Colofon Projectnummer: 2021-02-22-03-002 Novem Rapportnummer: 2DEN-03.12 Projecttitel: Inventarisatie warmtevraag voor de decentrale bio-WKK installaties Dit onderzoek is uitgevoerd in het kader van het programma Duurzame Energie Nederland DEN. NOVEM Nederlandse organisatie voor energie en milieu Postbus 8242 3503 RE UTRECHT Tel (030) 2393493 Contactpersoon: Dr. J.P.A. Neeft Email:
[email protected] Novem geeft geen garantie voor de juistheid en/of volledigheid van gegevens, ontwerpen, constructies, producten of productiemethoden voorkomende of beschreven in dit rapport, noch voor de geschiktheid daarvan voor enige bijzondere toepassing. Aan deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend. Overname en publicatie van informatie uit dit rapport is toegestaan, mits met bronvermelding. Het onderzoek is uitgevoerd door: KEMA Nederland B.V. Utrechtseweg 310 Postbus 9035 Telefoon: 026 356 91 11 Auteurs: J.J. Erbrink (
[email protected]) R.W. Smit (
[email protected]) KEMA Rapportnummer: 50261429-KPS/SEN 03-3006 Datum rapportage: maart 2003 Exemplaren van dit rapport zijn te verkrijgen bij het Novem Publicatiecentrum, Tel (046) 4202250 Fax (046)4528260, email:
[email protected] Het DEN -programma wordt uitgevoerd door Novem in opdracht van het Ministerie en Economische Zaken.
50261429-KPS/SEN 03-3006
Inventarisatie warmtevraag voor decentrale bio-WKK installaties
Arnhem, 4 februari 2003 Auteurs: J.J. Erbrink, R. Smit KEMA Power Generation & Sustainables
In opdracht van Novem B.V.
auteur : J.J. Erbrink B
28 blz.
03-02-04 - bijl.
Utrechtseweg 310, 6812 AR Arnhem. Telefoon (026) 3 56 91 11. Telefax (026) 3 51 56 06.
beoordeeld
: R.W. Smit
goedgekeurd : M.E.J.P. Vosbeek
03-02-04 03-02-04
© KEMA Nederland B.V., Arnhem, Nederland. Alle rechten voorbehouden. Dit document bevat vertrouwelijke informatie. Overdracht van de informatie aan derden zonder schriftelijke toestemming van of namens KEMA Nederland B.V. is verboden. Hetzelfde geldt voor het kopiëren van het document of een gedeelte daarvan. KEMA Nederland B.V. en/of de met haar gelieerde maatschappijen zijn niet aansprakelijk voor enige directe, indirecte, bijkomstige of gevolgschade ontstaan door of bij het gebruik van de informatie of gegevens uit dit document, of door de onmogelijkheid die informatie of gegevens te gebruiken.
-4-
50261429-KPS/SEN 03-3006
INHOUD blz. 1
Probleemstelling .....................................................................................................5
2
Doelstelling .............................................................................................................6
3 3.1 3.2 3.2.1 3.2.2 3.3 3.3.1 3.3.2
De tabellen afgeleid van de Nieuwe Kaart..............................................................7 Warmtevraag tabellen.............................................................................................7 Woongebieden........................................................................................................7 Nieuwbouw .............................................................................................................7 Herstructurering ......................................................................................................9 Bedrijventerreinen.................................................................................................10 Nieuwbouw ...........................................................................................................10 Herstructurering ....................................................................................................12
3.4 3.4.1 3.4.2
Glastuinbouwgebieden .........................................................................................12 Locaties uit de Nieuwe Kaart ................................................................................13 Herstructurering ....................................................................................................14
4
Toelichting informatie uit de Nieuwe Kaart ...........................................................16
5
Aanvullende bronnen voor informatie ...................................................................20
6 6.1 6.2 6.2.1 6.2.2 6.3
Gehanteerde Methodiek .......................................................................................22 Hoofdlijnen............................................................................................................22 Methode “De Nieuwe Kaart” .................................................................................22 Wonen ..................................................................................................................23 Werken .................................................................................................................24 Warmtenetten .......................................................................................................25
7
Conclusies ............................................................................................................28
-5-
1
50261429-KPS/SEN 03-3006
PROBLEEMSTELLING
Binnen het programma Duurzame Energie in Nederland (DEN) dat Novem in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken uitvoert, neemt bio-energie een belangrijke plaats in. Uit een recent uitgevoerde evaluatie van bio-energieprogramma‘s door Novem van de laatste jaren is gebleken dat: •
bio-energie bij AVI’s goed loopt
•
meestoken van biomassa in elektriciteitcentrales goed loopt
•
decentrale bio-energie projecten nog onvoldoende van de grond komen.
Aangezien de laatstgenoemde categorie goede perspectieven biedt om een belangrijke bijdrage te leveren aan een verdere groei van het gebruik van duurzame energie, wil Novem investeringen in deze decentrale bio-installaties graag stimuleren. Deze locale projecten bieden met name goede kansen omdat: •
er minder transport nodig is van biomassa
•
locale biomassa gebruikt kan worden
•
warmte-afzet mogelijk is.
Juist dit laatste punt van goede warmte-afzetmogelijkheden van decentrale bio-WKK installaties is een belangrijk winstpunt (energetisch en wat CO2 emissie betreft) ten opzichte van de projecten die nu wel succesvol verlopen. Om investeringen in decentrale biomassa centrales te stimuleren en knelpunten weg te nemen is Novem op zoek naar mogelijkheden om investeerders te faciliteren met instrumenten om warmte afzet voor deze installaties te kunnen realiseren. Eén van de beoogde instrumenten is een overzicht van de interessante locaties (vanwege de aanwezige warmtevraag) voor bio-WKK installaties. Novem heeft KEMA opdracht gegeven om een schriftelijke rapportage op te stellen over locaties in Nederland waar een warmtevraag bestaat waaraan met een decentrale bio-WKK voldaan zou kunnen worden. In dit rapport wordt dit overzicht gegeven. Eerst geven we weer wat het doel van het project is, waarna de gevolgde aanpak en verkregen resultaten beschreven worden.
