De markten voor decentrale elektriciteitsproducenten Sjak Lomme SLEA Baarn, 19 mei 2006
Introductie
Clustering De markten voor elektriciteit Missing link: intraday markt Risico’s en mogelijkheden onbalansmarkt Samenvatting en conclusies
Clustering van productie-eenheden
Voordelen
Nadelen
⇒ ⇒
Hogere opbrengsten door toegesneden verkoop Spreiding van kosten voor systemen, specialisten, lidmaatschappen, etc. Creëren voldoende kritische massa voor deelname aan bepaalde markten Kosten dienstverlener Kruissubsidie tussen deelnemers portfolio
Schaalvoordeel moet opwegen tegen nadelen Drempelverlaging en verbetering handelsmogelijkheden blijven belangrijke aandachtspunten
De markten voor elektriciteit
Structuur van de markt
Onderscheid naar:
Bilateraal (OTC) versus georganiseerd (veiling/beurs) Leveringstermijnen
Globale indeling
Termijn markt (OTC en Endex) Day ahead uurmarkt (OTC en APX) Intraday markt (alleen rudimentair OTC) Onbalansmarkt (‘afgeleid’ OTC en TenneT)
Structuur van de markt Existing contractual obligations
Trader X
Supplier
Consumer
APX
Real time imbalance settlement
TenneT
PR Supplier Electricity Financial Flow Communication Data Flow
Termijnmarkten
OTC
Alles kan, tegen een passende prijs Via broker of rechtstreeks Vereist: contracten; kapitaal; risicomanagement (MtM)
Georganiseerd => Endex
Voor professionele handelaren en een enkele grootverbruiker Veel ‘afgeleide’ gebruikers middels indexatie
Day ahead uurmarkt
Georganiseerd => APX
Uur of blokbiedingen Max prijs voor verkoop; minimum prijs voor koop Resultaat: één market clearing price voor alle geraakte biedingen Voor professionele partijen en een enkele grootverbruikers
OTC
Diverse producten afgeleid van APX; vaak in exclusieve leveringsovereenkomsten of tussen handelaren onderling
Onbalansmarkt Georganiseerd => TenneT Regelvermogen Reservevermogen Noodvermogen OTC: afgeleid, vaak op basis van ‘kosten’ doorberekening en/of passieve bijdrage Kenmerken onbalansmarkt: • Real time market • Prijzen op basis van eenzijdige Dutch auction • Zeer volatiele prijzen • Regelstatus 2 vormt een aanmerkelijk risico
Missing link: intraday markt APX kent maar één handelsronde; wijsheid achteraf kan nauwelijks worden benut. Eerst volgende reële ‘handelsmogelijkheid’ is de TenneT onbalansmarkt.
Potentieel rechts van het APX snijpunt gaat grotendeels voor de markt verloren; loss of opportunity voor de producent, hogere prijzen voor de verbruikers. Maar ook: => Energieverspilling en lagere leveringszekerheid
Missing link 2: intraday markt Beperkingen APX: •Geen floating bids •Geen tweede kans om bijv opstartstroom kwijt te kunnen of doorproduceren •Uurprofiel i.p.v. kwartierprofiel Een intraday markt als aanvulling op APX zou mogelijkheden voor decentrale opwek (en load management) aanmerkelijk verbeteren.
Energieverspilling: illustratie belang van afstemming productie Productie (in MWe)
Thermisch rendement
Gasverbruik m³/uur
225
50%
51.000
250
55%
51.500
Verschil: 500 m³ gas meer voor extra 25MWhe; opgewekt met marginaal thermisch rendement 550%
• Elektriciteit wordt geproduceerd in een gekoppeld systeem • Energiebesparing kan elders leiden tot verspilling • Coördinatie is gewenst, ook intraday, dit kan middels prijskaartje => Daarvoor is een makkelijk toegankelijke markt nodig
Bedreiging leveringszekerheid
Verwachtingen veranderen continu (wind, zon, storingen, etc.); dat houdt niet op om 10h30 day ahead Nu wordt onbalans vaak belast met reeds lang van te voren bekende tekorten of overschotten Beroep op ‘TenneT’ zal toenemen:
Windenergie Gestegen elektriciteit en brandstofprijzen Verzelfstandiging voormalige joint ventures Vervanging oude flexibele eenheden door nieuwe basislast-eenheden
Waarde verschil APX - TenneT
Spread APX - TenneT
APX – TenneT: kansen en risico’s opregelen in de ochtend
€ 90.00
€ 40.00
4: 00 4: 15 4: 30 4: 45 5: 00 5: 15 5: 30 5: 45 6: 00 6: 15 6: 30 6: 45 7: 00 7: 15 7: 30 7: 45 8: 00 8: 15 8: 30 8: 45 9: 00 9: 15 9: 30 9: 45
€ 10.00-
€ 60.00-
€ 110.00-
€ 160.00-
€ 210.00EUR/MWh
APX 2 apr APX 7 apr APX 11 apr invoeden TenneT 2 apr invoeden TenneT 7 apr invoeden TenneT 11 apr
Onbalanskosten: exponentieel Peak prijzen 400
350
300
EURO/MWh
250 APX Peak Shortage Onbalans Peak 200
Surplus Onbalans Peak Shortage Onbalans Peak + 80 MW Shortage Onbalans Peak + 250 MW
150
100
50
0 2002
2003
2004
2005
Onbalanskosten: exponentieel Off Peak prijzen 250
200
150 EURO/MWh
APX Off Peak Shortage Onbalans Off Peak Surplus Onbalans Off Peak Shortage Onbalans Off Peak + 80 MW Shortage Onbalans Off Peak + 250 MW
100
50
0 2002
2003
2004
2005
Actief inspelen op onbalansmarkt Slechts weinig vermogen voldoet aan de eisen van TenneT Veel vermogen beschikt over meer flexibiliteit dan nodig voor de APX Bewust short of long gaan (passieve bijdrage), biedt kansen, maar gaat gepaard met risico’s: ⇒ prijzen slechts bij benadering in te schatten ⇒ markt kan binnen enkele minuten omslaan ⇒ Je moet er bij blijven voor het beste resultaat
Mogelijkheid intraday markt Gewenst: Bulletinboard handelsplatform gekoppeld aan eprogamma’s (single sided nominations) Variatie aan producten (voor ieder wat wils) Desgewenst afstandsturing productie Automatisch overlopen in TenneT onbalansmarkt ⇒
⇒
⇒
Probleem: financieel belang individuele spelers relatief gering; intraday markt dient vooral een maatschappelijk doel Maatschappij geeft alleen steun aan tastbare projecten (Schatting: 50 mln m3 gas/jaar te besparen; in windmolen equivalenten zou dat 100 mln EUR subsidie opleveren) Marktpartijen geven tot nu alleen verbale steun
Samenvatting en conclusie
Termijnmarkt en day ahead markt goed ontwikkelt; hoewel met hoge drempels Voor flexibel productievermogen biedt onbalans de hoogste opbrengst Onbalansmarkt in afgeleide vorm risicovol Tussen APX en onbalansmarkt zit een veel te grote kloof Introductie van intraday markt dringend gewenst
Sjak Lomme SLEA Heinsiuslaan15 3818 JE Amersfoort Tel: 033 469 0435 Fax: 033 469 1931 Mob: 06 4478 4990 E-mail:
[email protected] Internet: www.slea.nl
