Enexis en Vitens met respectievelijk meer dan 130 en 110 aandeelhouders.
Governance issues De vraag is nu of door de historische versnippering het publieke aandeelhouderschap effectief is ingericht en de governance structuren bij de verschillende vennootschappen zijn ingericht op dermate hoge aantallen aandeelhouders. Kan er vanuit de overheidsinstanties voldoende invloed worden uitgeoefend op de vennootschappen om te waarborgen dat het publieke belang blijvend gediend wordt?
(1)
Aantal unieke deelnemingen
9
E en unieke deelneming houdt in dat de aandelen door slechts één overheidsinstantie gehouden word.
Publiek belang en vennootschapsrechtelijke kaders Inleiding
De vennootschap heeft een bestuur en een algemene vergadering van aandeelhouders. De algemene vergadering is bevoegd tot onder meer bestemming van de winst, statutenwijziging, benoeming, schorsing en ontslaan van bestuurders en commissarissen, vaststelling van de jaarrekening en kapitaalvermindering. Statutair kan ook worden voorzien in een raad van commissarissen(1) die ten behoeve van de aandeelhouders toezicht houdt op het bestuur en de algemene gang van zaken van de onderneming. Het bestuur moet de raad van commissarissen tijdig de noodzakelijke informatie verstrekken en het bestuur en de raad van commissarissen dienen de algemene vergadering alle verlangde inlichtingen te geven, tenzij een zwaarwichtig belang van de vennootschap zich daartegen verzet.
Er gaan grote sommen geld om in de deelnemingen van het Ministerie van Financiën, de provincies en de G40. Bij deze deelnemingen kan de (decentrale) overheid tegen aanzienlijke financiële risico’s aanlopen als bijvoorbeeld het inzicht en beheersing van risico’s of sturing onvoldoende geborgd is. Het inrichten van de onderlinge samenhang tussen sturen, beheersen, toezicht houden en verantwoorden (governance) bij deelnemingen lijkt geen sinecure te zijn gelet op de diversiteit aan mogelijkheden om het publieke belang te kunnen borgen.
Publiek belang en vennootschapsrechtelijke kaders De overheid is vooral gewend om binnen de publiekrechtelijke kaders te werken, waarbij het algemeen belang, verantwoording en democratische controle belangrijke pijlers zijn. Bij deelnemingen in vennootschappen krijgt de publieke aandeelhouder echter te maken met de regels van het vennootschapsrecht (Burgerlijk Wetboek). Deze regels zijn minder toegesneden op de ‘publieke’ belangen en pijlers en kennen een ander kader voor verantwoording en toezicht. Een voorbeeld hiervan is dat de vennootschap (bv of nv), ook al betreft het een 100% overheidsdeelneming in een vennootschap met een publieke taak, een eigen belang dient na te streven, namelijk het belang van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming. (1)
B ij de B.V. kán en bij de N.V. moet er een RvC zijn ingesteld. Bij een structuurvennootschap is de RvC verplicht.
10
Effectief inrichten van publiek aandeelhouderschap Met de eerder genoemde bevoegdheden lijkt de publieke aandeelhouder behoorlijke invloed en zeggenschap te hebben binnen de vennootschap. Wettelijk is ook nog bepaald dat alle bevoegdheden die niet toekomen aan het bestuur of de raad van commissarissen, toekomen aan de algemene vergadering van aandeelhouders. Het is echter de vraag of de overheid hiermee voldoende invloed en sturing kan uitoefenen omdat de genoemde bevoegdheden niet direct in het teken staan van het publieke belang. Ten behoeve van de sturing vanuit overheden op een deelneming zijn er geen formele instrumenten zoals die er wel zijn bij een publiekrechtelijk verbonden partij (bijv. verplichting tot begroting opstellen). Onderstaand worden een aantal mogelijkheden tot beïnvloeding besproken voor de overheid als aandeelhouder om te waarborgen dat het publieke belang blijvend gediend wordt. Als eerste mogelijkheid wordt genoemd de meest bekende vorm, namelijk het statutair inkleden van het publieke belang. In de statuten kan bepaald worden dat de werkzaamheden (mede) ten behoeve van het algemeen belang worden uitgevoerd. Ook kan de kwaliteitseis worden opgenomen dat alleen publiekrechtelijke rechtspersonen aandeelhouder kunnen zijn. Op deze manier wordt geborgd dat slechts de overheid de rechten die verbonden zijn aan het aandeelhouderschap kan uitoefenen. Verder kan in de statuten worden bepaald dat het bestuur zich dient te gedragen naar de aanwijzingen van de publieke aandeelhouders,
die de algemene lijnen van het te voeren beleid op nader in de statuten aangegeven terreinen betreffen. Voorts kan in de statuten een voorafgaand goedkeuringsrecht worden opgenomen voor de publieke aandeelhouders (of voor de door de aandeelhouders benoemde raad van commissarissen) met betrekking tot bepaalde besluiten, bijvoorbeeld statutenwijziging, voor het aangaan van overeenkomsten of het doen van investeringen boven een bepaalde drempelwaarde, het aangaan
11
van een duurzame samenwerking met een andere onderneming, het deelnemen in het kapitaal van een andere onderneming of het aangaan of verstrekken van leningen / kredieten of borgstelling. Met dit goedkeuringsrecht kan vooraf al een adequaat inzicht en informatie worden verkregen in (financiële) risico’s. Een andere mogelijkheid is om in de statuten de overdraagbaarheid van aandelen voor een bepaalde termijn geheel uit te sluiten (‘lock up’). De aandeelhouders komen gezamenlijk overeen om gedurende een bepaalde periode met elkaar in de vennootschap te blijven. Een termijn van vijf jaren lijkt hierbij redelijk te zijn, maar bij ontwikkeling van hoog-technologische vindingen die
(1)
aanzienlijke investeringen vragen kan een termijn van twintig jaren als redelijk worden beschouwd, aldus de wetgever. Voorgaande opties blijken bij staatsdeelnemingen vaak al de basis te vormen. De staat heeft recentelijk toegewerkt naar standaard statuten voor haar deelnemingen in vennootschappen. Met deze standaard statuten wordt het publiek aandeelhouderschap geborgd door onder meer het vastleggen van de rolverdeling bij benoemingen en het vaststellen van de strategie, de informatieverschaffing en de vaststelling van dividenden en/of uitkeringen uit de reserves.(1)
J aarverslag beheer staatsdeelnemingen 2014
12
Inrichting van optimale governance bij deelnemingen Effectief inrichten van publiek aandeelhouderschap
om een dergelijke toezichthoudende bestuurder dicht bij het bestuur te hebben, zodat hij direct kan meekijken en dichtbij de informatie van de onderneming staat. Wettelijk is verder bepaald dat het voorzitterschap, het vaststellen van de bezoldiging van bestuurders voorbehouden is aan deze niet-uitvoerende bestuurders.
