NL Doet:
Projectplan Ontwikkeling Taktila® methode, Taktila® Atelier, Onderzoek & Symposium Tilburg, juli 2015
Inhoud
Pagina
Voorwoord, inleiding, missie en visie
2
Doelstelling
3
Primaire doelgroep
3, 4, 5, 6
Secundaire doelgroep
6
Tertiaire doelgroep
6
Het project
7, 8, 9
Het Taktila Atelier®
9, 10
Wetenschappelijk onderzoek en Symposium
11
Doel van deze aanvraag
11
Globaal draaiboek
12
1
Voorwoord Als bestuur van Stichting KIVI (Kunst is voor iedereen) wil ik onze stichting graag kort aan u voorstellen en u informeren over een bijzonder project. Ons doel als stichting is om met ons aanbod het beoefenen en beleven van kunst voor iedereen toegankelijk(er) te maken. Ook voor mensen met een lichamelijke, geestelijke, verstandelijke en/of financiële beperkingen en ongeacht culturele achtergrond. Met onze website willen wij een ondersteunend en laagdrempelig cultureel aanbod zichtbaar maken voor zoekenden. Professionele kunstenaars kunnen zich bij ons aansluiten als zij voldoen aan onze criteria: Professionaliteit, toegankelijkheid, originaliteit, betrouwbaarheid en ondernemerschap. Wij zien in de praktijk dat deze sociale cohesie inzicht, inspiratie en verdieping met zich meebrengt. Dit mogelijk maken is onze missie, daar gaan wij voor! Inleiding Voor het project Kunst met de zintuigen als inspiratie vroegen we in 2013 kunstenares Jofke van Loon schilderlessen te verzorgen aan mensen met een visuele beperking. Voor aanvang en tijdens deze lessen ontwikkelde zij een soort brailleschrift voor kleur en zette dit in om de theorie voelbaar te illustreren. Ze noemde het schrift Taktila® en de leermiddelen de Taktila methode®. De leermiddelen met de tijdens de cursus gemaakte werken werden tijdens de Zie je wel(?)-expositie in januari 2015 gepresenteerd. De ruim 500 bezoekers van deze expositie stonden een-voor-een versteld van deze uitvinding ‘en wat visueel beperkte mensen hiermee nog kunnen maken!’ Bekijk het filmpje voor een impressie. Jofke stond in april 2015 met Taktila op de ZieZo-beurs, de landelijke hulpmiddelenbeurs voor mensen met een visuele beperking. Zij kreeg al snel te horen dat Taktila® de topper van de beurs was. De hulpmiddelenmarkt leek verzadigd te zijn, maar met Taktila® kregen bezoekers inzicht in de wereld van kleuren en dit was vernieuwend! Alle bezoekers van de stand jubelden dat Taktila® een gestandaardiseerd uniform kleurensysteem zou moeten worden. Ze stelden zich voor dat de kledingindustrie de waslabels zou voorzien met een voelbaar kleurenlabel, zodat zij in de winkels kunnen voelen welke kleur het kledingstuk heeft dat zij in hun handen hebben. Met behulp van Taktila® zouden bestaande schilderijen in musea gereproduceerd kunnen worden waarbij kleur en vorm te voelen is. Kind blinde mensen kunnen inzicht krijgen in de voor hen zo abstracte visuele kleurrijke wereld en ga zo maar door... Kortom; onze missie Met Taktila® kunnen we de kleurrijke visuele wereld communiceren naar mensen met een visuele beperking en naar mensen die om een andere reden moeite hebben met taal en teken. Visie •
•
•
Met de Taktila leermiddelen® leren mensen met een visuele beperking zelfstandig vorm te geven aan hun belevingswereld en hun kijk op deze wereld te delen met de samenleving. Middels deze participatie bouwen zij zelfvertrouwen op. Werken met de Taktila methode® geeft mensen met een visuele beperking inzicht in de visuele wereld waarin zij leven, het draagt eraan bij dat zij uit hun isolement komen of zorgt er in ieder geval voor dat ze niet geïsoleerd raken. De Taktila methode® helpt eveneens mensen die woordblind zijn of om een andere reden moeite hebben met taal en teken bij het visualiseren van informatie. 2
