Programmaboekje 2006 Inhoud

Programmaboekje 2006 Inhoud Programmaoverzicht Inleiding 20 jaar Open Monumentendag Thema: Feest! DiEP Magazine pakt uit met Feest Open Monumenten Overige openstellingen: oorspronkelijke bedrijfsinterieurs Vuurwerk en Big Bands op het water Draaiorgelfestival Een feestelijke zaterdagavond Theater en Muziek Kinderactiviteiten Festival Historische Muziek Kunstmarkt Stadswandelingen Diversen Beiaardmuziek DiEP Magazine Filmvoorstelling Stadsarchief Fotowedstrijd voor jongeren Jan Plezier en Koetsrondrit Koopzondag Lezingen Nationale Orgeldag Openbaar Vervoer Open Dag Archeologische Werkgemeenschap Parkeren van auto en fiets Rondvaarten Tentoonstellingen Informatie VVV/VVV Infowagen Brochures en verkoopmateriaal Alles over monumenten en bouwstijlen Plattegrondje met alle locaties Colofon

Programma overzicht Vrijdag 8 september . Optreden Big Bands, 20.00-24.00 uur . Vuurwerk, 22.30 uur . Tentoonstellingen Zaterdag 9 september . Draaiorgelfestival, 11.00-17.00 uur . Open Monumenten, 10.00-17.00 uur . Beiaardconcert, 14.30 uur . Stadswandelingen en rondvaarten, vanaf 12.00 uur . Rondrit Jan Plezier en Koets, 10.00-17.00 uur . Theaterstuk Toendra, 14.30 en 15.30 uur . Concert La Cobla Principal d’Amsterdam, 21.00-22.30 uur . Stille Disco, 21.00-01.00 uur . Dordrechts Museum bij Nacht, 22.00-01.00 uur . Tentoonstellingen Zondag 10 september . Festival Historische Muziek, 14.00-17.00 uur . Theater- en muziekvoorstellingen, 13.00-17.00 uur . Kunstmarkt, 12.00-17.00 uur . Open Monumenten, vanaf 10.00 uur . Tentoonstellingen 11.00-17.00 uur . Rondrit Jan Plezier en Koets, 12.00-17.00 uur . Stadswandelingen en rondvaarten, vanaf 12.00 uur . Winkels geopend, 12.00-17.00 uur

Inleiding Dordt Monumenteel is een jaarlijkse manifestatie met evenementen in en rond de 1000 monumenten in Dordrecht, steeds in het tweede weekeinde van september. Dit is het weekeinde waarin ook de landelijke Open Monumentendagen vallen. Alle evenementen in het weekeinde van 8 tot en met 10 september zijn gebundeld in dit programmaboekje. De toegang is gratis. Voor aanvullende informatie kunt u tijdens Dordt Monumenteel terecht bij de VVV of bij de VVV-infowagen. Dordt Monumenteel start op vrijdagavond 8 september met vuurwerk en optredens door Big Bands op het water. Op zaterdag 9 september is er in de binnenstad een Draaiorgelfestival, het grootste van Nederland. ’s Avonds geeft La Cobla Principal d’Amsterdam een feestelijk concert op Het Hof en is er een Stille Disco in de tuin van het Dordrechts Museum. Op zaterdag 9 en zondag 10 september zijn monumenten en musea gratis te bezichtigen en kunt u aansluiten bij stadswandelingen en rondleidingen of een rondvaart per fluisterboot maken.Voor jong en oud rijden er een Jan Plezier en door paarden getrokken koets van Schouwburg Kunstmin naar en door het centrum. De VIAZ zorgt voor openstelling van bedrijfspanden met oorspronkelijke bedrijfsinterieurs. Er zijn dit jaar extra veel monumenten te bekijken ter gelegenheid van de viering van 20 jaar Open Monumentendag. Op zondag 10 september zijn er de concerten van het Festival Historische Muziek, (straat-) theatervoorstellingen en een kunstmarkt in monumenten en op pleinen. Tussendoor heeft u gelegenheid om te winkelen of iets te drinken en eten op een van de vele terrassen. Voor kinderen zijn er speciale activiteiten, kijk hiervoor onder Kinderactiviteiten. Dordt Monumenteel vindt in 2006 voor de éénentwintigste keer plaats, de Open Monumentendag viert zijn twintigste verjaardag. Feest! is dan ook het thema van de Open Monumentendagen, zowel landelijk als in Dordrecht. Hollands oudste stad is gekozen voor de landelijke opening van de Open Monumentendag op donderdag 7 september. Deze opening is uitsluitend toegankelijk voor genodigden en comités uit andere steden. Hieronder leest u meer over 20 jaar Open Monumentendag, 21 jaar Dordt Monumenteel, het thema Feest! en de speciale ‘feest’uitgave van DiEP. Feest! 20 jaar Open Monumentendag In het weekeinde van 9 en 10 september wordt voor de twintigste keer de Open Monumentendag georganiseerd. De Open Monumentendag is een landelijk evenement, op touw gezet om de belangstelling voor monumenten en monumentenzorg te vergroten. De opengestelde monumenten en de vele activiteiten eromheen zorgen dat je je meer betrokken gaat voelen bij de historische gebouwen in je omgeving. Een jubileum betekent feest en dat is dan ook het thema van de Open Monumentendagen 2006: Feest! Een feest van monumenten en monumenten van feest: het thema is op velerlei mogelijkheden te interpreteren. Feest, ontspanning en vermaak zijn van alle tijden en vonden plaats op straat of in speciaal daarvoor ontworpen gebouwen als feestzalen, dancings, theaters, concertzalen, cafés of tijdelijke gebouwen. De landelijke opening van de Open Monumentendagen 2006 vindt op donderdag 7 september plaats in Dordrecht, in zo’n specifiek voor vermaak opgericht gebouw: Schouwburg Kunstmin. De Dordtse schouwburg, een van oorsprong negentiende-eeuws theater, is vooral bekend door de verbouwing en wijziging van het interieur onder architect Sybold van Ravesteyn in de jaren dertig van de twintigste eeuw. Natuurlijk is Schouwburg Kunstmin op 9 en 10 september ook als monument te bezichtigen.

….en 21 jaar Dordt Monumenteel De Open Monumenten zijn al jarenlang een vast en belangrijk onderdeel van Dordt Monumenteel, Dordrechts eigen monumentenmanifestatie. Dordt Monumenteel werd voor het eerst georganiseerd in 1986, nog vóór de landelijke Open Monumentendag het licht zag. Onder het motto ‘evenementen in en rond monumenten’ heeft Dordrecht steeds weer op een eigenzinnige manier de ruim duizend monumenten in Dordrecht tot feestelijk middelpunt gemaakt van een programma met muziek, straattheater, kunstmarkt, bijzondere optredens en eenmalige activiteiten, die zich afspeelden in of in de nabijheid van de opengestelde monumenten. In 2006 vieren we nog één keer dit grootse monumentenfeest, want Dordt Monumenteel in zijn huidige vorm is na 21 jaar aan verandering toe. We gaan feestelijk afscheid nemen! De cultuur van het dagelijks leven Monumentale gebouwen beschouwen we als ons erfgoed, feesten behoren tot het immateriële erfgoed: het vieren van feesten gaat gepaard met eeuwenoude tradities. En dat immateriële vindt dan weer zijn weerslag in het materiële: de speciale gebouwen voor feest en vermaak, zoals een bioscoop, theater, kerk of circusgebouw. Feest en vermaak zijn onderdeel van de cultuur van het dagelijks leven. In dit programmaboekje kunt u meer over het thema feest lezen (zie pagina…..). Het Nederlands Centrum voor Volkscultuur heeft veel gegevens verzameld over traditionele feesten en privéfeesten zoals huwelijken en verjaardagen. Op de website www.volkscultuur.nl kunt u hierover onder de button ‘kennis’ allerlei wetenswaardigheden vinden. Wat is er allemaal te doen? Twintig tips. Dordt Monumenteel biedt een programma vol activiteiten. Om snel een indruk te krijgen van wat er allemaal te doen is, kunt u het programmaoverzicht op pagina 4 bekijken of de inhoudsopgave op pagina 3 raadplegen. Maar om een idee te geven van wat je zo al zien en beleven kunt tijdens Dordt Monumenteel, volgen hier twintig tips – waaronder vijf die (vooral) voor kinderen leuk zijn: . rondleidingen in Schouwburg Kunstmin . wandelen langs bedrijfsinterieurs . orgelbespelingen in kerken: Nationale Orgeldag . klassieke muziek in monumenten . draaiorgels spelen op straten en pleinen . Open Torenconcert door de stadsbeiaardier . trouwfoto’s bekijken in het Stadhuis . feestelijk avondconcert op Het Hof . keuze uit ruim 50 Open Monumenten . stadswandelingen met VVV gids . Regentenkamers in hofjes geopend . presentatie 1572 in Statenzaal Het Hof . uitzicht vanaf watertoren Dubbeldam . plannen voor Villa Augustus tentoongesteld . het oudste woonhuis van Dordrecht bekijken en vijf voor kinderen: . torenklimmen in de Grote Kerk

. kindertheater in de Kloostertuin . een zolder vol speelgoed in museum Van Gijn . varen met een honderdjarig stoomschip . afdalen in de kelder van een middeleeuws huis Heeft u toch nog vragen? De VVV geeft het gehele weekeinde informatie vanuit de VVV Infowagen in de binnenstad en op zaterdag ook in het kantoor aan de Stationsweg. Het algemene informatienummer is 0900-463 68 88.

Thema: Feest! Feest, ontspanning en vermaak zijn van alle tijden. Feesten zijn ook gelegenheden bij uitstek om de sociale contacten te onderhouden. De oudste uitgaansgebouwen, zoals in Dordrecht Schouwburg Kunstmin, waren fraai ingerichte concertzalen en theaters waarin vooral de rijken zich amuseerden. De gewone man ging daarvoor naar het café of de straat op. Kroegen zijn ook in onze tijd nog steeds een plek om je te vermaken en mensen te ontmoeten. Komedianten trokken in de vroege Middeleeuwen door het land om hun kunsten op marktpleinen te vertonen. Rederijkers droegen gedichten voor en voerden toneelstukken op. Deze rederijkers vormden in de vijftiende en zestiende eeuw genootschappen voor de gegoede burgerij: de rederijkerskamers. Zo was in Dordrecht de rederijkerskamer van de ‘Fonteinisten’ actief. Deze hield in de zeventiende eeuw op te bestaan. Leerlingen van de Latijnse School voerden af en toe klassieke drama’s op, maar vanuit de kerken was er grote weerstand tegen het toneelspel. In een van de artikelen van de Nationale Synode (Dordrecht, 1618-1619) werd bepaald dat onder andere ’t spelen van Comedien de mensen afleidden van God tot de ydelheden ende dertelheden deser Werelt. Men hoopte dat boosdoeners als komedianten en rederijkers, Tonneel ende Guychel-speelen, Dronke-gelagen, Dans-schoolen in dese Landen mogen verboden, ende weg gedaan werden. Dat klonk niet vrolijk en dat was het ook niet, want ook de kermis, een belangrijke vorm van vermaak, moest het ontgelden. Dordrecht krijgt een schouwburg Tot de eerste helft van de negentiende eeuw had Dordrecht geen vast theater: toneelgezelschappen en musici traden op in zalen van bestaande gebouwen. Is het tegenwoordig overwegend rustig in de zaal, in vroeger eeuwen was dit wel anders. Het publiek praatte, at en dronk tijdens de voorstelling en kwam en ging wanneer het zelf wilde. In de negentiende eeuw begon de grote bloei van het theater, steeds meer schouwburgen kwamen van de grond. In Dordrecht fungeerde een herenhuis in de Wijnstraat van 1823 tot 1867 als schouwburg voor de elite van de stad. Er werden toneel- en voordrachtavonden gehouden in het voorname huis, dat nu onderkomen is van Pandora (zie Open Monumenten, nr. 27 ). Een aantal vaste bezoekers richtte in 1849 De Vereeniging Kunstmin op met het doel de goede smaak te bevorderen door het geven van concerten, toneelvoorstellingen en tableaux-vivants. In 1864 werd op een aangekocht terrein op de hoek van de Godfried Schalckensingel het eerste Kunstmin gebouwd, dit werd in 1890 vervangen door het theatergebouw van architect Verheul. In de jaren hiertussen was van alles gebeurd. Houten Tent en Musis Sacrum De Schouwburg-Vereeniging kocht in 1872 in Rotterdam een houten schouwburg, die een plek kreeg op de Schuttersweide (later Veemarktterrein). De houten tent was razend populair: de Dordtenaren vonden het er gezellig en prezen de akoestiek. Alhoewel in 1890 het nieuwe Kunstmin met een feestmars geopend werd, gingen velen liever naar de ‘houten keet’, die in bedrijf bleef tot 1928. De akoestiek in Kunstmin bleek zondermeer beroerd. Onenigheid binnen de Vereeniging Kunstmin leidde in 1882 tot het vertrek van enkele leden die onder de naam Musis Sacrum een eigen gebouw oprichtten aan de Burgemeester de Raedtsingel. Dit grotendeels uit hout bestaande gebouw ging in 1913 door brand verloren en kort daarna werd ook de Vereniging Musis Sacrum ontbonden. Op het terrein verrees de Antoniuskerk (zie Open Monumenten, nr. 1 ). De gemeente nam in datzelfde jaar Kunstmin over van de Vereeniging Kunstmin, die wegens geldgebrek ophield te bestaan. Ruim twintig jaar later nam de gemeente een wijs besluit: de verouderde schouwburg moest gerenoveerd worden.

Sybold van Ravesteyn maakte een gewaagd ontwerp. De oude theaterzaal werd gesloopt. Er ontstond een nieuw theater waarin een zwierige, decoratieve stijl overheerste. Schouwburg Kunstmin en de kroeg om de hoek Van Ravesteyn ontwierp ook een prachtige feestzaal met geornamenteerd plafond, die nu niet meer te zien is. In 1975 maakte deze veel gebruikte feestzaal plaats voor een andere foyer en bovenzaal, welke opnieuw gerenoveerd zijn in 1994. Maar de in 1940 geopend schouwburg naar het ontwerp van Van Ravesteyn is verder intact, gaat u vooral kijken op 9 of 10 september (zie Open Monumenten, nr. 8 ). Was het theater toch lange tijd nog het domein van de gegoede burgerij, de kroegen en danshuizen die in de negentiende en begin twintigste eeuw opkwamen, waren populair bij de gewone burger. Vanaf de negentiende eeuw komen de huiskamercafés in zwang, kleine kroegen in het voorhuis van een woning, waar vaak de vrouw des huizes consumpties verkocht. Aan de Riedijk en de Bleijenhoek in Dordrecht, dé uitgaansbuurt van schippers en boeren uit de omtrek, wemelde het rond 1900 van de tapperijen, logementen en danshuizen. In de jaren vijftig en zestig trokken dancings in Statenhof en Americain met levende muziek vooral veel jongeren en leerlingen van dansscholen. Hotel Statenhof aan het Steegoversloot is nu een appartementencomplex en Americain is opgegaan in het bibliotheekgebouw aan de Groenmarkt. Kermis in de stad De kermis is een echt volksfeest, dat is voortgekomen uit de jaarmarkten die in de Middeleeuwen georganiseerd werden. De jaarmarkten duurden enkele weken, iedereen kon hier zijn waren aanbieden en er waren mensen die voor vermaak zorgden. Toneelspelers, goochelaars en menselijke rariteiten als dwergen en reuzen trokken tot in de negentiende eeuw veel publiek naar de kermis. Ook exotische dieren en kwakzalvers hadden er hun plekje. Alhoewel kerken regelmatig pogingen ondernamen om de kermis te verbieden, was deze ongekend populair. Kermis in de stad betekende volop plezier. De kermis werd regelmatig verplaatst en heeft zich voortdurend aangepast aan de tijd en de smaak van het publiek. De prachtige stoomcaroussels van de negentiende eeuw hebben plaatsgemaakt voor moderne en sensationele attracties. Maar naar de kermis anno nu ga je nog steeds voor amusement, snoep en spanning. Sinds 1989 staat de kermis eind juni in Dordrecht op de Spuiboulevard, het is nog steeds een van de grote evenementen in de stad. Feesten op straat Veel feestelijkheden speelden zich op straat af. Bij belangrijke gebeurtenissen werden optochten georganiseerd of concerten en optredens in de openlucht. In 1924 werd het 250jarig bestaan van Pictura (zie Open Monumenten, nr. 17 ) gevierd met een grootse fakkeloptocht, muziekoptredens en het opvoeren van een ‘Schildersfeestfantasie’ in drie taferelen. De opening van bruggen en tunnels waren voor de Dordtenaren als eilandbewoners altijd feestelijke gebeurtenissen. Toen in 1939 de verkeersbrug tussen Dordrecht en Zwijndrecht werd geopend, was het een week lang feest! Een gevoel van feest trok ook door de stad als militaire muziekkorpsen door de stad marcheerden. Het publiek stond dan in drommen langs de straten. Gratis naar muziek luisteren kon je ook bij muziektenten die in de negentiende eeuw ontstonden. Fanfarekorpsen gaven er concerten, zoals het Dordrechtsch Fanfarekorps, dat zomerconcerten gaf in de muziektent aan het Oranjepark. Deze muziektent is in 1968 afgebroken en ook andere muziektenten in de stad hebben het niet overleefd. Ongekend populair in Dordrecht waren ook de Zomeravondfeesten die vanaf de jaren vijftig in het kader van de Hoffeesten georganiseerd werden. Ze boden een mix van

muziekoptredens, sportdemonstraties, dansen in de openlucht en optredens van landelijk bekende artiesten. Dordt Monumenteel Tuschinski introduceerde in Nederland de geluidsfilm en dat betekende de opmars van filmtheaters. Begin 1900 werd aan de Visstraat een bioscooptheater gebouwd, waar tot september 2006 Euro Cinema gevestigd was. Astoria op de Voorstraat en Luxor aan de Visstraat waren jarenlang geliefde bioscopen in Dordrecht. Luxor veranderde van naam, maar niet van uiterlijk, zoals u aan de Visstraat zien kunt. Astoria ging in vlammen op, de lege plek is ingevuld door een supermarkt. In de tweede helft van de negentiende eeuw groeide ook het circus uit tot een belangrijk volksvermaak. De circusfamilie Teuteberg richtte in 1896 het Circus Royal op en heeft nog altijd Dordrecht als thuisbasis. Rond Kerst en Nieuwjaar geeft Royal een reeks voorstellingen in eigen stad. Dordt Monumenteel is elk jaar weer een feestelijke gebeurtenis met gratis straattheater, draaiorgelmuziek, klassieke concerten en allerlei andere activiteiten rond de vele opengestelde monumenten, waaronder verschillende gebouwen van feest en vermaak. Meer over feesten (in Dordrecht) kunt u lezen in het nieuwe nummer van het magazine DiEP. DiEP Magazine pakt uit met ‘Feest’ Doop, eindexamen, verloving, huwelijk: het menselijk leven ontvouwt zich al eeuwenlang rondom feestelijke gebeurtenissen en feestlocaties. Ook met elkaar vieren we regelmatig feest, denk aan de kermis, het carnaval, Sinterklaas, Kerst en Koninginnedag. Veel feestgebruiken zijn al eeuwenoud en worden overgeleverd van generatie op generatie, andere feestelijke gebruiken zijn weer typisch voor een bepaalde tijd. Ook gebouwen van feest zijn aan verandering onderhevig. De kerk van vroeger is het poppodium van nu, de curiosawinkel van nu was de toneelzaal van vroeger. DiEP magazine nr. 3 is grotendeels gewijd aan het thema ‘Feest’, net zoals de landelijke Monumentendag 2006. De feestbeleving door de eeuwen heen, het dagelijks leven vol feestelijke gebeurtenissen, gebouwen van feest, feestkruiken, een Top 10 van feestliederen en jonge Dordtenaren over schuurfeesten: DiEP magazine brengt het allemaal in kaart. DiEP 3 besteedt natuurlijk ook aandacht aan andere onderwerpen, zoals de ontwikkelingen in het Hofkwartier. Speciale aandacht is er voor de grote tentoonstelling over de Sint Elisabethsvloed van 1421 die 13 oktober in het Dordrechts Museum van start gaat. De schitterende panelen uit het Rijksmuseum staan natuurlijk centraal, maar ook de nieuwe inzichten over de effecten van deze grote overstroming en de lessen die we kunnen leren voor het toekomstige watermanagement van Nederland komen aan bod. DiEP magazine is te koop in diverse boekhandels en culturele instellingen in Dordrecht en regio. DiEP magazine wordt tijdens Dordt Monumenteel ook verkocht in de speciale Dordt Monumenteelwagen van de VVV op de hoek van Nieuwstraat en Hofstraat (bij Statenplein). DiEP is ook verkrijgbaar via [email protected] , 078-639 64 02 of het digitale E-loket op www.dordrecht.nl. Een los nummer van DiEP magazine kost € 3,50, een jaarabonnement bedraagt € 10,- voor drie nummers. Informatie: www.dordrecht.nl/monumentenzorg. Voor de tekst over het thema Feest zijn uitgaven van het Stadsarchief en de Vereniging Oud Dordrecht geraadpleegd, evenals door de Stichting Open Monumentendag beschikbaar gestelde informatie over het thema.

Open Monumenten Op zaterdag 9 september en zondag 10 september zijn veel monumenten en musea in Dordrecht geopend in het kader van de landelijke Open Monumentendagen. De toegang is gratis. In onderstaand overzicht staat bij elk monument een korte beschrijving, eventuele activiteiten en de openingstijden tijdens Dordt Monumenteel. Op zondag is een kleiner aantal monumenten open dan op zaterdag. De Vereniging voor Industriële Archeologie Zuid-Holland Zuid (VIAZ) stelt een wandeling langs geopende bedrijfsmonumenten voor, hiervan wordt een aparte beschrijving gegeven. Let niet alleen op de openingstijden, maar ook op de eventuele bezoekvoorwaarden die in de hieronder volgende beschrijving bij elk pand vermeld staan! 1. Sint Antoniuskerk, Burg. De Raadtsingel 45. De neogotische kerk vernoemd naar de heilige Antonius van Padua is in de jaren 1920-1921 gebouwd op de plaats waar voorheen het gebouw Musis Sacrum stond. Het kerkgebouw is al in 1916 ontworpen door de Haagse architect Nicolaas Molenaar, maar er gingen enkele jaren van plannen bijstellen en veranderen overheen voordat de bouw daadwerkelijk begon. De door de Eerste Wereldoorlog enorm gestegen prijzen voor grondstoffen leidden ertoe dat de toren een stuk lager en de kerk flink korter werd dan oorspronkelijk gepland. Naast de St. Bonifatiuskerk was het de tweede rooms-katholieke parochie in de stad, noodzakelijk om het toegenomen aantal gelovigen de zondagsmis te laten bijwonen. Daartoe was er al vanaf 1884 een bijkerkje van de St. Bonifatiusparochie aan de Van Strijsingel, dat al spoedig veel te klein was. Het grondplan van de kerk is sinds de bouw ongewijzigd. Midden op de viering staat de angelustoren. Aan beide zijden van het priesterkoor (achterin de kerk) bevinden zich twee straalkapellen. Interieur: In de muren in gele baksteen uitgevoerde randen, ook decoraties met rode, gele en crèmekleurige bakstenen op de pilaren. Links tegen de muur, achter de doopvont, zijn in brons uitgevoerde symbolische voorstellingen te zien die de oorspronkelijke preekstoel sierden. Het altaar in art nouveau-stijl (ontwerp: August van Os) is een van de weinige originele interieuronderdelen die de kaalslag van de jaren zestig van de overige eeuw overleefd hebben. De geheel nieuwe inrichting kwam tot stand als gevolg van een grote vernieuwing in de liturgie, vastgelegd op het tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965). Belangrijk onderdeel zijn ook de gebrandschilderde glas-in-loodramen vol symboliek van de hand van glazenier Fritz Geuer. Ze zijn in 1922 geplaatst. Een uitgebreide beschrijving van het interieur is verkrijgbaar. Activiteiten: op zaterdag 9 september is er vanaf 9.00 uur op het plein voor de kerk (en deels binnen) de jaarlijkse ‘Gebruikte Spullenmarkt’, een grote rommelmarkt ten behoeve van de het Liliane Fonds. De kerk is dan van 12.00 tot 17.00 uur toegankelijk. Op zondag 10 september zijn kerk en sacristie te bezichtigen en zijn er (elk half uur) rondleidingen door kerk en sacristie met uitleg over onder andere het uitgestalde liturgische vaatwerk en liturgische kleding. Ook te zien: de middeleeuwse relikwie van het ‘Heilig Hout’. Tevens (zondag) koorconcerten i.k.v. het Festival Historische Muziek om 15.00 en 16.00 uur, zie Festival Historische Muziek. Openingstijden: zaterdag en zondag 12.00-17.00 uur. 2. Galerie Blom, Johan de Wittstraat 43. Galerie in laat negentiende-eeuws woonhuis (bouwjaar 1880) met zorgvuldig gerestaureerd interieur, gelegen in de negentiende-eeuwse schil van de Dordtse binnenstad. Geboortehuis van schrijver/dichter K.L.Poll (1927-1990). Te bezichtigen ruimten op de benedenverdieping: hal, gang, oude keuken, kamer ‘en suite’ en serre. Galerie Blom is gespecialiseerd in

hedendaagse kunst. Op het pleintje voor de galerie staat een beeldengroep van de Belgische kunstenaar Pascal Radar. Tentoonstelling: Stef Jurriën, schilderijen (2 september t/m 7 oktober). Tevens bronzen beelden van Pascal Radar in de serre. Openingstijden: zaterdag en zondag 10.00-18.00 uur. 3. Wilhelminakerk, Blekersdijk 41 Neo-romaanse bakstenen koepelkerk (1898-1899) van architect Tjeerd Kuipers. De kerk kreeg de naam van de toenmalige vorstin. In 1952 werd de torenspits vervangen door een hogere. In 1967-68 is de kerk gewijzigd en hersteld, dit was van grote invloed op het oorspronkelijke interieur. De plattegrond is intact gebleven. Bij de laatste grondige restauratie in 2001 heeft de kerk een eigentijdse en intieme sfeer gekregen, zonder dat het karakter van de kerk verloren is gegaan. Activiteiten: Tentoonstelling over architect Kuipers. Muziekprogramma: Centraal in het programma staat het in 2005 in gebruik genomen Bakker & Timmenga orgel uit 1906. Het honderdjarige instrument is afkomstig uit de Duyststraatkerk te RotterdamDelfshaven (thans moskee). In 1842 werd een eerste orgel gekocht, afkomstig uit de OudKatholieke (Schuil) kerk in de Mariënbornstraat. Achter dit orgelfront werd in 1920 een nieuw instrument gebouwd door de Dordtse orgelbouwer Van den Bijlaardt. Achter het historische front is nu het Bakker & Timmenga orgel geplaatst. Bezichtiging van de speeltafel is mogelijk. Het orgel wordt door verschillende organisten bespeeld en afgewisseld met gevarieerde muziekoptredens: 10.00 uur: Orgelspel door Marcus van Driel; 11.00 uur: Orgelspel door Riek Kersbergen; 12.00 uur: Orgelspel door Diederik Koornstra; 12.15 uur: concert door Wendeline Wilmink (orgel) en Gert van Bommel (trompet); 13.00 uur: Concert door Myong Hee Chon (orgel) en Kwang Sun Kim (blokfluit); 14.00 uur: optreden Ad Hoc Koor o.l.v. Ries van der Zouwen (o.a. koorwerken van J.S.Bach); 15.00 uur: Concert door Marcus van Driel (orgel) en Wendeline Wilmink (piano); 16.00 uur: Orgelspel door Hans van de Weg. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur. 4. Remonstrantse Kerk, Cornelis de Wittstraat 28. In 1900-1901 door architect H.A.de Reus gebouwde bakstenen kerk met invloeden van de rationalistische bouwstijl van H.P.Berlage. Zowel ex- als interieur zijn nauwelijks gewijzigd. De kerkzaal heeft een ellipsvormig houten tongewelf. Originele kerkbanken, Jugendstil wandlampen en kroonluchters. Mooie glas-in-lood ramen. Activiteiten: diverse muziekoptredens. Om 13.00 uur: Koperblazers o.l.v. Nelly van der Vegt; om 14.00 uur: Orgelspel door Margriet den Hartog en leerlingen en om 15.00 uur: Concert door Maaike Hoogerwerf en Herman, Eline en Anne Rensink (piano, dwarsfluit en saxofoon). Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur. 5. Regenten- of Lenghenhof, ingang (Korte) Bagijnhof 76. Deze door regenten bestuurde vrouwenhof uit 1755 heeft veertig bewoners. Overdag kun je door de uit vier hofjes bestaande Regentenhof wandelen, na 18.00 uur sluiten de poort aan het Bagijnhof en het hek aan de Vriesestraat. Bijzonder is de speciale openstelling van de fraaie regentenkamer op zondag 10 september. In mei 2006 vierde de hof het 250-jarig bestaan, waarbij een mooi gebonden boek over de geschiedenis ervan verscheen. Hoe komt dit hofje aan zijn dubbele naam? De Dordtse reder en koopman Gijsbert de Lengh stelde in 1755 zijn intenties op schrift tot het stichten van een armevrouwenhof, waar vrouwen van vijftig jaar en ouder (van onbesproken gedrag) gratis konden wonen. Hij was een rijk

