Programma. Vrijdag 14 november 2008

Programma Vrijdag 14 november 2008

UvA, AMC, VU en VUmc

Profielen

Inhoud Programma 3 Voorwoord 5 Programma Kennis voor de Stad

Workshops & profielen workshopbegeleiders 6 Gedragsbeïnvloeding in het verkeer: wat werkt en heeft ook nog draagvlak? 8 Duurzame ontwikkeling in structuur en ambitie 10 Zelfredzaamheid: op eigen benen staan, met óf juist zonder de overheid? 12 Ruimtelijk economische agenda en schaalvergroting 14 Naar een integrale aanpak van de gezondheidsproblemen in de Vogelaarwijken 16 Jeugdzorg – Kinderen eerst 18 Ambities voor de nieuwe media sector 20 Sport & Bewegen 22 Fotoimpressie ‘Kennis voor de Stad 2007’ 24 Colofon

Profielen (zie ommezijde brochure) 2 UvA, VU, UMC’s en Gemeente Amsterdam werken samen Kennis voor de Stad: de praktijk 4 Kennis maak je samen 6 Gewaarwordingen van een kennisambassadeur 10 Verslag masterclass: Organisatieontwikkeling en veranderstrategie 12 Verslag masterclass: Burgerparticipatie

Feiten & Cijfers 14 Universiteit van Amsterdam 16 Academisch Medisch Centrum 18 Vrije Universiteit 20 VU medisch centrum 22 Contractonderwijs 24 Contactgegevens

1

2

Voorwoord Een jaar geleden vond de eerste editie van Kennis voor de Stad plaats, als experiment, om uit te vinden wat de Gemeente Amsterdam en de twee universiteiten elkaar op het gebied van de onderlinge kennisuitwisseling te bieden hebben. Kennis voor de Stad biedt de Gemeente Amsterdam als kennisintensieve organisatie de mogelijkheid om bij haar eigen werk optimaal gebruik te maken van de kennis die in beide universiteiten en AMC en VUmc aanwezig zijn. In een breder verband maakt Kennis voor de Stad deel uit van de ambitie om Amsterdam en zijn kennisinstellingen tot een van de topwereldsteden te ontwikkelen. Het verhaal is bekend: Amsterdam wil een stevige positie in de top vijf van Europese vestigingssteden bereiken en de twee universiteiten kunnen de stad helpen die ambitie te verwezenlijken. Andersom kunnen VU en UvA profiteren van de samenwerking met de Gemeente. In het afgelopen jaar hebben die drie partijen samen het nodige bereikt: Amsterdam University College gaat volgend collegejaar van start, de Duisenberg School of Finance opende in september haar deuren. En in november vindt dus een tweede editie van Kennis voor de Stad plaats. Ook met dat laatste ben ik blij. Ten eerste omdat het experiment van vorig jaar vraagt om herhaling. Maar ook omdat we de lat dit jaar hoger kunnen leggen. Deel één was kennismaking: zien of de wereld van de wetenschapper raakvlakken heeft met die van de beleidsmaker. De tweede editie staat wat mij betreft in het teken van samenwerking. Dat begint met te verkennen of de onderlinge raakvlakken groot genoeg zijn om samen te bouwen aan een bestendige samenwerkingsrelatie. Die samenwerking kan ontstaan op veel terreinen, van duurzaamheid tot creatieve stad, van ruimtelijke economie tot het sociale domein. Eén raakvlak hebben de wetenschappers en de beleidsmakers in ieder geval gemeen: wij worden allemaal gedreven door Amsterdam en haar inwoners. Een prachtige stad, kleurrijk, dynamisch en inspirerend. Een stad die we samen nog beter kunnen maken. Ik hoop dan ook dat Kennis voor de Stad ook dit jaar weer tot mooie ontmoetingen tussen wetenschappers en ambtenaren leidt.

Mr. M.J. Cohen, Burgemeester van Amsterdam

3

Kennis voor de Stad 14 november 2008 Stadhuis, Boekmanzaal Amstel 1, Amsterdam

4

Programma

12.30 uur

Ontvangst

13.00 – 13.30 uur Over samenwerking gesproken

Wethouder Lodewijk Asscher in gesprek met Karel van der Toorn (voorzitter College van Bestuur UvA) en Lex Bouter (rector magnificus VU) over de samenwerkingsrelatie tussen de gemeente en de beide universiteiten. Gespreksleider: Erik Gerritsen (kennisambassadeur) 13.45 – 15.45 uur Workshops

1. Gedragsbeïnvloeding in het verkeer: wat werkt? Fokko Kuik (Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer), Luca Bertolini (UvA), Erik Verhoef (VU) 2. Duurzame ontwikkeling in structuur en ambitie Ronald Prins (Dienst Milieu en Bouwtoezicht), Mark van der Veen (UvA), Frans Berkhout (VU) 3. Zelfredzaamheid: op je eigen benen staan, met óf juist zonder de overheid? Nienke Jansen (Stadsdeel Zeeburg), Evelien Tonkens (UvA), Theo van Tilburg (VU) 4. Ruimtelijk economische agenda en schaalvergroting Herman van Vliet (ProjectManagement Bureau), Bas Beekman (Dienst Ruimtelijke Ordening), Robert Kloosterman, (UvA), Piet Rietveld (VU) 5. Naar een integrale aanpak van de gezondheidsproblemen in de Vogelaarwijken Arnoud Verhoeff (GGD Amsterdam), Karien Stronks (UvA), Willem van Mechelen (VU) 6. Jeugdzorg – Kinderen eerst Norbert Krijnen (Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling), Geert Jan Stams (UvA), Hans Koot (VU) 7. Ambities voor de nieuwe media sector Lucas Hendricks (Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling), Edwin Oskam (Economische Zaken), Arnold Smeulders (UvA), Peter Vorderer (VU) 8. Sport & Bewegen Coos van Meurs (Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling), Cees Vervoorn (HvA), Peter Beek (VU)