Bekijk hier het introductiefilmpje van Taktila®. Doelstelling Onze doelstelling is dat Taktila® als uniform kleurenvoelsysteem met bijpassende codering en didactische systematiek als standaard gehanteerd gaat worden door zorgverstrekkers, begeleiders, onderwijs, het cultureel veld, bedrijfsleven en eindgebruikers. -
In een vrij land waar iedereen zijn/haar eigen keuzes moet kunnen maken kan Taktila® inzicht geven in de visuele wereld voor hen die moeite hebben met zien en communiceren. De manier waarop lesstof wordt aangeboden in het onderwijs is niet voor elke leerling geschikt. In het kader van passend onderwijs kunnen de Taktila leermiddelen® uitkomst bieden. In het kader van de participatiewet kan Taktila® de persoonlijke ontwikkeling stimuleren en bijdragen aan een creatieve en innovatieve samenleving.
Primaire doelgroep Dit is wat de deelnemers aan het project Kunst met de zintuigen als inspiratie ervoeren: ‘Al kan ik ze zelf niet zien en heb ik geen kleurherinnering, wanneer ik een boodschap wil overbrengen is het wel handig dat ik iets van kleuren af weet. Wat ik me moest voorstellen bij verschillende tinten heb ik nooit geweten. Nu heb ik er eindelijk een beeld bij en snap wat het effect is als je kleuren door elkaar mengt!’ Dit is de enthousiaste reactie van de 62-jarige jeugdblinde Corrie Balemans, op Jofkes voelbare kleurenalfabet, ofwel de Taktila methode®. ‘Kijken is belangrijk, ook als je zelf niet meer kunt zien’, vindt ook Els Bomhof, die op volwassen leeftijd blind is geworden. ‘Je leeft in een wereld van zienden en daar moet je je toch op aanpassen om onderdeel te zijn van de maatschappij.’ De hierboven aangehaalde sprekers hebben deelgenomen aan een of meerdere toegankelijke cursussen voor mensen met een beperking, waarbij de zintuigen een bron van inspiratie is. Dat deden ook de 46jarige Karin Moelands en 87-jarige Bep Boone (Beiden slechtziend geworden op latere leeftijd). ‘Dankjewel dat je me hebt leren kijken naar wat ik nog wel kan in plaats van wat ik niet meer kan!’ zegt Karin spontaan na afloop van de schildercursus. ‘Door achteruitgang in mijn gezichtsveld kan ik niet meer schilderen zoals ik dat voorheen deed. Hiervoor heb ik deels oplossingen kunnen vinden,’ laat Bep Boone weten aan het einde van diezelfde cursus. De cursisten, hun assisterende kunstmaatjes en cursusleiders hebben veel kennis vergaard over kunstbeoefening en kunstbeleving met een visuele beperking. ’Ik heb geleerd dat waar een wil is ook een weg is, al kan dat nog zo moeilijk zijn,’ is de ervaring van kunstmaatje Ashley van Gestel. Ashley heeft ontdekt dat de communicatie met een groepje blinde en slechtziende cursisten anders verloopt dan ze gewend is. ‘Uit alle hoeken krijg je antwoord als je vergeet de naam te noemen van degene die je wilt aanspreken. En mijn aanwijzingen komen het beste over door de hand van de cursist te leiden naar datgene waarover je het wilt hebben.’ ‘Omdat ze zich zo zelfstandig en gemakkelijk bewegen vergat ik gewoon dat de cursisten niet of slecht zagen,” zegt kunstenares Annet Vermeulen over haar keramiekcursussen. 3
Jofke geeft de 62-jarige leergierige blinde Corrie Balemans les in perspectieftekenen
4