man, had geen nakomelingen en wilde zijn geld nuttig besteden. Hij kocht een groot, vervallen huis met erf op deze plek, maar kon de bouw van het hofje zelf niet meer meemaken. Hij overleed in 1755. De door hem benoemde regenten lieten zijn plannen uitvoeren en in 1756 konden de eerste bewoners van de hof hun huisje betrekken. De hoofdingang is aan het Bagijnhof: een met natuursteen beklede poort met rococoversieringen (typisch hiervoor zijn de schelpvormen). Hier is de Voorhof met zestien oorspronkelijke huisjes rond een vierkante binnentuin. Op een sokkel uit 1730 staat (sinds mei 2006) een uit 1880 daterende zonnewijzer. Tegenover de hoofdingang is de Regentenkamer (met luiken), met een bezienswaardig interieur (combinatie van marmeren lambrisering en goudleerbehang is uniek in Nederland), o.a. schoorsteen van Belgisch marmer, goudleerbehang, stucplafond met sierlijke rococo-versieringen. Vanaf de ingang gezien naar rechts ligt de Klophof, een uitbreiding van de vroeg twintigste eeuw. Via de doorgang links kom je in de negentiende-eeuwse Langehof en vandaar weer in de Achterhof of Vriesestraathof. De oorspronkelijke acht woningen uit 1755 van de Achterhof zijn in de negentiende eeuw vervangen door en aangevuld met nieuwe woningen. Inmiddels zijn veel woningen aangepast aan de moderne tijd, sommige huisjes hebben een andere functie gekregen (fietsenhok, kantoor, berging, winkeltje Tesselschade Arbeid Adelt). Hoewel de bewoonsters tegenwoordig een kleine bijdrage voor het gebruik van de huisjes betalen, zijn veel van de door Gijsbert de Lengh opgestelde regels nog van toepassing. Openingstijden: zondag 12.00-17.00 uur, regentenkamer open voor bezichtiging. 6. Leprooshuis/Centrum Binnenstad, Vriesestraat 119. Breed en eenvoudig pand uit 1726, bestemd voor de ‘leprozen’ of melaatsen. Voor 1726 stond hier het Heilig Geest- en Pesthuis van de parochie van de Grote Kerk. Na 1759 in gebruik als o.a. militair hospitaal, marechausseekazerne en kantoorcomplex. Het pand heeft een lijstgevel, schilddak en kroonlijst met Lodewijk XIV-consoles. Boven de ingang het wapen van Dordrecht. U bent welkom in het hier gevestigde Centrum Binnenstad, een informatiecentrum van de Gemeente Dordrecht waar aan de hand van tekeningen, foto’s, plattegronden en een grote maquette de plannen voor de binnenstad te zien zijn. Ook de binnenplaats van het Leprooshuis is toegankelijk. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur. 7. Kruiskerk Baptistengemeente, Vrieseweg 64. Kerk en kosterswoning (1935-1936) in baksteen en natuursteen van architect G.Gerritse, gebouwd op de plaats van een uit 1886 daterend kerkgebouw (architect: Arie Schmidt), dat ongeveer de omvang had van de huidige kerkzaal. De sobere bouwstijl van de vernieuwde voorgevel, het interieur en de kosterswoning is beïnvloed door het Rationalisme. Kerk en woning hebben als entree een rondboogportiek. Kenmerkend is het gebruik van natuursteen en baksteen aan de buitenzijde en hout aan de binnenzijde. Boven de entree groot rond venster met bijbelse voorstelling in glas-in-lood. Tevens glas-inlood ramen in de kerkzaal. Kerkorgel uit 1931, verbouwd in 1981. Rechterdeel van het gebouw is de kosterswoning. Hierin bevindt zich het eerste mechanische salonorgel van Nederland (Flentrop 1933). Activiteiten: Rondleidingen door de kerkzaal, op zondag orgelmuziek. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 12.00-17.00 uur. 8. Schouwburg Kunstmin, St.Jorisweg 76. Theater uit 1889 van architect J.Verheul met voorgevel in neorenaissance stijl (19de-eeuwse bouwstijl). In 1939/1940 ontwierp architect Sybold van Ravesteyn (1899-1983) de halfronde

aanbouw in staal en glas met de marmeren entreetrappen en een volledig nieuw interieur in neobarok-stijl, slechts de buitenzijde van het gebouw van Verheul bleef gehandhaafd. Binnen is het een en al gebogen, golvende en krullende lijnen, vaak versierd met ornamenten. Bij de renovatie van 1993/1994 door Rouw & De Kock Architecten zijn alle oude stijlelementen en kleurschakeringen in ere hersteld. Theatercafé Sybold heeft een eigen ingang aan het Willem Kesplantsoen (open vanaf 12.00 uur, tel. (078) 614 59 99). Dit is voor Dordrecht hét monument van feest dat nog steeds als dusdanig in gebruik is. Activiteiten: Rondleidingen door de schouwburg, ieder uur, van 12.00 t/m 16.00 uur. Duur ca. 45 minuten. Beide dagen treden in de Kleine Zaal bandjes op met muziek uit alle windstreken, rond het thema Feest en Muziek. Bezoekers worden getracteerd op een feestelijk drankje. Tussen Schouwburg Kunstmin en het centrum rijdt op zaterdag en zondag een Jan Plezier/ koets (gratis). Zie ook: Diversen, Jan Plezier en koetsrondrit. Openingstijden: zaterdag en zondag 12.00-17.00 uur, uitsluitend te bezoeken met rondleiding (laatste rondleiding 16.00 uur), muziekoptredens in de Kleine Zaal vrij toegankelijk. 9. Naaimachinemuseum Dordrecht, Singel 64/66. Gevestigd in woonhuis (ca.1900) in de negentiende-eeuwse schil, tegenover Schouwburg Kunstmin. Eerste naaimachinemuseum van Nederland met collectie huishoud-, kinder- en industriële naaimachines, breimachines, attributen en handleidingen. Het oudste model is een Amerikaanse machine uit 1840. Verder de kleinste naaimachine (5 cm) en grootste (50 cm!) van Nederland. Deze particuliere verzameling is normaal alleen op afspraak te bezichtigen. Tijdens Dordt Monumenteel: entree gratis. Activiteiten: Rondleidingen; taxatie van door bezoekers meegebrachte antieke naaimachines en advies voor herstel; wedstrijd: raden van het jaar van fabricage van een antieke naaimachine; historische radio-opnamen van Ida de Leeuw-Van Rees te beluisteren. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 14.00-17.00 uur. 10. Dordrechts Museum, Museumstraat 40. Oorspronkelijk was hier het klooster van de Witte nonnen van Sint Agniet (1326), in de 16de eeuw bestemd tot Heilig Geest en Pesthuys. In 1852 verbouwd tot Stads Geneeskundig Gesticht voor Krankzinnigen. De in 1842 opgerichte Ver.Dordrechts Museum kreeg in 1904 de beschikking over het gebouw voor het onderbrengen van de omvangrijk geworden kunstcollectie. Verbouwing en uitbreiding in 1976/77. Stijlkamer (gerestaureerd in 1992) met 18de-eeuwse behangselschilderingen die zijn vervaardigd in een Dordts atelier en arcadische landschappen met figuren voorstellen. De maker borduurde hiermee voort op de traditie van de zeventiende-eeuwse Hollandse landschapskunst. Het beschilderde behang is afkomstig uit de gesloopte theekoepel in het Merwesteinpark. In 1903 aangebracht in het gebouw waar toen een krankzinnigengesticht gevestigd was en nu het Dordrechts Museum. Het museum heeft een vaste collectie Nederlandse schilderkunst van de 16de eeuw tot heden, o.a. 17de-eeuwse meesters (waaronder Dordtse leerlingen van Rembrandt en Aelbert Cuyp), Haagse School, Ary Scheffer, Cobra. Vanaf eind mei 2007 zal het museum gedurende anderhalf jaar gesloten zijn in verband met renovatiewerkzaamheden en uitbreiding. Tentoonstellingen: * ‘Rembrandt en Dordrecht – De meester en zijn leerlingen’ met werken van de Dordtse leerlingen van Rembrandt en niet eerder getoonde prenten van en naar Rembrandt uit de collectie van Teekengenootschap Pictura, www.dordrechtsmuseum.nl. Meer informatie onder Diversen, Tentoonstellingen. * ‘Rijksmuseum aan de Merwede – de negentiende eeuw op zijn mooist’, semi-permanente tentoonstelling met hoogtepunten uit de collectie negentiende-eeuwse schilderkunst, kunstnijverheid en beeldhouwkunst van het Rijksmuseum Amsterdam en het Dordrechts

Museum. Met speciale presentatie van het werk van Ary Scheffer. www.rijksmuseumaandemerwede.nl. Zie ook: Een feestelijke zaterdagavond, Stille Disco en Museum bij Nacht en Diversen, Tentoonstellingen. Activiteiten: op zaterdag 9 september om 14.00 uur en zondag 10 september 13.30 en 15.00 uur: rondleidingen door het museum (max. 20 deelnemers, melden bij de receptie). Voor kinderen ligt een kleurplaat klaar. Bij de tentoonstelling ‘Rembrandt en Dordrecht’ is voor kinderen een speurtocht te koop voor € 1,-. Zaterdagavond is het museum gratis te bezoeken vanaf 21.00 uur, tevens Stille Disco in de museumtuin vanaf 22.00 uur. Zie ook programma Festival Historische Muziek voor de concerten op zondagmiddag. Openingstijden: zaterdag en zondag 11.00-17.00 uur, museumcafé en terras geopend. Het museum is ook geopend zaterdagavond 9 september, van 21.00-01.00 uur (gratis). Zie: Een feestelijke zaterdagavond, Stille Disco en Museum bij Nacht. 11. Regentenkamer Arend Maartenszhof, Museumstraat 52. Arme vrouwenhof uit 1625, gesticht door Arend Maartenszoon. Ingang via stenen poortje, meteen rechts is de Regentenkamer. Inrichting uit 1700, met portrettengalerij (stichter en regenten, die het hofje in de 17de eeuw beheerden), schildering boven schoorsteenmantel en plafondschildering van Arnold Houbraken (1660-1719). Schilderingen verwijzen naar de goede daad die Arend Maartensz stelde met de bouw van deze hof, bestaande uit 38 huisjes rond een binnenplaats met oude bomen en een waterput. Activiteiten: Tijdens openstelling uitleg over de geschiedenis van het hofje. Openingstijden: zaterdag en zondag 11.00-17.00 uur. 12. Kunstkerk/kerkgebouw Museumstraat 65. Gaaf zaalkerkje (gebouwd tussen 1850 en 1885 naar een ontwerp van Arie Schmidt) onder een zadeldak met tuitgevel aan de voorzijde. De gevel heeft een symmetrische indeling, met in het midden de entree met een gestucte omlijsting in de vorm van pilasters en hoofdgestel. De gevel heeft links en rechts gestucte hoekpilasters, ook de vensteromlijstingen zijn gestuct. In de achtergevel is een gevelsteen uit 1597 gemetseld, afkomstig van een huis aan de Augustijnenkamp dat ten behoeve van de bouw van de kerk afgebroken is. De voormalige kerk is onderdeel van het te ontwikkelen Hofkwartier en wordt regelmatig gebruikt voor tentoonstellingen, lezingen en bijzondere bijeenkomsten. Het Stadsarchief verzorgt iedere eerste zaterdag van de maand een middag met historische films uit het archief. Ter gelegenheid van de Open Monumentendag zal de filmmiddag in september op de tweede zaterdag gehouden worden. Activiteiten: Het Stadsarchief vertoont films uit het archief over een geenszins feestelijke gebeurtenis: de sloop van monumenten. Aanvang: 13.30 en 15.00 uur. Zie Diversen, Films. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur (op zondag is de Kunstkerk uitsluitend geopend voor bezoekers van de muziektheatervoorstelling ‘Bingen’). 13. Het Hof, Hof 12. Voormalig Augustijnenklooster (1275-1293), na brand in 1512 herbouwd in renaissancestijl. In de Statenzaal werd in 1572 de Eerste Vrije Statenvergadering gehouden. Deze vergadering betekende de eerste aanzet tot de staat Nederland in zijn huidige vorm. Het gebouwencomplex is voor uiteenlopende doelen gebruikt: als 'prinsenhof', domein van de Heelhaakschutterij, beurs, school en andere. Met uitzondering van de Statenzaal dateren de meeste gebouwen van Het Hof uit de zeventiende tot vroeg twintigste eeuw. In het plaveisel van het binnenplein zijn bij de restauratie in 1972 de fundamentresten van de vroegere kloostergang en waterput aangegeven in het stratenpatroon. Achter het gebouw de voormalige kloostertuin, nu openbaar

park. Te bezichtigen zijn hal en Statenzaal, voor zover mogelijk ook de Groene Zaal en zolder met authentieke 'sporenkap' uit 1515. Informatie over de historie van het gebouw aanwezig (brochure). In de hal en Statenzaal ziet u de presentatie ‘1572’ over de gebeurtenissen in het jaar 1572 in Dordrecht: hier is onbedoeld een natie geboren. Ook de teksten in het plaveisel op Het Hof maken deel uit van deze presentatie. Foyer met koffie, thee en frisdrank op de eerste verdieping. Tentoonstelling: ‘1572’, permanente presentatie met objecten, projectie en geluid. Activiteiten: Zondagmiddag speelt het schoolorkest van het Johan de Witt gymnasium van 13.00-14.00 uur composities van o.a. Bach en Fauré. Zie Theater en Muziek. Zie ook Festival Historische Muziek voor concerten op zondag. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 11.00-17.00 uur. 14. Augustijnenkerk, Voorstraat 216. Oorspronkelijke kloosterkerk van Augustijnenklooster, nu Het Hof. Na brand in 1512 is de kerk opnieuw opgebouwd. Voorgevel in vroege Waterstaatsstijl (Voorstraat) is van 1776, aangebracht na brand van 1773. Grondige restauratie in 1997 voltooid. Bijzonder is de grafstenenvloer, de oudste in zijn soort in Nederland. Ruim 200 grafstenen bedekken de nieuw gestorte betonnen vloer volgens de oorspronkelijke indeling. Vooraanstaande Dordtenaren vonden hier hun laatste rustplaats, o.a. de beroemde schilder Aelbert Cuyp en zijn vader Jacob Cuyp, de familie Berck, burgemeester Cornelis van Beveren en de schilders Jacob en Abraham van Strij. Preekstoel met oudchristelijk symbool van de pelikaan die eigen borst stukpikt om de jongen te voeden (17de eeuw, bevond zich oorspronkelijk in de Grote Kerk), 19de-eeuws Van Maarschalkerweerdorgel. Activiteiten: Rondleidingen, presentatie van Bijbelvertalingen en details van het kerkgebouw; demonstraties van het kerkorgel; diverse souvenirs en muziekopnamen verkrijgbaar (zaterdag). Muziekoptredens: Zaterdag 9 september van 13.30-14.30 uur: Inloopconcert met negrospirituals door concertzanger Pieter Vis, zijn leerlingen Wesley van der Wilt (jongenssopraan) en Meine Arendsen (tenor) en gospelkoor ’N Joy’ uit Houten o.l.v. Piet Noort, begeleid door organist Lennert Knops op het grote Maarschalkerweerdorgel. Om 14.30 uur: Orgelconcert door Henk van Putten. Zondag: concerten i.k.v. het Festival Historische Muziek. Op verzoek rondleiding en toelichting kerkgebouw. Zie ook: Festival Historische Muziek (zondag). Openingstijden: zaterdag 10.30-17.00 uur, zondag 13.00-16.00 uur. 15. De Berckepoort, hoek Nieuwstraat/Hofstraat, ingang Voorstraat 220. Complex van twee langgerekte aan elkaar gekoppelde vleugels. Wijnkoper Matthijs Berck betrok in 1560 het middeleeuwse huis dat zijn vrouw erfde van haar vader Hubert Tack. Hij heeft het bestaande huis ingrijpend aangepast en uitgebreid. Het diende als woonhuis èn als opslagplaats van wijnen (kelders). Het complex was in de loop der eeuwen logeergebouw voor de Staten van Holland, hoofdgebouw van de plaatselijke militie en, na een verbouwing rond 1830, meisjesschool. Sinds 1783 in bezit van de gemeente Dordrecht. Recent gerestaureerd en gecombineerd met nieuwbouw. Nu onderkomen van de Stichting voor Kunstzinnige Vorming To Be. Het gebouw heeft tal van laat-gotische en vroeg-renaissance elementen, gebeeldhouwde consoles, eiken kapspanten en moer- en kinderbinten. Ingang en café aan de Voorstraat.

Aan de Hofstraat vormt het poortje van het voormalige Oude Vrouwenhuis de schakel tussen de Berckepoort en de negentiende-eeuwse Statenschool. Het geeft toegang tot het plein tussen Statenschool, Augustijnenkerk en Berckepoort. Het poortje werd in 1624 geplaatst bij het Oude Vrouwenhuis dat in het voormalige Bagijnhof gevestigd was. Het poortje van Bentheimer zandsteen bevatte in een medaillon het beeld van een oude vrouw met een doodshoofd in haar hand. Jacob Cats, pensionaris van Dordrecht, schreef het opschrift erbij: “Siet, hier werden onderhouwen Oude, koude, swacke vrouwen. Trotse vrijsters, fiere jeugd Siet hoe dat je werden meugt” In 1800 werden de reeds eerder samengevoegde instellingen Oude-Manhuis en OudeVrouwenhuis opgeheven, de gebouwen aan het Bagijnhof werden kazerne voor het toenmalige garnizoen. Leeuwen met wapens namen de plaats in van de beeltenis van het oude “swacke” vrouwtje, tenslotte kon je een soldaat daarmee niet vergelijken! Het gebouw werd in 1905 grotendeels afgebroken om plaats te maken voor het Postkantoor (nu ziet u aan het Bagijnhof op deze plek warenhuis Hema), het poortje kreeg een plaats bij de ingang van Het Hof. Het oude vrouwtje was weer teruggebracht in de poort, zij het dat zij een mandje aan haar arm gekregen had, ter vervanging van het doodshoofd. Het eveneens teruggeplaatste opschrift had daarmee zijn symbolische betekenis verloren.Bij de grote restauratie van Het Hof in 1972 moest het poortje verdwijnen, het werd langdurig opgeslagen in het gemeentelijk depot. Na de recente restauratie van de Berckepoort is voor het poortje deze passende plek gevonden. Tentoonstelling: Vijf jaar Natuurfotografen Drechtsteden, natuurfoto’s (28 augustus t/m 29 september). www.nfd-fotografie.nl. Activiteiten: Zaterdag en zondag: elk heel uur rondleiding. Halteplaats Jan Plezier/koets (zie Diversen, Jan Plezier). Op het speelplein van de Statenschool (achterzijde Berckepoort, bereikbaar via poortje in de Hofstraat of via de Berckepoort) speelt Stichting Toendra beide dagen om 14.30 en 15.30 uur een straattheatervoorstelling rond de strijd tussen de Nederlanden en Spanje in de zestiende eeuw. Zie ook Theater en Muziek. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 12.00-16.00 uur (bezichtiging gebouw uitsluitend met rondleiding, elk heel uur). Foyer (koffie, thee, fris) geopend. 16. Pand Voorstraat 279/woonwinkel ‘Carleentje’. De voorpui van dit winkelpand is origineel: halfronde etalages aan beide zijden en glas-inloodramen. De benedenverdieping, waar Carleentje gevestigd is, bestaat uit een ‘voorkamer’ en een iets hoger gelegen achterkamer met uitzicht op de Voorstraatshaven. De trap is een voorbeeld van de Amsterdamse school. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 12.00-17.00 uur. 17. Pictura, Voorstraat 190. Sinds 1900 onderkomen van het in 1774 opgerichte Teekengenootschap Pictura, het oudste van Nederland. Vroegere huis "Dit is in Oostenrijck". Met strakke gevel met een enkel rococo-ornament, de achtergevel heeft een trapgevel uit 1561. Gang en achterzaal met rococostucwerk. Verschillende kunstenaars, leden van Pictura, hebben hier hun atelier. Verder zijn er een grafische werkplaats en tentoonstellingszalen. Te bezichtigen zijn de monumentale hal, ledenlijst en expositiezalen (dus niet de ateliers). Er is in het weekend van Dordt Monumenteel géén tentoonstelling. Activiteiten: Zie Festival Historische Muziek voor concerten op zondag. Openingstijden: zaterdag en zondag 13.00-17.00 uur.

18. Munt van Hollant/To Be muziekschool, Munt 5. In 1986 werd de restauratie voltooid van het uit 1555 daterende Muntpoortje en het achterliggende Muntgebouw. Hier werd van 1367 tot 1806 de Munt van Hollant geslagen. De Hollandse graven gaven de opdracht tot het slaan van munten. Het poortje is van zandsteen, het stucwerk op de voorgevel aan de Voorstraat is een imitatie van natuursteen. In het Muntgebouw is nu de muziekschool van de Stichting Kunstzinnige Vorming To Be gevestigd. Boven de ingang van het hoofdgebouw hangt het Hollandse wapen. Te zien zijn ontvangsthal, foyer en gehoorzaal (op de eerste verdieping). Activiteiten: op zaterdagmorgen (9.30-11.30 uur): Openbare repetitie van het Drechtsteden Jeugdorkest o.l.v. Alexander Vakoulsky. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 12.00-17.00 uur. 19. Vrijmetselaarsloge 'La Flamboyante', Munt 9. De loge, net als de Toonkunstmuziekschool gevestigd in het Muntgebouw, is te bereiken via het Muntpoortje of vanaf de Doelenstraat. Boven de ingang Doelenstraat ziet u een gevelsteen met de symbolen van de Vrijmetselaars. Zij beschouwen de mensheid als een tempel, waarvan alle mensen bouwers zijn. De 'bouwstenen' zijn op de gevelsteen afgebeeld. De Dordtse Loge is opgericht in 1812 en betrok een deel van het leegstaande Muntgebouw in 1837. Het interieur van de toen ingewijde tempel is vrijwel ongewijzigd gebleven. De Vrijmetselaars realiseren hun idealen en gedachten door het verrichten van ceremoniële handelingen in de 'open loge'. Alle belangrijke vertrekken van de loge op de eerste verdieping zijn te bezichtigen (mindervaliden-stoellift aanwezig). Informatie is beschikbaar. Activiteiten: Voorlichting over vrijmetselarij door leden van de loge en mogelijkheid voor discussie over vrijmetselarij. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 12.00-17.00 uur. 20. Centrum Beeldende Kunst, Voorstraat 180. Het grote Jugendstilpand op Voorstraat 180 werd in 1902 geopend als meubelwinkel. Architect was Dordtenaar Carel Tenenti, tevens vakbekwaam timmerman, die twee bestaande panden aan de Voorstraat ombouwde tot meubelmagazijn. In opdracht van de gemeente Dordrecht verbouwde architectenbureau Lugten Malschaert het pand ten behoeve van het Centrum Beeldende Kunst, dat hier in 1993 zijn intrek nam. Een belendend pand werd bij de verbouwing betrokken. De buitenzijde is gerenoveerd, binnen zijn diverse ingrepen gedaan. Het Centrum bevat een kunstuitleenzaal en tentoonstellingsruimte, depots (niet te bezichtigen), documentatieruimte en aan de achterzijde van het pand is een beeldentuin, ontworpen door Adriaan Geuze. De publieksruimtes en kunstuitleen zijn in augustus 2002 opnieuw ingericht door de Rotterdamse ontwerper Richard Hutten (1967) van Droog Design. Tijdens Dordt Monumenteel is er een presentatie van de Kunstuitleen te zien. Tentoonstelling: ‘De Proeftuin’, tweejaarlijkse tentoonstelling in de tuin van het CBK. De Rotterdamse ontwerper Hella Jongerius nodigt oud-studenten van de Design Academy uit voor dit project. Drie ontwerpteams richten de tuin in met (tijdelijke) kunstwerken en ontwerpen (9 september t/m 21 oktober). www.cbkdordrecht.nl. Openingstijden: zaterdag en zondag 12.00-17.00 uur. 21. Oud-Katholieke Kerk S.Maria Maior, Voorstraat 120. Het kerkgebouw staat enigszins verscholen tussen en achter de huizen aan de Voorstraat, een gevolg van de schuilkerk die hier ooit gestaan heeft. In 1572 koos Dordrecht voor de reformatie. Het katholicisme was in Nederland officieel niet meer toegestaan. Katholieken

kwamen in het geheim bijeen in huiskamers, pakhuizen en op zolders. Later ontstonden de schuilkerken, die gedoogd werden maar wel achter huizen, dus niet zichtbaar vanaf de straat, gebouwd moesten worden. De huidige kerk met pastorie is in 1843 gebouwd door stadsarchitect G.N.Itz. De schuilkerk stond aan de Wijngaardstraat, aan de achterzijde van de huidige kerk. Bij de bouw is gebruik gemaakt van materiaal dat bij de sloop van het oude kerkgebouw vrijkwam. De eenvoudige, kleine zaalkerk met absis is opgetrokken in neoclassicistische stijl. In het tympaan een afbeelding van het Lam Gods, op de achtergrond een vergulde stralenkrans. Het sacramentshuis op het altaar, de gesneden eiken communiebank en de preekstoel zijn 18de-eeuws, de kaarsenkroon is 17de-eeuws. Doopvont en orgelfront dateren uit 1843, het door Van der Kam en Van der Meulen gebouwde orgel is in 1844 ingewijd. Ook het gestucte gewelf en de altaartafel dateren uit het midden van de 19de eeuw. Aan weerszijden van het altaar staan houten beelden van Jozef en Maria met het Christuskind, in de zeventiende eeuw vervaardigd in het Antwerpse atelier van Artus Quellijn. Bij de restauratie van de kerk begin jaren ’80 van de vorige eeuw zijn enkele verdwenen objecten teruggeplaatst. Uitgebreide beschrijving van de kerk verkrijgbaar. Activiteiten: Op zaterdag: orgelbespelingen, optreden blokfluitkwartet en om 16.30 uur: Vesperdienst. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 12.00-17.00 uur. 22. Pand Voorstraat 25/Kadogalerie Zijderzin. Dit pand op de hoek van de Boomstraat dateert deels uit de zeventiende, deels uit de achttiende eeuw (gevel Voorstraatzijde). Veel oorspronkelijke woonhuizen aan de Voorstraat kregen in de negentiende en twintigste eeuw een winkelbestemming. De pui en entree van de winkel vertonen de kenmerken van de bouwstijl aan het eind van de negentiende en begin twintigste eeuw. Vooral de buitengevel is interessant. Alleen de benedenverdieping (winkel) is toegankelijk. Op de bovenverdieping zijn moderne appartementen gerealiseerd. Kadogalerie Zijderzin is aangesloten bij het Kunstrondje Dordt. Activiteiten: Tentoonstelling schilderijen van kunstenaars uit de regio. Openingstijden: zaterdag en zondag 12.00-17.00 uur. 23. Pand Voorstraat 18/muziekwinkel Get Back. Pand met lijstgevel uit 1790. Het pand is van oudheidkundige waarde. U heeft toegang tot het winkelgedeelte op de begane grond: hier ziet u een origineel winkelinterieur uit 1919 van de vroegere sigarenwinkel Van Beemd (die ook een sigarenfabriek had). Ruim veertig jaar werden er rookwaren verkocht, later vestigde zich er een ijzerwarenhandel. De Voorstraat Noord en de in het verlengde liggende Riedijk waren in de negentiende en het begin van de twintigste eeuw drukbezochte winkelstraten. Op dit deel van de Voorstraat zijn scènes gedraaid voor de Nederlandse film ‘Het Wassende Water’. De winkelinventaris van Voorstraat 18 was te zien als snoepwinkeltje in de film ‘Kruimeltje’. Nu worden er muziekinstrumenten, oude radio’s en vooral muziek verhandeld. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 11.00-17.00 uur. 24. Korenmolen Kyck over den Dyck, Noordendijk 144. Deze hoge, ronde, stenen stellingmolen uit 1713 was oorspronkelijk een moutmolen voor de bierbrouwerijen en kreeg vervolgens de functie van het malen van granen. Na de restauratie, die in 1999 begon en begin 2001 afgerond werd, is deze functie hersteld. De molen is een opvallende verschijning in het Dordtse stadsbeeld en is als enige overgebleven van de vele molens die Dordrecht kende.

