Alumni Lezing UvA, 7 november 2009
Puberende Hersenen Eveline Crone Afdeling Ontwikkelingspsychologie Leiden Institute for Brain and Cognition
Wat is er met de puber aan de hand? Jeugd van tegenwoordig: - Onbezonnen gedrag - Focus of korte termijn - “Kort lontje”, opvliegend - Impulsief
1
Wat is er met de puber aan de hand? ‘Wanneer ik mijn lezing begin, blijven ze maar naar elkaar knipogen en praten over wagenmenners, mimen, paarden, dansers, voorbije of toekomstige gevechten. Nog beter: sommigen staan erbij als standbeelden, met hun armen gekruist. Anderen pulken in hun neus met beide handen, nog anderen blijven zitten wanneer velen uitbundig opveren, ze dwingen enthousiaste toehoorders te gaan zitten, weer anderen tellen het aantal nieuwkomers, nog anderen staren naar de bladeren van de bomen.’ De redenaar Libanius (4e eeuw na Chr.) vertelt over een lezing die hij hield voor studenten in Antiochië. Orationes 3, 12-13. (Jeugd in het Romeinse Rijk p.92).
Maar ook… - Ontdekken identiteit - Vorming van hechte vriendschappen - Uitdagingen en sportprestaties - Talenten ontdekken
2
Adolescentie • Adolescentie = opgroeien tot volwassene • Twee fases: Puberteit: 10-15 jaar: sexuele volwassenwording Jongere: 15-20 jaar: maatschappelijke volwassenwording • Adolescentie = puber + jongere
Veranderende vaardigheden • Veranderingen in controle vaardigheden = Sturen van eigen gedrag ⇒ Kennisvaardigheden (belangrijk voor school, planning, geheugen) ⇒ Emotionele vaardigheden (beloningsgericht, korte termijn) ⇒ Sociale vaardigheden (vriendschappen, perspectieven tegen elkaar afwegen) • Doen een beroep op verschillen hersengebieden
3
Een rol voor de hersenen
Prefrontale cortex belangrijk bij cognitieve controle: • Proportioneel groter bij mensen dan dieren. • Goede locatie: connecties met bijna gehele hersenschors.
Controle en Prefrontale Cortex (PFC) • Controle uitgevoerd door verbindingen PFC en andere hersengebieden
Curtis & D’Esposito 2003
• Verschillende gebieden in PFC dragen bij aan verschillende controle functies • Ontwikkeling van controle processen afhankelijk van snelheid van ontwikkeling van subgebieden & connecties Miller & Asaad, 2002
4
Waarom is het brein belangrijk? • Wat kunnen kinderen en wanneer? Waarom zijn kinderen soms wijs en soms niet? • Kwetsbare puberbrein: relatie tussen emotie en kennis • Ontwikkelingsstoornissen en gevolgen van hersenbeschadiging • Vroege identificatie vergemakkelijkt snellere behandeling
Hoe en wanneer ontwikkelt het brein? Wat zijn de regels?
5
Vroege ontwikkeling van het brein
From Cowan,1979
Structurele ontwikkeling 5-20 jaar
6
Functionele ontwikkeling 5-20 jaar Er is nog een kloof tussen onze kennis over veranderingen in gedrag en hersenontwikkeling
Onderzoek: Gedrags ontwikkeling
Onderzoek: Hersenontwikkeling
Werken de hersenen anders bij kinderen dan bij volwassenen?
Volwassene
8-jarige jongen
7
Onderzoek in Leiden Brain & Development lab
4 onderzoeksillustraties
I. Werken met informatie in je geheugen VOORWAARTSE TAAK (VASTHOUDEN)
Haan-Druiven-Schip: Haan-Druiven-Schip
ACHTERWAARTSE TAAK (MANIPULATIE)
Haan-Druiven-Schip: Schip – Druiven - Haan
BACKWARD
8
Tijdsverloop voor DLPFC 18-25 yrs
Backward Forward 8-12 yrs
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
Time (s)
13-17 yrs 2
2
4
6
8
10
12
14
16
18
4
6
8
10
12
14
16
18
20
20
II. Leren van Feedback • In dagelijks leven leren we van positieve en negative feedback • Kinderen meer moeite met feedback leer-taken dan volwassenen. Grote veranderingen tussen 8 en 12 jaar. • Niet opletten? Niet wisselen? Leren van negatief? Leren van positief?
9
Feedback-leertaak voor kinderen Anna van Duijvenvoorde
Signaal: sorteer op kleur of op vorm Raden
herhalen
X = Negatieve Feedback, + = Positieve Feedback
Leeftijdsvergelijkingen
10
III. Hoe gevoelig zijn adolescenten voor beloning?
Linda van Leijenhorst
Gokkasten spel
Spel werd gespeeld door 3 leeftijdsgroepen: 10-jarigen, 15-jarigen en jong volwassenen
Winnen Blauw = 10-jaar Groen = 15-jaar Rood = volwassen
XXX XXY XYZ
Adolescenten: Overactivatie in NaCC: pleziergebied
11
IV. Veranderingen in sociaal gedrag Adolescentie is een overgangsperiode voor sociaal gedrag
• Focus verandert van ouders naar vriendengroep • Eerste intieme relaties • Overgang van competitief gedrag naar samenwerking
Hangt o.a. samen met een toename in de vaardigheid om perspectief te nemen
Trust game • Interactie tussen 2 personen Speler 1: 20 Speler 2: 10 Speler 1
Vertrouw Speler 2 Geld verdrievoudigd
Wouter van den Bos
Speler 1: 50 Speler 2: 40
Teruggeven
Speler 1: 10 Speler 2: 80
Zelf houden
12
Mediale Frontale Cortex • Belangrijke rol bij nadenken over eigen doelen versus andermans doelen
Amodio & Frith, 2006
Zelf houden Zelf houden > Teruggeven 12-14-jr 15-17-jr 18-22-jr
Piekt in vroege adolescentie
13
Conclusie: Hersenen nog in groei
Controle centrum Zelf/Ander
Emotie centrum
Kwetsbare balans
Meer over puberende hersenen:
Website voor deelnemers: www.hersenen-in-actie.nl
14
Meer over puberende hersenen:
Bedankt voor uw aandacht
Met dank aan de onderzoekers in het Brain and Development Lab NWO – VENI/VIDI, Leids Universitair Fonds, Gratama Stichting
15