Corrie brengt het geleerde zelf in de praktijk op reliëftekenfolie
De zeer slechtziende Karin Moelands geeft zich over aan het schilderen zonder kwast
Alle weergegeven uitspraken geven weer dat kunst maken en beleven op verschillende manieren kan, en dus ook zonder te kijken met je ogen. Ongeveer 350.000 mensen met een visuele beperking in Nederland worden dagelijks geconfronteerd met het feit dat ze niet meer kunnen wat voorheen vanzelfsprekend was. Ook blijken er meer situaties te zijn waarbij Taktila® een uitkomst kan zijn: 5
‘Ik kon niet verder leren, omdat er geen rekening gehouden werd met mijn dyslexie. Met de Taktila methode® had ik de stof op school wel begrepen’, is de overtuiging van de 63-jarige Corrie Maurits. Er zijn zo’n 850.000 mensen met dyslexie in Nederland en zo zijn er nog vele omstandigheden te bedenken waarbij we mensen doelgerichter kunnen helpen met de juiste communicatiemiddelen. Secundaire doelgroep De Taktila methode® is in eerste instantie ontwikkeld voor mensen met een visuele beperking. Doordat leren, creëren en communiceren gemakkelijker wordt met deze hulpmiddelen blijkt nu al in de praktijk dat meer doelgroepen baat hebben bij deze unieke methode. Onderzocht zal worden wat de behoefte en meerwaarde is van de Taktila methode® voor: - Mensen met kleurenblindheid/ daltonisme - Mensen met dyslexie - Mensen met ADHD - Doven en slechthorenden - Mensen met het autisme spectrumstoornis (ASS) - Beelddenkers - Mensen met een verstandelijke beperking - Dementerende ouderen In de bijlage ‘secundaire doelgroepen’ worden bovengenoemde doelgroepen toegelicht. Tertiaire doelgroep In veel gevallen zullen de eindgebruikers deze methode niet zelfstandig gebruiken, maar onder begeleiding al dan niet in groepsverband. Daarom gaan we onderzoeken óf en hoe de Taktila methode® bij professionals / intermediairs: - het inlevingsvermogen vergroot, - helpt richting een meer cliëntgerichte benadering - ter ondersteuning bij de autonomie en zelfredzaamheid van de doelgroep - helpt bij hun communicatieve vaardigheden - hen leert denken in mogelijkheden en niet in problemen Het onderzoek zal plaats vinden bij • Activiteitenbegeleiders dagbesteding, (creatieve) therapeuten, mantelzorgers en personeel revalidatiecentra, zorg- en welzijninstellingen. • Museumpersoneel educatie, docerend kunstenaars, CKV docenten en medewerkers centra voor de beeldende kunsten. • Leerkrachten in het speciaal onderwijs, basisonderwijs, voortgezet, middelbaar en hoger beroepsonderwijs. • En anderszins betrokkenen die werken met de doelgroep en zich aansluiten bij het gedachtengoed dat: alle kinderen in het onderwijs mee moeten kunnen doen met de teken-/ en schilderlessen, revalidatiecentra en blindeninstituten deze methode kunnen implementeren in hun programma, kunstacademies, docerend kunstenaars, creatieve therapeuten en activiteitenbegeleiders niemand meer hoeft uit te sluiten tijdens hun lessen en activiteiten en ook kinderen en volwassenen die moeite hebben met taal en teken, middels de kleurrijke en voelbare illustraties de verstrekte informatie makkelijker kunnen begrijpen? 6