Tijdens de restauratie is de windkorenmolen weer rechtop gezet, na het aanbrengen van een nieuwe fundering. Hoognodig, want hij was meer dan 1,5 meter achterover (de dijk af) gezakt. De molen heeft een nieuwe bestemming gekregen en wordt beheerd door de Stichting Molen Kyck over den Dyck. Er zijn diverse representatieve ruimtes die verhuurd worden voor bijeenkomsten en vergaderingen. In het winkeltje op de begane grond zijn ‘molenproducten’ te koop zoals volkorenmeel en koek. Vanaf de stelling mooi uitzicht over de omgeving. Activiteiten: Draaien van de wieken; fototentoonstelling van de restauratie van de molen. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur. 25. Pompstation en Watertoren/Villa Augustus, ingang Oranjelaan. Op de hoek van de Oranjelaan en de Noordendijk ligt langs het Wantij het voormalig drinkwaterleidingterrein met daarop de (niet te bezoeken) Watertoren uit 1882 en het uit 1942 daterende pompgebouw. De ingang van dit gebouw is aan de Oranjelaan, hier bent u op zaterdag en zondag welkom om te kijken naar de plannen voor ‘Villa Augustus’ die momenteel gerealiseerd worden. Door de bouwwerkzaamheden is het onmogelijk om het terrein, de watertoren en het pompstation te bezichtigen. In het voorste deel van het pompgebouw wordt een kleine tentoonstelling ingericht en toelichting gegeven op de realisatie van Dordrechts nieuwste monument van feest: een hotel (in de watertoren), restaurant en marktcafé (in het pompstation) met rondom tuinen. Vanaf het terrein heb je een prachtig uitzicht over de rivieren. De 33 meter hoge Watertoren is gebouwd in de eind negentiende eeuw gebruikelijke eclectische stijl met invloeden van de neo-renaissance. Aangebouwd zijn een machinekamer, ketelhuis en personeelswoningen. In 1938 werden de bovengebouwen van de vier hoektorens afgebroken. In de restanten bevinden zich nog originele wenteltrappen. Net als Watertoren Buitenlust in Dubbeldam krijgt deze niet meer in gebruik zijnde watertoren nu een geheel nieuwe bestemming als onderdeel van ‘Villa Augustus’. Het Pompstation, gebouwd in een Nieuw Zakelijke Stijl, diende voor het oppompen van grondwater, het regelen van druk in de waterleiding en de zuivering van grondwater. De opdrachtgever, het Gemeentelijk Hoogdrukwaterleidingbedrijf ging in 1966 samen met het elektriciteits- en gasbedrijf op in het Gemeentelijk Energiebedrijf Dordrecht (thans Eneco). Activiteiten: Tentoonstelling over ‘Villa Augustus’, bezichtiging van de gebouwen niet mogelijk. www.villa-augustus.nl. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 12.00-17.00 uur. 26. West-Indisch Huis, Wijnstraat 87/Galerie De Compagnie, Kuipershaven 21. Het uit 1735 daterende huis aan de Wijnstraat is in de barokke Louis XIV stijl gebouwd in opdracht van suikerraffinadeur Frederik Wilkens, op de plek waar in de 17de eeuw drie huizen stonden, waaronder De Cull, waar in de 16de eeuw koopman en watergeus Coninck woonde. De stad Dordrecht kocht De Cull in 1623 voor het opslaan van koopwaar voor de in 1621 opgerichte West-Indische Compagnie. Het kreeg en behield tot op heden de naam het WestIndisch Huis. Hier werd de schilder Aert de Gelder in 1645 geboren. In 1686 werd er een suikerraffinaderij gevestigd, die in 1698 verplaatst werd naar de achterliggende panden aan de Kuipershaven. In 1951 vestigt zich een drukkerij in het pand, waarvoor het grondig verbouwd wordt. De tuin wordt overbouwd met een hal, waarin de drukpersen staan totdat de drukkerij eind jaren ’90 verhuist. Huidige eigenaar is Victor Deconinck die een verbinding tot stand bracht met het suikerpakhuis aan de Kuipershaven 21, waar hij sinds 1992 een galerie in hedendaagse kunst heeft.

Het pand heeft een kroonlijst met voluutvormige consoles, een Mercuriuskop en hoornen van overvloed in het bovenlicht van de deuren en in het fries een suikerbrood (in blauwe papierwikkel). Bij de restauratie zijn diverse interieurdelen en bouwfragmenten hersteld: de zes dubbele buitendeuren aan de achterzijde, de schouw in de grootste woonkamer, het interieur van de eetkamer en beschilderde plafonds en betimmering in diverse kamers. Geheel intact waren nog de zolderverdieping, de port-brisé deuren van de ‘kamer en suite’, schouw en proviandkasten in de keuken, de vestibule en het trappenhuis. Er zijn veel ornamenten en gestucte afbeeldingen te zien die passen in de barokke Lodewijk XIV stijl (1735-1740). Te bezichtigen zijn trappenhuis, hal, vier stijlkamers, historische keuken en originele zolder met bedsteden. Tentoonstelling: ‘Rembrandt vice versa’, werk van beeldend kunstenaars Jan de Beus, MarieJosé Robben en Jeroen Olthof (20 augustus t/m 10 september). Openingstijden: zaterdag en zondag 12.00-17.00 uur. 27. Pand Wijnstraat 82-86/Pandora Het pand is in 1735 gebouwd als herenhuis op de plaats van drie tot vier oudere huizen. Het huis was zowel van binnen als van buiten rijkelijk versierd, wat nog te zien is in de stijlkamer in Lodewijk XV-stijl. De stijlkamer is echter onderdeel van de huidige winkelruimte en wordt voor een deel aan het oog onttrokken door boekenstellingen. Ga gerust binnenkijken, want Pandora is een bijzondere winkel vol curiosa, antiquiteiten en tweedehandsboeken. Bovendien stapt u dan een gebouw binnen dat eens fungeerde als schouwburg! Van 1823 tot 1867 gaven theatergezelschappen hier voorstellingen voor een select publiek. Ook werden er concerten en voordrachten gehouden. De ‘Dordtse Schouwburg’ was de voorloper van onder andere de nu nog bestaande Schouwburg Kunstmin. De stijlkamer fungeerde als koffiekamer en had een verbinding naar de achter gelegen keuken voor het serveren van drankjes. Deze doorgangsdeur is nog aanwezig. De gevel van het pand is onlangs gerestaureerd en daarbij geschilderd in de ‘Dordtse kleuren’. Dit zijn historische kleuren die tegenwoordig opnieuw worden toegepast (zie ook de gevels van de panden De Onbeschaamde en ’t Zeepaert in de Wijnstraat). Openingstijden: zaterdag 11.00-17.00 uur, zondag 12.00-17.00 uur. 28. Woonhuis ‘De Onbeschaamde’, Wijnstraat 123/125. Tussen 1650 en 1665 in opdracht van Abraham van Beveren gebouwd woonhuis met pilastergevel van Pieter Post (1608-1669). De gevel is versierd met festoenen. Het naakte jongetje in het fronton gaf het huis zijn naam. Het pand is in 1997 zorgvuldig gerestaureerd door de Vereniging Hendrick de Keyser. Bij deze restauratie zijn de oorspronkelijke kleuren op de gevel en in het interieur zoveel mogelijk teruggebracht. In de loop der eeuwen is het interieur door de wisselende bewoners vernieuwd en aangepast volgens de in hun tijd heersende trends. De verschillende interieurstijlen zijn bij de restauratie gehandhaafd. Te bezichtigen zijn de benedenverdieping, waar Inaxtion BV kantoor houdt, en de tuin. Stijlkamers aan de voorzijde met Louis XV schouwen, schilderingen, stucwerk en houten plafond, hal en trappenhuis met Louis XV stucwerk, prachtige oude keuken die in 1757 aan het pand is toegevoegd, bankzaal en een kluis (van de Rotterdamsche Bank die zich begin 1900 hier vestigde), zicht op tuin met eeuwenoude beuk. Openingstijden: zaterdag 11.00-16.00 uur. 29. Pand ’t Zeepaert, Wijnstraat 113. Dit huis is rond 1495 gebouwd en is één van de oudste woonhuizen van Nederland. Vanaf de dertiende eeuw werden aan de westzijde van de Wijnstraat stenen huizen gebouwd. De bakstenen waaruit de muren tot aan de tweede verdieping zijn opgetrokken zijn van groot

formaat en dateren waarschijnlijk uit de veertiende eeuw. De laat-gotische voorgevel bestaat uit grote blokken Namense steen, waarin ook de decoraties gehakt zijn. In de gevel oorspronkelijke sierankers en stenen kruiskozijnen ter hoogte van de tweede verdieping. Tot de bewoners behoorden een zeepzieder, een bierbrouwer, kooplieden, een geneesheer en een legerkapitein. In 1738 werd het huis eigendom van de heer Ketelanus, die rechtsachter een ‘zaal’ liet aanbouwen met geschilderde behangsels van Aert Schouman. In 1903 werden deze behangsels verwijderd, tegenwoordig bevinden zij zich in de villa Duin en Kruidberg bij Santpoort. Origineel zijn het rijk geornamenteerde Lodewijk XV-stucplafond , lambriseringen en schouwen (achttiende eeuw) en stucornament dat een mand met bloemen voorstelt (datering 1740). In de gang zijn resten van deuren en stucwerk in Louis XIV stijl bewaard gebleven. Andere bijzonderheden in het interieur: achthoekige traptoren van gele ijsselsteen; eikenhouten spiltrap met zestienhoekige spil; oude toegangsdeurtjes met oorspronkelijk hangen sluitwerk (zolder); sleutelstuk en gebeeldhouwde console van natuursteen (eerste verdieping); balklagen van moer- en kinderbinten; oorspronkelijk hijsluik en natuurstenen kruiskozijnen (voorgevel) en eikenhouten kap. Het pand is sinds 1996 in bezit van de Vereniging Hendrick de Keyser en is in de periode 2001-2004 gerestaureerd. In de jaren dat ’t Zeepaert als bedrijfsgebouw in gebruik was (tot 1996 was het verhuurd aan een drukkerij), is veel van de interieurwaarde van het huis verloren gegaan. Tijdens de restauratie is in de gang (bij de voordeur) een plafondschildering gevonden uit de tweede helft van de zeventiende eeuw. De kleurrijke beschildering op houten delen stelt de val van Icarus voor. Sinds september 2005 is het gebouw in gebruik als gemeentelijke vergaderlocatie en als locatie voor bijzondere, cultuurhistorische activiteiten. Het pand is ingericht met hedendaags meubilair, in een spannende combinatie met de historische interieurs. Tevens is er een historische presentatie ontwikkeld, die als een reis terug in de tijd de bezoeker terugvoert naar het verleden. Het huis zelf, de bewoners en de stad worden tot leven gebracht via geluid en beeld. ’t Zeepaert is elke eerste zondag van de maand (tijdens het Kunstrondje Dordt) van 12.00 tot 17.00 uur voor het publiek opengesteld. Informatie: www.dordrecht.nl/monumentenzorg. Activiteiten: Medewerkers Monumentenzorg geven toelichting. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 12.00-17.00 uur; max. 50 personen tegelijk. 30. Bonifatiuskerk, Wijnstraat 117. Uit 1823-1826 daterende R.K.Kerk, tegenwoordig onderkomen van Poppodium Bibelot. Deze hallekerk is gebouwd in de zogenaamde Waterstaatsstijl: in de 19de eeuw werden veel kerken door, of onder toezicht van, een ingenieur van Waterstaat gebouwd. De Bonifatiuskerk is een typische Waterstaatskerk. Hij heeft drie beuken en houten tongewelven, op de voorgevel staat een houten klokkentorentje. Het kerkinterieur is in 1979 veranderd ten behoeve van huisvesting van (destijds) jongerensociëteit Bibelot; toch is het ruimtelijk gegeven van de kerk herkenbaar gebleven. Het gehele gebouw is toegankelijk, inclusief de toren. Zie ook Open Monumenten, nr. 32 (voormalige pastorie van de Bonifatiuskerk). Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 12.00-17.00 uur. 31. Atelier Gerhard Lentink, Wijnstraat 119. In zijn atelier in een voormalig schoolgebouw ontvangt beeldend kunstenaar Gerhard Lentink tijdens Dordt Monumenteel bezoekers. In de Grote Kerk is momenteel een groot werk van zijn hand te bewonderen: ‘Walters Huis (J’écris ton nom)’. Dit houten bouwwerk is

opgebouwd uit de 84 regels van het gedicht ‘Liberté’ van Paul Eluard. In het atelier kunt u meer voorbeelden van Lentinks monumentale werk zien. De houten beelden hebben vaak een mythologisch karakter. Ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van de kunstenaar is er een biografische tentoonstelling te zien. Door middel van een presentatie toont Lentink ook zijn ontwerp voor een beeldengroep in de Spuihaven (Dordrecht). Openingstijden: zaterdag 10.00-18.00 uur, zondag 12.00-18.00 uur. 32. Pand Kuipershaven 40/ Bouman GGZ Dit in 1903 gebouwde pand is de voormalige pastorie van de Bonifatiuskerk in de Wijnstraat. Beide gebouwen kregen in de jaren zeventig van de twintigste eeuw aan nieuwe bestemming: de Bonifatiuskerk werd een jongerensociëteit (nu poppodium Bibelot) en het huis aan de Kuipershaven wordt sinds 1974 gehuurd van de gemeente Dordrecht door de verslavingszorginstelling Bouman GGZ. Vanuit de mooie tuin achter het pand is goed de achterzijde van de kerk te zien. Het ruim honderd jaar oude pand heeft bijzondere bouwkundige details die het bekijken waard zijn. Binnen is veel origineel houtwerk met versieringen te zien (trappen, deuren en dergelijke), een bijzondere met mozaïek ingelegde vloer in de gangen, gestucte plafonds en originele schouwen. De decoraties zijn typerend voor het begin van de twintigste eeuw. Aan de achterzijde is in de jaren zeventig een vertrek aangebouwd. In de tuin achter het huis is goed de achtergevel van de Bonifatiuskerk te zien (zie Open Monumenten nr. 30). Tentoonstelling: In de grote zaal is een tentoonstelling ingericht over de historie van de verslavingszorg en van de pastorie. Openingstijden: zaterdag en zondag 10.00-17.00 uur. 33. Pand Kuipershaven 38/ ’t Muerhuys. U heeft toegang tot de begane grond van dit woonhuis, waar restanten zijn aangetroffen van de stadsmuur en (waarschijnlijk) de aangrenzende Alaert van Wijngaerdentoren, ook wel Drenckwaertstoren genoemd. De Kuipershaven is in 1609 aangelegd, tot die tijd stroomde hierlangs de rivier. Na bouwhistorisch onderzoek is vastgesteld dat de aan de Kuipershaven aangetroffen restanten (acht meter hoog en tachtig tot honderd centimeter dik) dateren uit de periode 1325-1350. Muur en toren fungeren sinds 1840 als achter- en zijgevel van de panden nrs. 37 en 38, zogenaamde ‘muurhuizen’. Het zijn de enige bovengrondse overblijfselen uit de veertiende eeuw, die deel uitmaakten van de oorspronkelijke stadsmuur. De bewoners hebben door stucwerk te verwijderen de oude muur zichtbaar gemaakt. Dit is te zien in ’t Muerhuys, een winkel in brocante en curiosa. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 12.00-17.00 uur. 34. Museum 40-45 regio Dordrecht, Nieuwe Haven 28. De collectie van het museum is sinds september 2001 ondergebracht in het gerestaureerde pand Nieuwe Haven 28. Dit historisch museum brengt de Drechtstreek tijdens de oorlogsjaren 1940-1945 in beeld. De vaste tentoonstelling ‘Hoe de bevolking zich door de moeilijke oorlogsjaren heensloeg’ toont onder andere uniformen, wapens, gebruiksvoorwerpen, boeken, kranten, documenten, affiches, foto’s, films en tekeningen uit de oorlogsperiode. Het museum is op 9 en 10 september gratis toegankelijk. Deskundige medewerkers geven toelichting. Voor kinderen is er een speurtocht. Activiteiten: rondleidingen, vertoning diverse videofilms, kinderspeurtocht. Openingstijden; zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 13.00-15.00 uur. 35. Pand Nieuwe Haven 26. Monumentaal pand (rijksmonument) waarin voorheen het Museum 40-45 gevestigd was. De lijstgevel aan de Nieuwe Haven dateert uit 1720. De kroonlijst met caissons, consoles en

versierd fries is in Lodewijk XIV-stijl, terwijl de deur en deuromlijsting getypeerd worden als Lodewijk XVI-stijl. In de gevel zijn twee smeedijzeren lantaarndragers aangebracht. Binnen zijn prachtig versierde plafonds te zien en imposante marmeren schouwen. In de rustieke binnentuin ondersteunen gietijzeren pilaren de overkapping van het terras. Het huis is eind zestiende eeuw gebouwd en had een gemeenschappelijke muur met de herberg ‘Venlo’, waarnaar het Venloostraatje vernoemd is. Uit de vorm van de achtergevel (twee daken) valt op te maken dat er twee huizen moeten hebben gestaan. Er woonden verschillende voorname Dordtse families in het ruime huis, dat in 1825 omschreven wordt als: ‘een ongemeen groot, fraai en modern heerenhuis, met deszelfs benedenkamers en royale zaal, alle zeer net en fraai behangen, gestukadoord en geplafonneerd, gelambriseerd en met (…) marmeren schoorsteenmantels georneerd (…) fraaije behangen (…) knechts-, meiden- en provisiekamers, grote ruime kleer- en turfzolders (….). Het pand was gedecoreerd met behangselschilderijen van de bekende Dordtse schilder Abraham van Strij. In 1811 koopt Jacob Staets Vriesendorp, lid van een bekende Dordtse familie, het pand. Vanaf 1977 is het huis eigendom van de gemeente Dordrecht. Tentoonstelling: Beeldende kunst expositie van Laurens Mathijsen en Jora Barendswaard; cartoons en schilderijen van beeldend kunstenaar Eddy Stooker. Activiteiten: De (tijdelijke) bewoners van het pand, Erik Hofsteden en Ina de Weert, schreven samen het boek ‘Same place, same time’ met verhalen over het dating- en chatcircuit. De cartoons uit dit boek, gemaakt door Eddy Stooker, worden tentoongesteld. Ina de Weert is onder andere schrijfdocente, zij zal tijdens de open monumentendagen voor bezoekers een workshop schrijven rond het thema ‘Feest’ geven: schrijven van verhalen, gedichten en dialogen (13.00-14.30 uur en 15.00-16.30 uur). Beide auteurs lezen ook verhalen voor (12.0012.30 uur en 16.30-17.00 uur). www.leesveel.nl. Openingstijden: zaterdag en zondag 11.00-17.00 uur. 36. Simon van Gijn - museum aan huis, Nieuwe Haven 30. Voormalig patriciërshuis uit 1729, één van de weinige voor het publiek opengestelde patriciërshuizen in Nederland. Het museum is genoemd naar de laatste bewoner Mr.Simon van Gijn (1836-1922). Hij vermaakte zijn huis met inboedel en omvangrijke kunstverzameling aan de gemeente Dordrecht met de bedoeling een museum te stichten. Het gehele woonhuis van Simon van Gijn is voor het publiek toegankelijk. Bij de laatste restauratie zijn een aantal vertrekken, die dienst deden als kantoor en receptie, teruggebracht in de oorspronkelijke staat: de slaapkamer met velouté-behangsel, de badkamer uit 1882 en de ‘rode salon’ met een bruinrode betimmering met verguld lijstwerk en vakken met wijnrode zijden brocatelle (brokaatachtige stof). Het huis (Nieuwe Haven 29) heeft nog de oorspronkelijke indeling met authentieke interieurs uit de achttiende en negentiende eeuw. U ziet er onder andere een keuken uit 1729, de oudste nog bestaande tapijtenzaal van ons land met wandtapijten met mythologische voorstellingen, bibliotheek en studeerkamer in neorenaissancestijl en andere stijlkamers in typisch negentiende-eeuwse neo-stijlen. Belangrijk zijn ook de historische prentenverzameling (De Atlas van Gijn, bestaande uit de delen Dordracum Illustratum en Historia Batava Illustrata), de verzameling glas, zilver, meubels, scheepsmodellen en speelgoed. Deze uitgebreide collectie speelgoed is te zien op de zolderverdieping. De ingang van het museum is in Nieuwe Haven 30, het buurpand van het huis van Van Gijn waarin alle publieksfuncties zijn ondergebracht, zoals ontvangstbalie, garderobe en museumcafé. Tijdens de restauratie van dit pand werd in de achterkamer (nu museumcafé) een achttiende-eeuwse plafondschildering aangetroffen. Deze is na gedeeltelijke restauratie teruggeplaatst.

Een zeldzaam interieur treft u aan op de eerste verdieping: de enige in Nederland bewaard gebleven goudleerkamer met goudleerbehang, schouw en plafondschilderingen van Augustinus Terwesten (1649-1711). Het interieur is oorspronkelijk afkomstig uit het pand De Rozijnkorf aan de Voorstraat in Dordrecht en werd in 1997 teruggevonden in een villa te Wassenaar. Het museum is tijdens Dordt Monumenteel feestelijk aangekleed en gratis te bezoeken. Bezoekers krijgen een tekstboekje met informatie over de verschillende stijlkamers en bijzondere voorwerpen uit de verzameling. Tentoonstelling: Alles uit de Kast, tentoonstelling met de mooiste, zeldzaamste en merkwaardigste voorwerpen uit de collectie van het museum (t/m februari 2007). Activiteiten: Gratis kleurplaat voor kinderen. Een speurtocht is te koop voor € 1,-. Halte Jan Plezier/koets op korte loopafstand (zie Diversen, Jan Plezier). Zie ook Festival Historische Muziek voor concerten op zondag. Openingstijden: zaterdag en zondag 11.00-17.00 uur. 37. Kelder Huis Scharlaeken/De Waag, Waagpassage. In 1982 en 1987 verrichtte de Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek opgravingen in de Waagpassage, vooruitlopend op het nieuwbouwplan voor De Waag en de Twentsche Bank. In 1987 vond men resten van het dertiende-eeuwse huis Scharlaeken. Rond 1200 werden op deze plek de eerste stenen huizen gebouwd. Het grote huis Scharlaeken stond op slechte ondergrond, regelmatig moesten de vloeren verhoogd worden. In 1594 verbouwd tot Stadswaag (afgebroken in 1960). Uit de beerputten achter het huis diepte men bij de opgravingen veel gebruiksvoorwerpen op, die een goed beeld geven van het dagelijks leven van gegoede middeleeuwse burgers. Expositie met opgegraven voorwerpen en door Monumentenzorg gerestaureerde gevelstenen, afkomstig van in de negentiende en twintigste eeuw gesloopte panden in de binnenstad. Activiteiten: Medewerkers van ’t Gilde Dordrecht en het Archeologisch Centrum Dordrecht geven uitleg en informatie in de opengestelde beerkelder van het Huis Scharlaeken. Kinderen mogen (één keer) grabbelen in een grabbelton naar echte archeologische vondsten, zoals middeleeuwse scherfjes en stukjes bot. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 12.00-17.00 uur. 38. Pand Groenmarkt 12/Galerie Noschka Dit pand heeft een negentiende-eeuwse lijstgevel, maar is beslist veel ouder. De gevel aan de zijde van de Voorstraatshaven (achtergevel) is waarschijnlijk zeventiende-eeuws, het originele dak is echter verdwenen. Hoewel het pand oudheidkundige waarde heeft, is het interieur op de benedenverdieping modern. Hier is galerie Noschka gevestigd, een galerie voor schilderkunst. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 11.00-17.00 uur. 39. Pand Groenmarkt 19 (17 t/m 21)/Den Witten Haen Lange tijd waren twee grote achttiende-eeuwse herenhuizen en twee belendende bedrijfspanden in gebruik bij de Kamer van Koophandel. Nummer 17 is het grootste huis, gebouwd op de plek waar eerst twee of zelfs drie kleinere woningen stonden. Rond 1790 werd hier in opdracht van een Dordtse regentenfamilie het huidige pand gebouwd in Lodewijk XVI stijl. Het grote huis op nummer 21 is rond 1722 gereed gekomen, het werd eveneens bewoond door een echte regentenfamilie. In de zestiende eeuw was op deze plek de brouwerij Den Witten Haen gevestigd. In de negentiende eeuw kregen veel van deze voorname herenhuizen een andere bestemming. Sommige werden kantoren, andere kwamen in handen van rijke

handelsfamilies. Na van 1922 tot 1954 gediend te hebben als vestiging van de Amsterdamsche Bank, trok in 1954 de Kamer van Koophandel in het pand Groenmarkt 17. Tussen 1955 en 1983 is het ingrijpend verbouwd. Later werd ook nummer 21 toegevoegd aan de Kamer van Koophandel. Het is lange tijd bewoond geweest door vooraanstaande Dordtse families en werd in 1935 verkocht aan de Diaconie van de Gereformeerde Kerk die er een bejaardenhuis vestigde: Huize Johanna. Onder deze naam is het huis bij veel oudere Dordtenaren nog steeds bekend. Nu is er de Stichting Philadelphia gevestigd, die onder andere een lunchroom exploiteert aan de achterzijde van het pand, met uitzicht op de tuin met zijn eeuwenoude boom. De naam ‘De Witte Haen’ is heel toepasselijk gekozen! U bent hier welkom (bij mooi weer ook op het terras) voor koffie met gebak of lunch en kunt tevens een monumentale gang, trappenhuis, stucplafonds en stijlkamer bewonderen. U kunt vrij rond kijken. Zie ook de beschrijving onder Overige openstellingen: oorspronkelijke bedrijfsinterieurs. Openingstijden: zaterdag 10.00-16.00 uur. 40. Pand De Gulden Os/Openbare Bibliotheek, Groenmarkt 153 Het pand De Gulden Os heeft een gotische gevel in natuursteen (ca. 1525). Samengevoegd met een ander middeleeuws pand en aangevuld met moderne nieuwbouw vormt dit het huidige onderkomen van de Centrale Bibliotheek. Vooral de gevel van het gebouw is interessant (bekijk ter vergelijking ook de gevel van ’t Zeepaert, Wijnstraat 113, het oudste woonhuis van Dordrecht, te bezoeken tijdens Dordt Monumenteel). Tijdens de uitleenuren op zaterdag kunt u binnen een kijkje nemen. Activiteiten: Zaterdagmiddag geven twee Dordtse architecten lezingen over verschillende onderwerpen. Om 15.00 uur vertellen Kees Rouw en Hendrik Groenweg over ‘Dordtse kleuren’ en de toepassing ervan op gebouwen in de stad. Om 16.00 uur spreekt Kees Rouw over ‘Architectuur op een stedelijk eiland’. Hendrik Groeneweg heeft gewerkt aan de Dordtse kleurenwaaier die vorig jaar het licht zag, Kees Rouw stelde op verzoek van Stichting De Stad de dit jaar verschenen ‘Architectuurgids Dordrecht’ samen. De entree kost € 2,- voor leden van de bibliotheek en € 2,50 voor niet-leden. Een passepartout voor beide lezingen kost € 3,- (leden) en € 4,- (niet-leden). Tentoonstelling: Foto’s van Tibet en China van Coby van Opstal (gehele maand september). Openingstijden: zaterdag 10.00-15.00 uur. 41. Pand Groenmarkt 78-80/Schaeffer Galerie De monumentale zandstenen voorzetgevel van dit rijksmonument is in 1916 ontworpen door de uit Italië afkomstige Carl Tenenti. Hij bouwde in zijn woonstad Dordrecht onder andere het pand Voorstraat 180 in sierlijke Jugendstil-stijl (nu Centrum Beeldende Kunst) en in een wat strengere stijl het dubbele woonhuis Buiten Walevest 5-6. Zijn ontwerp voor Groenmarkt 7880 (oorspronkelijk 68-70) houdt het midden tussen beide stijlen. De Rijksdienst voor de Monumentenzorg, die het pand in september 2001 aanwees als rijksmonument, kwalificeerde de bouwstijl als 'um 1800'-stijl. De ruim 11 meter brede en 12 meter hoge gevel wordt in twee brede en een smaller travee gedeeld door vier omhoogstrevende pilasters. In de smalle travee (rechts) is de ingangspartij met dubbele paneeldeuren. Boven de deur is een sluitsteen te zien met het opschrift ‘Opgericht 1882’. De erkervormige grote ramen verlevendigen het strakke ritme van horizontale en verticale lijnen. Zowel op de pilasters als in de golvende kroonlijst zijn versierende elementen als blad- en schelpmotieven, gestileerde mannenkoppen en rozetten aangebracht. Aan weerszijden van de deur zijn twee wapens ingegrift, die mogelijk