15.45 – 16.15 uur Pauze 16.15 – 16.45 uur Plenaire terugkoppeling 16.45 – 17.15 uur Afsluiting door Lodewijk Asscher 17.15 – 18.00 uur Borrel

5

Workshop 1

Gedragsbeïnvloeding in het verkeer: wat werkt en heeft ook nog draagvlak? Gedragsbeïnvloeding in het verkeer is een vaak

hun aantrekkingskracht. De wetenschap kan

terugkerend thema. Na een periode waarin het

hieraan een belangrijke bijdrage leveren. Vragen

adagium was ‘mobiliteit mag’ is er door de actua-

omtrent gedragsbeïnvloeding en het verenigen van

liteit rond luchtkwaliteit en de klimaatveranderin-

individuele en collectieve belangen zijn immers

gen weer behoefte aan meer sturend beleid.

voortdurend terugkerende thema’s in zowel theo-

De vraag is wat nu eigenlijk het beste werkt: ver-

rievorming als empirisch onderzoek.

leiding of dwang, financiële prikkels of normen, voorlichting?

In de workshop zullen de volgende vragen

In het proces rond het Actieplan voor de Gezonde

centraal staan:

Stad (VGS) heeft een zoektocht plaatsgevonden

– In hoeverre is het dagelijkse keuzegedrag van

naar een pakket aan verkeersmaatregelen die èn op korte termijn effectief zijn èn op draagvlak kunnen rekenen. Een moeizame tocht, omdat voor

reizigers te beïnvloeden? – Wat zijn de belangrijkste factoren waarop de overheid invloed kan uitoefenen?

effectieve middelen zoals hogere parkeertarieven

– Wat is meer effectief: straffen of belonen?

vaak weinig draagvlak is en omdat populaire

– Zijn opgelegde gedragsveranderingen structu-

maatregelen zoals goedkoop openbaar vervoer

reel of vervalt men al snel weer in gewoonte

veelal weinig effect hebben.

gedrag? – Hoe kan draagvlak voor verandering vergroot

Het debat en de ervaringen in Amsterdam zijn niet uniek. Vele andere steden, in binnen- en buitenland, worstelen met dezelfde dilemma’s. Hoe steden hiermee leren omgaan, wordt naar verwachting een steeds belangrijker aspect van

6

worden? – Wat kunnen we leren van buitenlandse voorbeelden en hoe overdraagbaar zijn die ervaringen? – Welke inzichten leveren theoretisch en empirisch wetenschappelijk onderzoek op?

Dr. Luca Bertolini Universiteit van Amsterdam | Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen Trefwoorden: planologie, verkeer, vervoer,

liteit van de plekken in de stad zelf maar ook, en

infrastructuur

steeds meer, met de kwaliteit van de toegang die de stad tot plekken in de regio en in de rest van de

Profiel: Luca Bertolini (1963) is hoogleraar Pla-

wereld biedt. Recente trends en ontwikkelingen, zoals

nologie. Hij houdt zich in het bijzonder bezig met

de congestie- of de emissieproblematiek, betekenen

de integratie tussen de domeinen van stedelijke

dat de bereikbaarheid van de stad steeds meer onder

en regionale planning en van verkeer, vervoer en

druk is komen te staan. Om hiermee om te kunnen

infrastructuur. Kenmerkende vraagstukken van

gaan zijn uitgekiende combinaties van ruimtelijk en

deze integratie zijn de ontwikkeling van regio-

mobiliteitsbeleid essentieel.’

nale stelsels van locaties en vervoersnetwerken in samenhang, de identificatie van strategieën

Eerdere samenwerking met de Gemeente

voor duurzame mobiliteit in steden en regio’s,

Amsterdam: ‘Interactie tussen planologische

en de planning van grootschalige infrastructuur-

wetenschap en planningspraktijk is essentieel voor

projecten.

de vooruitgang van de discipline. De Gemeente Amsterdam is hierin vaak een belangrijke partner: in

Drijfveren: ‘Wat mij vooral uitdaagt in mijn vak-

het bieden van onderkomen aan studenten bezig met

gebied is de spanning tussen de uiteenlopende

stages of scripties, maar ook in het samenwerken

wederzijdse afhankelijkheden tussen ruimte en

binnen wetenschappelijke onderzoeksprojecten. Een

mobiliteit aan de ene kant en de grote fragmen-

recent voorbeeld van het laatste betreft onderzoek

tatie van het daarbij horende maatschappelijk

naar het vormgeven en ondersteunen van beleids-

handelen aan de andere kant.’

ontwerpprocessen op het raakvlak van ruimtelijk en verkeer en vervoerplanning.’

Kennis voor de stad: ‘De aantrekkelijkheid van een stad heeft niet alleen te maken met de kwa-

Contact: [email protected]

Prof. dr. Erik Verhoef Vrije Universiteit | Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde Trefwoorden: vervoerseconomie, ruimtelijke

gezonde oplossingen voor actuele maatschap-

economie

pelijke problemen in complexe ruimtelijke- en netwerksystemen.’

Profiel: Erik Verhoef (1966) is hoogleraar Ruimtelijke economie aan de Vrije Universiteit.