Het project Taktila® is een mooi concept en wij hebben al op relatief kleine schaal gezien dat met behulp van de prototypes van Jofke van Loon mensen met een visuele beperking inzicht krijgen in onze visuele wereld. Maar de kleurenstudies zijn pril en moeten verder onderzocht worden bij de genoemde gebruikers. De visuele eigenschappen van de kleuren moeten terugkomen in de tastbare eigenschappen van de bijbehorende structuren. Problemen waar de eindgebruikers en hun begeleiders in de praktijk tegenaan lopen dienen in kaart te worden gebracht, aangevuld met hoe Taktila® hier al dan niet een uitkomst op kan bieden. De behoefte van Taktila® dient onderzocht te worden bij de verschillende doelgroepen en in verschillende branches. Wanneer we dit in 2016 onderzoeken kunnen we de resultaten half 2017 presenteren en is Taktila® startklaar om een uniform communicatiesysteem te worden. De methode kan dan bij verschillende organisaties ingezet worden en diverse branches kunnen het systeem gebruiken t.b.v. non-visuele kleurenindicatie, zodat de wereld meer kleur en vorm kan krijgen voor iedereen. Daarom vragen we kunstenares Jofke van Loon met de vrijwilligers van Stichting KIVI en haar stagiaires van Studio Xplo behoefteonderzoek te doen en in kaart te brengen hoe Taktila® het beste ingezet kan worden om haar missie te volbrengen. Tijdens dit onderzoek worden de texturen getest en doorontwikkeld en de gebruiksvriendelijkheid, functionaliteit en meerwaarde van de leermiddelen onderzocht. Het onderzoek zal o.a. bestaan uit kennisdeling met genoemde doelgroepen en professionals, bezoeken aan ervaringsdeskundigen, groepssessies en presentaties. De kennisdeling zal plaatsvinden met de aangegeven doelgroepen en bovengenoemde professionals d.m.v: De primaire, secundaire doelgroepen worden (via de tertiaire doelgroep) benaderd en afspraken maken over de gewenste vorm t.b.v. kennisdeling: -
Online enquête, Schriftelijke enquête, Telefonische enquête, Persoonlijke kennismaking en vraaggesprek Interactieve presentatie Groepssessie Landelijke belangenbehartigende organisaties voor menen met een visuele beperking zijn onder de indruk van Taktila. Dedicon, Visio, Kentalis hebben al aangegeven dat zij mee willen werken aan het onderzoek. Bartiméus en Kalorama zullen nog benaderd worden.
Uiteindelijk zal het evidence based onderzoek via diverse voor- en nametingen een betrouwbaar oordeel leveren over de meerwaarde van de Taktila methode®. Het globale draaiboek achteraan het plan geeft een indicatie van het tijdspad.
7
1. De Taktila® leermiddelenkist Om de professionals en de eindgebruikers kennis te laten maken met de mogelijkheden van Taktila® willen we 20 leermiddelenkisten laten maken. Een leermiddelenkist bestaat uit het Taktila introductiespel®, het boek Je zintuigen als inspiratie, en 15 mappen die aan de hand van 177 illustraties de volgende 6 thema's belichten: 1. Licht-donker (2) 2. Kleur (4) 3. Vorm & structuur (2) 4. Compositie (3) 5. Ruimtesuggestie (3) 6. Uit de context (1) 2. De theorie wordt uitgeschreven, zodat begeleiders met behulp van de leermiddelenkist en deze theorie hun leerling/ cliënt/ maatje zelfstandig kunnen begeleiden. Uiteraard volgt er een gesproken versie van de theorie voor wie moeite heeft met geschreven schrift. De theorie wordt ook vertaald naar het Engels, zodat allochtonen kunnen werken met de leermiddelen en we startklaar zijn om de grens over te gaan. Ook hiervan wordt een gesproken versie uitgebracht. 