-6-
2
50261429-KPS/SEN 03-3006
DOELSTELLING
Het doel van dit project ‘Inventarisatie warmtevraag voor decentrale bio-WKK’ is te komen tot een overzicht dat het potentieel voor decentrale bio-WKK installaties in beeld brengt en potentiële investeerders in bio-WKK op weg helpt om interessante warmtevraaglocaties te identificeren. Daarbij gaat het om interessante locaties met een onderscheid in vier categorieën: •
gebouwde omgeving (nieuwbouw en herstructurering wonen en werken)
•
glastuinbouw (nieuwbouw)
•
bedrijventerreinen (nieuwbouw)
•
bestaande warmtenetten uit de warmtekaart.
Het overzicht geeft op hoofdlijnen aan welke locaties in Nederland interessant kunnen zijn als mogelijke vestigingsplaats op basis van de warmtevraag. Met het overzicht in de hand kunnen potentiële investeerders dus een eerste inventarisatie uitvoeren waar geschikte locaties te vinden zijn. In dit rapport worden de resultaten van een relatief eenvoudige inventarisatie gegeven. Een selectie is gemaakt op basis van minimale omvang van de potentiële warmte-afzet. Een verdere inventarisatie en selectie op basis van een meer uitgebreide beslismethodiek is geen onderdeel van deze studie. Het belangrijkste resultaat wordt gevormd door bewerkte tabellen, die uit de Nieuwe Kaart zijn afgeleid (in de bijlagen). Hoofdstuk 3 beschrijft de gegevens die in deze tabellen zijn opgenomen. Hoofdstuk 4 geeft een toelichting hierop en hoofdstuk 5 geeft aanvullende informatiebronnen. Hoofdstuk 6 geeft een verantwoording van de gevolgde methodiek, terwijl hoofdstuk 7 de conclusies verwoordt.
-7-
50261429-KPS/SEN 03-3006
3
DE TABELLEN AFGELEID VAN DE NIEUWE KAART
3.1
Warmtevraag tabellen
Als eindresultaat worden tabellen gegeven met gedetailleerde informatie over de potentiële toekomstige warmtevraag. Deze tabellen zijn afgeleid uit de database van de Nieuwe Kaart, maar voor opname in de tabellen zijn enkele criteria toegepast: •
voor woningen: locaties met meer dan 400 woningen
•
voor bedrijventerreinen: oppervlakken groter dan 20 ha.
•
voor glastuinbouw: oppervlakken groter dan 5 ha; (gezien het beperkte aantal plannen is dit in praktijk minder relevant).
Deze criteria zijn opgenomen om alleen de relevante locaties te vermelden, uitgaande van een ondergrens voor een warmteleverende installatie van ruwweg 5 MWth. De tabellen voor glastuinbouwlocaties zijn gegeven in bijlage A. De tabellen voor woonlocaties per provincie zijn gegeven in bijlage B. De tabellen voor bedrijventerreinen per provincie zijn gegeven in bijlage C. Deze laatste tabel is toch opgenomen, ook al worden geen kwantitatieve warmtevraagcijfers gegeven, omdat met name de internetverwijzing aanknopingspunten kan geven voor nadere informatie over een toekomstige warmtevraag. Nu volgt een samenvattende beschrijving van de inhoud van de tabellen, met informatie voor respectievelijk •
woongebieden (nieuwbouw en herstructurering)
•
bedrijventerreinen (nieuwbouw en herstructurering)
•
en glastuinbouw (nieuwbouw en herstructurering).
3.2
Woongebieden
3.2.1
Nieuwbouw
De Nieuwe Kaart bevat bijna 1300 plannen voor de nieuwbouw van woningen op gemeentelijk niveau. Figuur 3.1 geeft aan hoe de verdeling van dit aantal plannen is over de provincies.
-8-
50261429-KPS/SEN 03-3006
aantal plannen "wonen" per provincie 500 400 300 200 100 0
Figuur 3.1
420 195 37
53
47
59
1
2
3
4
39 5
105
166
57
6
7
32 8
9
10
11
83 12
Verdeling van het aantal plannen over de provincies (respectievelijk (1) Groningen, (2) Friesland, (3) Drenthe, (4) Overijssel, (5) Flevoland, (6) Gelderland, (7) Utrecht, (8) N-Holland, (9) Z-Holland, (10) Zeeland, (11) N-Brabant en (12) Limburg)
Figuur 3.2 laat zien hoe de verdeling van de warmtevraag is over de provincies. Figuur 3.3 toont de verdeling van de warmtevraag (gesommeerd over alle provincies), uitgesplitst over de juridische status van de plannen. Zo blijkt uit deze figuur dat de helft van de plannen nog niet uit het gemeentelijke besluitvormingsproces is gekomen (ten tijde van de data-invoer!).