Kennis voor de stad: ‘Een groot aantal stede-

Hij studeerde economie aan de Rijksuniver-

lijke problemen betreft wat economen aanduiden

siteit Groningen en verwierf de doctorsgraad

als “externe effecten”, een centraal begrip in mijn

aan de VU op een dissertatie over de regulering

onderzoek. Belangrijke voorbeelden zijn verkeers-

van externe effecten in het wegverkeer. Hij is

congestie en files, milieuvervuiling en geluids-

research fellow van het Tinbergen Institute en

overlast, kennis spill-overs, en agglomeratie-

het Netherlands Network of Economics (NAKE).

effecten tussen bedrijven. De markt faalt wanneer

Zijn onderzoek richt zich op efficiëntie- en ver-

externe effecten optreden, en de economische

delingsaspecten van ruimtelijke externaliteiten

wetenschap biedt belangrijke inzichten in hoe dit

en hun regulering, in het bijzonder verkeers-,

falen met beleid geadresseerd kan worden.’

stedelijke- en ruimtelijke systemen. Zijn interesses en expertise liggen op de terreinen van


stedelijke economie en welvaarts-, micro-,

Amsterdam: ‘Ik voer geen concrete projecten uit,

vervoers- en milieueconomie.

maar ik heb wel regelmatig informeel contact.’

Drijfveren: ‘Wat mij vooral uitdaagt in mijn


vakgebied is het vinden van economisch

7

Workshop 2

Duurzame ontwikkeling in structuur en ambitie In 1987 publiceerde de Commissie Brundtland het

In de workshop staan de volgende vragen

rapport Our common future waarbij het begrip

centraal:

“duurzame ontwikkeling” breed werd geïntrodu-

– Hoe kan Amsterdam op een goede manier

ceerd. Rond de UN-conferentie over Milieu in 1992

duurzame ontwikkeling borgen in de structuur-

in Rio de Janeiro kwam het thema duurzaamheid

visie en andere visiedocumenten en -processen

opnieuw omhoog en werd het in ieder geval stevig

zodat een wenkend duurzaam perspectief

omarmd door de milieubeweging. Duurzame ont-

ontstaat, een kader voor de toekomst van de

wikkeling is duidelijk meer dan milieu en vraagt

stad wordt geboden en tegelijkertijd voldoende

om een integrale, visionaire benadering als het

ruimte bieden om te anticiperen op toekom-

gaat om de toekomst van Amsterdam als duur-

stige nieuwe ontwikkelingen?

zame stad. Een duurzame benadering waarin eco-

– Hoe kunnen we de structuurvisie benutten

logie èn de sociale en economische aspecten een

om de ecologische, economische en sociale

rol spelen, biedt Amsterdam het podium om een

ontwikkeling van de stad in onderlinge samen-

voorbeeldfunctie te vervullen. Zo kan het unieke

hang te versterken gegeven een tijdshorizon

karakter van de stad zowel nationaal als internationaal worden uitgedragen.

van 20 tot 30 jaar? – Op welke wijze kan de overheid haar “Maatschappelijk Verantwoord Ondernemerschap” intern optimaal organiseren en daarin een voorbeeldfunctie vervullen? En welke bijdrage kan dat leveren aan de duurzame ontwikkeling van de stad als geheel en van het regionale bedrijfsleven in het bijzonder?

8

Dr. Mark van der Veen Universiteit van Amsterdam | Amsterdam Business School Trefwoorden: maatschappelijk verantwoord

Kennis voor de stad: ‘Ik ben er niet voor om een

ondernemen, strategisch management

stad te vergelijken met een bedrijf en gruw van allerlei SWOT-analyses als basis voor gemeente-

Profiel: Mark van der Veen (1964) is directeur

lijk beleid. Maar consumenten zijn ook burgers,

van de deeltijdopleiding Bedrijfskunde en docent

dus wellicht heeft de stad wat aan kennis van

Sustainable Management. Hij is gepromoveerd

consumentengedrag als het gaat om het stimule-

op een onderzoek naar de samenwerking tus-

ren van milieuvriendelijk gedrag’.

sen afdelingen bij het ontwikkelen van groene producten. In onderzoek, onderwijs en advisering


benadert Van der Veen duurzaamheid vanuit

Amsterdam: ‘Mijn samenwerking heeft zich tot

een bedrijfskundige invalshoek. Hij deed eerder

nu toe beperkt tot Europese projecten met het

onderzoek naar trends in rapportages over duur-

gemeentelijk havenbedrijf. We hebben met succes

zaamheid en was betrokken bij diverse Europese

een Europese standaard voor milieumanagement

projecten op het terrein van milieumanagement.

in havens opgezet en ik ben adviseur van de stichting Ecoports.’

Drijfveren: ‘Wat mij vooral uitdaagt in mijn vakgebied is om kennis van strategie, marketing


en communicatie in te zetten om maatschappelijk verantwoord ondernemen tot een succes te maken.’

Prof. dr. Frans Berkhout Vrije Universiteit Amsterdam | Instituut voor Milieuvraagstukken Trefwoorden: innovatie, klimaat, onderzoek

Kennis voor de stad: ‘Amsterdam kan een voorbeeld worden als duurzame stad. Het is een multi-

Profiel: Frans Berkhout (1961) is hoogleraar

culturele, dicht bebouwde, kleine stad waar men-

Innovatie en duurzaamheid. Hij is aan de Vrije

sen veel fietsen en experimenteren met ‘lifestyles’.