herinneren aan de vestiging van het British Vice-Consulate en het Italiaans consulaat in dit gebouw in het begin van de twintigste eeuw. De voorzetgevel was nodig omdat het smalle huis (nr.68, oorspronkelijk een bakkerij) in 1916 bij het bredere kantoorpand (nr.70) getrokken werd. Hal en gang werden aangepast aan de nieuwe gevel, de wanden en de loketten werden bekleed met marmer en plafonds gedecoreerd met stucwerk. Bij een bezoek aan het pand kunt u al deze elementen nog zien. Ook de intact gebleven directiekamer met eikenhouten lambrizering, deuren en plafond is te bezichtigen. Andere betimmeringen gingen bij de doorbraak van de panden in 1916 helaas verloren. Het pand was achtereenvolgens in gebruik als assurantiekantoor, hypotheekbank en accountantskantoor tot de huidige eigenaar, M.J.Schaeffer, het pand in 1973 kocht en er zijn adviesbureau in vestigde. Dat bureau is inmiddels verhuisd en de vrijgekomen benedenverdieping is nu expositieruimte van de Schaeffer Galerie. De begane grond is te bezichtigen. Zie ook: Overige openstellingen: oorspronkelijke bedrijfsinterieurs. Tentoonstelling: Schilderijen, vooral Dordtse stadsgezichten, van Marius, Siem en Jan Schaeffer. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 12.00-17.00 uur. 42. Stadhuis, Stadhuisplein 1. Vlaamse koopmansbeurs, gebouwd tussen 1383 en 1388, vanaf 1544 in gebruik als stadhuis. Tussen 1835 en 1845 ingrijpend verbouwd door G.N.Itz. De gevels verloren daarbij hun middeleeuws uiterlijk, het Stadhuis kreeg een neoclassicistische voorgevel. Omdat het neoclassicisme uitging van symmetrie is het overkluizende deel van het Stadhuis ongepleisterd gelaten. Er werd ook een nieuwe klokkentoren gebouwd. Interieur: veertiende-eeuwse kelders met kruisgewelven, nu restaurant. Kennedyzaal (trouwzaal) met wandschilderingen van Reinier Kennedy uit 1912-1921. Jachtkamer in Lodewijk XV-stijl. Raadzaal en overige vertrekken. Op zolder originele houtconstructies van de overkapping en 18de-eeuwse gevangeniscellen. Folder met beschrijving verkrijgbaar. Tentoonstelling: In de hal: Collage van foto’s van bruidsparen die in het stadhuis van Dordrecht zijn getrouwd. De mooiste foto’s van de mooiste en feestelijkste dag van het leven van deze bruidsparen zijn ter gelegenheid van Dordt Monumenteel samengebracht. Op zolder: Achthonderd jaar stadsgeschiedenis in beeld, Dordrecht 1200-2000. Fotoreproducties van Ad Molendijk van tekeningen en prenten van belangrijke gebeurtenissen in Dordrecht vanaf 1200 (expositie Stadsarchief). Activiteiten: Zie Festival Historische Muziek voor concerten op zondag. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 12.00-17.00 uur. 43. Pand Grotekerksbuurt 6-8/Kunst & Antiekgalerij Europ Art. Dit ongeveer 350 jaar oude koopmanshuis heeft een lijstgevel uit de negentiende eeuw. De pui is gewijzigd, evenals de ramen op de verdieping. In de twintigste eeuw hadden verschillende ambachtslieden hier een werkplaats, onder andere een timmerman, vergulder, zeilmaker en stucadoor. Van 1973 tot 1993 had de bekende restaurateur en houtschrijnwerker Bert Stoop (Zwijndrecht, 1931) er zijn atelier. In 1976 bezochten H.M. Beatrix, Prins Claus en de jonge prinsjes het atelier. Stoop werkte toen aan houtsnijwerk voor het zeilschip van de koninklijke familie ‘De Groene Draeck’. U kunt de benedenverdieping van het pand bezichtigen waar nu de kunstgalerie Europ Art gevestigd is (voor- en achterzijde met tuin aan de Voorstraatshaven). De galerie houdt wisselende verkooptentoonstellingen van glas, keramiek, schilderijen, art deco meubelen, maritieme objecten en kunstboeken.

Tentoonstelling: schilderijen, etsen en tekeningen van oud-Dordrecht; glaswerk van Royal Leerdam; keramiek van o.a. Gouda en Mobach; modellen van zeil- en vissersboten en maritieme objecten. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 11.00-17.00 uur. 44. Pand Grotekerksbuurt 53/LieS Pullen. Op de begane grond van dit rijksmonument is de winkel en galerie LieS Pullen – Van Antiek tot Zijde gevestigd. In de sfeervolle winkel zijn nog diverse originele elementen te zien. In de kroonlijst staat het jaartal 1777 in Romeinse cijfers. Het huis staat recht tegenover de Pelserbrug, op de plek waar Adriaen van Bergen rond 1600 zijn huis liet bouwen. Hij noemde het de ‘Groote Wijnberg’, als toespeling op zijn familienaam. Op de gevelsteen (die aan het einde van de negentiende eeuw verhuisde naar een pand in de Grote Spuistraat en nu is opgeslagen in het depot van museum Van Gijn) was een met wijndruiven beplante heuvel te zien. Het pand heeft lange tijd dienst gedaan als ‘grutterij’, een winkel in kruidenierswaren. In 1823 wordt de verkoop van het pand in een advertentie in de Dordrechtse Courant aangekondigd met de omschrijving: ‘een hechte, sterke en van ouds gerenommeerde grutterij met deszelfs woonhuis en stalling, mitsgaders groote en ruime zolders, tot berging van boekweit, enz. genaamd De Wijnberg, waarin de Grutters Affaire sints meer dan honderd jaren met het beste succes is geëxcerceerd en nog wordt gecontinueerd’. In 1866 krijgt het pand na verkoop aan loodgieter en glazenmaker Van Leen een andere bestemming. De oude pui wordt daarbij verwijderd en een nieuwe pui aangebracht. De benedenverdieping van de Groote Wijnberg heeft nu weer een winkelfunctie. Openingstijden: zaterdag 11.00-17.00 uur, zondag 12.00-17.00 uur. 45. Het Huys over de Kraan, Grotekerksplein 20. In dit in 1651 gebouwde huis aan het Grotekerksplein 20 (voorzijde) en Houttuinen 34 (achterzijde) is het notariskantoor Wery Goedegebuure & Partners gevestigd. Het Huys Over de Kraan is genoemd naar de middeleeuwse Craen Rodermont, die aan de zuidkade van de Nieuwe Haven (nu: Houttuinen) stond. De kraan werd gebruikt om zware goederen uit de schepen te laden. In het huis hebben diverse kooplieden gewoond, zoals een molensteenhandelaar en een wijnhandelaar. Maar ook de garnizoensarts van de Pontonniers, die in het naast gelegen arsenaal hun materiaalopslag hadden. Sinds 1930 is het gebouw in gebruik als notariskantoor. Bij het binnenkomen van het pand ziet u in de dorpels de voorzieningen die zijn aangebracht om vloedschotten te plaatsen. Voor de aanleg van de Haringvlietdam stond het buitendijkse havengebied regelmatig onder water. Er zijn in Dordrecht meerdere huizen met dergelijke voorzieningen. In het in 1992 gerestaureerde pand zijn diverse monumentale vertrekken te zien met antieke plafonds, de passeerkamer met barokke deuren (rococostijl) en de achttiendeeeuwse keuken. Zie ook: Overige openstellingen: oospronkelijke bedrijfsinterieurs. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur. 46. Grote of Onze Lieve Vrouwekerk, Lange Geldersekade/Grotekerksplein. Geheel in steen overwelfde Brabants-gotische kruisbasiliek, gebouwd naar het voorbeeld van de Franse kathedralen: driebeukig schip met zijkapellen, transept of dwarsbeuk en koor met kooromgang en straalkapellen. Oudst zichtbare deel van de kerk is het Mariakoor uit 1284. De kerk is regelmatig verbouwd en gerestaureerd. In de St.Stevenskapel, links naast het orgel, staan diverse in natuursteen gehouwen restanten als overblijfselen van de laatste restauratie van de kerk (1987). Bij deze restauratie vond men in het Mariakoor funderingen van een

oudere kerk uit 1120. Volgens een legende, uitgebeeld op een muurschildering in het Mariakoor, zou Sint Sura opdracht hebben gegeven tot de bouw van de kerk. Interieur: vroeg 16de-eeuwse koorbanken met houtsnijwerk (1538); orgel uit 1671/1859; klein kabinetorgel (1785); koorhek in vroege Lodewijk XV-stijl en rococopreekstoel uit 1756 met marmeren kuip en houten bekroning. Fraaie grafzerken. Glas-in-loodramen met afbeeldingen van historische gebeurtenissen in Dordrecht zoals de Sint Elisabethsvloed, de Nationale Synode en de Stadsbrand. Nieuw zijn de drie ramen van de hedendaagse kunstenaar Teun Hocks in de Sint Joriskapel. Op persoonlijke wijze heeft hij de opdracht om met een figuratieve voorstelling de Dordtse gilden te verbeelden, vormgegeven. De voorwerpen die als een berg afval aan de oever van de rivier liggen verwijzen naar de gilden en het bedrijfsleven. Zelf staat de schilder met de rug naar ons toe voor zijn doek, kijkend naar de rivier. De ramen zijn vervaardigd in het glasatelier van Stef Hagemeier. De samenwerking tussen Hocks en Hagemeier heeft geleid tot een belangrijke vernieuwing in de Nederlandse glaskunst. Voor een goede kijk op alle interieurdetails kunt u het beste deelnemen aan een rondleiding door een ervaren gids. Een beschrijving van de kerk is verkrijgbaar in de winkel (zondag gesloten), waar ook boeken en souvenirs te koop zijn. Tevens kleine consumpties verkrijgbaar in de wijkzaal van de kerk (niet op zondag). Tentoonstellingen: ‘De vrijheid van het woord’ presentatie van het Stadsarchief bij de sculptuur ‘Walters Huis’ van Gerhard Lentink (Mariakoor). De ‘muren’ van deze bijna vier meter hoge houtsculptuur bestaan uit letters die woorden vormen: het kunstwerk is opgebouwd uit de regels van het gedicht ‘Liberté’ (Vrijheid) van Paul Eluard. Het thema van de presentatie is: taal en schrift in relatie tot het begrip vrijheid [het atelier van Gerhard Lentink is tijdens Dordt Monumenteel ook te bezoeken, zie Open Monumenten, nr. 31]. Vaste expositie en maquette over De Dordtse Synode 1618-1619; Gouden doop- en avondmaalservies. Activiteiten op zaterdag: * Gratis rondleiding om 14.15 uur (duur: ca. 1 uur). * Van 11.00 tot 16.00 uur: demonstraties en bespelingen i.k.v. de Nationale Orgeldag. Met om 11.00 en 12.30 uur: bezichtiging en demonstratie van het kabinetorgel (1785) van de Dordtse orgelbouwer Geerkens (Hoogkoor) en om 11.30 en 13.00 uur: bezichtiging speeltafel Kamorgel (instrument uit 1859) met toelichting en bespeling door organist Cor Ardesch. * Om 15.30 uur: ‘De voorbereiding van een concert’, bezoekers kunnen via een projectiescherm volgen hoe organist Cor Ardesch zich voorbereidt op het spelen van Reger’s koraalfantasie over ‘Wie schön leuchtet der Morgenstern’, waarna hij de compositie uitvoert. Zie ook: Diversen, Beiaardmuziek. Activiteiten op zondag: * openstelling voor bezichtiging 12.00-16.00 uur * winkel en koffiekamer gesloten, geen rondleiding * concerten Festival Historische Muziek om 14.00 en 15.00 uur. Zie: Festival Historische Muziek. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 12.00-16.00 uur. 47. Toren Grote Kerk, Lange Geldersekade. De zware nooit voltooide toren uit de 15de eeuw (de bouw begon in 1339 en duurde tot ca. 1500) staat behoorlijk scheef (2.25 meter uit het lood). Beklimming van de 72 meter hoge toren mogelijk (275 treden). Ter hoogte van torentrans uurwerk uit 1624. Beiaard met 67 klokken geniet internationale bekendheid vanwege zijn goede akoestiek, zuivere toon en uitstekende bespeelbaarheid. De meeste klokken zijn gegoten door de Kon.Klokkengieterij Eijsbouts te Asten.

De beiaard is in het jaar 2000 uitgebreid met 4 grote en 14 kleine klokken en heeft nu een gewicht van 52 ton klokkenbrons! Tijdens Dordt Monumenteel wordt de beiaard op zaterdag bespeeld. Activiteiten op zaterdag: Open Torenconcert door stadsbeiaardier Boudewijn Zwart om 14.30 uur, toegang tot de beiaardzolder (gratis). Zie ook: Diversen, Beiaardmuziek. Op zondag zijn er geen activiteiten rond de beiaard. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur (entree via kerk, torenklimmen tot 16.00 uur), zondag 12.00-16.00 uur (entree toreningang aan de Lange Geldersekade). 48. Pand Voorstraat 354/meubelmakerij Home Service. Op dit deel van de Voorstraat zijn de meeste panden in gebruik als winkel, soms in combinatie met woningen op de verdiepingen. Dit originele winkelpand heeft een eenvoudige lijstgevel uit de negentiende eeuw. Met name de gevel heeft historische waarde. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur. 49. Pand Voorstraat 282/eetcafé De Reiziger De Reiziger is gevestigd in het vroegere woonhuis ‘De Rozijnkorf’. Het pand, dat in 1906 tijdens een restauratie ingrijpend veranderd is, heeft een vroege trapgevel van het Dordtse type uit ca. 1550 en behoort tot de oudste gebouwen van Dordrecht. Onder de vooruitspringende bovengevel zijn rijk gebeeldhouwde kraagstenen te zien. Opvallend zijn verder de luiken en sierankers. Het huis is gebouwd voor een lakenkoper en kwam in 1641 in bezit van Pieter Adriaensz.Van der Werff, een kruidenier die het waarschijnlijk de naam De Rozijnkorf gaf. Hij had een bloeiend bedrijf en raakte ook door zijn huwelijken in goede doen. In 1668 liet hij een prachtige kamer aanbrengen met plafondschildering, kostbare meubels en goudleerbehang. Na verkoop is het interieur van deze kamer in bezit geweest van verschillende eigenaren in onder andere Dordrecht en Amsterdam, maar de befaamde ‘goudleerkamer’ is enkele jaren geleden teruggekeerd naar Dordrecht en te zien in museum Simon van Gijn (zie Open Monumenten, nr.36). Er is ook een legende over een goudschat verbonden aan dit huis. Sinds vorig jaar worden in De Reiziger tal van Dordtse verhalen en legenden verteld in het eerste Volksverhalencafé van Nederland. Bij De Reiziger vertellen ze u er graag meer over! Openingstijden: zaterdag en zondag 10.00-24.00 uur. 50. Pand Voorstraat 323/Kruiderij Robert-Jan van den Broek. Een fraai winkelpand met oudheidkundige waarde. Met name de gevel is interessant. Het is een in natuursteen-imitatie gepleisterde negentiende-eeuwse lijstgevel. Natuurlijk bent u ook in de winkel met kruiden, thee, natuurgeneesmiddelen en oud-Hollands snoepgoed welkom. Openingstijden: zaterdag 9.00-17.00 uur. 51. Trinitatiskapel, Vriesestraat 22. Nu Evangelisch Lutherse Kerk. Oorspronkelijk kapel van het Blindenliedengasthuis, dat in 1629 afgebroken is. De in 1618 in Dordrecht gestichte Lutherse Gemeente kreeg in 1689 het kerkgebouw van de gemeente aangeboden. De kapel was in de tussenliggende jaren gebruikt voor het opslaan van turf. In de 17de eeuw werden voor- en zijgevel van een pleisterlaag voorzien, welke gedeeltelijk is verwijderd bij de restauratie van 1963. Orgel uit 1779, met delen uit 1733. Preekstoel in Lodewijk XVI stijl. Folder met beschrijving verkrijgbaar. Activiteiten: Onder het motto ‘Wat is nu feest zonder muziek’ is er zaterdag een afwisselend muziekprogramma te beluisteren. Van 12.00-13.00 uur speelt het Blokfluitensemble Interval.

Van 13.15-14.00 uur: orgelspel door Monique Tonino en van 14.15-14.45 uur: orgelspel door Hans Okkerse. Tussen 15.00 en 15.45 uur treedt het Barokkwartet Barococo op. Van 16.0017.00 uur is er een concert door bas-bariton Pieter Vis en organist Lennert Knops met een programma van Synagogale gezangen en Jiddische volksliederen. De vaak eeuwenoude oudtestamentische liederen worden in vrije vorm gezongen door Pieter Vis, jongenssopraan Wesley van der Wilt en tenor Meine Arendsen. Knops begeleidt de zangers op improviserende wijze, zowel op het kabinetorgel als op het oudste kerkorgel van Dordrecht. Zie ook: Festival Historische Muziek voor concerten op zondag. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag uitsluitend voor de concerten van het Festival Historische Muziek. 52. Pand Nieuwstraat 34/Het Theewinkeltje. Eenvoudig pand met achttiende-eeuwse lijstgevel uit ca. 1785, waarin op de benedenverdieping Het Theewinkeltje gevestigd is. Rond 1966 is de pui gewijzigd: de toegangsdeur is nu in het midden, maar zat vroeger meer naar rechts. Binnen is nog een origineel balkenplafond te zien. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 12.00-17.00 uur. 53 . Nationaal Landschapskundig Museum en Documentatiecentrum, Reeweg Oost 145. Museum en documentatiecentrum gevestigd in vroeg twintigste-eeuws pand met een collectie van foto’s, antieke en recente landkaarten, plattegronden en maquettes van Nederlandse landschappen. Tevens enkele geomorfologische tuinen waarin diverse landschapsstructuren zijn nagebootst. Te bezichtigen zijn een woonkamer uit 1920 en alle overige expositieruimten (12 vertrekken). Activiteiten: Regelmatig rondleidingen door de opengestelde vertrekken en reliëftuinen.. Openingstijden: zaterdag en zondag 10.00-17.00 uur, toegang gratis. 54. Watertoren Buitenlust, Kromme Zandweg 80 (wijk Dubbeldam). De geheel in beton opgetrokken watertoren aan de rand van Dubbeldam is in 1916 gebouwd. Het zeskantige tentdak was van oorsprong afgewerkt met een bepleistering in zandsteenkleur door toevoeging van gemalen zandsteen. Op een medaillon staat te lezen: ‘Gesticht onder Burgemeester de Roo anno 1916’. Dubbeldam was destijds een zelfstandige gemeente. Bijzonder is het bolle (naar boven gerichte) reservoir. Het eveneens in beton uitgevoerde reservoir is aan de bovenzijde open en heeft een inhoud van ongeveer 200 kubieke meter bij een diameter van 6 meter.. In 2000 heeft de Stichting Watertoren Buitenlust de toren gekocht van de gemeente Dordrecht. De geheel gerestaureerde toren is een ecologische bijenkorf geworden met diverse kleine bedrijven en een expositie. De ondernemers verkopen ecologische producten, zoveel mogelijk uit de eigen omgeving. U kunt de toren en de bedrijven (o.a. kleding, restaurant, verswinkel, verhuur ligfietsen en skates) bezoeken, vanaf het bordes op de zevende etage uitkijken over het buitengebied en iets eten of drinken in poldercafé De Waterjuffer. Bereikbaarheid: Met de auto: via Vrieseweg/Reeweg Oost (spoorwegovergang) of Transvaalstraat/Krommedijk (spoorwegovergang) naar Crayensteinstraat – Provincialeweg, tot Watertoren. Met de fiets: via Vrieseweg-Reeweg Oost (einde rechtsaf onder fietstunneltje Halmaheiraplein door en links), vervolg Reeweg Oost – rechtdoor Haaswijkweg west/oost tot aan Watertoren. Per bus: Stadsvervoer lijn 1, richting Oudelandshoek, halte Parkhuis. Openingstijden; zaterdag en zondag 10.00-17.00 uur.

Overige openstellingen: oorspronkelijke bedrijfsinterieurs De Vereniging voor Industriële Archeologie Zuid-Holland Zuid (VIAZ) laat u tijdens deze feestelijke Dordt Monumenteel kennismaken met oorspronkelijke bedrijfsinterieurs in bestaande bedrijven in de binnenstad en de negentiende-eeuwse schil. De VIAZ (en u vast ook) vindt het prachtig dat de bestaande bedrijven de interieurs koesteren. We stellen een wandelroute voor, maar u kunt ook zelf een keuze maken uit de te bezoeken locaties of de route in omgekeerde richting lopen. Wandelroute: De wandeling begint bij de Fortis Bank aan de Johan de Wittstraat, hoek Bagijnhof. Via de Lenghenstraat (rechts) naar Rutte (Vriesestraat), Vriesestraat uitlopen tot Korte Breestraat, hier links en vervolgens rechts (Visstraat). Rechtdoor Visbrug oversteken naar de Groenmarkt, hier rechts (drie locaties). Loop nog even verder en dan onder de Waag door (langs kelder Huis Scharlaeken) naar de Grote Markt, deze schuin oversteken en via de Aardappelmarkt naar de Kuipershaven (dok Straatman). Langs de Nieuwe Haven in de richting van de Grote Kerk lopen (Grotekerksplein). Via de Prinsenstraat tenslotte naar de Sluisweg (twee locaties). Te bezoeken bedrijven: Zaterdag 9 september zijn de meeste bedrijven geopend, sommige ook op zondag 10 september. Zie de openingstijden bij de beschrijving. Fortis Bank, Johan de Wittstraat 2. Dit bankgebouw is in 1912-1913 gebouwd naar een ontwerp van architect Anthonie Ek Azn. voor de toenmalige Nederlandse Spaarbank. Het in een eclectische overgangsstijl gebouwde bankgebouw heeft een torentje, erkers en torenklok. Het gebouw heeft enkele wijzigingen ondergaan. Interessant in het interieur: het trapportaal op de eerste verdieping (uit 1912), originele lambrizeringen in diverse kamers en oorspronkelijk meubilair. Een kleine tentoonstelling met documenten en materiaal uit het historisch archief brengt de geschiedenis van de spaarbank tot leven. De toenemende welvaart had voor de bank een verandering van doelstellingen tot gevolg: een steeds uitgebreider dienstenpakket werd noodzakelijk. In 1983 werd de naam Verenigde Spaarbank geïntroduceerd, in 1990 maakte de VSB Bank deel uit van Fortis. Van 6 maart tot 9 september 2006 is de Fortis Bank gerenoveerd. Op 9 september is het gebouw weer voor het publiek geopend waarbij bij uitzondering de eerste verdieping toegankelijk is. Openingstijden: zaterdag 10.00-16.00 uur. Rutte & Zn Distillateurs-Likeurstokers, ingang Stoofstraat 32 (winkel Vriesestraat 130) Simon Rutte vestigde zich in 1820 in Dordrecht als meesterknecht met receptuur en legde daarmee de basis van de huidige distilleerderij en likeurstokerij. In 1872 vertrok hij naar de Vriesestraat/Stoofstraat, waar dit oorspronkelijke familiebedrijf nog steeds gevestigd is. Net als voorvader Simon deed, maakt men bij Rutte op dezelfde eigenzinnige wijze (aangepast aan de smaak van deze tijd en met gebruik van nieuwe mogelijkheden) met natuurlijke ingrediënten verfijnde likeuren, eaux-de-vie en jenevers. In 1991 nam John Rutte, de vijfde generatie van het familiebedrijf, afscheid. Zijn opvolger, Erik R.Herter, voerde een specialisatie van het assortiment door. Naast de al genoemde producten zijn er ook brandewijn, citroen- en bessenjenever verkrijgbaar.

De winkel en de distilleerderij zijn nog vrijwel authentiek. De winkelpui uit 1903-1905 is in Art Nouveaustijl. In de vroegere woonkamer van Simon Rutte (boven de distilleerderij) is sinds 1997 een Proefkamer en museum. Bezoek is mogelijk voor groepen, op afspraak. Het interieur van de winkel is in de jaren zestig van de vorige eeuw verbouwd in renaissancestijl, met sierlijk houtsnijwerk van Bert Stoop. Openingstijden: zaterdag 10.00-12.30 uur. Boris voor Mannen, Visstraat 9. Nadat Stomerij Palthe dit grote winkelpand aan de Visstraat verliet, kwamen bij de verbouwing en inrichting van de huidige modezaak zes originele tegeltableaus van het vroegere kruideniersbedrijf De Gruyter tevoorschijn. Op deze in 1954 aangebrachte tegeltableaus zijn exotische voorstellingen te zien zoals de rijstoogst in Indonesië, de koffiepluk, een banjospeelster bij een theeplantage en een Hollandse dame die koffie drinkt. De Gruyter, befaamd om zijn koffie en thee, liet de tegeltableaus aanbrengen bij een vernieuwing van het pand. Boris voor Mannen was eerder gevestigd aan de Voorstraat en opende deze nieuwe zaak op 2 mei 2006. Het ‘industriële’ interieur vormt samen met de authentieke tegeltableaus een perfecte combinatie. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 12.00-17.00 uur. Schaeffer Galerie, Groenmarkt 78-80. Het in 1886 gebouwde pand is in1916 door de architect Carl Tenenti verbreed door samenvoeging met een naastgelegen bakkerij. De hal en gang werden aangepast aan de nieuwe gevel, de wanden en loketten bekleed met marmer en de plafonds gedecoreerd met stucwerk. Ook is er een intact gebleven directiekamer met eikenhouten lambrizering. Het pand is achtereenvolgens in gebruik geweest als assurantiekantoor, hypotheekbank en accountantskantoor, tot de huidige eigenaar M.J.Schaeffer er in 1973 zijn adviesbureau vestigde. Nu is de benedenverdieping ingericht als expositieruimte van de Schaeffer Galerie. De begane grond is te bezichtigen. Zie voor een uitgebreide beschrijving van het pand: Open Monumenten, nr. 41. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 12.00-17.00 uur. Talamini Gelato, Groenmarkt 141. Dit pand heeft altijd een winkelfunctie gehad. De achtereenvolgende gebruikers hadden aan de achterzijde van het pand altijd hinder van wateroverlast. De oorzaak lag in een middeleeuws gewelf en een kleine waterstroom, die bij hevige regenval opspeelde. In augustus 2005 opende Talamini hier zijn ijssalon. Hij gebruikt de overlast veroorzakende ruimte voor zijn ijsmachine – voor hem is het een uitgelezen koele plek! Hier kun je echt Italiaans ijs eten, volgens traditioneel recept gemaakt. Het Italiaanse geheim is de basismix van het ijs: de juiste verhouding tussen water, melk, suiker en bindmiddel. Je kunt hier ook lekker koffie drinken, in de modern ingerichte salon of tussen bloemen, planten en bomen in de heerlijke tuin achter het huis. Openingstijden: zaterdag 11.00-22.00 uur, zondag 12.00-22.00 uur. Regiokantoor Philadelphia Zorg Waerdenstreek, Groenmarkt 17-21. De panden aan dit deel van de Groenmarkt zijn bij veel Dordtenaren bekend als de huisvesting van de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Zuid-Holland Zuid, die hier van 1955 tot mei 2003 haar kantoren had. Als je binnenkomt, valt direct de majestueuze gang met stucwerk op. De voorkamer aan de rechterzijde heeft een haard in Lodewijk XVI-stijl, rijke versieringen en een gestuct plafond. Ook de openslaande deuren naar de achterkamer

zijn bijzonder. De trapportalen die leiden naar de eerste verdieping zijn eveneens in Lodewijk XVI-stijl. Vanaf 1895 werd dit pand achtereenvolgens bewoond door J.H.Albers, directeur van Creamers Ltd., vanaf 1910 door V.J.M.Eras, medefirmant van Lips Brandkastenfabriek en van 1922 tot 1955 hield de N.V.Amsterdamse Bank er kantoor, totdat de Kamer van Koophandel er zich vestigde. In de jaren tachtig van de twintigste eeuw werd het achttiendeeeuwse pand gerestaureerd en uitgebreid met nieuwbouw: een transparant gebouw, grenzend aan de tuin, dat is ontworpen door architectenbureau Van Mourik uit Den Haag. In december 2005 betrok het regiokantoor van Philadelphia Waerdenzorg het pand. Philadelphia Zorg is een landelijke netwerkorganisatie voor mensen die zorg of ondersteuning nodig hebben, zodat zij zo zelfstandig mogelijk vorm kunnen geven aan hun leven. Op de bovenverdieping zijn woonvoorzieningen voor de klanten van Philadelphia. Op de plek waar eertijds de Kamer van Koophandel de balie voor het handelsregister, de vestigingswet e.d. had, is nu lunchroom Den Witten Haen gevestigd, waar zowel bewoners als bezoekers gebruik van kunnen maken. Zie voor een omschrijving van het pand ook: Open Monumenten, nr. 39. Openingstijden: zaterdag 10.00-16.00 uur. Poffertjessalon Visser, Groenmarkt 9. Rond 1890 trok slagerij W.C.Klein heel wat klanten naar zijn winkel in dit pand, vooral zijn ham was befaamd. De slagerij was in bedrijf tot 1919. De familie Visser, waaraan de huidige Poffertjessalon en café zijn naam dankt, reisde met een poffersalon langs kermissen in Nederland. In 1932 betrokken zij het pand Groenmarkt 9. Dit bleef hun vaste standplaats. De huidige eigenaar Jaap Mol zette in 1975 de populaire zaak voort, zonder de naam te veranderen. Tot in de wijde omgeving waren immers de poffertjes van Visser bekend! Als café is het ook heel populair bij Dordtenaren. Het is nu één van de weinige poffertjessalons in Nederland waar vers beslag met gist gemaakt wordt, wat moet rijzen. Je eet ze met een kluit roomboter en poedersuiker. Van het interieur van de vroegere slagerij zijn nog de tegels aanwezig op de linkerwand, het profiel van de toonbank (voor de bar) en de markering van een klein kantoortje. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur. Schroevendok Machinefabriek L.Straatman, t/o Kuipershaven 169-182. Dit schroevendok uit 1928 is een rijksmonument en gezichtsbepalend voor de Wolwevershaven. Het behoorde toe aan de Machinefabriek Straatman die van 1902 tot 1996 aan de Kuipershaven gevestigd was. Het voormalige fabriekspand maakt nu deel uit van een appartementencomplex. Het schroevendok had oorspronkelijk een hefvermogen van 30 ton, in 1952 is de capaciteit met 10 ton toegenomen. Het dok is eigendom van de Stichting Schroevendok en wordt door het bedrijf Jooren Scheepsschroeven voor reparatie van (scheeps) schroeven gebruikt, zodat het een levend monument blijft. Zie ook de gevelreclame aan de Kuipershaven met de tekst ‘Ketelmakerij Machinefabriek’. Op zaterdag 9 september zal er een binnevaartschip ter reparatie in het dok liggen, waarbij de heer C.Jooren toelichting geeft. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur. Wery Goedegebuure & Partners Notarissen Estate planners, Grotekerksplein 20. Het notariskantoor is gevestigd in het eeuwenoude Huys over de Kraan, genoemd naar de Craen Rodermont. Zie voor een beschrijving van het pand Open Monumenten, nr. 45. Het is sinds 1930 in gebruik als notariskantoor en werd in 1992 grondig gerestaureerd.