Verdeling naar provincie Groningen 2.7 9.8
2.53.0 3.6
1.4
Friesland Drenthe
6.1
Overijssel 10.0
25.3
8.0
Flevoland Gelderland Utrecht N-Holland Z-Holland
10.0 17.5
Zeeland Brabant Limburg
Figuur 3.2
Verdeling van provincies
de
potentiële
warmtevraag-wonen(procentueel)
over
de
-9-
50261429-KPS/SEN 03-3006
Verdeling naar planstatus 9.8 9.6
ontwerp vastgesteld t/m kroon definitief
47.7 32.9
Figuur 3.3
3.2.2
Procentuele verdeling van de potentiële warmtevraag -wonen-(gesommeerd over alle provincies), uitgesplitst over de juridische status van de plannen (voor codering, zie tabel 4)
Herstructurering
De Nieuwe Kaart bevat meer dan 400 plannen voor de herstructurering van woningen op gemeentelijk niveau. Figuur 3.4 geeft aan hoe de verdeling van dit aantal plannen is over de provincies. Figuur 3.5 laat zien hoe de verdeling van deze warmtevraag (procentueel) is over de provincies en figuur 3.6 toont de verdeling van de plannen naar de juridische fase. Daarbij is bij het bepalen van de warmtevraag het aantal vervangende nieuwbouwwoningen plus het aantal te renoveren woningen gesommeerd. Zo blijkt uit deze figuur dat de helft van de plannen nog niet uit het gemeentelijke besluitvormingsproces is gekomen (ten tijde van de data-invoer!).
aantal plannen "herstructurering-wonen" per provincie 150 100 50
9
17
13
1
2
3
31
45 6
72
99 59
35
19
7
0
Figuur 3.4
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Verdeling van het aantal plannen over de provincies (respectievelijk (1) Groningen, (2) Friesland, (3) Drenthe, (4) Overijssel, (5) Flevoland, (6) Gelderland, (7) Utrecht, (8) N-Holland, (9) Z-Holland, (10) Zeeland, (11) N-Brabant en (12) Limburg)
-10-
Verdeling naar Provincie 2.5 1.0 2.72.8 6.7 2.8
9.1 0.3
7.3 26.3
7.8
50261429-KPS/SEN 03-3006
Groningen Friesland Drenthe Overijssel Flevoland Gelderland Utrecht N-Holland Z-Holland Zeeland
30.9
Brabant Limburg
Figuur 3.5
Verdeling van de warmtevraag - herstructurering wonen (procentueel) over de provincies
Verdeling naar planstatus 1.2 23.4 50.9 24.5
Figuur 3.6
concept vastgesteld in beroep definitief
Procentuele verdeling van de warmtevraag-herstructurering wonen (gesommeerd over alle provincies), uitgesplitst over de juridische status van de plannen (voor codering, zie tabel 4)
3.3
Bedrijventerreinen
3.3.1
Nieuwbouw
De Nieuwe Kaart bevat ruim 500 plannen voor nieuwe bedrijventerreinen op gemeentelijk niveau. Figuur 3.7 geeft aan hoe de verdeling van dit aantal plannen is over de provincies. Figuur 3.8 laat zien hoe de verdeling van deze warmtevraag (procentueel) is over de provincies en figuur 3.9 toont de verdeling van de plannen naar de juridische fase. Zo blijkt ook hier uit deze figuur dat de helft van de plannen nog niet uit het gemeentelijke besluitvormingsproces is gekomen (ten tijde van de data-invoer!).
-11-
50261429-KPS/SEN 03-3006
aantal plannen "bedrijven" per provincie 150
115
100 50
10
28
25
2
3
66
42
40
93
30
14
40
9
0 1
Figuur 3.7
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Verdeling van het aantal plannen voor bedrijventerreinen over de provincies (respectievelijk (1) Groningen, (2) Friesland, (3) Drenthe, (4) Overijssel, (5) Flevoland, (6) Gelderland, (7) Utrecht, (8) N-Holland, (9) Z-Holland, (10) Zeeland, (11) N-Brabant en (12) Limburg)
Verdeling naar Provincie
Groningen Friesland
5.8
10.1
Drenthe
14.9
Overijssel
1.9
7.9
6.7
Flevoland Gelderland
9.6
Utrecht N-Holland
13.7 7.1 7.4
8.1
Z-Holland Zeeland
6.8
Brabant Limburg
Figuur 3.8
Verdeling van de potentiële warmtevraag -nieuwbouw bedrijventerreinen(procentueel) over de 12 provincies
Verdeling naar planstatus
11.1
5.6
51.6 31.7
ontwerp vastgesteld t/m kroon definitief
-12-
Figuur 3.9
3.3.2
50261429-KPS/SEN 03-3006
Procentuele verdeling van de warmtevraag vanuit bedrijventerreinen (gesommeerd over alle provincies), uitgesplitst over de juridische status van de plannen voor bedrijventerreinen (voor codering, zie tabel 4)
Herstructurering
Gemeentelijke plannen voor herstructurering van bedrijventerreinen (137 stuks) omvat slechts een warmtevraag van 3 PJ, het cijfermateriaal omvat ook hier een aanwijzing voor het oppervlak dat voor nieuwbouw en dat voor renovatie in aanmerking komt. Tweederde van dit potentieel is in Noord- en Zuid-Holland te vinden. Vanwege het geringe belang is het potentieel voortkomend uit de gegevens van de herstructurering bedrijventerreinen niet verder uitgewerkt.
3.4
Glastuinbouwgebieden
In Nederland zijn ruim 11.000 bedrijven in deze bedrijfstak actief, waaronder ruim 600 bedrijven met bloementeelt in de open grond. Het areaal glasgroenten bedrijven bedraagt ruim 4.200 hectare en het areaal bloemkwekerijgewassen ruim 5.900 hectare (waaronder ruim 3.600 hectare snijbloemen en bijna 1.300 hectare potplanten). Het totale areaal glastuinbouw is ruim 10.500 hectare (bron, LTO Nederland, http://www.lto.nl/sectoren/ glastuinbouw/).