Universiteit tevens directeur van het Instituut

De gemeente is ook bezig met experimenten met

voor Milieuvraagstukken (IVM). Zijn onderzoek

nieuwe duurzame technologieën, zoals de brand-

richt zich op de interactie tussen technologi-

stofcelbus. Amsterdam kan echter nog veel meer

sche innovatie en milieubeleid.

doen op dit gebied en zichzelf veel beter profileren als duurzame stad.’

Drijfveren: ‘Wat mij vooral uitdaagt in mijn vakgebied is het combineren van wetenschap-


pelijke excellentie en maatschappelijke impact.’

Amsterdam: Het IVM doet verschillende onderzoeksprojecten over energie in de bebouwde omgeving in Amsterdam. Contact: [email protected] www.vu.nl/ivm

9

Workshop 3

Zelfredzaamheid: op eigen benen staan, met óf juist zonder de overheid? Op 1 januari 2007 is de Wet maatschappelijke

ben, of verwachten dat deze tot de taak van de

ondersteuning (WMO) in werking getreden. De

overheid behoren. WMO vraagt ook om een cul-

WMO is niet alleen een herschikking van wet-

tuurverandering binnen de civil society. Bewoners

ten, taken en middelen, maar is vooral ook een

en organisaties worden meer gewezen op hun

vernieuwende manier van kijken naar welzijn en

eigen verantwoordelijkheid voor zichzelf, voor hun

zorg. De wet stelt “zelfredzaamheid” en “eigen

naasten en voor hun directe leefomgeving.

verantwoordelijkheid” steeds meer op de voorgrond. Uitzondering daarbij zijn bewoners die


niet alleen of met zorg van naasten zelfstandig

centraal:

kunnen leven. Deze groep bewoners moet altijd

− Wat is zelfredzaamheid en wat kan een burger

kunnen rekenen op een vangnet van de overheid.

van de overheid vragen? − Wat is bepalend voor zelfredzaamheid?

De huidige praktijk is dat burgers en organisaties

10

− Op welke ontwikkelingen zou de gemeente moe-

de overheid benaderen voor allerhande kwesties,

ten inspelen? Welke rol kan de gemeente daarin

omdat zij zelf de vaardigheden daartoe niet heb-

nemen?

Prof. dr. Evelien Tonkens Universiteit van Amsterdam | Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen

Trefwoorden: burgerschap, WMO, zorg

tieven en de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO).’

Profiel: Evelien Tonkens (1961) is bijzonder hoogleraar Actief burgerschap bij de afdeling


Sociologie en Antropologie. Ze houdt zich bezig

Amsterdam: ‘Onderzoek vanuit het WMO-

met actieve betrokkenheid van burgers bij de

onderzoeksnetwerk van de Universiteit van

publieke zaak en verricht voornamelijk kwalitatief

Amsterdam en Hogeschool van Amsterdam

onderzoek naar praktijken en idealen van actief

heeft geresulteerd in twee publicaties. Ik ben

burgerschap, ook in Amsterdam.

een van de auteurs van Op zoek naar weerkaatst plezier. Samenwerking tussen mantel-

Drijfveren: ‘Wat mij vooral uitdaagt in mijn vak-

zorgers, vrijwilligers, professionals en cliënten

gebied is de mogelijkheid om bij te dragen aan

in de multiculturele stad. Daarnaast ben ik be-

een kritische reflectie op hedendaagse idealen en

trokken bij een onderzoeksconsortium, waarin

praktijken van burgerschap.’

onder meer ook de afdeling Sociologie van de UvA, de Gemeente Amsterdam en kennisinsti-

Kennis voor de stad: ‘Actief burgerschap staat

tuut Nicis deelnemen.’

centraal in het beleid van de stad, van prachtwijken- en integratiebeleid tot en met burgerinitia-


Prof. dr. Theo van Tilburg Vrije Universiteit Amsterdam | Faculteit der Sociale Wetenschappen

Trefwoorden: persoonlijke netwerken, eenzaam-

Kennis voor de stad: ‘Het aantal ouderen

heid, sociale isolatie, informele zorg, ouderen

met hulpvragen neemt toe. Informele netwerken zijn de belangrijkste kaders voor hulp

Profiel: Theo van Tilburg (1956) is hoogleraar

aan ouderen. Mantelzorg staat echter onder

Sociologie en sociale gerontologie. Hij is leider

druk, terwijl het beleid (Wet Maatschappelijke

van het onderzoeksprogramma The social

Ondersteuning) een toename van deze zorg

context of aging waarin veranderingen in per-

veronderstelt. Kennis over de ontwikkeling van

soonlijke relaties geanalyseerd worden in de

informele netwerken is daarom van belang. De

context van een veranderende samenleving. Hij

verbinding met lokale omstandigheden kan

is medeverantwoordelijk voor de uitvoering van

ontwikkeld worden.’

de Longitudinal Aging Study Amsterdam (LASA) waarin het fysiek, cognitief, emotioneel en


sociaal functioneren van ouderen in Amsterdam

Amsterdam: ‘In persoon: geen. Vanuit het

en andere regio’s sinds 1992 wordt gevolgd en

onderzoeksprogramma is in 2006 in opdracht

geanalyseerd.

van de GGD-Amsterdam een studie verricht getiteld Ouderen in Amsterdam: Omvang en


risicofactoren van depressie, sociaal isole-

vakgebied is de dynamiek van het sociaal functi-

ment en verlies van regie over eigen leven.’

oneren van mensen – ons inzicht in het heden is vaak al achterhaalde kennis.’