Mr. C.F. (Stijn) Wery begon in 1989 als notaris in het pand, dat zowel een ingang aan het Grotekerksplein als de Houttuinen heeft. In 1995 sloot mr. A.C. (Anca) Goedegebuure zich bij hem aan. Wery Goedegebuure & Partners Notarissen is uitgegroeid tot een moderne organisatie met vestigingen in Rotterdam, Zwijndrecht en Dordrecht. Er werken drie notarissen en zeven kandidaat-notarissen, in totaal zijn er vijfenveertig mensen werkzaam. Op alle vakgebieden heeft het kantoor specialisten in dienst. De dienstverlening richt zich zowel op particuliere als zakelijke klanten. Het pand bevat veel originele elementen. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur. Loodgietersbedrijf Franken & Zn, ingang Sluisweg 3. De betovergrootvader van de huidige eigenaar (vijfde generatie) startte in 1883 het loodgietersbedrijf F.Franken op de Wijnstraat 113 en verhuisde rond 1905 naar de Korte Breestraat. Door de sanering van het gebied tussen Visstraat, Voorstraat, Vriesestraat en Korte Breestraat in de jaren zeventig van de twintigste eeuw (bouw parkeergarage en vestiging warenhuis Ter Meulen) zag Franken zich genoodzaakt te verhuizen. Hij vestigde zich in het pand Achterhakkers 3 (hoek Sluisweg). In dit pand heeft S.M.Hugo van Gijn (1848-1937) van 1911 tot aan zijn overlijden in 1937 gewoond en kantoor gehouden. Hij was koopman en Tweede Kamerlid in de periode 1888-1909 (niet te verwarren met Simon van Gijn, die zijn huis aan de Nieuwe Haven - nu museum - aan de stad schonk). Het oorspronkelijke kantoorinterieur is door het loodgietersbedrijf gehandhaafd. Naast het te bezichtigen kantoorinterieur zijn er ook historische attributen van het loodgietersbedrijf te zien, zoals het gevelbord van 1883. Opmerkelijk is de vijvercipres die in de ingang van Sluisweg 3 staat. De boom is geplant in 1890 en heeft een hoogte bereikt van 30 meter. Je kunt dus gerust van een ‘boommonument’ spreken. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur. Smederij Haksteen, Sluisweg 19. Dit pand was vóór 1840 waarschijnlijk een koetshuis dat hoorde bij het landgoed van de familie Lebret. In 1872 vroeg J.B.Hessels een hinderwetvergunning aan om er een huis-, scheeps- en rijtuigsmederij te beginnen. Na enkele wisselingen van eigenaar kwam het gebouw in handen van de betovergrootvader van de huidige eigenaar A.Haksteen, die vanaf 1884 een smederij hield aan de Elfhuizen. Eerst huurde hij het pand aan de Sluisweg, later kocht hij het. Het smeedwerk bestond uit onder andere muurankers, deurhengsels en pikhaken. Arie Haksteen en zijn zoons Arend en Erwin (vijfde generatie) runnen nu als driemanschap het bedrijf als een ambachtelijke smederij (o.a. hekwerken en torenkruizen) èn als constructiewerkplaats voor diverse opdrachten. Er wordt hier ook samengewerkt met beeldend kunstenaars. Van de oorspronkelijke smederij van Hessels is een deel van de smidse nog aanwezig, evenals delen van het oorspronkelijke interieur. Openingstijden: zaterdag 10.00-17.00 uur, toegang en rondleiding om het halve uur.

Vuurwerk en Big Bands op het water Op vrijdagavond 8 september opent Dordt Monumenteel met het vertrouwde vuurwerk op het drierivierenpunt. Voor en na het vuurwerkspektakel spelen drie puike big bands op een ponton bij het Groothoofd, in de monding van de Wolwevershaven. De opmaat tot een groot monumentenfeest! Big Bands spelen op het water Het publiek op de kade van de Kuipershaven en het Groothoofd kan vanaf 20.00 uur genieten van optredens van JD’s Big Band, de Windmill Bigband, Phil’s Big band en korte optredens door Drum & Bugle Corps Jubal en Jong Jubal. De bands nemen om de beurt plaats op het drijvend podium en spelen tot 22.30 uur en vervolgens van 23.00 tot 24.00 uur. De 28 musici van JD’s Big Band zijn allen oud-leden van het bekende Dordtse korps Jubal. De big band is in 1986 opgericht en viert dus dit jaar zijn twintigste verjaardag! De jarige big band speelt bekende nummers als Always on my Mind, Blueberry Hill, Ebony and Ivory, In the Mood, Sam’s Boogie en Summertime. JD’s Big Band staat onder leiding van Cees Bogert. De Windmill Big Band uit Alblasserdam begon in 1983 als een lokale band en is uitgegroeid tot een semi-professionele formatie. De 17 bandleden komen uit Alblasserdam en omgeving. Dit hechte en dynamische ensemble heeft een veelzijdig repertoire van traditionele big band standards en composities van hedendaagse componisten en arrangeurs. Een big band met een grote uitstraling, afkomstig uit de streek van de wereldberoemde ‘windmills’. Nog zo’n fantastische Dordtse formatie is Phil’s Big Band, bestaande uit 20 muzikanten van het Dordrechts Philharmonisch Orkest. Een nieuwe band, die toch al heel lang bestaat: de band maakte in de afgelopen 20 jaar regelmatig een doorstart. Het is een jazzorkest in traditionele bezetting met saxofoons, trombones, trompetten, gitaar en een ritmesectie. Onder leiding van Steven Dietvorst speelt Phil’s Big Band bekende big band klassiekers en eigentijdse big band muziek. Probeer maar eens stil te blijven staan bij hun swingende muziek! Op het jubileumfeestje van JD’s Big Band ontbreekt natuurlijk ook Drum & Bugle Corps Jubal niet. In augustus toerde dit Dordtse showkorps met 72 spelende leden door de Verenigde Staten met het programma The Chase. De muziek, geïnspireerd door animatiefilms, de televisieserie Twin Peaks en de muziek van ‘Sentimental Journey’ (1944), gaat over het thema ‘achtervolging’. Onder leiding van drummajor Sander Schat speelt Jubal fragmenten uit The Chase. De jeugdafdeling van Jubal, Jong Jubal, speelt deze avond muziek uit zijn show ‘Superheroes’. Het orkest staat onder leiding van Hans Buitendijk. Twintig jaar Open Monumentendag, twintig jaar JD’s Big Band. Mis deze feestelijke opening van Dordt Monumenteel niet! Ponton Wolwevershaven, vrijdag 8 september 20.00-24.00 uur. Vuurwerk op drierivierenpunt Traditioneel hoort bij alle grote feesten een spetterend vuurwerk. Dordt Monumenteel is daarin geen uitzondering: de opening van het monumentenfeest is juist bekend om het altijd weer prachtige vuurwerkspektakel op het drierivierenpunt.

Om 22.30 uur klinken ook in 2006 de eerste knallen van een groots en kleurrijk vuurwerk dat afgestoken wordt op een ponton op de rivier. Het vuurwerk, dat opent met flitsende knallen en felle kleuren, is het beste te zien op het Groothoofd en vanaf de kop van de Merwekade. Ook op de oevers van Papendrecht en Zwijndrecht kun je twintig minuten lang genieten van de kleurrijke fantasiepatronen die schitteren in de late avondduisternis. Kijk naar bonte farfallas (vlinders), crossettes (ranken), crysanten en ringen. Fluitende slangen worden gevolgd door een hele reeks kometen en knallende sterrenmijnen. De feestelijke finale bestaat uit drie golven van knallen en kleuren. Als dit geen spektakel is! Na afloop spelen de big bands nog tot middernacht door. Vuurwerk, Groothoofd en Merwekade, 22.30-23.00 uur.

Draaiorgelfestival Wat past er beter bij een feestelijk Dordt Monumenteel dan vrolijke draaiorgelmuziek? Een draaiorgel in de straat was vroeger een feest en de mensen begonnen spontaan te dansen als het orgel speelde! Op zaterdag 9 september klinkt tussen 11.00 en 17.00 uur in winkelstraten en op pleinen in de Dordtse binnenstad muziek uit zo’n dertig draaiorgels, waaronder bijzondere en historische instrumenten. Ze laten een uiteenlopend repertoire horen tijdens dit vierde Dordtse draaiorgelfestijn, een initiatief van de Dordtse orgeldraaier Gijs Stal. Hij heeft een uniek programma samengesteld met pierementen, dans- en kermisorgels, buikorgeltjes en zijn eigen concertorgel de Majesteit. Het festijn is mede mogelijk gemaakt door de winkeliers in de binnenstad en de Stichting Centrum Management. Hoewel het pierement of straatorgel een typisch Hollandse aangelegenheid is, zijn er niet veel steden meer in Nederland waar nog regelmatig een draaiorgel te horen is. In Dordrecht wel. Gijs Stal, telg uit Dordrechts enige draaiorgelfamilie, speelt elke zaterdag in de Dordtse binnenstad. In 2003 zette hij voor het eerst een draaiorgelevenement op touw met draaiorgels uit binnen- en buitenland. De bezoekers van Dordt Monumenteel vinden het prachtig: daarom is er op zaterdag 9 september voor de vierde keer een draaiorgelfestijn met oude en nieuwe deelnemers. Het winkelhart van Dordrecht staat deze dag vol straat-, kermis- en draaiorgels. Eigenlijk kun je wel spreken van muzikale monumenten, want veel van deze orgels zijn museumstukken geworden en zelden meer te horen. En omdat ze zo bijzonder zijn, willen we u er eerst iets over vertellen. Pierementen Raar woord eigenlijk: pierement. Maar ‘pieren’ is het woord dat vroeger gebruikt werd voor ‘muziek maken’ en in de tweede helft van de negentiende eeuw de betekenis van ‘spelen’ kreeg. Het lijkt ook op een woord uit de zigeunertaal dat stond voor ‘vrolijkheid’. En dat is precies waar het bij deze orgels om draait: de muziek die het instrument voortbrengt zorgt voor vrolijkheid en bracht mensen vroeger zelfs aan het dansen. Nederland is in het buitenland bekend om zijn straatdraaiorgels. Door aan een wiel te draaien (of door middel van een motor) zet de orgelman het spelmechaniek in beweging. Eind negentiende eeuw introduceerde de in Amsterdam wonende Belg Leon Warnies het pierement in Nederland. De orgels werden destijds vooral in België en Frankrijk gemaakt. Fabrikant en componist van draaiorgelmuziek Carl Frei verbouwde en moderniseerde tussen 1920 en 1940 veel oude draaiorgels. Ook in de vijftiger jaren van de vorige eeuw was het draaiorgel nog ongekend populair. Draaide het orgel in je eigen woonwijk, dan bleef je daarvoor thuis. Op de vrolijke wijsjes werd ook gedanst. Menige Hollander heeft dansen geleerd bij het pierement! Van houten rol tot kartonnen boek Eeuwen geleden bestonden er al (kostbare) automatische salonorgels. De bouw van mechanische muziekinstrumenten kwam in de achttiende eeuw echt goed op gang. De instrumenten worden niet rechtstreeks bespeeld, maar komen tot klinken door een bewegend muziekpatroon. Dit patroon werd met pennen in een houten rol geslagen, de zogenaamde cylinder. De cylinderorgels maakten eind negentiende eeuw plaats voor een systeem van opgevouwen kartonnen boeken, een uitvinding van de Parijse orgelfabrikant Gavioli in 1892. De muziek (vaak van bekende componisten als Mozart en Haydn) werd door een arrangeur omgezet in een muziekpatroon en vervolgens in het karton geponst. Vanaf 1900 leveren fabrikanten als Gavioli, Gasparini en Limonaire dergelijke ‘boekorgels’. Tegenwoordig komen de muziekprogramma’s tot stand achter de computer, door middel van het midi-

systeem. Het zigzag gevouwen kartonnen boek was een revolutie. Ze waren stukken goedkoper en gemakkelijker te maken dan de cilinders. En er waren geen beperkingen meer wat de lengte van de te spelen muziek betreft. Niets stond de bouw van nog grotere en mooiere orgels in de weg. Dans- en kermisorgels Om het kermislawaai te kunnen overstemmen moesten op kermissen grotere en harderklinkende instrumenten ingezet worden dan op straat. Cylinderorgels zorgden in de tweede helft van de negentiende eeuw voor muzikaal vermaak op de kermis. Later deed ook hier het boekorgel zijn entree. Kermisorgels kwamen voornamelijk uit Duitsland, met name het Zwarte Woud waar de kermisorgelindustrie tot grote bloei kwam. Firma’s als Ruth, Bruder, Richter, Wrede en Wellershaus hebben tussen 1900 en 1930 vele honderden kermisorgels gebouwd. Vlaanderen kende eveneens een grote draaiorgelproductie. Orgelbouwers als de Antwerpse fabrieken Fasano en de Vreese en later de groot geworden fabrieken van Theophiel Mortier en de Gebroeders Decap, legden zich vooral toe op het maken van dansorgels. In dancings en cafés klonk hun muziek volop. Soms stonden ze in ware danspaleizen en waren dan ook reusachtig van afmeting. Pas toen de Duitser Carl Frei in 1920 een orgelwerkplaats begon in Breda, kwam ook in Nederland de orgelindustrie op gang. Frei leerde het orgelvak bij Wilhelm Bruder en Gavioli. Hij blonk uit als intonateur, componist en arrangeur. Hij bouwde orgels met een geheel nieuwe klank, vaak met oud materiaal van gebruikte orgels. Op het festival in Dordrecht kun je orgels beluisteren die door genoemde orgelbouwers gemaakt zijn. Het repertoire varieert van klassiek, marsmuziek en country tot stijlvolle en swingende dansmuziek! Locaties en speeltijd Alle speellocaties zijn in de winkelstraten van de Dordtse binnenstad, met uitzondering van de loods aan de Touwslagersstraat waar de Majesteit te beluisteren is. Dit grote concertorgel speelt op indrukwekkende wijze (klassieke) muziek, maar is (nog) niet verplaatsbaar. De Touwslagersstraat ligt achter het parkeerterrein Energiehuis, waar u gratis kunt parkeren. De orgels spelen tussen 11.00 en 17.00 uur met af en toe een korte pauze. Hieronder volgen de locaties en de instrumenten die op de genoemde plek te horen zijn: Touwslagersstraat 28, achter parking Energiehuis: De Majesteit Wie De Majesteit hoort waant zich in een concertzaal waar een groot orkest een ouverture van Verdi of een stuk van Von Suppé inzet. Dit grote orgel van de Dordtse orgeldraaier Gijs Stal is te zien en te horen in de loods aan de Touwslagersstraat, achter het Energiehuis aan de Noordendijk. Het orgel is nog niet verrijdbaar. Het front van dit concertorgel is gesneden door de heer Van Ravensberg uit Waddinxveen, een specialist in het vervaardigen van fronten voor kerkorgels. Er staan beelden op van één meter hoog. Naast bewegende trommelaars heeft het ook een klokkenspel. Met 18 registers, 700 pijpen, trompetten en trombones kan het orgel als een orkest spelen: voluit of juist heel zacht. Een uniek instrument! Parkeert u uw auto bij het Energiehuis of gaat u molen Kyck over den Dyck en de plannen voor Villa Augustus bekijken? Sla dan zeker De Majesteit niet over! Voorstraat, ter hoogte van de Appelsteiger: De Merel Dit handgedraaid orgel staat vlakbij de Wijnbrug en het Steegoversloot. Het is een 20-toets Raffin Concertorgel, in 2001 gebouwd bij Orgelbau Raffin in Duitsland. Het heeft zes registers (concertfluiten, bourdon, violen, klarinetten, piccolo’s, metaalfluiten) en 78 pijpen. www.draaiorgel-demerel.nl.

Voorstraat 261, tegenover Nieuwstraat: De Bandiet Een typisch straatorgel. Voorstraat, tussen Nieuwstraat en Scheffersplein: De Grote Buik Dit Limonaire orgel uit 1913 ontleent zijn naam aan de ‘buik’ van het instrument, een onderstuk van de middenbak waarin de ‘vox humana’ of ‘menselijke stem’ was geplaatst. Met bak of middenbak wordt de eigenlijke orgelkast aangeduid. Hierin zitten de balg, het mechaniek en het meeste pijpwerk. Door aan het wiel te draaien komt er wind in de balg en wordt het mechaniek in werking gesteld. De ‘stem’ was nogal gevoelig voor weersomstandigheden en is dan ook uit later gebouwde orgels verdwenen. Een van de eerste orgeldraaiers die met De Grote Buik in Rotterdam de straat opging speelde regelmatig psalmen voor de protestantse kerk. Het orgel is in 1922 verbouwd door Carl Frei. Vóór de Tweede Wereldoorlog is het instrument regelmatig van eigenaar verwisseld en liepen bekende orgeldraaiers als ‘Schele Henkie’ en ‘Magere Bertus’ ermee. Later heeft het orgel ook gespeeld in Nederlands Indië en Suriname, met een ander front ervoor. De huidige eigenaar verplaatst het orgel met een heuse oldtimer: een Ford uit 1930 die versierd is met insignes en plakkaten uit de gehele wereld. Scheffersplein (hoek): Victory Dit 118 toets concertorgel speelt afwisselend met de ‘Locomotion’ op het Scheffersplein. Het in België gebouwde mechanisch pijporgel speelt traditioneel op boeken, maar kan ook op een hedendaags computersysteem functioneren. Het is een dynamisch orgel met een front in de traditionele stijl van bouwer Johnny Verbeeck. In de kap zijn twee grote panelen aangebracht met voorstellingen van een Engelse stoomkermis. De Victory is het grootste transportabele concertorgel ter wereld. Het is negen meter lang en heeft 1860 pijpen! Vervoer en opbouw kosten veel tijd en inspanning, daarom is de Victory spaarzaam te beluisteren. Alle muziekstijlen, zowel modern als klassiek, kunnen op dit orgel worden uitgevoerd. De sfeer en uitstraling van het instrument nemen je mee terug in de tijd. Het roept herinneringen op aan beroemdheden als George Gershwin, John Lennon, Rossini, Ravel of Michael Jackson. Een concert op de Victory is een magische ervaring! Scheffersplein: De Locomotion Dit uitgebreide maar toch compacte orgel is voorzien van alle straatorgelregisters zoals viool, bourdon, celest en cello. Maar het beschikt ook over dansorgelregisters als jazzflute, piston, bariton en houten xylophone. Het speelt zowel traditioneel, met geponste kartonnen vouwboeken, als computergestuurd. De Locomotion kan ook met de hand gedraaid worden. Dit 73-toets orgel is net als de ‘Victory’ gebouwd bij de firma Verbeeck in België. Op het Scheffersplein wisselen de Victory en de Locomotion elkaar af met hun muziek. Voorstraat 315, tegenover ingang Vriesestraat: Orgel met zang Handgedraaid orgel van de heer Knijn, waarbij smartlappen en zeemansliederen gezongen worden. Voorstraat 290, tussen Visstraat en Vriesestraat: Het Puttertje Dit 36-toets orgeltje is gebouwd door Anton Pluer (1917-1990) uit Bussum. Een klein, handgedraaid orgel. Via zijn vader, die draaiorgel-exploitant was, kwam Anton Pluer in aanraking met de orgelbouwer, componist en arrangeur van orgelmuziek Carl Frei. Het werk van Frei inspireerde hem in zijn latere werk als orgelbouwer en orgelrestaurateur.

Voorstraat 349, hoek Visbrug: De Korsikaan Bij de Visbrug staat het concertorgel De Korsikaan, de laatste zogenaamde ‘negentiger’ die de beroemde orgelbouwer Carl Frei in 1973 in Waldkirch bouwde. Het instrument klinkt fris en krachtig, maar kan ook heel lyrisch spelen. Het heeft meer mogelijkheden dan de vroegere ‘negentigers’ en bezit een prachtige akoestiek. Frei maakte verschillende rijen pijpen apart inschakelbaar, zodat geheel nieuwe klank-combinaties mogelijk waren. De structuur van het orgel is dan ook uniek. Het is bovendien niet voorzien van het veel toegepaste toetsenklavier, maar van een luchtdrukklavier. De Korsikaan, vernoemd naar opdrachtgever Henk Kors, is een kostbaar instrument dat geëxploiteerd wordt door leden van de Kring van Draaiorgelvrienden. Het huidige barokfront is in 1978 met de hand gemaakt door beeldhouwer Franz Lang en schrijnwerker Dieter Heutschel uit Waldkirch, naar een idee van Henk Kors. De Korsikaan is een populair orgel, in binnen- en buitenland. Voorstraat 365, Stadhuissteiger: Handdraaiorgel Klein handgedraaid orgel. Stadhuisplein: Verdonks Ruth-concertorgel Dit grote concertorgel is afkomstig uit de beroemde fabriek van A. Ruth & Sohn in het Duitse Waldkirch. In 1906 werd het geleverd aan H.Bade als model 36A:78 Tonstufen (luchtgaten in het klavier) met drie beelden op het front. Het orgel heeft een voorbeeldige klankkwaliteit. De firma Ruth had eigen, ervaren en aan het conservatorium opgeleide, noteurs die het repertoire arrangeerden. Dit verklaart de uitstekende kwaliteit van de Ruth-orgels, te vergelijken met de Gaviolischool in Frankrijk. In 1919 werd het orgel uitgebreid met een klokkenspel. Orgelbouwer- en reparateur J.Brink restaureerde deze Ruth in 1988, waarbij de oorspronkelijke beschildering tevoorschijn gebracht is en waar nodig aangevuld. De uitbreiding van de buitenste nissen is een ontwerp van F.Posthumus. Voorstraat, nabij Grote Spuistraat: De Bruine Het met poppen en een schildering van een zeilboot versierde straatdraaiorgel De Bruine is een 56 toets Koenigsberg-type. Voorstraat, bij Botgenstraat: De Witte Net als De Bruine is De Witte een Koenigsberg-orgel. Het is rond 1910 door Koenigsberg in Antwerpen gebouwd als boekorgel. Het heeft vele jaren lang afwisselend gespeeld in Rotterdam, Amsterdam en Delft. De naam verwijst naar het grote vierkante front dat voornamelijk wit geschilderd was. In de jaren dertig van de vorige eeuw herstelt Carl Frei het oorspronkelijke front, verwijdert enkele registers (waaronder de vox humana of menselijke stem) en voegt twee registers toe. Een prachtig orgel, dat met de hand gedraaid wordt. Het kwam na 1945 in bezit van de Fa. Perlee te Amsterdam. Het is in 1985 gereviseerd door Gijs Perlee en speelt sinds 1994 bij speciale gelegenheden. Het grootste deel van het repertoire van dit 64-toets straatorgel dateert van vóór 1957. Voorstraat 388, bij Pelserbrug: De Pod Een van de eerste huurders van dit 90 toets-orgel, eigendom van de firma Perlee te Amsterdam, heette De Pod. Het is verbouwd door Carl Frei. In de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw was het een buitengewoon geliefd orgel, dat nu nog steeds de naam van de heer De Pod draagt. Voorstraat, bij Ruitensteiger (tegenover Ruitenstraat): Liberty.