3. Je kunt je misschien voorstellen dat een kleur een abstract gegeven is wanneer je deze niet kunt waarnemen. Een gevoel koppelen aan een kleur dat overeenkomt met de eigenschappen van die kleur zorgt ervoor dat het woord inhoud, associatie en een gevoelswaarde krijgt zoals zienden dit ook ervaren. Met behulp van 500 introductiepakketten in spelvorm leren eindgebruikers en begeleiders spelenderwijs het kleurenvoelsysteem in de vingers krijgen. Een spel bestaat uit een vouwbaar bord met 15 voelbare structuren die overeenkomen met de eigenschappen van de kleuren. Door deze structuur te voelen krijgt de gebruiker een gevoel bij de kleur in tegenstelling tot een theoretische uitleg ervan. Een extra stapeltje met structuurkaartjes zorgt ervoor dat er een soort memoriespel gedaan kan worden om de structuren te leren herkennen en koppelen aan de betreffende kleur. Er zijn opdrachten aan verbonden waarbij de gebruiker een introductie krijgt in de beeldende middelen. Met deze spellen testen we de betekenis van het voelen van een kleur bij de primaire en secundaire doelgroepen. In haar praktijk en op de ZieZo-beurs ontdekte Jofke al dat bezoekers die kennis maakten met het systeem enorm enthousiast werden en mogelijkheden gingen zien dankzij deze kleurenindicatie. Wanneer meer mensen kennis maken met het Taktila kleurensysteem® zullen er ook meer praktische toepassingen opgemerkt worden. Deze onderzoeksresultaten worden vastgelegd met de intentie om het kleurensysteem later bij diverse branches Taktila® te introduceren. Wanneer zoveel mogelijk organisaties van dit systeem gebruik gaan maken, kan Taktila® als uniform systeem gebruikt gaan worden om de toepassing van kleur in onze maatschappij te communiceren.
8
4. Het Taktila Atelier® In het Taktila Atelier® worden de voelbare illustraties vervaardigd en tevens de maatschappelijke participatie van mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt verhoogd. We gaan samenwerken met Buro MAKX Tilburg en RIBW Brabant voor de begeleiding van de vrijwilligers van het atelier. Meewerken in het Taktila atelier® Een goede structuur en een zinvolle invulling van je tijd is belangrijk voor iedereen. Het Taktila atelier® is een laagdrempelige pek waar in een kleine vertrouwde omgeving samen wordt gewerkt aan persoonlijke doelen en een bijdrage aan de maatschappij. Op een tot vijf dagdelen per week kunnen mensen met psychiatrische problematiek meehelpen om het voor mensen met een visuele beperking mogelijk te maken dat zij zich op een creatieve manier kunnen uitdrukken. In het Taktila atelier® worden namelijk in een kleine groep voelbare illustraties gemaakt waarbij uitgelegd wordt hoe onze visuele wereld eruit ziet. Uiteraard zijn de nodige voorbereidingen al getroffen en worden de vrijwilligers begeleid door twee dames met de nodige ervaring. Een gezellige, leerzame, creatieve en sociale dagbesteding!
We starten in het atelier met het illustreren van 20 kisten die per stuk bestaan uit 177 illustraties verdeeld over 15 mappen. Door hun diversiteit moeten deze handmatig vervaardigd te worden. In de introductiespellen dienen de kleuren en braillestrips handmatig aangebracht te worden. Als uit het onderzoek blijkt dat er meer behoefte is aan leermiddelenkisten en Taktila® introductiepakketten, dan kunnen deze nadien op bestelling gemaakt worden.
Meewerken in het Taktila Atelier® kan per 2016 één tot vijf dagdelen per week: - Maandagmiddag 13.00-16.30u - Dinsdagochtend 9.30-12.30u - Dinsdagmiddag 13.00-16.30u - Donderdagochtend 9.30-12.30u - Donderdagmiddag 13.00-16.30u Het Taktila atelier® wordt gecoördineerd door Jofke van Loon en geleid door ervaringsdeskundigen Margot van Berkel en Ashley van Gestel. Stichting KIVI support dit project, want kunst ís voor iedereen!