-133.4.1
50261429-KPS/SEN 03-3006
Locaties uit de Nieuwe Kaart
De glastuinbouw is in principe een aantrekkelijke afzetmarkt voor warmte uit een bio-wkk installatie, met name indien dit gepaard kan gaan in combinatie met CO2 levering. In de Nieuwe Kaart zijn 26 locaties terug te vinden in de gemeentelijke plannen waar glastuinbouw (mogelijk) gepland is, in totaal is de potentiële warmtevraag hiervan 36 PJ/jaar. De Nieuwe Kaart is niet volledig in het aangeven van specifieke locaties voor glastuinbouw. Daarom zijn de gegevens aangevuld met locaties die door het rijk zijn aangewezen in het kader van de herstructurering van de glastuinbouw. Figuur 3.10 geeft aan hoe de verdeling van dit aantal plannen is over de provincies. Figuur 3.11 laat zien hoe de verdeling van deze warmtevraag (procentueel) is over de provincies en figuur 3.12 toont welk deel der plannen zich in een bepaalde juridische fase bevindt.
aantal plannen "glastuinbouw" per provincie 6 4 2
5
4 3 1
2
1
2
2
4
5
1
3
2
2
0 1
Figuur 3.10
2
3
6
7
8
9
10
11 12
Verdeling van de warmtevraag (aantal plannen) vanuit bedrijventerreinen over de provincies (respectievelijk (1) Groningen, (2) Friesland, (3) Drenthe, (4) Overijssel, (5)Flevoland, (6) Gelderland, (7) Utrecht, (8) N-Holland, (9) Z-Holland, (10) Zeeland, (11) N-Brabant en (12) Limburg). Nieuwe Kaart gegevens en gegevens uit Bestuurlijk Afsprakenkader samengevoegd
-14-
Verdeling naar Provincie 11.8
Groningen Friesland
4.5
5.4
50261429-KPS/SEN 03-3006
Drenthe 5.4 6.2
20.2
Overijssel Flevoland Gelderland
10.9 2.9 12.0 15.6
4.2
1.0
Utrecht N-Holland Z-Holland Zeeland Brabant Limburg
Figuur 3.11 Verdeling van de warmtevraag (procentueel) vanuit de glastuinbouw over de provincies. Nieuwe Kaart gegevens en gegevens uit Bestuurlijk Afsprakenkader zijn samengevoegd
Verdeling naar planstatus 5.4 6.7
0.0 ontwerp vastgesteld in beroep definitief 75.5
Figuur 3.12 Procentuele verdeling van de warmtevraag vanuit de glastuinbouw (gesommeerd over alle provincies), uitgesplitst over de juridische status van de plannen voor bedrijventerreinen (voor codering, zie tabel 4). Nieuwe Kaart gegevens en gegevens uit Bestuurlijk Afsprakenkader zijn samengevoegd
3.4.2
Herstructurering
In het kader van de herstructurering van de glastuinbouwgebieden zijn 10 voorkeurslocaties aangewezen door de rijksoverheid. Deze 10 gebieden zijn in de overzichten opgenomen.
-15-
50261429-KPS/SEN 03-3006
Van veel van deze gebieden is meer informatie beschikbaar, maar deze zijn niet (of nog niet) in de Nieuwe Kaart systematiek opgenomen of ge-updated. Een voorbeeld van een van deze gebieden is in figuur 3.13 gegeven. In Limburg zijn op dit moment 13 gebieden aangewezen waarop glastuinbouwondernemers een nieuw bedrijf kunnen oprichten. In deze gebieden wordt beleidsmatig gezien een bovengrens van maximaal 5 ha gehanteerd wat betreft de bedrijfsgrootte. Buiten deze gebieden zijn er nog verscheidene gebieden aangegeven waarin een bedrijf zich kan vestigen met een maximum perceelsgrootte van 3 ha. bron: http://www.tuinbouw-zon.nl/vestiging/index.html
Figuur 3.13 Twee van de 10 gebieden voor de herstructurering van de glastuinbouw zoals vastgesteld in het bestuurlijk akkoord (januari 2001), Californië en Siberië in de provincie Limburg In tabel 1 is aangegeven welke warmtevraag berekend wordt uit deze tien gebieden. Tabel 1
Tien locaties voor herstructurering van de glastuinbouw (aanwijzingsgebieden van de Rijksoverheid). Deze zijn ten dele in de Nieuwe Kaart opgenomen (zie 4e kolom)
provincie gebied
totaal in Nw PJ/jaar surplus PJ/jaar aantal ha. kaart
opmerking*)
friesland drenthe overijssel flevoland gelderland NH ZH zeeland
berlikum emmen ijsselmuiden luttelgeest bergerden grootslag zuidplaspolder reimerswaal /nieuwdorp moerdijkse hoek siberie californie
100 260 300 220 350 250 200 500
0 0 233 424 268 200 80 0
1,5 3,9 4,5 3,3 5,25 3,75 3,0 7,5
1,5 3,9 1,0 0 1,23 0,75 1,8 0
volgebouwd mogelijk 500 ha vanaf 2003 problematisch vanaf 2003 problematisch veel onduidelijkheid gaat niet door
250 235 235
0 97 0
3,75 3,5 3,5
3,75 2,1 3,5
vanaf 2004 problematisch vanaf 2005
totaal
2900 ha
1302 ha 43.5 PJ 19.5 PJ
brabant limburg limburg
*) bron: Vakblad voor de bloemisterij, 47, (2002)
Opmerking Surplus wil zeggen de extra hoeveelheid GJ/jaar ten opzichte van de berekening op basis van de Nieuw kaart gegevens.
-16-
4
50261429-KPS/SEN 03-3006
TOELICHTING INFORMATIE UIT DE NIEUWE KAART
De Nieuwe Kaart bevat gedetailleerde informatie die van gemeentelijke plannen afkomstig is, provinciale plannen met een hoger abstractieniveau en plannen van de rijksoverheid (plankaarten uit deel 3 van de Vijfde Nota). Onder de gemeentelijke plannen vallen onder andere bestemmingsplannen, structuurplannen, structuurvisies. Ieder plan bestaat uit een contour (plangrens) en één of meerdere functies (wonen, werken, wonen herstructurering, werken herstructurering, voorzieningen, water, natuur en recreatie, infrastructuur). De provinciale plannen omvatten streekplannen, maar ook regiovisies. De gemeentelijke plannen bevatten veel bruikbare informatie omtrent toekomstige woonwijken (nieuwbouw en renovatie), bedrijventerreinen en glastuinbouwgebieden. De indruk bestaat dat het accent is komen te liggen op wonen en bedrijventerreinen; glastuinbouwgebieden lijken onderbelicht te zijn. Daarom is een aanvulling van deze plannen gemaakt op basis van het Bestuurlijk afsprakenkader uit januari 2000. Daarin zijn 10 gebieden genoemd die slechts ten dele in de Nieuwe Kaart zijn terug te vinden. In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van: •
de beschikbare plannen op gemeentelijk niveau voor woongebieden (nieuwbouw en herstructurering)
•
de beschikbare plannen op gemeentelijk niveau voor bedrijventerreinen (nieuwbouw en herstructurering)
•
de beschikbare plannen op gemeentelijk niveau voor glastuinbouwgebieden.