De Liberty is een 50-toetssysteem Limonaire orgel is gebouwd door T.Heesbeen. Het komt uit België, waar de huidige eigenaar woont. Hoek Visstraat/Lange Breestraat: Dubbeldik Een Carl Frei straatorgel dat in de jaren dertig van de twintigste eeuw vaak speelde op de Albert Cuypmarkt in Amsterdam. Er werd dan ook volop bij gedanst. Het orgel speelde ook wel ’s avonds, op bruiloftsfeesten. Het orgel dankt zijn naam aan de eerste eigenaar, een gezette Amsterdammer met een opvallend dikke buik die hem de bijnaam ‘Dubbeldikkie’ had bezorgd. Het is meerdere malen verkocht en tegenwoordig eigendom van de familie Krul (Leiden). Dubbeldik heeft een prachtige volle klank en vertolkt na een jarenlange restauratie het oude repertoire weer. Het orgel heeft een prachtig front en kan met de hand gedraaid worden. . Achterom/hoek Bagijnhof, bij Hema: Kermisorgel De Wellerhaus Dit in Duitsland gebouwde Wellerhausorgel heeft een flink volume, noodzakelijk om op de kermis te spelen. Het 72-toetsorgel was een van de mooiste Wellerhausen, met fijne violen, prachtige trompetten en en een krachtig geluid. Eigenaar Nuberg liet het in de jaren twintig van de vorige eeuw eerst op straat draaien, later verhuurde hij het aan de kermis. Volgens een politieagent, die de orgeldraaier met zijn Wellerhaus wilde wegjagen van de Dam, omdat het geluid allesoverstemmend was, klonk het als ‘tien blaasorkesten’ tegelijk! Bagijnhof, naast Promiss: De Duckstad Een nieuw orgel, met het moderne (computergestuurde) Midi-systeem. Het kleine, met Disneyfiguren gedecoreerde orgel, zal kinderen erg aanspreken! Johan de Wittstraat, nabij Bagijnhof: De Tony Oude tijden herleven als De Tony draait. Het echte ouderwetse draaien met de hand is vervangen door een 1 cilinder Listermotor uit 1932, die met een canvasband het orgelwiel aandraait. De Tony is een typisch Hollands straatorgel, beschilderd met onder andere een ooievaar op zijn nest en een weidelandschap met molen en zwanen. De Tony is gebouwd door Wim Minning, op een zoldervertrek aan de Dordtse Straatweg in Rotterdam. Het orgel kon geheel uit elkaar geschoefd worden, wat noodzakelijk was om het via de zoldertrap naar buiten te brengen! Het orgel dankt zijn naam aan de vorige eigenaar, Tony Roos uit Rotterdam, waar het twintig jaar lang muziekmaakte. De huidige eigenaar heeft in de buik van het orgel een vibrator geplaatst (orgelpijpen volgens het systeem van Mortier), waardoor het in sommige muziekpassages een andere klank krijgt. Het orgel is geplaatst op een Franse Renault Goëlette uit 1953. De wagen bleek te kort voor het orgel, is doormidden gezaagd en vervolgens met anderhalve meter verlengd. Johan de Wittstraat, voor Waterschapskantoor (bij Johan de Wittbrug): 38-er Ruth Het in 1912 gebouwde orgel werd jarenlang gebruikt in de reizende bioscoopshow van de Duitse kermisreiziger Kling. In de jaren twintig van de vorige eeuw kwam het in Zweden terecht en wordt daarom ook wel de ‘Zweedse’ Ruth genoemd. De Zwitserse kermisexploitant Romy Maier trof het in 1992 aan in een Zweeds pretpark, kocht het en liet het restaureren. Het model 38 was het grootste reguliere model van orgelbouwer Ruth, de belangrijkste bouwer van kermisorgels in Duitsland. Tussen 1903 en 1924 zijn er tenminste 23 orgels van dit type gebouwd. Dat lijkt niet veel, maar de typen Ruth no.38 waren bedoeld voor de grootste en duurste kermisattracties, zoals reizende bioscopen en grote carrousels. Dit type heeft 96 toongaten en kan in tenminste acht toonsoorten spelen. Model 38 beschikt niet alleen over het bekende vioolregister, maar ook over een registerwerk klinkende fluiten. Men noemde dit

‘ocarina’ of ‘klarinette’. De Ruth 38 heeft een groot repertoire, van licht klassiek tot modern. De meeste muziek dateert echter uit de periode 1900 tot 1930. Bram Vader is de huidige eigenaar van dit zeldzame orgel. Vrieseplein: Drie kermisorgels Op het Vrieseplein staan drie kermisorgels opgesteld die om beurten zullen spelen: een 36-er Ruth en een 32-er Ruth van de Duitse orgelbouwer Ruth (zie ook hierboven de informatie bij de 38-er Ruth) en een Duitse Limonaire. Het kermisorgel ‘Ruth type 36’ werd in 1926 geleverd aan de Zwitserse kermisexploitant Weidauer. Hij plaatste het in een destijds nieuwe attractie: een elektrische autoracebaan. Weidauer had het orgel tot 1965 in zijn bezit, vervolgens kwam het in bezit van liefhebber Gailloud en sinds 2004 is F.van Reeken in Limburg de eigenaar. Het orgel heeft een uitgebreide bezetting (door toevoeging van contrabaspijpen en een wisselregister), de muzikale mogelijkheden zijn groter dan van het standaardmodel 36. Ook de Ruth 32 komt Duitsland, evenals het orgel met het Limonaire systeem. Klassieke kermisorgels met een overweldigende klank! Vriesestraat, nabijLenghenstraat: Turks Fruit In de jaren zeventig van de vorige eeuw stelde Dries Neleman dit orgel samen uit oude onderdelen van een Mortier-orgel. De bourdon is van Carl Frei. Het front van Turks Fruit is in 1991 ontworpen en geschilderd door Feite Posthumus. Vriesestraat 73, tegenover Lieske’s lunchroom: De zingende orgelman Zanger en orgelman Luc Cuppens (België) presenteert zich als ‘De Zingende Orgelman’. Met een origineel en mooi-ogend draaiorgeltje zingt en speelt hij klassiekers gekruid met humor. Luc beschikt over een jarenlange ervaring als orgelspeler en is een geboren entertainer. Luister naar zijn warme stem bij het ‘Orgeltje van geLuc’, een authentiek Arthur Prinsen 32toets orgeltje. Vriesestraat,bij café De Wit: Keramisch draaiorgel De Jacobsladder Als u iets bijzonders wilt zien en horen moet u in de Vriesestraat stilstaan bij het keramisch draaiorgel ‘De Jacobsladder’, een creatie van Amsterdammer Geert Jacobs. Deze keramist maakt al dertig jaar lang muziekinstrumenten van porselein en klei, zoals dwars- en blokfluiten. Het maken van een orgel was een echte uitdaging voor Jacobs. De orgelpijpen zijn met de hand uit witte klei gevormd. De samenstelling van de klei en het bakken in de pottenbakkersoven luisterdan heel nauw. Het intoneren van een keramische orgelpijp is bepaald niet eenvoudig, want de gebakken keiharde klei is moeilijk bij te werken. Jacobs vrouw Marieke decoreerde het orgel. De ‘Jacobsladder’ heeft een verrassend warme klank en een heel eigen geluid. Dit uit 38 pijpen bestaande orgel is een unicum in de orgelhistorie. Geert Jacobs maakte zelf de orgelboeken. Bij het orgel klinkt ook fluitspel. Statenplaats, bij Vero moda: Duo Doorgedraaid Dit muzikale clownsduo maakt gebruik van een handdraaiorgel (en tal van andere instrumenten). De clowns Knisper en Archibald wisselen ingetogen spel en momenten van uitbundigheid af. Ze spelen in Dordrecht een nieuwe, amusante familievoorstelling voor grote en kleine mensen. Je hoort allerlei muziekstijlen in deze ruim veertig minuten durende voorstelling, die ze schuin tegenover het terras van De Vergulde Lampet spelen. Het duo maakt op ambachtelijke wijze zelf de voor het draaiorgel benodigde orgelboeken. Als ze uitgespeeld zijn, mag je ook even aan het orgel draaien! Kinderen die het draaien goed onder de knie hebben krijgen een ‘draaiorgel-diploma’.

Statenplaats, nabij ingang V & D: Coco Christal Deze orgelman is verkleed als clown. Speciaal voor kinderen die met hun winkelende ouders in de binnenstad zijn maakt hij muziek en blaast ballonnen in de mooiste kleuren en figuren. Wilt u meer weten over draaiorgels? Kijk dan op de websites: www.draaiorgel.org en www.draaiorgelmuseum.org.

Een feestelijke zaterdagavond Om de sfeer van de vroegere Hoffeesten in Dordrecht enigszins te laten herleven, organiseert Dordt Monumenteel op zaterdag en zondag in het Hofkwartier allerlei mooie concerten en optredens. Te beginnen op zaterdagavond 9 september met een feestelijk concert door Cobla La Principal d’Amsterdam op Het Hof en een Stille Disco in de tuin van het Dordrechts Museum. Het museum is ook tot in de late uurtjes open. Cobla La Principal d’Amsterdam De enige niet-Catalaanse Cobla ter wereld speelt op zaterdagavond van 21.00 tot 22.30 uur op het plein van Het Hof romantische en galante dansmuziek van de Franse componist JeanPhilippe Rameau (1683-1764). Les Indes Galantes of Rameau ontvlamt is een geheel nieuw arrangement van Les Indes Galantes (De galante Indieën) van Rameau, geschreven door componiste Astrid Kruisselbrink. De oorspronkelijke compositie van Rameau ging in première in 1735. Rameau begon zijn carrière met het schrijven van muziek bij toneelstukken. Hij schreef opera- en balletmuziek en had vooral een speciale begaafdheid voor dansmuziek. En nu de versie van La Cobla: de Franse barokklanken worden gespeeld door een heftige blaasformatie, aangevuld met Corrie van Binsbergen op gitaar en Marcel Andriessen op slagwerk. Verteller Huib Ramaer kruipt als spreekstalmeester in de huid van zijn bijnanaamgenoot Rameau. Een grote rol in Rameau’s dansmuziek is weggelegd voor blazers en juist blazers spelen een grote rol in een cobla. Een cobla, oorspronkelijk een straatorkest met tien blazers en een contrabas, speelt in Spaans en Frans Catalonië als begeleidingsorkest bij groepen dansers die de sardana dansen. Cobla La Principal d’Amsterdam is de enige cobla die sinds 1987 buiten Catalonië actief is. Het orkest bestaat uit professionele musici en speelt in een originele bezetting van flabiol en tambori, tibles en tenora’s (een soort hobo’s), trompetten, trombone, tenortuba’s en een contrabas met drie darmsnaren. Ging Rameau’s liefde uit naar de ‘gavotte’, het ‘menuet’ en de ‘sarabande’, dit orkest is een specialist in Catalaanse sardana’s! Franse Barokmuziek, op straat gespeeld met Spaanse passie: hiervoor moet je op zaterdagavond op Het Hof zijn. Een tribune met 300 zitplaatsen staat klaar om comfortabel te luisteren naar feestelijke dansmuziek! Plein Het Hof (bij slecht weer: Augustijnenkerk), zaterdag 9 september, 21.00-22.30 uur. Stille Disco in museumtuin Na twee drukbezochte Stille Disco’s in 2004 en 2005 kunnen deze ‘stille’ dansuurtjes ook in het feestjaar 2006 niet ontbreken op het programma van Dordt Monumenteel. In de prachtige tuin van het Dordrechts Museum wordt de zaterdagavond opgeluisterd met een Stille Disco. Hier kun je onder eeuwenoude bomen onverstoorbaar dansen op muziek die jij geweldig vindt, zonder dat iemand anders er iets van hoort! De drive-in discotheek kan alleen beluisterd worden via draadloze koptelefoons. De koptelefoons zijn (zolang de voorraad strekt) gratis verkrijgbaar bij de ingang van de tuin. Van 22.00 tot 01.00 uur ben je welkom om te dansen, iets te drinken of te kijken naar de nachtelijke dansers. In het weekend van Dordt Monumenteel is de toegang tot het museum gratis. En dat betekent dat je ook zaterdagavond tussen 21.00 en 01.00 uur welkom bent in het museum. Even genieten van de schilderijen uit de tijd van Rembrandt en de negentiende eeuw is een aan te raden afwisseling van het feest- en dansgedruis in de museumtuin. Zie ook Diversen, Tentoonstellingen. Tuin Dordrechts Museum, Museumstraat, 22.00-01.00 uur.

Museum bij nacht Even midden in de nacht door een museum dwalen, kijken naar de mooiste kunstwerken uit de negentiende eeuw of uit de tijd van Rembrandt …….lijkt u dat wel wat? Breng dan op zaterdagavond laat een bezoek aan het Dordrechts Museum, waar schilderijen uit de zeventiende eeuw tot heden de boventoon voeren. Deze zaterdagnacht bent u tussen 21.00 en 01.00 uur welkom in het Dordrechts Museum in de Museumstraat (zie Open Monumenten, nr.10 en Stille Disco in de museumtuin, hierboven). Zoals u onder Diversen, Tentoonstellingen kunt lezen heeft het Dordrechts Museum de tentoonstelling ‘Rembrandt en Dordrecht – De Meester en zijn leerlingen’ in huis, evenals de langlopende tentoonstelling ‘Rijksmuseum aan de Merwede – de negentiende eeuw op zijn mooist’. Deze avond heeft u gratis toegang. Kijk in de nachtelijke uurtjes uw ogen uit in de zalen met portretten en landschappen, stillevens en andere taferelen, gemaakt door Nederlandse top-schilders van alle tijden. Dordrechts Museum, Museumstraat 40, 21.00-01.00 uur

Theater en Muziek Dordt Monumenteel speelt zich voor een groot deel af in monumenten èn op straat. Al ging je erop uit om te winkelen, voor je er erg in hebt ben je toeschouwer van een buitenvoorstelling! Dordt Monumenteel organiseert op zaterdag in samenwerking met de winkeliers in de binnenstad een Draaiorgelfestijn. Toendra speelt een historisch spel en zaterdagavond is er muziek en een stille disco in het Hofkwartier. Op zondag is er een mix van (straat) theatervoorstellingen en muziek, waarover u hieronder meer kunt lezen. Muziek op zaterdag Muziek in alle toonaarden klinkt op zaterdag in en rond de vele monumenten. Allereerst is er het draaiorgelfestival met ongeveer dertig (historische) draai- en dansorgels. Het programma staat onder Draaiorgelfestival. In verschillende kerken is vandaag gevarieerde orgel-, koor- en kamermuziek te horen. De Dordtse concertzanger Pieter Vis geeft met andere musici concerten in de Trinitatiskapel (Lutherse Kerk) en Augustijnenkerk, onder andere met joodse synagogale gezangen. Hierover krijgt u informatie bij de beschrijving van Open Monumenten. Meer over de bespeling van de beiaard in de Toren van de Grote Kerk staat onder Diversen. In het Hofkwartier, het gebied rond het Hof, grofweg tussen Voorstraat, Steegoversloot, Nieuwstraat en Museumstraat, vindt zaterdagavond een feestelijk concert plaats door een uniek orkest: Cobla La Principal d’Amsterdam. In de tuin van het Dordrechts Museum kun je dansen bij de Stille Disco en het museum is ’s avonds gratis te bezoeken. Zie: Een feestelijke zaterdagavond voor alle details. In het Hofkwartier staat ook de Berckepoort, een historisch gebouw dat een ingang heeft aan de Voorstraat, maar tijdens Dordt Monumenteel ook toegankelijk is via het poortje van het vroegere Oude Vrouwenhuis aan de Hofstraat. Dit poortje geeft toegang tot het speelplein van de Statenschool, dat achter de school ligt en ook toegankelijk is vanuit de Berckepoort. Een historische wedstrijd Dit plein is zaterdag en zondag het toneel van een aantrekkelijke straattheatervoorstelling door Stichting Toendra, een Dordts theatergezelschap dat een aantal jaren voor vermaak zorgde tijdens de Monumentennachten van Dordt Monumenteel. Nu gaat Toendra iets heel anders doen rond het historische jaar 1572, waarin in Dordrecht (in Het Hof) een vergadering plaatsvond van steden die zich schaarden achter Willem van Oranje en oppositie vormden tegen de Spaanse overheersing. Enkele belangrijke figuren uit die woelige tijd zien we terug op het speelplein. De strijd tussen de Nederlanden en Spanje wordt gegoten in de vorm van een wedstrijd tussen enerzijds Willem de Zwijger en geuzenleider Lumey en anderzijds hertog Alva en zijn vrouw. De Dordtse Stedemaagd leidt de wedstrijd en geeft commentaar. Ook een fluitende scheidsrechter ontbreekt niet. Alva, een patserig type met te brede schouders, trekt zijn vrouw, een Spaanse danseres, achter zich aan op een houten plankier. De ruige, volkse Lumey zoekt de grenzen van het spel op: hij is uit op een vechtpartijtje. Willem de Zwijger kijkt voornamelijk zwijgend toe, maar als het nodig is laat hij luid van zich horen. De uitslag van de wedstrijd is bij voorbaat zeker. Beide dagen worden twee voorstellingen gegeven. Het spel duurt ruim een half uur. Speelplein Statenschool, zaterdag 9 en zondag 10 september, 14.30 en 15.30 uur.

Theater- en muziek op zondag Behalve de muziekvoorstellingen van het Festival Historische Muziek is er op zondag op muzikaal en theatraal gebied nog veel meer te beleven. Op het Scheffersplein kun je luisteren naar de percussiegroep Medicamento. Op het plein van Het Hof gaat het er bijzonder feestelijk aan toe met een serenade door Reinier Sijpkens (en het publiek) en traditionele Spaanse muziek door Tuna de Maastricht. In de intieme sfeer van de Kunstkerk geeft Muziektheater Hollands Diep een prachtige voorstelling over het leven van Hildegard von Bingen en in de Kloostertuin zijn speciale kindervoorstellingen. Hieronder staat een tijdschema, gevolgd door een overzicht van de optredende groepen en de speellocaties. Bij elke theater/muziekgroep staat iets over het programma dat zij voor u spelen en de aanvangstijden. Tijd 14.00, 15.00 en 16.00 uur 13.00-14.00 uur 14.00 en 16.00 uur 15.30 uur 14.00, 15.00 en 16.00 uur 14.30, 15.30 en 16.30 uur 14.30 en 15.30 uur

Optreden Medicamento Orkest De Wittgymnasium Dizz’s Kids Theater Muziektheater Hollands Diep Reinier Sijpkens Tuna de Maastricht Stichting Toendra

Locatie Scheffersplein Statenzaal Het Hof Kloostertuin Kunstkerk Plein Het Hof Plein Het Hof Speelplein Statenschool

Medicamento Scheffersplein, 14.00, 15.00 en 16.00 uur. Dordt Monumenteel 2002 werd opgeluisterd door percussiegroep Medicamento, die op een zonnig Statenplein voor een groot publiek opzwepende ritmes speelde. Dat was voor herhaling vatbaar! In het Feestjaar mag Medicamento dus niet ontbreken. Bij de terrassen op het Scheffersplein gaan de vijftien slagwerkers van deze batucada een middag lang voor spektakel zorgen met hun energieke en dansbare percussie. De in 1994 opgerichte batucada (slagwerkgroep) Medicamento voegt aan Zuid-Amerikaanse ritmes en Braziliaanse klanken invloeden uit reggae, trance, hip hop, jungle en drum & bass toe. En zo krijg je een geweldige mix van de traditionele samba, marcha, maracatú en sambareggae met hedendaagse muziekstijlen, ofwel ethnic grooves. De bandleden bespelen slagwerkinstrumenten van uiteenlopend formaat en karakter. Ze stralen een enorme energie uit en zetten je aan tot bewegen en dansen. Medicamento speelt driemaal ongeveer een half uur lang. Orkest Johan de Wittgymnasium Statenzaal Het Hof, Hof 12, van 13.00-14.00 uur. Het Johan de Wittgymnasium is gesticht in 1253 en mag zich daarom het oudste gymnasium van Nederland noemen. Het is een zelfstandig gymnasium, met maar één schooltype: het gymnasium. Het aan het Oranjepark in Dordrecht gevestigde gymnasium is een betrekkelijk kleine school. De leerlingen volgen er zes jaar les en zetten daarna vrijwel allemaal hun studie voort aan een universiteit of hogeschool. De school heeft ook een orkest dat regelmatig uitvoeringen geeft. Bij speciale gelegenheden, zoals Dordt Monumenteel, speelt het schoolorkest in kleine bezetting. In de Statenzaal van Het Hof vertolkt het werken van onder andere Bach en Fauré, passend bij deze historische

locatie. Oud-wethouder en huidig voorzitter van het Johan de Wittgymnasium de heer G. Veldhuijzen introduceert het orkest bij het publiek. Dizz’s Kids Theater Kloostertuin (parkje achter Het Hof), om 14.00 en 16.00 uur. Het Amsterdamse Dizz’s Kids Theater speelt voor alle kinderen van 4 tot 12 jaar de voorstelling ‘Sporentocht’ . Lekker in de openlucht, in het rustige parkje tussen Nieuwstraat, Hofstraat en Steegoversloot. Sporentocht is niet zomaar een spel om naar te kijken, maar een ontdekkingstocht door verschillende werelden waaraan je zelf actief kunt deelnemen. Met spel, muziek, circusacts en dans nemen de acteurs je mee op een spannende tocht. De ‘sporen’ die je op weg helpen zijn kleurige vlaggen, schermen, foto’s en een wirwar van touw. Ze zorgen voor een betoverend effect. Je ervaart bijvoorbeeld dat de kracht van de wind in elk werelddeel anders is. Je kunt meewaaien met een held die als een wervelende wind door de wereld ‘waait’ op de ritmes van de Afrikaanse djembé, waarbij je zelf geluid en ritmes kunt maken. Of er is een clown met een koffer vol circuspersonages. Samen met hem ga je op avontuur. Zo beleef je van alles en nog wat. En tot slot maak je met z’n allen een vrolijke en kleurrijke parade door de Kloostertuin! Kom je ook naar het feestje van Dizz Kids? Muziektheater Hollands Diep Kunstkerk, Museumstraat 65, zondag 10 september 15.30 uur. Muziektheater Hollands Diep presenteert in de intieme Kunstkerk, onderdeel van het Hofkwartier, een dans- en muziektheatervoorstelling over een gepassioneerde en scherpzinnige mystica, brievenschrijfster en componiste uit de twaalfde eeuw: Hildegard von Bingen. De op muziek en teksten van de veelzijdige Hildegard geïnspireerde voorstelling wordt tijdens Dordt Monumenteel eenmalig uitgevoerd, om 15.30 uur. Na aanvang sluiten de deuren, goed om te weten als u deze indrukwekkende voorstelling niet wilt missen! Het concept van de voorstelling is van Cilia Hogerzeil en Jan Stroeve, die ook de regie en choreografie in handen hebben. De voorstelling is niet bedoeld om een historische waarheid te laten zien, maar de fascinatie van een bijzondere vrouw, een middeleeuwse abdis die zag met de ogen van haar ziel. ‘Toen ik drie jaar was, zag ik een groot licht dat mijn ziel deed beven. Tot mijn vijftiende jaar zag ik veel. Maar uit angst voor mensen durf ik het niemand te vertellen. Ik werd zo moe, dat mijn adem uitdoofde. Waar ben ik? Ben ik tot iets groots geroepen?’ Rode draad is haar strijd tussen haar innerlijke en uiterlijke geloofwaardigheid, tussen onvoorwaardelijke mensenliefde en de pijn van verlatenheid. Hildegard von Bingen was ook met hart en geest betrokken bij de samenleving van haar tijd. De Iraanse instrumentalist Aram Rohane verzorgt de muziek. Hij bespeelt de gitaar, cajon, setar en tanpura. Verder hoort en ziet u de sopranen Fréderique Klooster en Stella Kattevilder en danseres Satya. Meer informatie over Hollands Diep staat op www.hldiep.nl. Muzikant Reinier Sijpkens Plein Het Hof, 14.00, 15.00 en 16.00 uur. In 1998 voer Reinier Sijpkens tijdens Dordt Monumenteel met zijn bootje De Notedop door de Voorstraatshaven en gaf een muzikale serenade vanaf het water. Voorbijgangers bleven

verrast op bruggen staan en genoten van zijn muziek. Om bij te dragen aan een feestelijk Dordt Monumenteel 2006 maakt hij dit keer muziek op het plein van Het Hof. Maar hij doet het niet alleen! Tenslotte, als er iets te vieren valt, is het wel wenselijk dat alle aanwezigen erbij betrokken zijn. En dus gaat Reinier met het publiek een aubade of serenade brengen aan….ja, aan wie? Alles is mogelijk, dus kom kijken en meedoen. Reinier gebruikt een grote schelp om op te blazen en meer dan honderd bellen om te luiden. Het publiek helpt een handje mee en laat op aanwijzing van dirigent Sijpkens de klokken vrolijk klinken. Deze muzikale happening duurt ongeveer twintig minuten en wordt driemaal uitgevoerd, afgewisseld door de optredens van Tuna de Maastricht. Tuna de Maastricht Plein Het Hof, 14.30, 15.30 en 16.30 uur. Het optreden van deze uit 25 studenten bestaande Tuna van de Universiteit van Maastricht staat gepland tussen de serenades van Reinier Sijpkens door. Het optreden is onder voorbehoud. Tuna Universitaria de Maastricht maakt muziek op Het Hof en in de directe omgeving. Hun muziek varieert van feestelijke pasadobles tot romantische serenades. Wat is nu een Tuna? De Tuna is een in de Middeleeuwen ontstane Spaanse muziektraditie. Studenten moesten in die tijd veel reizen, omdat de professoren verspreid waren door geheel Spanje. Om hun gereis en studie te kunnen betalen, gingen ze musiceren. De ‘tuno’ was student, troubadour en reiziger, hij genoot van alle goede dingen in het leven en maakte met zijn muziek mooie vrouwen het hof. In Spanje is de Tuna nog steeds een belangrijk onderdeel van de Spaanse cultuur, vooral die van de universiteiten. Deze bijzondere traditie is in 1992 overgenomen door de universiteit in Maastricht. Er worden liederen gezongen en gespeeld uit Spanje, Portugal en Zuid-Amerika. Voor het ritme zijn er de basisinstrumenten gitaar en padaretta, voor de melodie de bandurria. Aanvullende instrumenten zijn de luit, de timple, de quatro, de bas en de percussie. De Tuna Universitaria de Maastricht gaat gekleed in traditionele klederdracht, met een blauwe sjerp over de borst en gehuld in een met wapenschilden versierde cape. Charmeren en harten veroveren hoort ook tot de traditionele talenten van de Tuna. Een romantische serenade zal dus zeker niet uitblijven! Stichting Toendra Speelplein Statenschool, ingang Hofstraat of via Berckepoort, 14.30 en 15.30 uur. Straattheatervoorstelling, zie hierboven onder ‘Een historische wedstrijd’.

Kinderactiviteiten Natuurlijk zullen ook kinderen het schitterend vinden om op zaterdag 9 september naar al die bijzondere straatorgels te kijken en luisteren die in de binnenstad spelen op het Draaiorgelfestival. Soms mag je van de orgelman ook even aan het wiel draaien! Op zondag 10 september zijn er enkele prachtige theatervoorstellingen en concerten. Verder kun je met een speurtocht door de Dordtse musea dwalen, de toren van de Grote Kerk beklimmen of griezelen bij de gevangeniscellen op de Stadhuiszolder. Kijk voor meer informatie over alle te bezoeken monumenten onder Open Monumenten. Theater en muziekoptredens Zaterdag 9 september spelen achtentwintig grote en kleine draaiorgels in de winkelstraten. Het programma staat onder Draaiorgelfestival. Op het schoolplein van de Statenschool speelt de Dordtse theatergroep Toendra een straattheatervoorstelling (zie Theater en Muziek). Zondag is er meer theater te zien. Op het plein van Het Hof maakt op zondag 10 september Reinier Sijpkens op een bijzondere manier muziek. Het leuke is dat je kunt meespelen! Ook zijn er muzikale optredens door Tuna de Maastricht, een mobiel orkest dat Het Hof als vertrekpunt heeft. Ze wisselen elkaar af en maken er een muzikaal feestje van. In de Kloostertuin geeft Dizz’s Kids Theater speciaal voor kinderen de voorstelling ‘Sporentocht’, met een feestelijke parade waaraan je kunt meedoen. Ga ook kijken naar de trommelaars van Medicamento op het Scheffersplein. Deze groep is gek op dansen en ritmes uit Zuid-Amerikaanse landen, maar ook op reggae, hip hop en jungle - dus bewegen maar! Alle voorstellingen staan onder Theater en Muziek, met aanvangstijden, speellocaties en een korte omschrijving van de voorstelling. Kinderstadsgids Bij de VVV en de boekhandel kun je de Kinderstadsgids ‘Help de toren valt om!’ van uitgeverij de Inktvis kopen. Schrijver Frits Baarda stelde twee routes door de stad samen: Het Rondje en De Slinger. Hij beschrijft niet alleen hoe je die lopen kunt maar hij vertelt je meteen ook allerlei spannende, griezelige en vrolijke verhalen over Dordtse monumenten. Zo kom je helemaal op de hoogte van de meest geheimzinnige en komische gebeurtenissen in de Dordtse geschiedenis. Froukje Stroeve maakte er prachtige tekeningen bij en natuurlijk bevat het boek een handig plattegrondje. ‘Help, de toren valt om!’ kost € 7,95. Op bezoek bij mijnheer Van Gijn Weet je waar het huis van mijnheer Van Gijn en zijn vrouw staat? Het is een deftig huis aan de Nieuwe Haven. Simon van Gijn was bankier en een groot verzamelaar van kunst. Hij richtte zijn huis aan de Nieuwe Haven in met prachtige meubelen, kunstvoorwerpen en tapijten. Jammergenoeg hadden mijnheer en mevrouw van Gijn geen kinderen, dus liet hij bij zijn dood in 1922 zijn mooie woning achter voor de gemeente Dordrecht om er een museum van te maken. En zo kan het gebeuren dat je nu door de kamers dwaalt waar het echtpaar Van Gijn werkte, at en sliep, de keuken waar de maaltijden klaargemaakt werden en de vertrekken waar het wasgoed te drogen hing. De dienstboden sliepen op zolder, daar is nu prachtig oud speelgoed te zien. Op de tentoonstelling ‘Alles uit de kast’ kun je allerlei mooie en bizarre voorwerpen zien die gewoonlijk in het depot van het museum zijn opgeslagen. Bekijk ook het gezellige theehuisje in de tuin!