11

Workshop 4

Ruimtelijk economische agenda en schaalvergroting Amsterdam heeft de ambitie zich te ontwikkelen

zichten geschilderd die een beeld geven van hoe

als internationaal aantrekkelijke en milieuvrien-

we het nieuwe Amsterdam kunnen vormgeven.

delijke metropool. Metropoolvorming betekent

Het traditionele stadscentrum (het gebied binnen

voor Amsterdam ook een schaalsprong van het

de Singelgracht) wordt groter en vindt zijn grens

denken over de stad naar het denken in een veel

bij de ring A10. In de notitie wordt uitgegaan van

grotere context: de stedelijke regio.

negen nieuwe metropolitane plekken die deze ontwikkeling moeten bespoedigen en bevorderen.

Het begint bij de vraag: wat voor soort metropool

Bereikbaar, flexibel, innovatief en attractief zijn

willen we zijn? En het is duidelijk dat er ruimtelijk-

belangrijke trefwoorden voor die nieuwe metropo-

economische voorwaarden zijn die Amsterdam

litane plekken.

en de regio ‘metropolitaan’ maken: zonder Schiphol geen prominente plek in de internationale


netwerken van goederen, diensten, kapitaal,

centraal:

personen, informatie en cultuur. Zonder facilitei-

Aan de hand van de Ruimtelijk Economische

ten op topniveau geen internationale hoofdkan-

Ambitie wordt in deze workshop gediscussieerd

toren, zonder een passend woningaanbod, geen

over de vraag hoe je de metropool tot een succes

instroom van getalenteerde kenniswerkers, zon-

kunt maken.

der tolerantie geen innovatieve nieuwkomers.

– Hoe ziet de stad er over twintig jaar uit? − Wat zijn bedreigingen en kansen?

In de Ruimtelijk Economische Ambitie (REA) heeft de strategiegroep Metropool een aantal verge-

12

− Wat kunnen we daaraan doen en met wie gaan we dat doen?

Prof. dr. Rob Kloosterman Universiteit van Amsterdam | Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen

Trefwoorden: geografie, economie, planologie

daar hebben we ook de stad hard voor nodig. En, natuurlijk, Amsterdam is een prachtstad.’

Profiel: Robert Kloosterman (1955) is hoogleraar Economische geografie en planologie. Hij

Kennis voor de stad: ‘We menen verstand te heb-

houdt zich vooral bezig met de vraag naar de

ben van concrete economische processen en hun

relatie tussen plaats en economische activiteiten,

lokale inbedding.’

meer in het bijzonder tussen stedelijke milieus en nieuwe activiteiten in met name de “cultural


industries”. In zijn oratie ging hij in op de vraag

Amsterdam: ‘Ik zit in de commissie ‘Kansen voor

waarom specifieke “cultural industries” een

West’, die onder meer een sterke kenniseconomie

hechte band hebben met een bepaalde plaats.

voor Amsterdam en de rest van het Landsdeel West nastreeft. Ik heb de gemeente bovendien ge-

Drijfveren: ‘De UvA heeft groot belang bij goede

ïnformeerd over zogenoemde ‘cultural industries’

en intensieve contacten met de stad. Ooit was er

en broedplaatsen.’

een Chicago School of Sociology; een Amsterdam School of Urban Studies zou mooi kunnen zijn en


Prof. dr. Piet Rietveld Vrije Universiteit | Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfswetenschappen

Trefwoorden: vervoer, economie, fileproble

Kennis voor de stad: ‘Vervoerseconomie is bij

matiek

uitstek geschikt om de economische gevolgen van ruimtelijke ordeningsvraagstukken in kaart

Profiel: Piet Rietveld (1952) is sinds 1990 hoog-

te brengen. Ruimtelijke economie en vervoers-

leraar Vervoerseconomie. Zijn promotieonderzoek

economie zijn van groot belang bij de vraag of

richtte zich op het ontwikkelen van methoden om

investeren in de Zuidas nuttig is, en of de nadelen

conflicterende belangen in het ruimtelijke beleid

van Schiphol opwegen tegen de economische

af te kunnen wegen. In zijn oratie sprak hij onder

voordelen ervan.’

meer over infrastructuur, mobiliteit en economie, en hield hij een pleidooi voor het doorberekenen


van de kosten van files aan de consument.

Amsterdam: ‘In 1999 heb ik onderzoek uitgevoerd in samenwerking met de dienst Ruimtelijke

Drijfveren: ‘Mijn vakgebied is zeer actueel.

Ordening. Ik vond dat leuk en nuttig, omdat je

Bijna dagelijks staat er in de krant wel iets over

merkt dat je onderzoeksresultaten op die manier

een transportthema: files, Schiphol, openbaar

ook buiten de wetenschap toegepast worden.

vervoer, de NS. Bij deze problemen word ik echt

Daarnaast doe ik regelmatig onderzoek voor

uitgedaagd om de economische concepten en

partijen als het Havenbedrijf, Schiphol, NS, die

methoden op een innovatieve manier toe te pas-

natuurlijk ook heel nuttig kunnen zijn voor de

sen. En daarbij ontdek ik dat je soms breder moet

Gemeente Amsterdam.’

kijken dan de grenzen van je eigen wetenschap om goede antwoorden te geven.’