Andere relevante plannen in de Nieuwe Kaart zijn: •
gemeenten_contouren
•
provincies_contouren
•
gemeenten_contouren
•
provincies_werken
•
provincies_wonen.
Deze plannen bevatten geen informatie waaruit door een getalsmatige analyse kwantitatieve informatie is af te leiden. Overige plannen in de Nieuwe Kaart betreffen geen activiteiten die een belangrijk energie-aspect in zich houden en zijn niet meegenomen in deze analyse. Dat wil niet zeggen dat er geen nuttige informatie uit provinciale streekplannen is te halen.
-17-
50261429-KPS/SEN 03-3006
In de Nieuwe Kaart wordt uiteraard geen informatie gevonden over de warmtevraag van woningen, woonwijken, bedrijventerreinen of glastuinbouwgebieden. Omrekening van oppervlakten en aantallen woningen naar een warmtevraag in GJ/jaar is mogelijk als men kentallen hanteert. In tabel 2 zijn de kentallen gegeven die zijn gebruikt om de warmtevraag te kunnen bepalen. Tabel 2
Gehanteerde kentallen om kwantiteiten (oppervlakten en aantallen woningen) in de Nieuwe Kaart om te rekenen naar een warmtevraag per jaar
kental
waarde
eenheid
warmtevraag per woning
25
GJ/jaar
warmteverlies in warmtenet woningen
35
%
warmtevraag bedrijventerrein
2500
GJ/ha/jaar
warmteverlies in warmtenet bedrijven
20
%
warmtevraag glastuinbouwgebieden (geen warmteverlies in rekening gebracht)
15000
GJ/ha/jaar
De Nieuwe Kaart bevat informatie over allerlei aspecten van de plannen. Natuurlijk is informatie te vinden omtrent naamgeving van het plan, provincie en gemeente waarop het plan betrekking heeft, aantallen en dergelijke. In tabel 3 zijn de meest relevante gegevens die in de Nieuwe Kaart beschikbaar zijn, genoemd. Deze aanvullende gegevens maken het mogelijk om •
de aantallen (oppervlakken of woningen) om te rekenen naar een warmtevraag
•
deze warmtevraag per provincie aan te geven
•
deze warmtevraag per planstatus aan te geven.
De planstatus van een project vertelt in welke juridische fase dit plan zich bevindt en kent 12 coderingen. De betekenis van de codes is gegeven in tabel 4. De planstatus zegt dus iets over de mate van waarschijnlijkheid dat het plan werkelijk uitgevoerd gaat worden. Voor het in kaart brengen van de warmtevraag zijn deze codes teruggebracht tot 4 groepen: concept, vastgesteld, in beroep en definitief. Deze vierdeling is in de rest van het rapport gehanteerd.
-18Tabel 3
Tabel 4
50261429-KPS/SEN 03-3006
Coderingen, beschikbaar in de Nieuwe Kaart (IMRO codes) code
betekenis
bsc
bestemmingsfunctiecode
stc
statuscode (uitvoeringsfase)
loc
locatiecode
cre
code relatie andere entiteit
tvg
type virtueel gebied (plansoort)
owc
omvang/waardecode (ha, m2, aantallen)
psc
planstatuscode (juridische status)
pdc
productcode
gmc
gegevensmanagement (invoerdatum, websites)
Idn
identificatie
Betekenis van planstatus (Stc) coderingen in de Nieuwe Kaart
code betekenis 01
concept
02
voorontwerp
03
ontwerp
04
vastgesteld
05
voorlopige voorziening
06
goedgekeurd
07
goedkeuring onthouden
08
Awb bezwaar
09
kroonberoep
indeling voor dit rapport ontwerp vastgesteld
in beroep
0901 kroonberoep: kroonberoep in werking 10
Koninklijk Besluit
11
vigerend
12
aanwijzing
definitief
In tabel 5 is een toelichting gegeven op de kolommen die in de tabellen voor wonen, bedrijven en glastuinbouw zijn opgenomen.
-19Tabel 5
50261429-KPS/SEN 03-3006
Toelichting op de kolommen die in de tabellen voor wonen, bedrijven en glastuinbouw zijn opgenomen
kolom - kop
toelichting
ha
bruto oppervlakte in ha
GJ/jaar
nominale warmtevraag op basis van oppervlakte (of aantal woningen) * warmtevraag-kental, rekening houdend met verlies in het warmtedistributienet (zie tabel 1)
gemeente
de gemeentenaam is niet altijd gegeven; de numeriek code (die aan de naam voorafgaat) kan dan houvast bieden
status
Juridische Status waarin het plan zich bevindt, zie tabel 3
realisatie
begin en eind van de realisatie volgens het plan, het beginjaar zegt iets over het al of niet actueel zijn van de informatie
aantal
aantal woningen in het plan (doorgaans een bovengrens)
wdh
woning dichtheid in aantal / ha, het getal 0 geeft aan dat dit nog niet is vastgesteld
In Tabel 6 is aangegeven wat de totale warmtevraag globaal is voor de diverse sektoren (op gemeentelijk niveau) waarvoor de analyse is uitgevoerd. In de provincie Zuid-Holland wordt de potentiële warmtevraag sterk gedomineerd door het Tweede Maasvlakteplan. Dit plan is daarom uit de statistiek gehaald om het beeld niet te zeer door dit ene plan te laten bepalen. Voor de provincie Drenthe is voor het plan Eigenhaard geconcludeerd dat de omvang ervan een factor 10 te hoog is ingeschat. Tabel 6
Aantallen plannen en totale warmtevraag globaal voor de diverse sektoren (op gemeentelijk niveau) op basis van de Nieuwe Kaart
*)
nieuwe Kaart sector
aantal plannen
warmtevraag (PJ/jaar)
wonen
1293
26
wonen herstructurering
412
5
bedrijventerreinen
512
383 (83) *)
bedrijventerreinen herstructurering
137
3
(contouren
872
?)