Bij een vennootschap met een bestuur en een (statutair ingestelde) raad van commissarissen (zogenaamd two-tier model), staat het toezicht van de raad van commissarissen meer op afstand en kunnen zij in het algemeen minder direct invloed uitoefenen op de besluitvorming van het bestuur. Per januari 2013 is het mogelijk om statutair gebruik te maken van een ‘one-tier model’. Bij een one-tier model bestaat het bestuur uit uitvoerende bestuurders en niet-uitvoerende bestuurders, waarbij de niet-uitvoerende bestuurders toezicht houden op de uitvoerende bestuurders. Voor de overheid is het aantrekkelijk
In de praktijk worden naast de statutaire mogelijkheden ook in diverse overeenkomsten de belangen van publieke aandeelhouders geborgd door verantwoording te vragen. In een aandeelhoudersovereenkomst kan bijvoorbeeld vastgelegd worden dat het bestuur van de onderneming verplicht wordt om bepaalde relevante informatie aan elke aandeelhouder te verstrekken, bijvoorbeeld een door het bestuur op te stellen ondernemingsplan. Het kan ook gaan om bijvoorbeeld een periodiek overzicht van de omzetgegevens met toelichting en informatie over impactvolle (negatieve) ontwikkelingen voor de onderneming. Ook kan bewerkstelligd worden dat een (tussentijdse) begroting wordt opgesteld en dat deze door de algemene vergadering wordt goedgekeurd. In een dergelijke overeenkomst kan tussen de aandeelhouders ook worden vastgelegd wanneer tot bestemming van de winst zal worden overgegaan, bijvoorbeeld door de voorwaarde in te bouwen dat pas bij het bereiken van een bepaald solvabiliteitsniveau besloten wordt tot uitkering; met een dergelijke voorwaarde kan de continuïteit van de onderneming beter gewaarborgd worden.
13
In de praktijk komt het eveneens voor dat de overheid niet alle aandelen in zijn bezit heeft, maar dat er ook diverse andere aandeelhouders zijn. Afhankelijk van de statutaire bepalingen kan de overheid als minderheidsaandeelhouder de besluitvorming niet dicteren in de algemene vergadering. Een stemovereenkomst kan in dergelijke gevallen uitkomst bieden aan de publieke minderheidsaandeelhouder. De aandeelhouders van de Schiphol Group hebben bijvoorbeeld onderling een overeenkomst gesloten. Hierin is opgenomen dat Aéroports de Paris, ondanks het minderheidsbelang van 8%, kan ageren tegen statutenwijzigingen die het belang van Aéroports de Paris kunnen schaden.(1)
Conclusie Publiek aandeelhouderschap is omvangrijk gelet op de bedragen die ermee gemoeid zijn. Om het publieke belang te borgen en risico’s te beheersen zijn er diverse mogelijkheden. Men kan gebruik maken van statutaire mogelijkheden en door het sluiten van (aandeelhouders/ stem)overeenkomsten kan men het publiek aandeelhouderschap naar eigen smaak effectief inrichten.
(1)
D e Staat als aandeelhouder – Over het beheer van staatsdeelnemingen, 2015.
14
Neil Lomax Partner M 06 11 36 39 17 E
[email protected]
Philippe Sprenger Managing Director M 06 55 36 47 20 E
[email protected]
Bas Scheele Analyst M 06 11 51 35 06 E
[email protected]
Il Shik Sloover Managing consultant M 06 55 36 47 27 E
[email protected] Melanie Knieriem Consultant M 06 47 886 882 E
[email protected]
Boer & Croon Corporate Finance B.V. Piet Heinkade 95A 1019 GM Amsterdam
[email protected] www.boercrooncf.nl
Berenschot Groep B.V. Europalaan 40, 3526 KS Utrecht Postbus 8039, 3503 RA Utrecht
[email protected] www.berenschot.nl