13

Workshop 5

Naar een integrale aanpak van de gezondheids problemen in de Vogelaarwijken De veertig krachtwijken van minister Ella Vogelaar

Maar hoe pak je dat aan? Deze workshop is speci-

zijn de afgelopen maanden intensief bezig geweest

aal bedoeld voor beleidsmakers die vragen hebben

met het schrijven van wijkactieplannen, waarin

over een aanpak van de gezondheidsproblemen in

hun visie op de problemen en kansen in de wijken

de Vogelaarwijken. Dat kunnen vragen zijn die uit-

wordt weergegeven. In de wijkactieplannen staan de

eenlopen van sociaal-economische gezondheids-

belangrijkste resultaten die gemeenten, bewoners en

vragen (de relatie tussen armoede en gezondheid),

andere partijen willen bereiken en wat zij daarvoor

sociaal-fysieke vragen (de relatie tussen bewegen

nodig hebben. Deze plannen (WAP’s) zijn in het

en gezondheid) tot de fysieke inrichting van de wijk

najaar van 2007 aan Minister Vogelaar gepresen-

(de relatie tussen bewegen en de inrichting van de

teerd. In de zomer van 2008 zijn de laatste charters

wijk).

getekend, waarin de steden, wijken en de overheid overeengekomen zijn hoe de samenwerking moet

De workshop zal worden ingevuld aan de hand

leiden tot verbetering van de positie van de bewoners van de vragen die u aanlevert. Prof. dr. Karien van de krachtwijken. De wijken gaan nu verder met

Stronks (AMC) en prof. dr. Willem van Mechelen

het opstellen en uitvoeren van buurtactieplannen.

(VUmc) maken een selectie uit de vragen en bespreken deze in de workshop van 14 november.

Het is duidelijk dat de aanpak van gezondheidspro-

De workshop staat onder leiding van Prof. dr.

blemen hierin een belangrijke plaats verdienen: de

Arnoud Verhoeff (GGD/UvA).

bewoners van deze wijken kampen met relatief veel

14

gezondheidsproblemen, en deze gezondheidsproble-

Heeft u ook een vraag over de aanpak van de

men kunnen bovendien de maatschappelijke partici-

gezondheidsproblemen in de Vogelaarwijken?

patie van bewoners in de weg staan. Gezien de ver-

Mailt u deze dan vóór 1 november aan:

wevenheid van maatschappelijke omstandigheden

[email protected]/ [email protected]/

en gezondheid, is een geïntegreerde aanpak vereist.

[email protected]

Prof. dr. Karien Stronks Universiteit van Amsterdam | Academisch Medisch Centrum

Trefwoorden: volksgezondheid, preventie, maat-

vraagt. Ik denk daarbij onder meer aan volkshuis-

schappij en gezondheid

vesting, sociale zekerheid en onderwijs.’

Profiel: Karien Stronks (1964) is sinds 2006

Kennis voor de stad: ‘Mijn onderzoek kan een

hoogleraar Sociale geneeskunde. Haar promo-

belangrijke bijdrage aan de stad leveren omdat

tieonderzoek richtte zich op de vraag hoe het

het richting geeft aan maatregelen om de ge-

komt dat mensen uit lagere sociaal-economische

zondheid van de inwoners van de stad te verbe-

klassen nog steeds ongezonder zijn dan die uit

teren, met name van lagere sociaal-economische

hogere. In haar oratie pleitte zij ervoor meer aan-

groepen.’

dacht te geven aan de fundamentele oorzaken van ongezondheid in onze maatschappij: ongelet-


terdheid, armoede en migratieprocessen.

Amsterdam: ‘In de Academische Werkplaats, een samenwerkingsverband tussen AMC en GGD


Amsterdam, hebben we al veel contacten met

vakgebied is dat het zich op het grensvlak van de

de gemeente. Het is inspirerend om te zien wat

geneeskunde en de maatschappij beweegt. Het is

er uiteindelijk met onze onderzoeksresultaten

mijn overtuiging dat een verdere verbetering van

gebeurt, en het geeft aanleiding tot interessante

onze volksgezondheid, en met name een verdere

onderzoeksvragen.’

verkleining van gezondheidsverschillen, vooral om maatregelen buiten de gezondheidszorg


Prof. dr. Willem van Mechelen Vrije Universiteit Medisch Centrum | Faculteit der Geneeskunde

Trefwoorden: sport, arbeid, omgeving, leefstijl,

opdat daarmee sociaal-economische gezondheids-

fitheid, gezondheid, arbeidsongeschiktheid, ar-

verschillen verkleind worden.’

beidsproductiviteit Kennis voor de stad: ‘Ik denk dat mijn onderzoek Profiel: Willem van Mechelen (1952) is sinds

een belangrijke bijdrage aan de stad kan leveren

1999 hoogleraar Sociale geneeskunde met als

door een verbetering van leefstijlgerelateerde

leeropdracht de bedrijfs- en sportgeneeskunde.

gezondheid. Het gaat daarbij om interventies en

Daarvoor was hij werkzaam in het Amsterdamse

onderzoek op wijkniveau, maar ook op school en in

openbaar onderwijs en als bedrijfsarts bij de Am-

de gezondheidszorg, alsmede op de werkplek.’

sterdamse GGD. Zijn promotieonderzoek (1992), uitgevoerd bij Amsterdamse Gemeenteambte-


naren, richtte zich op het effect van warming-up,

Amsterdam: ‘De afdeling Sociale geneeskunde van

rekoefeningen en cooling-down op het vóórko-

VUmc werkt op projectbasis regelmatig samen met

men en voorkomen van hardloopblessures. Van

de GGD Amsterdam in het kader van ‘De Gezonde

Mechelen sprak in zijn oratie onder meer over

Wijk’, Jump-In (www.jumpin.nl) en de Academische

het belang van lichaamsbeweging voor de (volks)

Werkplaats Jeugdgezondheidszorg. Daarnaast

gezondheid, zowel op het werk als daarbuiten.