glastuinbouw
23
76
383 PJ inclusief tweede Maasvlakte, 83 PJ exclusief Tweede maasvlakte.
-20-
5
50261429-KPS/SEN 03-3006
AANVULLENDE BRONNEN VOOR INFORMATIE
Bepaalde gebiedenvoor de glastuinbouw worden dan nog gemist, zoals moge blijken uit de tekst in figuur 5.1. In Kennemerland zijn drie gebieden aangewezen als agrarisch kerngebied. Dit is een gebied met als hoofdfunctie de landbouw, en als secundaire functie natuur en landschap. Het betreft het Heemskerkerduin, een concentratiegebied voor de glastuinbouw; het gebied ten oosten van Beverwijk/Heemskerk; en een gebied ten noorden van Castricum, onderdeel van het bollenconcentratiegebied van Egmond. bron: http://www.noord-holland.nl/home/ALGEMEEN/RUIMTE/STRKEN1.HTM
Figuur 5.1
Sommige internet adressen geven aanwijzingen waar glastuinbouwgebieden mogelijkerwijs gepland zijn
In studies van het Landbouw Economisch Instituut (LEI) is uitgebreid gekeken naar het uitbreidingspotentieel voor warmte van derden (zie 1). Hierin zijn kaartjes beschikbaar waar het grootste potentieel in Nederland is te vinden. Analyse van cijfermateriaal van streekplannen uit andere bronnen dan de Nieuwe Kaart zijn geen onderdeel van deze studie. Voor een overzicht van provinciale streekplannen, zie op Internet: http://www.atlasvannederland.nl/index.html?http%3A//www.atlasvannederland.nl/catalogue/i a_ro_regionaal.html Een tabel met internet-adressen van provincies is gegeven in bijlage D, de meeste streekplannen zijn te vinden via de sites van de provincies. De werkgroep “Progis” heeft met medewerking van de provincie Gelderland een site ontwikkeld waarin alle streekplannen van Nederland bij elkaar te raadplegen zijn. Hiernaar wordt verwezen op bovenstaande site. Dit kan een nuttige bron van informatie vormen bij verder zoeken naar locaties voor een geschikte warmte-afzet in de toekomst. Een voorbeeld hiervan is opgenomen in bijlage E. Vinex locaties zijn vermeld op de site http://www.vinexonsite.archined.nl/locaties/index.html.
1
Uitbreidingspotentieel voor warmte van derden in de Nederlandse glastuinbouw bij verschillende scenario’s, Landbouw Economisch Instituut (LEI), Den Haag, augustus 2000
-21-
50261429-KPS/SEN 03-3006
Tabel 7 geeft een samenvatting van de aanvullende informatiebronnen die in dit rapport worden genoemd. Tabel 7
Overzicht van aanvullende bronnen (buiten de Nieuwe Kaart), die gebruikt kunnen worden om nieuwe of herstructureringslocaties te traceren
bron
toelichting
LTO Nederland, http://www.lto.nl/sectoren/ glastuinbouw/)
Bestaande glastuinbouw locaties
http://www.tuinbouw-zon.nl/vestiging/index.html
Grootschalige glastuinbouw locaties rond Venlo
www.minlnv.nl/thema/plant/glastuin/nottpg01.pdf
Tien locaties voor herstructurering van de glastuinbouw (bestuurlijk Afsprakenkader)
http://www.noord-holland.nl/home/
Potentiële glastuinbouwgebieden in Kennemerland
ALGEMEEN/RUIMTE/STRKEN1.HTM Landbouw Economisch Instituut (LEI)
Beschikbare studies naar warmte-afzetlocaties in de glastuinbouw
http://www.energie.nl/stat)
Warmtenetten in Nederland
http://www.atlasvannederland.nl/index.html?http%3A//ww w.atlasvannederland.nl/catalogue/ia_ro_regionaal.html
Ruimtelijke ordening Streekplannen in Nederland
http://www.vinexonsite.archined.nl/locaties/index.html.
Vinex locaties
Bijlage F bevat tenslotte een overzicht van alle bestaande glastuinbouwgebieden in Nederland (bron: Glasopstanden volgens landbouwtelling (GIAB 2000, Alterra 2001).
-22-
6
GEHANTEERDE METHODIEK
6.1
Hoofdlijnen
50261429-KPS/SEN 03-3006
De warmtekaart van Nederland, ontwikkeld door CE te Delft op initiatief van Sep en EnergieNed en in beheer bij KEMA sinds 1999, bevat een overzicht van warmtenetten en warmtevraag in Nederland. Bestaande warmtenetten uit de warmtekaart zijn beschouwd en worden aangevuld met gegevens uit andere bronnen. Deze warmtekaart bevat geen gegevens voor toekomstplannen. Daarom is de Nieuwe Kaart van Nederland gebruikt om een goede indruk te geven van de toekomstige potentiële warmtevraag die uit de plannen (genoemd in de Nieuwe Kaart) voortkomt.