Simon van Gijn - museum aan huis heeft een audiotour voor kinderen van 6 tot 13 jaar, die je aan de receptie kunt huren voor € 1,-. Zet de walkman aan en de koptelefoon op en dan…lopen maar! De stemmen van mijnheer Van Gijn en zijn personeel leiden je rond. Bij de tentoonstelling ‘Alles uit de kast’ is een speurtocht voor het hele gezin verkrijgbaar (€ 1,50), met opdrachten. Voor alle kinderen is er een gratis kleurplaat. Kinderen van 8-12 jaar hebben de keuze uit drie speurbladen over de onderwerpen ‘Vreemde voorwerpen van vroeger’, ‘Bed en bad’ en ‘Vroeger was dit heel gewoon’. Deze kosten € 1,- per stuk. Het huis wordt voor Dordt Monumenteel feestelijk ingericht. Het museum is op 9 en 10 september gratis geopend van 11.00-17.00 uur. Zie ook Open Monumenten, nr. 36. Leerlingen van Rembrandt Je hebt vast wel eens gehoord over Rembrandt, de grote meester in de schilderkunst in de zeventiende eeuw. Heb je zijn beroemde Nachtwacht wel eens gezien? Die hangt in het Rijksmuseum in Amsterdam. In Dordrecht woonden in die tijd ook veel talentvolle schilders, sommigen gingen naar Amsterdam om in het atelier van Rembrandt te werken. In het Dordrechts Museum is nu een expositie over deze Dordtse Rembrandtleerlingen te zien. Als je hun schilderijen bekijkt zie je dat ze veel geleerd hebben van Rembrandt! Op zaterdag 9 september (14.00 uur) en zondag 10 september (13.30 en 15.00 uur) maakt een museumgids een rondwandeling over de tentoonstelling en vertelt daarbij allerlei wetenswaardigheden. Het is een rondleiding voor iedereen, dus niet speciaal voor kinderen. De rondleiding duurt ongeveer één uur en je kunt je melden bij de receptie. Deelname is gratis. Bij de receptie kun je een gratis kleurplaat halen of (voor € 1,-) een speurtocht kopen die speciaal gemaakt is bij de tentoonstelling Rembrandt en Dordrecht – De meester en zijn leerlingen. Poppentheatervoorstelling Poppenspeelster Damiët van Dalsum woont in een mooi huis aan de Aardappelmarkt. Op de begane grond heeft zij haar eigen poppentheater. Op zaterdag 9 en zondag 10 september speelt Damiët voor kinderen vanaf 4 jaar Kaatje met de lange tenen, een poppenvoorstelling over ‘de baas spelen’. Met haar zelfgemaakte poppen en objecten vertelt Damiët een uur lang het prachtige verhaal van Kaatje. De voorstelling begint om 15.00 uur. De entree kost € 5,-, voor volwassenen € 7,-. Het adres is: Aardappelmarkt 9. Je kunt een plaatsje reserveren op het telefoonnummer 078-614 03 42. Wil je meer weten over het poppentheater en de voorstellingen in het komend seizoen, kijk dan op www.damiet.dordt.nl.

Festival Historische Muziek

Op zondag 10 september spelen professionele Nederlandse musici en muziekensembles historische muziek in opengestelde monumenten. Ze zijn gratis te beluisteren. De concerten duren ongeveer een half uur en beginnen om 14.00, 15.00 en 16.00 uur, uitgezonderd de concerten in de Grote Kerk (14.00 en 15.00 uur) en de Antoniuskerk (15.00 en 16.00 uur). Luister tussen eeuwenoude muren naar muziek uit de vijftiende tot de twintigste eeuw, waarin het thema ‘feest’ regelmatig doorklinkt. Hieronder staat een tijdschema, gevolgd door een overzicht van de locaties en de aanvangstijden van de optredens. Bij elke locatie staat iets over de musici en het programma dat zij voor u spelen. Een aantal optredens is nog onder voorbehoud, informatie bij VVV. Tijd 14.00, 15.00 uur 14.00, 15.00, 16.00 uur 14.00, 15.00, 16.00 uur 14.00, 15.00, 16.00 uur 14.00, 15.00, 16.00 uur 14.00, 15.00, 16.00 uur 14.00, 15.00, 16.00 uur 14.00, 15.00, 16.00 uur 14.00, 15.00, 16.00 uur 15.00, 16.00 uur

Locatie Grote Kerk Stadhuis Trinitatiskapel Augustijnenkerk Pictura Dordrechts Museum Munt/Muziekschool Pand Voorstraat 125 Simon van Gijn museum St.Antoniuskerk

Optreden Rotterdams Kamerorkest La Compagnie Baroque Trombone trio Con Amici The Kassiopeia Quintet Pianist Bastiaan Brink Twee Violen en een Bas Vocaal Ensemble Cantio Ensemble Testudo Cronike Mannenkoor Bravi Bravi

Grote Kerk, Lange Geldersekade/Grotekerksplein. In Dordrechts meest opvallende monument geeft het Rotterdams Kamerorkest onder leiding van dirigent Conrad van Alphen tweemaal een concert. Dit uit beroepsmusici bestaande, dynamische orkest staat te boek als één van de beste kamerorkesten in Nederland. Het heeft een vaste kern van 22 strijkers en vier blazers en werkt samen met bekende solisten. Het Rotterdams Kamerorkest treedt regelmatig op in concertseries van belangrijke concertzalen in Nederland en geeft volop concerten in binnen- en buitenland. In het seizoen 2005-2006 trad het orkest op tijdens twee belangrijke Nederlandse muziekfestivals: het Gergiev Festival in Rotterdam en het Mozart Festival in Den Haag. Uit het brede repertoire (van Barok tot hedendaags) speelt het orkest vandaag het Divertimento KV 136 van Wolfgang Amadeus Mozart en de Holberg Suite van Edvard Grieg. De concerten beginnen om 14.00 en 15.00 uur (let op, twee concerten). Stadhuis (Kennedyzaal), Stadhuisplein 1. In de trouwzaal van het Stadhuis - waar schilderijen van Reinier Kennedy de wanden vullen laat het vrouwelijk muziekgezelschap La Compagnie Baroque u de barok beleven. Dit internationale ensemble belicht vooral de theatrale kant van de barokmuziek en legt zich toe op het uitvoeren van ‘opera’s in het klein’ en instrumentale werken uit de achttiende eeuw, hèt tijdperk van de gepassioneerde muziek in Europa. In het Stadhuis laat La Compagnie Baroque u genieten van parels uit de muziekgeschiedenis die jammergenoeg zelden uitgevoerd worden voor een groot publiek. De musici voegen aan hun uitvoeringen een theatrale dimensie toe door het gebruik van gestileerde gebaren, die in de genoemde tijdsperiode gewoon waren. Laat u veroveren door hun ‘petit spectacle expressif’en gepassioneerde muziek uit Frankrijk en Italië: de aria ‘Enfaci ben mio cuore’ van Barbara Strozzi (1619-1677), de instrumentale compositie ‘Pariser Quartette’ uit Quator nr. 4 in B-mineur van Georg Philipp Telemann

(1681-1767) en de cantate ‘La Mort de Didon’ van Michel Pignolet de Monteclair (16671737). La Compagnie Baroque bestaat uit een vaste kern van spelers - Mariëtte Maaswinkel (sopraan), Barbara Erdner (viool) en Tami Krausz (traverso) – dit keer aangevuld met Haru Kitamika (clavecimbel) en Nick Milne (viola da gamba). Trinitatiskapel/Evangelisch Lutherse Kerk, Vriesestraat 20. In de intieme Trinitatiskapel klinkt deze zondag het trombonespel van het trio Con Amici. De muzikale vrienden Wim Stoffer (tenor barok-trombone), Bas van der Werff (bas baroktrombone) en Quirijn van den Bijlaard (alt barok-trombone) vertolken wereldlijke en kerkelijke muziek uit de renaissance en barok van de componisten Josquin, Gombert, Isaäc Bach en Des Prez. Wim Stoffer, als docent verbonden aan de Muziekschool van de stichting ToBe in Dordrecht, speelt regelmatig in Nederlandse orkesten en is ook werkzaam in de lichte muziek. Ook Quirien van den Bijlaard remplaceert in diverse Nederlandse orkesten. Hij studeerde in Rotterdam (bij o.a. Jorgen van Rijen) en Lyon en volgde masterclasses bij o.a. Joe Alessi en Ben van Dijk. Bas van der Werff speelt bij RBO Sinfonia, remplaceert bij grote orkesten en speelt in enkele barokensembles. Hij volgde speciale lessen voor barokbastrombone bij Wim Becu. Dat is Con Amici: Drie trombones en een authentiek barokgeluid. Augustijnenkerk, Voorstraat 216. Bij het samenstellen van dit programmaboekje was het optreden van The Kassiopeia Quintet in deze voormalige kloosterkerk nog niet zeker. Actuele informatie is verkrijgbaar bij VVV. De Augustijnenkerk bij Het Hof is een geliefde concertruimte in de binnenstad. Het vocaal ensemble The Kassiopeia Quintet richt zich voornamelijk op de uitvoering van madrigalen uit de zestiende en zeventiende eeuw. De madrigalisten gebruikten tekst en woord als basis voor het laten ontstaan van rijke en gepassioneerde muziek Het kwintet wil de vocale kwaliteiten van het ensemble met dit oogmerk laten samenvloeien. Op het repertoire staan werken van componisten als Monteverdi, Gesualdo, Byrd, Weelkes en Le Jeune, maar ook hedendaagse en vaak speciaal voor het ensemble geschreven muziek. Het deze middag te spelen programma wordt in de Augustijnenkerk bekend gemaakt. The Kassiopeia Quintet bestaat uit: Orlando Velez Isidro (sopraan), Matilde Castro (sopraan), Noa Frenkel (alt), Jan-Willem Schaafsma (tenor) en Tido Visser (bas). Teekengenootschap Pictura, Voorstraat 190. Het in een monumentaal pand gevestigde Pictura is deze middag het concertpodium van componist en pianist Bastiaan Brink. Hij neemt u mee op een muzikale ontdekkingsreis in de klankwereld van deze eeuw. Brink streeft ernaar om publiek en nieuwe muziek nader tot elkaar te brengen. Niet door de muziek te versimpelen of populariseren, maar door te zoeken naar een oprechte muzikale taal die mensen raakt in het hart. In de Statenzaal kunt u ervaren dat ook ‘nieuwe muziek’ je diep kan beroeren. Laat u vooral verrassen door het spel van Bastiaan Brink! Brink (1973) studeerde bij Jan-Willem Lagerwaard, Jaap Stork en Polo de Haas. Vanmiddag laat hij u drie moderne composities horen: de Soloduivelsdans nr. 4 van Simeon Ten Holt (1923), de Sonate nr. 6 van Galina Ustvolskaya (1919) en de eigen compositie Witte Figuren van Krijt.

In de Soloduivelsdans, het laatste pianowerk van Simeon ten Holt, gaat een grillige baspartij samen met een rustige melodielijn. Je oren zijn getuige van een ontmoeting tussen het duivelse en het sacrale. Sonate nr. 6 (1988) is de laatste sonate van Galina Ustvolskaya, waarin zich achter een inferno van onvoorstelbaar geluidsgeweld een uitzonderlijke kwaliteit van stilte aftekent. Witte Figuren van Krijt (1997) van Bastiaan Brink is een muzikale reis die een route volgt in het ongewisse, met als doel een glimp op te vangen van de schoonheid en haar keerzijde. Schefferzaal Dordrechts Museum, Museumstraat 40. Een betere plek als het Dordrechts Museum kan het gezelschap Twee Violen en een Bas zich niet wensen voor de uitvoering van het programma De Streken van Rembrandt, een programma boordevol authentieke muziek en liedjes uit de zeventiende eeuw. In de Schefferzaal van het museum kunt u luisteren naar het verhaal en de muziek van drie muzikanten, spelend in Amsterdamse herbergen in de tijd van Rembrandt. Het programma gaat ook over het leven van de schilder, die vierhonderd jaar geleden geboren is. De musici gaan gekleed in zeventiende-eeuwse kostuums en vertellen tussen de muziek en de liedjes door anekdotes en passende verhalen. Twee Violen en een Bas bestaat uit de violisten Niki Jansen en Jos Koning met contrabassist Willem Raadsveld. Ze behoren tot de top van Nederlandse volksmuziekstrijkers en zijn ook helemaal thuis in alledaagse Nederlandse muziek uit voorbije eeuwen, die zij op een opvallende manier tot leven brengen. Ze gebruiken daarbij allerlei muziektechnieken, expressie en markante samenklanken. Laat u in deze schilderachtige omgeving terugvoeren naar de tijd waarin de handel in Amsterdam nog geen windhandel was, de mannen nog eigen lange haren hadden in plaats van een pruik, dominees nog dóminees waren en de Oranjes nog echte vechtersbazen! De pakkende muziek, liederen en verhalen van Twee Violen en een Bas zorgen ervoor dat u moeiteloos belandt in Rembrandts tijd. Gehoorzaal De Munt/Muziekschool, Munt 5. Loop vanaf de Voorstraat door het eeuwenoude Muntpoortje dat leidt naar de Munt van Hollant. In de gehoorzaal van de muziekschool, gevestigd in de Munt, laat het Vocaal Ensemble Cantio een op het thema ‘Feest’ gebaseerd programma laat horen. Het ensemble richt zich in het algemeen op uiteenlopende muziekstijlen binnen de klassieke traditie, vanaf de vroegst geschreven muziek tot aan werken van hedendaagse componisten. Het koor bestaat uit vijftien min of meer gevorderde vocalisten en zingt soms a capella en dan weer met instrumentale begeleiding. Het thema van de Open Monumentendagen klinkt vandaag door in de uit te voeren muziekwerken. U hoort onder andere ‘Il est bel et bon’ van Passereau, ‘El Grillo’ van Josquin Dascanio, ‘Contra punta bestiale alla mente’ van Adriano Banchieri, ‘Abschied vom Walde’ van Felix Mendelssohn en ‘Je ne l’ose dire’ van Pierre Certon. Zaal Voorstraat 125 De concerten van het Ensemble Testudo, dat in de stijlkamer van dit monumentale pand speelt, zijn bij de samenstelling van dit programmaboekje nog onder voorbehoud. Luitspeelsters Margriet Verzijl en Elly van Munster vormen samen het Ensemble Testudo. Hun programma A Fantasy for two lutes bestaat uit zestiende-eeuwse en vroeg-zeventiendeeeuwse luitduetten uit Engeland en Italië. Simon van Gijn – museum aan huis, Nieuwe Haven 29.

In de huiselijke sfeer van dit unieke museum brengt Cronike een vrolijk programma met Nederlandse muziek uit de tijd van Rembrandt. In het voormalige huis van kunstminnaar Simon van Gijn laat Cronike horen dat er door de Nederlander heel wat afgezongen werd in de Gouden Eeuw, de tijd van Rembrandt. Voor elke gelegenheid was er wel een lied, geschreven op bestaande en alom bekende melodieën. Cronike heeft een welluidend programma samengesteld met juweeltjes uit het zeventiende-eeuws liedrepertoire. Populaire songs van Huygens, Valerius en Brederode, gezongen op wijsjes waarvan door bekende en onbekende componisten mooie instrumentale bewerkingen zijn gemaakt. En wist u dat wij een swingend volkslied hebben? Cronike ziet het als een uitdaging om steeds weer historische teksten en muziek te vinden die passend zijn bij de gelegenheid, in dit geval het Rembrandtjaar. Cronike is gespecialiseerd in muziek uit de Middeleeuwen en Nederlandse muziek uit de zeventiende eeuw. Liedteksten spelen de hoofdrol in de thematische muziekprogramma’s. Het duo Eveline Juten (zang, luit, cister, psalterium, symphonia) en Margo Fontijne (viola da gamba, vedel, rebec) wil door een frisse, stijlvolle en humoristische kijk op de muziek het repertoire uit Rembrandts tijd dichter naar het publiek van nu brengen. Sint Antoniuskerk, Burg. De Raadtsingel 45. Wie kent ze in Dordrecht niet? Het Mannenkoor Bravi Bravi trad regelmatig op tijdens het Belcantofestival en Dordt Monumenteel, grote evenementen waarbij zij bekende operakoorwerken lieten horen. Onlangs nog werd het koor winnaar van een bekend concours in Enkhuizen, vandaag geeft Bravi Bravi twee concerten in de vlakbij het NS station gelegen Antoniuskerk. Op het programma staat feestelijke geestelijke muziek van de Italiaanse componisten Rossini en Bellini en tijdgenoot Mozart. Mannenkoor Bravi Bravi is in 1997 ontstaan als initiatief vanuit een ad-hoc ensemble dat vanaf 1993 werd samengesteld voor operauitvoeringen tijdens het Belcanto Festival Dordrecht. In 1995 zong het koor tijdens dit festival een scene uit ‘Torvaldo e Dorliska, een vroeg werk van Rossini. Hieraan heeft het huidige mannenkoor zijn naam Bravi Bravi ontleend. Het koor staat onder leiding van de bekende Dordtse pianiste Caecilia Boschman, die ook de orgelbegeleiding verzorgt. Bravi Bravi is geen groot koor, het bestaat uit maximaal vijf zangers voor elk van de vier stemgroepen. Het repertoire bestaat voornamelijk uit koorpartijen en scènes uit de laat-achttiende- en negentiende-eeuwse operaliteratuur. Vandaag kunt u luisteren naar ‘O. Isis’ en ‘Dir, Seele des Weltalls’ van Mozart, ‘Kyrie’, ‘Sicut erat’, ‘Magnificat’ en ‘La morte de Didone’ van Rossini en ‘Non parti’van Bellini. Let op: de concerten in de Antoniuskerk beginnen om 15.00 en 16.00 uur.

Kunstmarkt Kunstenaars uit geheel Nederland exposeren en verkopen op zondag 10 september hun gevarieerde werk op het Statenplein. De kunstenaars laten kunstwerken in uiteenlopende disciplines zien: van abstracte schilderijen tot keramiek, van sieraden tot textielkunst en van aquarellen tot houten en bronzen beelden. De kunstmarkt is een vast onderdeel van het programma van Dordt Monumenteel. Aanvankelijk stonden de kramen langs de Wolwevershaven, later verhuisde de kunstmarkt naar het Scheffersplein, dichter bij de overige activiteiten. Het Scheffersplein is een echt horecaplein met terrassen geworden, er is te weinig ruimte voor de vele kramen van de kunstmarkt. Nu staan de kunstenaars voor het tweede jaar op het Statenplein, hèt marktplein van Dordrecht. Ongeveer zestig Nederlandse kunstenaars exposeren en verkopen op zondag 10 september tussen 12.00 en 17.00 uur hun werk op dit grote plein, met op de achtergrond de historische gevels van de Nieuwstraat. De exposanten vertellen graag iets over hun werk en geven soms ook demonstraties. Wandelend langs de marktkramen zie je onder andere schilderijen en aquarellen, tekeningen, gouaches, houtdraaiwerk, sier- en gebruikskeramiek, stenen en bronzen sculpturen, houten beelden, met de hand beschilderde zijde, sieraden van zilver, goud en papier, fijnschilderkunst, beschilderde tegels, grafiek en textielkunst. Alle geëxposeerde werken zijn te koop. Geniet nog even na op één van de terrassen van de horecabedrijven aan het Statenplein. De volgende kunstenaars (genoemd in willekeurige volgorde) staan op de kunstmarkt op het Statenplein: Pieter Huijzer, Dordrecht (olieverfschilderijen en aquarellen) * Marloes Feteris (moderne zilveren sieraden en sieraden van vilt) * Jan Scheffe (schilderijen en bronzen) * Erwin van Zijl (aquarellen van koeien) * Maja Waanders (gebatikte artikelen, eigen ontwerp) * Sjane de Haan (schilderijen, handbeschilderde dozen) * Hetty Branderhorst-Snijder (olieverfschilderijen) * Jacques en Hil Jongejan (keramiek, handgedraaid en geboetseerd) * J.F.M.C.Vossen-Geertsen (zilveren sieraden) * Ada Snel (acrylschilderijen) * Leni Groen (acrylschilderijen, gemengde technieken) * Marijke Dijker-Mookhoek (keramiek) * Ruud van Koningsbrugge (schilderijen met binnenbandreliëf, objecten van binnenband) * Jean Groenendijk (stenen en bronzen sculpturen) * Colet Jacobs (sieraden van papier) * J.van der Reek (fijnschilderkunst) * Florentine Pouw-Huigen (keramiek voor tuin en interieur) * Yvonne Borgers (etsen in kleur, grafiek) * Atelier Roozendaal & Swaan (kunstzinnige verlichting) * Toon de Hair (beeldhouwwerk) * G.Bosma (keramiek) * H.J.Bakker (schilderijen) * Rina de Raadt-Voortman (sieraden van synthetische klei) * Robert van Rossem (spiegellijsten) * A.J.Seijkens (acrylschilderijen) * Judith van Bilderbeek (schilderijen) * Anna Mul (tegels met tekening en tekst) * Xandra Luijks (handgemaakte gouden en zilveren sieraden) * Renneke van der Linden (olieverfschilderijen) * Ankie Wessels Beljaars (schilderijen en pastels) * Sophie Lanham (beschilderde spiegels) * Marlene van der Mark (aquarel en gemengde techniek) * Ingrid Boere (olieverfschilderijen) * Ed van Doorn (zeefdrukken, keramiek) * J.Thomasse (schilderijen en houten beelden) * J.Rijpma (pastels) * Eddyana T.K.Knaap-Soenario (schilderijen) * Marjan de Mol (textielkunst) * Marion Nugteren-Dorleijn (schilderijen, aquarellen, pastels) * Marianna Geraci (schilderijen en houten collages) * Hans Marée (sculpturen) * Nell-Boerma-Water (beelden van steen, brons en keramiek) * Toon van den Broek (acrylschilderijen op paneel) * Petra van den Broek (fantasiepoppen en schilderijen) * H.F.Bouma (messing sieraden) * Persis van Schaik (gouden en zilveren sieraden, eigen ontwerp) * Cor Wiersma (gouaches, olieverven) * Corry Punt-Scholte (schilderijen) * Janke Ouwehand (aquarellen, sculpturen) * D.Boonstra

(aquarellen) * Gerreke van Veen (fantasiefiguren, keramiek) * Pieter Antonie van der Velden (stenen beelden) * Arienta Kappetijn (etsen) * Jos van Beek-Aret (handbeschilderde keramiek, tegeltableaus) * Ineke van de Schaaf-Meijer (keramiek, schilderijen) * Edith Snoek (olieverfschilderijen) * Marja Stekhoven (keramiek) * Marja Bakker (olieverfschilderijen en panelen) * Priscilla van Kwawegen (handgemaakte sieraden)

Stadswandelingen Het gehele jaar door kunt u in Dordrecht zelf een stadswandeling maken aan de hand van een boekje dat bij de VVV verkrijgbaar is, of door het 'Rondje Dordt' te volgen, een bewegwijzerde route langs de mooiste monumenten in de binnenstad. Bijzonder is een wandeling langs ‘Sprekende Gevels’, waarvoor u een audiospeler huurt bij het VVV kantoor. Tijdens Dordt Monumenteel kunt u ook gratis meewandelen met VVV-gidsen. De start is bij de VVV-Infowagen op de hoek van Hofstraat en Nieuwstraat, aan de rand van het Statenplein. Stadswandelingen onder leiding van VVV-gidsen Deze ongeveer één tot anderhalf uur durende wandelingen starten op zaterdag en zondag om 12.00, 13.30 en 15.00 uur bij de VVV-wagen op de hoek van de Hofstraat en de Nieuwstraat, tegenover het terras van De Klandermuelen aan het Statenplein. De gidsen kennen de stad op hun duimpje en zij beantwoorden graag uw vragen. Zij laten u de belangrijkste monumenten zien, maar lopen geen standaardroute. Deelname is gratis. Wandelt u liever op eigen gelegenheid? Een algemene beschrijving van een Stadswandeling door Dordrecht is bij VVV te koop voor € 2.75 (ook in het Engels, Duits en Frans) en een boekje bij het Rondje Dordt voor € 4.25. Voor kinderen is er de kinderstadsgids 'Help de toren valt om' van Frits Baarda (€ 7.95). Wandelen langs bedrijfspanden De VIAZ heeft een aantal bedrijven in Dordrecht bereid gevonden hun pand tijdens Dordt Monumenteel open te stellen. Interessant in deze panden zijn (resten van) de oorspronkelijke bedrijfsinterieurs. Zie voor een beschrijving van deze panden (met een wandelroute): Overige openstellingen: oorspronkelijke bedrijfsinterieurs op pagina………. Sprekende Gevels Op het VVV kantoor is het Sprekende Gevels-pakket verkrijgbaar. Hiermee wandel je langs belangrijke monumenten die veel te vertellen hebben over historische gebeurtenissen in Dordrecht. Voor € 7,50 huurt u een audiospeler en ontvangt u een geïllustreerd boekje met routekaart, een feitelijke beschrijving van de sprekende panden, de wandelroute en een instructie voor het gebruik van de audiospeler. Er zijn twee koptelefoons per audiospeler; naast de Nederlandstalige is er ook een Engelstalige versie. De bediening is eenvoudig. Overige wandelingen Zie hiervoor de informatie onder Informatie, brochures en verkoopmateriaal. Groepen kunnen het gehele jaar door reserveren voor een stadswandeling onder leiding van een VVV gids. Inlichtingen en reserveringen bij de afdeling Groepsdagtochten van VVV Zuid-Holland Zuid, telefoon 078-632 24 22/632 24 77, e-mail: [email protected].

Diversen Hieronder treft u een korte opsomming aan van allerlei aanvullende activiteiten die tijdens Dordt Monumenteel georganiseerd worden. Op zaterdag en zondag kunt u bijvoorbeeld gratis meerijden met de Jan Plezier en de koets die ritten maken tussen Schouwburg Kunstmin en de binnenstad of Dordrecht vanaf het water bekijken, onder andere met een ruim honderd jaar oude stoomsleper. Verder zijn er films, lezingen, tentoonstellingen en beiaardmuziek. Ook praktische informatie over vervoer en parkeren ontbreekt niet. Beiaardmuziek De Grote Kerk en haar toren zijn op zaterdag 9 september open van 10.00 tot 17.00 uur. Tot 16.30 uur kunt u alle trappen beklimmen naar de torentrans om te genieten van het schitterende uitzicht. Onderweg hoort u mogelijk de indrukwekkende klanken van het grootse carillon. De beiaard van Dordrecht is niet alleen mooi om te horen, het is ook een bezienswaardig instrument. Met 67 klokken en een totaalgewicht van 56 ton is dit de grootste en zwaarste beiaard van Europa! Bezoekers die de toren beklimmen stuiten na 215 treden op de beiaardkamer, waar de beiaardier zijn muziek maakt. Om 14.30 uur geeft stadsbeiaardier Boudewijn Zwart een ‘Open Torenconcert’, waarbij bezoekers toegang hebben tot de Kaapstandzolder en de beiaardzolder. Hij vertelt iets over het instrument en bespeelt het. Ervaar hier het oude ambachtswerk van de beiaardier en kijk hoe hij via het stokkenklavier de stokken beroert. Zwart speelt, in het kader van het Mozartjaar werken van Wolfgang Amadeus Mozart. Wie zin heeft, kan na het concert de klim in de toren voortzetten. Voor meer informatie over de Dordtse beiaard verwijzen wij u naar het gratis programmaboekje ‘Torenmuziek 2006’ dat bij de kerk en in de toren verkrijgbaar is. Torenbeklimming is ook op zondag mogelijk, maar dan van 12.00 tot 16.00 uur (toren sluit om 17.00 uur). Zie ook onder Open Monumenten, nr. 46 en 47. De toegang is op beide dagen gratis. DiEP Magzine DiEP Magazine nr. 3, een uitgave van de gemeente Dordrecht, is grotendeels gewijd aan het thema ‘Feest’, net als de landelijke Open Monumentendag. Maar het besteedt ook aandacht aan andere onderwerpen op het gebied van de cultuurhistorie van Dordrecht. Het is te koop bij VVV, in de boekhandel en tijdens Dordt Monumenteel ook in de VVV-Informatiewagen op de hoek van de Nieuwstraat en Hofstraat (tegenover Statenplein). Zie ook de uitgebreide informatie in de inleiding betreffende het magazine rond het thema Feest! DiEP Magazine, voor € 3,50 verkrijgbaar in de boekhandel en bij VVV. Filmvoorstelling Stadsarchief Speciaal voor Dordt Monumenteel houdt het Stadsarchief Dordrecht de maandelijkse filmvoorstelling in de Kunstkerk op zaterdag 9 september. Het Stadsarchief vertoont dit keer historische films over het slopen van monumenten. Dat is meestal geen feestelijke gebeurtenis en voor de inwoners van de stad vaak emotioneel. De sloop van het postkantoor aan het Bagijnhof en van de rustieke straatjes in het gebied waar nu Statenplein en Drievriendenhof zijn, brachten heel wat teweeg. Maar in een dynamische stad is slopen nodig. De sanering van verkrotte straatjes aan het begin van de twintigste eeuw was pure noodzaak: de leefomstandigheden van de bewoners moesten dringend verbeteren. Soms moeten gebouwen

die hun functie verloren hebben verdwijnen om plaats te maken voor woningbouw, waaraan steeds behoefte is. Ook nu worden hele wijken gesloopt om plaats te maken voor woningen die voldoen aan de eisen van de huidige tijd. Een goed voorbeeld hiervan is de wijk Krispijn, waar verhuurbedrijven samenwerken met de gemeente om het woningaanbod aan te passen aan een veranderende bevolkingssamenstelling. Dit is ook gebeurd in de Eemsteijnstraat in de wijk Reeland. Kleine arbeiderswoningen maakten hier plaats voor betaalbare eengezinswoningen en ouderenwoningen. Maar er wordt niet zomaar gesloopt. Besluiten hiertoe worden weloverwogen genomen, zodat het historische erfgoed bewaard blijft. Het filmprogramma wordt tweemaal vertoond. www.dordrecht.nl/stadsarchief. Zie ook: Open Monumenten, nr. 12. Kunstkerk, Museumstraat 65, zaterdag 9 september om 13.30 en 15.00 uur. Fotowedstrijd voor jongeren Jongeren tussen 10 en 18 jaar kunnen meedoen aan een Internationale Fotowedstrijd voor de Jeugd die georganiseerd wordt ter gelegenheid van de Eurpean Heritage Days, ofwel de Open Monumentendagen in heel Europa. Wat moet je doen? Pak je camera (of leen er eentje) en maak een spannende foto van een monument: uit een onverwachte hoek, een verrassend detail eraan of het interieur. Je kunt alles kiezen: een kerk, stadhuis, historisch woonhuis, brug, schip of standbeeld, maakt niet uit: als het onderwerp maar monumentaal is en jij er een eigenzinnige foto van maakt. Tot 1 oktober kun je foto’s sturen (per post) of mailen naar de Stichting Open Monumentendag, Internationale Fotowedstrijd, Herengracht 474, 1017 CA Amsterdam of email: [email protected] onder vermelding van Internationale Fotowedstrijd. Vergeet ook niet je naam, adres en leeftijd en de naam en plaats van het gefotografeerde monument te vermelden. Kijk voor alle wedstrijdvoorwaarden op www.openmonumentendag.nl onder Jeugdactiviteiten. Sinds 1997 doet Nederland, samen met twintig andere Europese landen, mee aan de Internationale Fotowedstrijd voor de Jeugd, een initiatief van de Spaans-Catalaanse organisatie van de Open Monumentendag. Meer over de European Heritage Days op www.openmonumentendag.nl, zie Internationaal. Internationale Fotowedstrijd voor jongeren van 10-18 jaar, inzenden tot 1 oktober. Jan Plezier en Koets rondrit Bent u het wandelen moe, dan kunt u zich op zaterdag en zondag door paard en wagen laten vervoeren! De Jan Plezier en koetsen zorgen voor een handige verbinding tussen Schouwburg Kunstmin en diverse locaties in de binnenstad. Langs de volgende route kunt u meerijden: Schouwburg Kunstmin – Steegoversloot – Voorstraat Noord – Torenstraat – Wijnstraat – Grotekerksbuurt – Grotekerksplein – Engelenburgerbrug – Nieuwe Haven – Roobrug – Kuipershaven tot aan Groothoofd. Vanaf dit punt wordt in omgekeerde volgorde teruggereden. Er zijn halteplaatsen in het Steegoversloot (ter hoogte van Dordrechts Museum en Kunstkerk) en Steegoversloot vlakbij de Voorstraat (nabij Berckepoort, Centrum Beeldende Kunst en Pictura), bij het Scheffersplein (terrassen, muziek), bij de Grote Kerk en nabij museum Simon van Gijn, op de Kuipershaven, op het Groothoofd (keerpunt) en bij Schouwburg Kunstmin. Alle haltes zijn zo gesitueerd dat u dichtbij de te bezoeken monumenten in- en uitstapt. De Dienst Kunsten van de gemeente Dordrecht biedt u deze bijzondere vorm van vervoer aan. De door paarden getrokken wagens rijden op zaterdag tussen 10.00 en 17.00 uur en op zondag tussen 12.00 en 17.00 uur, meerijden is gratis. De eerste rit (zaterdag 10.00 uur, zondag 12.00 uur) start bij Schouwburg Kunstmin.