bestaan goede werkcontacten met de Amsterdamse Sportraad, DMO, DRO en de Stichting Openbaar

Drijfveren: ‘Wat mij uitdaagt in mijn vakgebied

Basis Onderwijs Westelijke Tuinsteden.

is de relatie tussen leefstijl en gezondheid, maar met name de wijze waarop leefstijl op een prag-


matische wijze gunstig beïnvloed kan worden,

www.bodyatwork.nl

15

Workshop 6

Jeugdzorg – Kinderen eerst Amsterdam wordt regelmatig geconfronteerd

tieve en curatieve interventies, en onderwijsvor-

met lastige vraagstukken in de (preventieve)

men die werken. Die gewenste informatie komt

jeugdzorg en het onderwijs. Van bestuurders en

maar moeizaam op de plek waar hij gebruikt

beleidsmakers wordt een adequaat antwoord

kan worden. Wetenschappers weten niet waar

verwacht op vragen over de inrichting van Ouder/

en hoe ze hun, vaak specialistische kennis, kun-

Kind centra, vroege en voorschoolse educatie,

nen omzetten in bruikbare kennis voor de stad.

het belang van taalvaardigheid en leren lezen,

Beleidsmakers weten veelal niet wie ze moeten

de kwaliteit van zowel het primair als voortgezet

benaderen voor de gewenste informatie. De stad

en mbo onderwijs, vroegtijdig schoolverlaten of

kan leren van de wetenschap, de wetenschap kan

multiprobleemgezinnen. Bij elk van deze kwesties

leren van de stad.

spelen ook vragen over etnische diversiteit, of een specifiek doelgroepenbeleid verstandig is en zo ja,

Met deze workshop beogen we een voortdurende

hoe dat er uit moet zien.

uitwisseling van kennis op gang te brengen

Daar kom je als bestuurder of beleidsmaker niet

tussen de Amsterdamse universiteiten en de

altijd uit: waar zet je geld op in, wie moet verbe-

Gemeente Amsterdam.

terslagen organiseren? Vaak wordt geld besteed in de waan van de dag en wordt de opbrengst van

In deze workshop komen de volgende twee

inspanningen onvoldoende zichtbaar. Waar haal

thema’s aan bod:

je de kennis vandaan die nodig is om effectiever

– Hoe richten we een goed beleid in voor preven-

te kunnen investeren? Wetenschappers hebben uitstekende toegang tot

16

tieve jeugdzorg en onderwijs? – Welke programma’s zijn bewezen effectief voor

een bijna eindeloze stroom van informatie over

de aanpak van problemen in gezin, school en

de ontwikkeling van de jeugd, effectieve preven-

de openbare ruimte?

Dr. Geert Jan Stams Universiteit van Amsterdam | Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen Trefwoorden: jeugdzorg, jeugdcriminaliteit

schappers en mensen uit de praktijk met elkaar samenwerken om de kansen van kinderen en jonge-

Profiel: Dr. Geert Jan Stams (1959) is universitair

ren (met achterstanden) te vergroten. De universele

hoofddocent Forensische Orthopedagogiek aan de

rechten van het kind en maatschappelijke participa-

Universiteit van Amsterdam. Forensische Ortho-

tie vormen hierbij de leidraad.’

pedagogiek bestudeert ernstige ontwikkelings- en opvoedingsproblemen die vragen om justitieel

Kennis voor de stad: ‘Hoe dienen we in Amster-

ingrijpen, strafrechtelijk of civielrechtelijk. Geert

dam om te gaan met kinderen en jongeren bij

Jan Stams is (mede)-projectleider van een groot

wie justitieel ingrijpen dreigt (voorkomen van

aantal onderzoeksprojecten, zoals validering van

ernstige gedrags- en opvoedingsproblemen) of bij

een risicotaxatie-instrument voor jeugdige recidi-

wie justitieel ingrijpen plaatsvindt, zoals jeugdige

ve, onderzoek naar de effectiviteit van het jeugd-

delinquenten?’

reclasseringsprogramma Nieuwe perspectieven bij terugkeer en Spirit Spoedhulp, waarbij onderzoek


wordt gedaan naar crisisinterventie bij gezinnen

Amsterdam: ‘Ik heb exploratief onderzoek gedaan

met ernstige opvoedingsproblemen.

naar het verhoren van minderjarige verdachten bij de politie van Amsterdam. Ik heb daarnaast ook de

Drijfveren: ‘Het daagt mij uit om een brug te

omgang met overlastgevende jongeren door toezicht-

slaan tussen de theorie en praktijk van de (justi-

houders bestudeerd voor de Dienst Stadstoezicht.’

tiële) jeugdzorg. Ik wil hiermee een basis leggen voor een academische jeugdzorg, waarin weten-


Prof. dr. Hans Koot Vrije Universiteit Amsterdam | Faculteit der Psychologie en Pedagogiek Trefwoorden: sociale en emotionele ontwikkeling,

de verbetering van interventies bij kinderen, jongeren

psychopathologie, preventieve interventies,

en hun omgeving.’