6.2
Methode “De Nieuwe Kaart”
Voor het opsporen van interessante locaties voor bio-wkk installaties maken we gebruik van de recent uitgebrachte ‘Nieuwe Kaart van Nederland’. Deze Nieuwe Kaart van Nederland is een landelijk dekkende inventarisatie van alle ruimtelijke plannen en projecten op het gebied van woningbouw, bedrijventerreinen, natuur en infrastructuur in Nederland. Met medewerking van gemeenten, provincies, ministeries en talloze stedenbouwkundige ontwerpbureaus maakte de “Stichting de Nieuwe Kaart van Nederland” de Nieuwe Kaart waarbij als planhorizon 2010-2030 is gehanteerd. De plannen van de kaart zijn ingedeeld in verschillende categorieën. Voor het project zijn de categorieën Wonen en Werken van belang. Onder 'Wonen' vallen alle woningbouwplannen waarbij onderscheid wordt gemaakt in twee soorten woningbouwplannen, namelijk nieuwbouw en herstructurering. Onder 'Werken' vallen bedrijventerreinen en kantoorlocaties, maar ook glastuinbouw en diverse voorzieningen (bijvoorbeeld windmolenparken). Ook bij 'Werken' is onderscheid gemaakt tussen nieuwbouw en herstructurering. De kaart geeft onder andere informatie over aantallen woningen, oppervlakten van bedrijventerreinen en glastuinbouwgebieden, fasering van nieuwbouw en status van de projecten. Voor het overzicht met mogelijk bio-WKK locaties zullen deze gegevens vertaald worden in warmtevraag van de projecten. Figuur 6.1 geeft een indruk van de ‘Nieuwe Kaart’ met RO gegevens. Warmtegegevens zijn niet voorhanden, maar kunnen hiervan afgeleid worden indien kentallen voor de diverse warmtevragen gehanteerd worden. De gegevens van de Nieuwe Kaart worden opgedeeld in “wonen” en “werken” (bedrijventerreinen en glastuinbouw).
-23-
50261429-KPS/SEN 03-3006
Beide worden weer onderverdeeld in “nieuw” en “herstructurering”. In de nieuwe kaart zijn voorts plannen opgenomen onder de naamgeving “contouren”, die in beperkte mate kunnen helpen om initiatiefnemers op het spoor te zetten van planologische ontwikkelingen op een meer geaggregeerd niveau.
6.2.1
Wonen
Voor decentrale bio-WKK installaties vormt nieuwe woningbouw een interessante warmtevraag. Gemeenten die met nieuwbouwplannen bezig zijn hebben in toenemende mate de ambitie om duurzame energievoorziening bij nieuwbouwlocaties te (laten) realiseren. Bio-WKK installaties zijn technisch zeer geschikt om complete wijken voor een groot deel te voorzien van duurzaam opgewekte warmte (en elektriciteit). Deze warmte kan bovendien tegen kleinverbruikersgasprijs verkocht worden waardoor de omzet per GJ in dit marktsegment het grootst is.
Figuur 6.1
Ruimtelijke ordening informatie in de Nieuwe Kaart; omgeving Amsterdam. Rode gebieden zijn nieuwbouwontwikkelingen
Het komende decennium zullen veel herstructuringsplannen hun beslag krijgen. Bij grootschalige projecten van meer dan 500 woningen (sloop en vervangende nieuwbouw) zijn er kansen om ook de energievoorziening inclusief infrastructuur aan te passen. Daarmee zijn ook deze projecten interessante kandidaten voor de toepassing van bio-WKK. Voor woningbouw zijn goede kentallen voor warmtevraag beschikbaar. Met behulp van deze kentallen zal de warmtevraag van locaties in de categorie wonen ingeschat worden.
-24-
50261429-KPS/SEN 03-3006
In tabel 1 is een overzicht gegeven van de kentallen van de warmtevraag die we hanteren om een jaarlijkse warmtevraag te berekenen.
6.2.2
Werken
De categorie “werken” van de Nieuwe Kaart bevat gegevens over nieuwe woonlocaties, glastuinbouw, en bedrijventerreinen. Grootverbruikers van zowel warmte als elektriciteit (afhankelijk van de teelt) zijn de tuinbouwkassen in Nederland. In het kader van herstructurering van glastuinbouwgebieden zijn in Nederland tien locaties aangewezen waar nieuwe glastuinbouwgebieden ontwikkeld worden. Duurzaamheid staat in deze sector hoog in het vaandel waardoor het toepassen van bio-WKK goede kansen biedt in deze nieuwe gebieden. Ook bij nieuwe bedrijventerreinen en kantoorlocaties zijn er goede mogelijkheden om bio-WKK in te zetten. Zowel voor kantoorlocaties als voor bedrijventerreinen worden instrumenten ontwikkeld om de energieprestatie inzichtelijk te maken en te verbeteren. Voor utiliteit wordt een EPL ontwikkeld. Voor bedrijventerreinen wordt een Duurzame energiescan methodiek ontwikkeld en de roep om een EPL bedrijventerreinen wordt luider. Het vertalen van ‘Nieuwe Kaart’ informatie in warmtevraag gegevens is voor deze categorie zeer complex aangezien de warmtevraag sterk afhangt van het type bedrijvigheid. Met behulp van kentallen wordt de warmtevraag van deze locaties zo goed mogelijk berekend. In de Nieuwe Kaart is geen codering voor het bedrijfstype opgenomen op basis waarvan een gedifferentieerde warmtevraag naar type bedrijvigheid afgeleid kan worden. Uit het IBIS project (Integraal Bedrijventerreinen Informatie Systeem 2) kunnen iets meer gedifferentieerde gegevens gehaald worden. Daarin is WEL aangegeven wat het type bedrijvigheid is dat in 2001 in de bedrijventerreinen is toegelaten, echter een goede indicatie om de warmtevraag te kwantificeren, kan niet binnen het opdrachtkader gegeven worden. Het IBIS categoriseert op oppervlakte, milieucategorie en op bedrijfstype. Voor zover bekend zijn geen warmtevraagcijfers bekend voor deze categorieën. Het IBIS bestand is voorts niet gemakkelijk te koppelen aan Nieuwe Kaart gegevens, omdat geen coderingen volgens het IMRO (Informatie Model Ruimtelijke Ordening) systeem worden gebruikt en de benaming van de bedrijventerreinen niet identiek is. De potentiële warmtevraag voor bedrijventerreinen (niet direct uitgeefbaar) is nog geen 0,2 PJ volgens dit bestand. De potentiële warmtevraag voor bedrijventerreinen (wel direct uitgeefbaar) is ook nog geen 0,2 PJ volgens dit bestand. Voor bedrijventerreinen beperken we ons dus tot de algemene verwachting dat een bepaalde vraag naar ruimteverwarming zal bestaan. Dit is in tabel 1 als basis toegepast.