Koopzondag Op zondag 10 september kunt u gezellig winkelen in de Dordtse binnenstad. De openingstijden zijn van 12.00 tot 17.00 uur. De koopzondag is voor winkeliers geen verplichting, sommige winkels zullen de deuren gesloten houden. Lezingen In Dordrecht is jarenlang onderzoek gedaan naar de historische kleuren van de stad. Verschillende panden in de Dordtse binnenstad hebben inmiddels een ‘Dordtse kleur’ gekregen. De werkgroep De Kleuren van Dordrecht rondde in 2002 het onderzoek naar de kleurtoepassing in de historische binnenstad van Dordrecht af. In het voorjaar van 2005 verscheen een kleurenwaaier met 55 Dordtse kleuren. De architecten Hendrik Groeneweg en Kees Rouw, beide nauw betrokken bij het onderzoek en samenstellers van de Kleurroute Dordrecht, vertellen in de Centrale Bibliotheek aan de Groenmarkt over dit onderwerp en de toepassing van de kleuren uit de kleurenwaaier bij renovatie en restauratie van panden (aanvang 15.00 uur). Kees Rouw geeft verder een lezing over ‘Architectuur op een stedelijk eiland’ (aanvang 16.00 uur). Hij heeft op verzoek van Stichting De Stad de Architectuurgids Dordrecht samengesteld, die vanaf dit voorjaar verkrijgbaar is in de boekhandel. Zie ook: Open Monumenten, nr. 40 voor aanvullende informatie. Bibliotheek, Groenmarkt 153, zaterdag 9 september 15.00 en 16.00 uur. Nationale Orgeldag De Nationale Orgeldag valt mooi samen met de Open Monumentendag waarop veel kerken geopend zijn voor bezichtiging. De kerkorgels maken op deze dag veelal deel uit van het activiteitenprogramma. In Dordrecht zijn op zaterdag 9 september diverse (historische) orgels te beluisteren. Zo bespeelt Lennert Knops het oudste orgel van Dordrecht in de Trinitatiskapel, waar hij ook concertzanger Pieter Vis begeleidt. Zie voor een overzicht van het muziekprogramma: Open Monumenten, nr. 51. Lennert Knops en Pieter Vis zijn ook te horen in de Augustijnenkerk. Na hun optreden bespeelt Henk van Putten het Maarschalkerweerdorgel. Zie Open Monumenten, nr. 14. Zaterdag is er ook een uitgebreid muziekprogramma in de Wilhelminakerk, waarin het Bakker & Timmenga-orgel uit 1906 centraal staat. Zie: Open Monumenten, nr. 3. Verder zijn er orgelbespelingen in de Remonstrantse Kerk (zie Open Monumenten, nr. 4) en de Oud-Katholieke Kerk (zie Open Monumenten, nr. 21). In de Grote Kerk kunt u twee orgels bezichtigen en beluisteren. Om 11.00 uur en 12.30 uur is het kabinetorgel van de Dordtse orgelbouwer Geerkens te bezichtigen. Dit uit 1785 daterende orgel had jarenlang een vaste plek in museum Simon van Gijn en staat nu in het Hoogkoor van de Grote Kerk. Muziek maakt onderdeel uit van de demonstratie. Om 11.30 uur en 13.00 uur neemt organist Cor Ardesch belangstellenden mee naar de speeltafel van het grote Kam-orgel. Het orgel is in 1859 door W.H.Kam uit Rotterdam gebouwd in de oude kassen (1671). Ardesch geeft een toelichting en bespeelt het orgel. Tenslotte is er om 15.30 uur ‘De voorbereiding van een concert’, om 16.00 uur gevolgd door een uitvoering van een koraalfantasie van Reger. Bezoekers van de Grote Kerk kunnen via een groot projectiescherm volgen hoe organist Cor Ardesch het concert voorbereidt. Het Kam-orgel heeft veel klankkleuren (53 registers) en de organist zoekt bij elke compositie naar de juiste klankkleur. Zie ook: Open Monumenten, nr. 46. Nationale orgeldag, zaterdag 9 september, diverse kerken. www.vnpo.nl. Openbaar Vervoer

- Bus Tussen het NS-station Dordrecht en de gratis Parking Energiehuis rijdt iedere 15 minuten buslijn 20 (Citybus) via een route door het centrum. Er is elke 250 meter een halte, o.a. bij de Visbrug, het Scheffersplein, de Nieuwbrug, het Groothoofd, de Merwekade (halte Waterbussen) en op het parkeerterrein Energiehuis achter de Noordendijk. Kaartjes zijn te koop in de bus (€0,50 enkele reis). De Citybus rijdt tot 23.00 uur. Na dit tijdstip vertrekken vanaf de centrumhalte op de Spuiboulevard en de halte tegenover het postkantoor aan de Johan de Wittstraat diverse stadslijnen naar het NS station en de Dordtse wijken. Ook de streekbussen staan bij het NS station. - Waterbus Dordrecht is vanaf Zwijndrecht, Papendrecht, Sliedrecht en uit de richting Rotterdam voor voetgangers en fietsers ook bereikbaar met de Waterbus, die in Dordrecht aanlegt op de Hooikade en de Merwekade. Kaartjes zijn aan boord te koop en fietsen gaan gratis mee. Strippenkaart is geldig. De Waterbus heeft meerdere routes: Dordrecht Hooikade-Zwijndrecht v.v., Dordrecht Merwekade-Papendrecht v.v., Dordrecht Merwekade-Sliedrecht v.v. (met stop Hollandse Biesbosch) en Dordrecht Merwekade-Rotterdam v.v. (met stops in Hendrik Ido Ambacht, Papendrecht Westeind, Alblasserdam, Ridderkerk en Krimpen a/d IJssel). De verbindingen vanuit Dordrecht met Papendrecht en Zwijndrecht worden elke 15 minuten gevaren en tussen Dordrecht en Sliedrecht éénmaal per uur. De waterbus tussen Dordrecht en Rotterdam vertrekt elk half uur. Raadpleeg voor de afvaarttijden de dienstregeling, verkrijgbaar op de waterbussen en bij VVV, op internet: www.waterbus.nl. Telefonische inlichtingen: OV-reisinformatie, 0900-9292 (€ 0,70 per minuut) of Klantenservice Connexxion, 0900-266 63 99 (lokaal tarief). Open Dag Archeologische Werkgemeenschap De Archeologische Werkgemeenschap Nederland, afdeling Lek- en Merwestreek (AWN) stelt op zaterdag 9 september van 10.00 tot 16.00 uur haar werkruimte aan de Vest 94a open. Dit pand is geen monument en staat daarom niet genoemd in de lijst van opengestelde monumenten. Maar het werk van de AWN heeft wel met monumenten te maken. Bezoekers kunnen in de werkruimte vondsten zien, die veelal tijdens restauratiewerkzaamheden in monumenten zijn gevonden. In de werkruimte zijn op 9 september amateurarcheologen bezig met het determineren, conserveren en restaureren van voorwerpen uit de Dordtse bodem. Zij maken ook reconstructies van aardewerk potten. In het verleden zijn onderzoeken uitgevoerd in de Berckepoort, op de Groenmarkt en op het terrein van het vroegere R.K. Ziekenhuis aan de Grotekerksbuurt. De leden van de AWN assisteren regelmatig bij opgravingen en werkzaamheden van het Dordts Archeologisch Centrum. De AWN is de grootste vereniging van amateurarcheologen in Nederland. Er bestaan 24 afdelingen, waaronder de afdeling Lek- en Merwestreek die het gebied van de Alblasserwaard, Vijfheerenlanden en het Eiland van Dordrecht omvat. www.awn-lek-merwestreek.nl AWN, Vest 94a, zaterdag 9 september van 10.00-16.00 uur. Parkeren van auto en fiets - Met de auto? In het centrum van Dordrecht zijn vier parkeergarages, waar u tijdens Dordt Monumenteel dagelijks terecht kunt. Zij zijn eenvoudig te vinden door het parkeerverwijzingssysteem.

Grote verwijsborden geven de kortste route naar de parkeergarages aan en het nog beschikbare aantal plaatsen. De Parkeergarage Spuihaven (ingang Spuiboulevard, achter het Stadskantoor) is dag en nacht geopend, ook op zondag. Tarief: € 0,80 per uur. Speciaal avondtarief (18.00-03.00 uur): eenmalig € 0,80. De Parkeergarage Drievriendenhof (ingang Korte Kolfstraat) is op vrijdag en zaterdag open van 07.30 tot 03.00 uur, op zondag 10 september van 11.00-18.00 uur. Tarief: € 2,- per uur. De Parkeergarage Visstraat (ingang Korte Breestraat) is op vrijdag en zaterdag open van 08.00-02.00 uur, op zondag 10 september van 11.00-18.00 uur. Tarief: € 1,-. De Parkeergarage Veemarkt (ingang Van Godewijckstraat, achter Belastingkantoor) is 24 uur per dag open. Deze parkeergarage ligt langs de Spuiboulevard aan de rand van het winkelcentrum en de binnenstad. Tarief: € 0,80 per uur. Speciaal avondtarief (vanaf 18.00 uur): eenmalig € 0,80. Vrij parkeren is mogelijk op het Parkeerterrein Weeskinderendijk aan de Dokweg, ingang Weeskinderendijk. Op zaterdag rijdt tussen 10.00 en 17.30 uur elke 5 minuten een pendelbus naar het centrum (halte bij Stadskantoor en halte bij ANWB, Spuiboulevard). Kosten: € 0,50 p.p. Vanaf dit parkeerterrein is het ca. 10-15 minuten lopen naar de Grote Kerk en het centrum. En tenslotte kunt u vrij parkeren op de Parking Energiehuis aan de Noordendijk. Parkeren is dag en nacht mogelijk. Hiervandaan vertrekt lijn 20 (Citybus) elke 15 minuten (op zondag elke 30 minuten) naar het Centrum (enkele reis € 0, 50 of twee strippen). Op zaterdag 9 september rijdt ook de speciale pendelbus 20P naar het centrum (Scheffersplein) . De terugreis vanaf het Scheffersplein is gratis (tussen 11.00 en 17.30 uur). - Met de fiets? Bent u met de fiets dan kunt u uw rijwiel in het centrum stallen in de Fietsenstalling Statenplein. De openingstijden zijn: vrijdag 8 september van 06.30-24.00 uur, zaterdag 9 september van 06.30-24.00 uur, zondag10 september van 10.00-18.00 uur. Tarief: € 0,30. De fietsenstalling Elfhuizen (tijdelijk op de kop van de Boogjes bij het Spuiplein) is op vrijdag en zaterdag open van 8.30 tot 18.15 uur en op zondag van 11.30 tot 17.30 uur. Tarief: € 0,30. Actuele informatie op www.dordrecht.nl/bereikbaarheid Rondvaarten Bekijk Dordrecht eens vanaf het water! Dat kan op verschillende manieren: * Met de ruim honderdtienjarige stoomsleper Pieter Boele (bouwjaar 1893), eigenlijk een 'varend monument'. Op zaterdag 9 en zondag 10 september maakt dit originele stoomschip een 45 minuten durende rondvaart vanaf het Groothoofd. Tijdens de vaart kunt u de stoommachine (beneden) bezichtigen. De afvaarten zijn om 12.30, 14.00 en 15.30 uur. Kaartjes kosten € 4,50 (kinderen 4 t/m12 jaar € 3,50), kaartverkoop aan boord. * Met de fluisterboot De Dordtevaar maakt u een 'Waterrondje Dordt' door de oude stadshavens in de binnenstad. Dit unieke tochtje duurt krap één uur en vertrekt vanaf de Grote Appelsteiger bij de Wijnbrug. De kaartjes kosten € 5,- per persoon. Voor kinderen van 4 t/m 12 jaar betaalt u € 4,50 (kinderen tot 4 jaar gratis). Kaartverkoop bij visrestaurant De Stroper op de Wijnbrug 1, telefonisch reserveren: 078-613 00 94 of via e-mail: [email protected]. Afvaarten dagelijks elk heel uur van 14.00 t/m 17.00 uur. Tentoonstellingen Dit jaar wordt met vele tentoonstellingen en activiteiten Rembrandts vierhonderdste geboortejaar herdacht. Het Dordrechts Museum sluit bij ‘Rembrandt 400’ aan met een

unieke presentatie van niet eerder getoonde prenten van en naar de grote meester uit de Rembrandtcollectie van het Dordtse Teekengenootschap Pictura (het oudste tekengenootschap van Nederland) en uit de Atlas Van Gijn. De tentoonstelling Rembrandt en Dordrecht – De meester en zijn leerlingen omvat verder een groot aantal schilderijen van bekende leerlingen van Rembrandt die allen afkomstig waren uit Dordrecht, waaronder Ferdinand Bol, Nicolaes Maes, Samuel van Hoogstraten en Arent de Gelder. Want hoewel nooit aangetoond is dat Rembrandt ooit Dordrecht bezocht, is het opvallend dat veel van zijn belangrijkste leerlingen uit Hollands oudste stad afkomstig waren! Rembrandts schilderkunst had in zijn tijd een grote invloed op het werk van Dordtse kunstenaars. Samuel van Hoogstraten, Ferdinand Bol, Nicolaes Maes, Jacobus Leveck, Abraham van Dijck en Arent de Gelder vertrokken voor enige tijd naar Amsterdam om in het atelier van Rembrandt te werken. Rembrandts invloed reikte ver: schilders als Benjamin Cuyp, Paulus Lesire, Pieter Verelst en Jan Olis, die niet bij Rembrandt in de leer gingen, hebben onmiskenbaar veel inspiratie geput uit zijn werk. De tentoonstelling over de Dordtse Rembrandtleerlingen duurt tot en met 24 januari 2007 en is tijdens Dordt Monumenteel gratis te bezichtigen (zie Open Monumenten, nr. 10) . www.dordrechtsmuseum.nl Het Dordrechts Museum is bovendien tijdelijk hèt museum van de negentiende eeuw. Een groot aantal zalen wordt in beslag genomen door de semi-permanente tentoonstelling ‘Rijksmuseum aan de Merwede- de negentiende eeuw op zijn mooist’. Vanwege een langdurige restauratie en verbouwing brengt het Rijksmuseum Amsterdam een deel van haar collectie onder in verschillende Nederlandse musea. Hoogtepunten uit de collectie negentiende-eeuwse schilderkunst, beeldhouwkunst en kunstnijverheid van het Rijksmuseum worden samen met topstukken uit de collectie Nederlandse kunst van de negentiende eeuw van het Dordrechts Museum getoond. www.rijksmuseumaandemerwede.nl. ‘Alles uit de kast’ is de titel van de tentoonstelling in Simon van Gijn - museum aan huis. Voor deze expositie (tot en met februari 2007) zijn de mooiste, zeldzaamste en merkwaardigste voorwerpen tijdelijk ‘uit de kast’ gehaald. Het huis aan de haven, het vroegere woonhuis van Simon van Gijn, heeft een verrassende verzameling kunstnijverheid en prachtige interieurs. Je komt er ogen te kort. Maar er is veel meer dan getoond kan worden. Deze voorwerpen worden bewaard in het museumdepot. Omdat het toch heel bijzondere voorwerpen zijn, worden ze nu tijdelijk tentoongesteld: van serviesgoed tot pijpenkoppen en van speelgoed tot het rij-kostuum van mevrouw Van Gijn. De toegang is tijdens Dordt Monumenteel gratis (zie Open Monumenten, nr. 36). Meer informatie: www.simonvangijn.nl Trouwen is een bij uitstek feestelijke gebeurtenis en bijna ieder bruidspaar heeft zich dan ook wel in speciale trouwkleding laten fotograferen. In Dordrecht trouwen veel paren op het Stadhuis aan het Stadhuisplein. Het Stadhuis heeft Dordtenaren, die hier het ja-woord gegeven hebben, gevraagd hun mooiste trouwfoto op te sturen voor een presentatie in het Stadhuis tijdens Dordt Monumenteel. Een collage van de ingezonden trouwfoto’s is op 9 en 10 september te zien in de hal van het Stadhuis. Zie Open Monumenten, nr. 42. Verder zijn er exposities in diverse galeries, gevestigd in monumenten, evenals in opengestelde monumenten. Zie Open Monumenten.

Informatie Tijdens Dordt Monumenteel kunt u bij de VVV terecht voor meer informatie over Dordt Monumenteel en de bezienswaardigheden in Dordrecht. Het VVV kantoor aan de Stationsweg is op zaterdag open van 10.00 tot 16.00 uur (zondag gesloten). Bij de VVV Infowagen op de hoek Hofstraat/Nieuwstraat kunt u zaterdag en zondag terecht. Bij de VVV Infowagen starten de Dordt Monumenteel stadswandelingen o.l.v. een VVV-gids. Op het kantoor aan de Stationsweg zijn diverse brochures en boeken van Dordrecht verkrijgbaar. Enkele hiervan noemen wij hieronder, naast speciale uitgaven van de landelijke Stichting Open Monumentendag. VVV, Stationsweg 1, telefoon 0900-463 68 88 (€ 0,50 p.m.), www.vvvdordrecht.nl. Op zaterdag geopend van 10.00-16.00 uur. Zondag gesloten. Algemene toeristische informatie over Nederland, in het bijzonder Dordrecht en regio ZuidHolland Zuid. VVV-winkel met boeken, gidsen, kaarten en souvenirs. VVV Infowagen, hoek Hofstraat/Nieuwstraat aan de rand van het Statenplein. Op zaterdag open van 10.00 tot 17.00 uur, op zondag van 11.00 tot 17.00 uur. Informatie over Dordt Monumenteel, Dordrecht en bezienswaardigheden. Startpunt begeleide stadswandelingen. Brochures en verkoopmateriaal: Bij de VVV zijn gratis brochures verkrijgbaar over Dordrecht (N/E/D/F), rondvaarten, musea en bezienswaardigheden e.d. Beschrijving Stadswandeling (N/F/D/E) € 2,75; boekje Rondje Dordt, beschrijving van de bewegwijzerde route door de historische binnenstad geschreven door Frits Baarda en Rob van Stek, € 4,25; Te voet door de stad van Cuyp, boekje met wandelroute en veel illustraties over de Dordtse schilders Jacob, Aelbert en Benjamin Cuyp, € 5.00. Voor kinderen is er de kinderstadsgids ‘Help de toren valt om’ van Frits Baarda, met twee wandelroutes, € 7,95. Diverse andere boeken over Dordrecht en historie, o.a. nieuwe uitgaven over de Grote Kerk en de Augustijnenkerk, geschreven door Herman A.van Duinen en geїllustreerd met veel kleurenfoto’s (€ 5,95 per stuk). Tevens zijn nog verkrijgbaar de speciale uitgaven 2004 van het Bureau Monumentenzorg en Archeologie over de stadsmuur van Dordrecht (wandelroute, € 2,50) en de bunkers op het eiland van Dordrecht (fietsroute, € 1,50). Informatief en onderhoudend zijn ook de delen van de reeks ‘Verhalen van Dordrecht’: De Dordtse Synode, Gezichten van Dordrecht, Het Stadhuis van Dordrecht, Naamgenoten, 1572 en Het Zakkendragersgilde (€ 2,95 per deel). Natuurlijk heeft VVV ook het nieuwe nummer van DiEP in de schappen staan (€ 3,50, zie ook: Diversen, DiEP Magazine). Alles wat je altijd al wilde weten over monumenten en bouwstijlen De landelijke Stichting Open Monumentendag heeft diverse boekjes uitgegeven over thema's en onderwerpen met betrekking tot monumenten. Zo is in de loop der jaren een hele serie ontstaan met titels als 'Interieurstijlen', 'Archeologische monumenten', 'Monumentaal groen', ‘Bouwgeschiedenis van monumenten’, ‘Industrieel erfgoed’ en ‘Kastelen en buitenplaatsen’. Deze boekjes hebben een handig formaat en geven beknopt en helder informatie over de diverse onderwerpen. Ze zijn te koop voor € 2,- per stuk, zolang de voorraad strekt. Vanaf 2000 verschenen achtereenvolgens de speciale thema-uitgaven ‘Nederland Waterstaat’, ‘Huis en Haard’ (geschreven door Ileen Montijn), 'Koopmansgeest. Monumenten van de handel' (geschreven door Herman Beliën en Monique van Hoogstraten), ‘Boerenbouw.

Monumenten van het agrarisch bedrijf’ (geschreven door Sietze van der Hoek), ‘Merck toch hoe sterck’ (geschreven door Fred Feddes) en ‘Gebouwd op geloof’ (geschreven door Ton van Schaik). Ze kosten € 15,- per deel. Deze Monumentenreeks wordt niet voortgezet. Toch is er, dankzij een extra bijdrage van het Bouwfonds, voor dit jubileumjaar een speciaal monumentenboek uitgekomen, samengesteld door Meindert Stokroos. Er is gekozen voor een algemene gids over bouwstijlen, bouwmaterialen, constructies en dergelijke, waarmee je monumenten kan herkennen en begrijpen. Het boek ‘Alles wat je altijd al wilde weten over monumenten en bouwstijlen’ is uitgegeven is samenwerking met uitgeverij Toth en is voor € 17,50 verkrijgbaar bij het VVVkantoor of te bestellen via de website van de Stichting Open Monumentendag. Informatie op internet Het programma van Dordt Monumenteel is ook te vinden op www.dordrecht.nl. Toeristische informatie over Dordrecht: www.vvvdordrecht.nl. Wilt u meer weten over de historie van Dordrecht, kijk dan op www.dordrecht.nl/stadsarchief en www.dordrecht.nl/archeologie. Over Monumentenzorg: www.dordrecht.nl/monumentenzorg. Meer informatie over Open Monumenten programma’s in andere steden is te vinden op de landelijke site van de Stichting Open Monumentendag: www.openmonumentendag.nl. Deze stichting heeft in 2006 gekozen voor het landelijk thema ‘Feest! 20 jaar Open Monumentendag’.

Colofon Uitgave

Oplage Vormgeving Drukwerk Samenstelling en teksten Foto’s Plattegrond

Stichting Dordtse Cultuur en Monumentendagen. De werkgroep Dordt Monumenteel bestaat uit: Rick Naaktgeboren, Josje Beinema, Erik Zindel, Maria Sumaryanto, Jan van Dullemen, Nico de Mie, Lidewey de Koekkoek, Ed Meijers, Claudia Blomert en Kees Thies. 10.000 ex. Van den Berg & Van Schaik, Dordrecht Van den Berg & Versluijs bv, Dordrecht Maria Sumaryanto (VVV Zuid-Holland Zuid). Met dank aan: Bureau Monumentenzorg en Archeologie, Siebe Huizinga, Gijs Stal, Werkgroep Het Nieuwe Werck, Stadsarchief, Nico de Mie en anderen VVV, Gemeente Dordrecht, Tom Croes, Stadsarchief, L.Akkermans, Fokko van der Straaten, Sumaryanto en anderen. Kunstwerken op pag. …………: Hans Rijpma (schilderij) en Persis van Schaik (collier). © Afd. VEB Gemeente Dordrecht

Locaties Dordt Monumenteel 01. 02. 03. 04. 05. 06. 07. 08/09. 10. 11. 12. 13/14. 15. 16. 17. 18/19. 20. 21. 22/23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32/33. 34. 35. 36. 37. 38/39. 40. 41. 42. 43/44. 45. 46/47. 48-50. 51. 52. 53. 54.

Sint Antoniuskerk Galerie Blom Wilhelminakerk Remonstrantse Kerk Regenten- of Lenghenhof Leprooshuis/Centrum Binnenstad Kruiskerk Baptistengemeente Schouwburg Kunstmin en Naaimachinemuseum Dordrechts Museum Regentenkamer Arend Maartenszhof Kunstkerk Museumstraat Het Hof en Augustijnenkerk De Berckepoort Voorstraat 279 Teekengenootschap Pictura Munt van Hollant/Muziekschool en Vrijmetselaarsloge Centrum Beeldende Kunst Oud-Katholieke Kerk Panden Voorstraat 25 en 18 Molen Kyck over den Dyck Pompstation: Villa Augustus West-Indisch Huis/Galerie De Compagnie Wijnstraat 82-86/Pandora Huis De Onbeschaamde Pand ’t Zeepaert Bonifatiuskerk/Bibelot Atelier Gerhard Lentink Panden Kuipershaven 40 en 38 Pand Nieuwe Haven 26 Museum 40-45 Simon van Gijn – museum aan huis Kelder Huis Scharlaeken, Waag Panden Groenmarkt 12 en 17-21 De Gulden Os/Bibliotheek Pand Groenmarkt 78-80/Galerie Schaeffer Stadhuis Panden Grotekerksbuurt 6-8 en 53 Huys over de Kraan Grote Kerk en Toren Panden Voorstraat 354, 282 en 323 Trinitatiskapel Pand Nieuwstraat 34 Nat. Landschapskundig Museum (niet op kaartje) Watertoren Buitenlust (niet op kaartje)