9
Ashley van gestel leert de blinde Corrie over de diverse compositievormen
10
Wetenschappelijk onderzoek en Symposium Studenten van de universiteit in Tilburg zullen de test- en onderzoekresultaten op het gebied van de functionaliteit, gebruiksvriendelijkheid en toegevoegde waarde van Taktila® bij de genoemde doelgroepen in kaart brengen. Het evidence based onderzoek zal een betrouwbaar oordeel leveren over de geschiktheid van de Taktila methode® om ideologische discussies en ‘trial en error’ te voorkomen. De onderzoeksresultaten zullen tijdens het Taktila® symposium tijdens de Week van de Amateurkunst in 2017 worden gepresenteerd. Daarnaast proberen we een BN’er als ambassadeur te vinden om op TV te komen en het belang van Taktila® te delen, ondersteund met de onderzoeksresultaten. We denken hierbij in de eerste instantie aan Vincent Beilo.
Doel van deze aanvraag Helpt u mee om de kleurrijke visuele wereld te communiceren naar mensen met een visuele beperking en mensen die om een andere reden moeite hebben met taal en teken? Taktila® is veelbelovend. Wij van Stichting KIVI voelen ons geroepen om onze naam te koppelen aan dit project door de benodigde partijen bij elkaar te brengen en de fondsenwerving te verzorgen. Ons bestuur zal Jofke van Loon ondersteunen bij haar onderzoek bijgestaan door onze vrijwilligers, de stagiaires van Studio Xplo en de toeleveranciers. We hopen dat u úw naam wilt koppelen aan Taktila® met een financiële ondersteuning, zodat wij samen de missie van Taktila® kunnen volbrengen. Onder het beknopte draaiboek volgt de begroting waarin alle kosten gespecificeerd worden. Desgewenst sturen wij u de betreffende offertes na. In totaal zijn de kosten €376.618,29. We zijn enorm blij met iedere donatie!
Op de volgende pagina vindt u een globaal draaiboek 11
Globaal Draaiboek Voorjaar 2015
Kosten in kaart brengen en offertes aan vragen t.b.v. begroting
Zomer 2015
Subsidieaanvragen schrijven
Najaar 2015
Stagiaires en medewerkers werven voor onderzoek en ondersteuning
Najaar 2015
Benaderen Bureau Makx en RIBW t.b.v. medewerkers Taktila Atelier®
Najaar 2015
Landelijke belangenbehartigende organisaties informeren over aankomend onderzoekjaar en vragen om hun medewerking.
Winter 2015
Probleemstelling, onderzoeksvraag, deelvragen, hypothese en voorspelling in kaart brengen
Winter 2015
Startklaar maken opdracht productie Taktilakisten®
Winter 2015
Financiën rond hebben
Januari 2015
Productie Taktilakisten® en introductiespellen neerleggen bij Toeleveranciers en vormgever aan het werk zetten
Januari 2015
Inkopen doen en klaarmaken Taktila Atelier® t.b.v. vervaardiging illustraties
Half januari 2015
Start invullen eerste Taktilakisten® en introductiepaketten
Januari 2016
Planning maken en start verzamelen van informatie t.b.v. het onderzoek
Jan. - feb 2016
Uitschrijven theorie
Februari-december
Onderzoek d.m.v. afleggen visites, groepssessies, cursussen, enquêtering
Maart-mei 2016
Vertalen en inspreken theorie
Oktober 2016
Start organisatie Symposium
Januari 2017
Verslaglegging resultaten onderzoek
Feb. - maart 2017
Conclusies en aanbevelingen schrijven t.b.v. onderzoek
Maart 2017
Start verzenden vooraankondigingen/ uitnodigingen Symposium
April 2017
Maken van het verslag onderzoek
Mei - juni 2017 Presentatie onderzoeksresultaten tijdens Symposium Juni - juli 2017
Subsidies verantwoorden
12
De slechtziende Esther van Gils maakt een ondergrond voor een tweeluik
13