2
Rapportage bedrijventerreinen en kantoorlocaties. Werklocaties 2001 - Hoofdrapport en bijlagen uitgegeven door ETIN Adviseurs te Tilburg
-25-
6.3
50261429-KPS/SEN 03-3006
Warmtenetten
De bestaande warmtevraag in de gebouwde omgeving is voor decentrale bio-WKK alleen interessant als de gebouwen en woningen zijn aangesloten op een warmtenet. In de huidige warmtekaart zijn bestaande warmtenetten slechts deels opgenomen. Deze locaties zijn opgenomen. In de warmtekaart blijken na analyse 12 locaties te zijn opgenomen met een bestaand warmtenet. Dit is duidelijk een te beperkt overzicht, mede omdat de warmtekaart gedateerd is en niet ge-update. Er is daarom gezocht naar aanvullende informatie. Een overzicht van ECN (http://www.energie.nl/stat) geeft een wat meer uitgebreider beeld met 31 locaties waar stadsverwarmingsnetten in Nederland aanwezig zijn. Het beste overzicht wordt echter geboden door EnergieNed, zie figuur 6.2. De warmtedistributienetten worden beheerd door met name energiebedrijven.
-26-
Figuur 3.2
50261429-KPS/SEN 03-3006
Bestaande warmtedistributienetten in Nederland (Bron: EnergieNed, Energie in Nederland, 2001, bewerking door KEMA), •: tot 100.000 GJ/jaar; ●: tot 500.000 GJ/jaar, ▪: tot 1.000.000 GJ/jaar, ■: tot 1.500.000 GJ/jaar, ▲: meer dan 1.500.000 GJ/jaar. Nummers refereren aan de energiebedrijven die in het betreffende gebied actief zijn (zie tabel 8)
-27Tabel 8
50261429-KPS/SEN 03-3006
Lijst met energiebedrijven, nummering correspondeert met figuur 3.2 nummer
Energiebedrijf
Internetadres
1
NV Rendo Holding
www.rendo.nl
2
Cogas
www.cogas.nl
3
Nuon
www.nuon.com
4
Remu
www.remu.nl
5
NV RWE Nutsbedrijf Haarlemmermeer (NBH)
www.nbh.nl
6
Eneco
www.eneco.nl
7
Westland Energie
www.westland-energie.nl
8
ONS netbeheer BV
www.onsgroep.nl
9
Delta Nutsbedrijven
www.delta-zld.nl
10
Intergas
www.intergas.nl
11
Obragas
www.obragas.nl
12
NRE
www.nre.nl
13
Essent
www.essent.nl
14
Nutsbedrijven Maastricht
www.nutsmaas.nl
-28-
7
50261429-KPS/SEN 03-3006
CONCLUSIES
De Nieuwe Kaart bevat een groot aantal gegevens over toekomstige woonlocaties, bedrijventerreinen en glastuinbouwlocaties waar een grote potentie aan mogelijke warmteafzet bestaat. De Nieuwe Kaart is daarom geanalyseerd om voor het hele land per provincie locaties op te sporen waar een potentiële warmte bestaat of in de toekomst zou kunnen ontstaan, waar bio-wkk een rol zou kunnen spelen. De gegevens van de Nieuwe Kaart zijn op verschillende momenten ingevoerd en zijn niet altijd up-to-date. Hoofdzakelijk de gemeentelijke plannen in de Nieuwe Kaart zijn bruikbaar gebleken voor het inschatten van de toekomstige warmtevraag bij woonlocaties, bedrijventerreinen en glastuinbouwlocaties. De totale warmtevraag volgens deze plannen is berekend onder gebruikmaking van kentallen, die de oorspronkelijke gegevens (in oppervlaktes en aantallen woningen) vertalen naar GJ/jaar, zie figuur 7.1. De totale warmtevraag die zo is bepaald, bedraagt 189 PJ.
31 72
Wonen Bedrijven Glastuinbouw 86
Figuur 7.1
Aandeel van de sectoren wonen, bedrijventerreinen (nieuwbouw en herstructurering) en glastuinbouw aan de potentiële warmtevraag (in PJ), afgeleid van gegevens uit de Nieuwe Kaart, aangevuld met glastuinbouwgebieden uit het Bestuurlijk Afsprakenkader
In de bijlagen zijn de geselecteerde woongebieden, bedrijventerreinen en glastuinbouwgebieden en de geschatte potentiële warmtevraag opgenomen. Behalve gegevens van de Nieuwe Kaart kunnen ook andere bronnen aangeboord worden. Hier worden genoemd de studies van Landbouwkundig Instituut (LEI), die regelmatig deze thema’s in openbaar verkrijgbare rapportages behandelt, en internsites zoals http://www.vinexonsite.archined.nl/ (vinex locaties in Nederland) en http://www.atlasvannederland.nl/ (alwaar alle streekplannen in Nederland bereikbaar zijn. Ook is een complete lijst opgenomen van bestaande glastuinbouwgebieden, hetgeen een areaal van ruim 10000 ha omvat en een warmtevraag van ruwweg 150 PJ.