0-30 jaar Kennis voor de stad: ‘In de stad valt een verbeterslag Profiel: Hans Koot (1950) is hoogleraar Ontwik-

te maken op het gebied van jeugdzorg, signalering en

kelingspsychologie en Ontwikkelingspsychopatho-

begeleiding van risicogroepen, schoolprogramma’s ter

logie. Hij is leider van het onderzoeksprogramma

bevordering van sociaal-emotionele ontwikkeling en

Social and Emotional Development waarin de nor-

de kwaliteit van het basis- en voortgezet onderwijs.

male en abnormale sociaal-emotionele ontwikke-

Mijn faculteit produceert veel relevante kennis op dit

ling van personen tussen 0 en 30 jaar onderzocht

gebied, die nu al via het Amsterdams Centrum voor

wordt en de invloed daarop van aanleg en sociale

Kinderstudies (ACK) wordt verspreid, maar nog te

omgeving. Hij is onder meer verantwoordelijk

weinig gericht door de stad wordt benut en waarvan

voor het Zuid-Holland Preschool to Adulthood-

het belang nog sterk zal toenemen door de oprichting

project en het RADAR-project (12-25 jaar) waarin

van AZIRE, het VU-instituut voor onderzoek voor het

kinderen en jongeren gedurende enkele decennia

onderwijs.’

gevolgd worden. Eerdere samenwerking met de Gemeente Drijfveren: ‘Ik wil door grondig onderzoek naar

Amsterdam: ‘Deelgenomen aan discussies over de

de invloeden van aanleg (genen, neuropsychologi-

inrichting van de Amsterdamse jeugdzorg samen met

sche mogelijkheden) en sociale omgeving (gezin,

GGD, Bascule, Jeugdzorg, scholen en politie. Verant-

school) op de sociaal-emotionele ontwikkeling bij-

woordelijk voor samenwerking VU en Bascule.’

dragen aan het begrip van de processen die daarin een rol spelen. Op die manier wil ik meewerken aan


17

Workshop 7

Ambities voor de nieuwe media sector Onmiskenbaar heeft Amsterdam een sterke

In deze workshop staan de volgende vragen

positie op het terrein van de nieuwe media. Om

centraal:

die reden behoort dit terrein tot de speerpunt-

− Wat zijn de sterke punten van de Amster-

sectoren van zowel het Programma Amsterdam Topstad als van de Amsterdamse Innovatiemotor. Via het in 2007 door het college vastgestelde

mogelijkheden om deze beter te benutten? − Welke ambities moet de stad formuleren voor

Programma Creatieve Industrie wil de gemeente

dit deelsegment van de creatieve industrie? In

ook de positie van de nieuwe media sector verder

hoeverre kan de gemeente de ontwikkelingen

versterken middels een aantal generieke en specifieke acties. Deze acties liggen op verschillende

in deze sector stimuleren? − Welke aanvulling is gewenst op de huidige

niveaus: lokaal, regionaal, maar ook nationaal of

gemeentelijke beleidsinzet, die bestaat uit een

zelfs internationaal.

basis van generieke maatregelen en een aantal

Op dit moment wordt er – in het kader van de

meer specifieke initiatieven t.b.v. de nieuwe

voorbereiding van het Uitvoeringsprogramma

media sector?

van het Programma Creatieve Industrie voor

− Welke rol kunnen de universiteiten spelen bij

2009 – tussen de raad en de verantwoordelijke

de verdere versterking van de nieuwe media

wethouders een discussie gevoerd over het ambi-

sector?

tieniveau voor de creatieve industrie.

18

damse nieuwe media sector en waar liggen de

Prof. dr. ir. Arnold Smeulders Universiteit van Amsterdam | Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica Trefwoorden: multimedia-informatie

digitale media, de automatische ontsluiting van

verwerking

informatie en de cognitieve en maatschappelijke impact van die wetenschap.’

Profiel: Arnold Smeulders (1952) is hoogleraar op het terrein van de verwerking van multimedia-

Kennis voor de stad: ‘Middels het Centrum

informatie. Smeulders bestudeert digitale taal- en

voor Creatie, Content en Technologie CCCT – een

beeldtechnologie bijvoorbeeld toepasbaar in de

samenwerkingsverband tussen alfa – televisie

camerabeveiliging, het browsen van blogs, voor

& media wetenschappen, bèta-instituut voor

het forensisch instituut, voor digitale tv, het door-

informatica, en gamma communicatie weten-

zoeken van tekstarchieven zonder sleutelwoor-

schappen – studeren wij op de maatschappelijke

den, voor de expressie op gezichten, het besturen

impact van (digitale) informatie, kennis, media,

van mobiele robots, het ijken van kleuren, mens-

en communicatie. We hebben vele contacten met

machine interactie met camera’s, thuisvideo voor

profit en non-profit organisaties zoals FabChan-

de gezondheidszorg, videodagboeken bijvoorbeeld

nel, Logica, Beeld en Geluid, Ilse Media en het NFI.

van sporters. Hij werkt aan de ontwikkeling van

Mede door het Informatica Innovatieplatform

zoekmachines van met name grote bestanden

CREATE voor de creatieve industrie helpen we

van digitale beelden en video, of vraag- en ant-

mee aan de vorming van een door high-tech, en

woordsystemen van tekstbestanden.

dus blijvend, ondersteund eco-systeem van internationale allure.’

Drijfveren: ‘Wat mij vooral uitdaagt in mijn vakgebied is de wil tot weten met betrekking tot de


Prof. dr. Peter Vorderer Vrije Universiteit Amsterdam | Faculteit der Sociale Wetenschappen Trefwoorden: Nieuwe media, nieuwe techno

ling van nieuwe elektronische media, dat brengt

logie, communicatie

ook een ingrijpende verandering teweeg op het gebied van onze communicatie, interactie, edu-

Profiel: Peter Vorderer (1959) is wetenschappe-

catie en amusement. Wat dit betekent voor onze

lijk directeur van het interfacultaire onderzoeks-

levensstijl, in het bijzonder de kwaliteit van het

instituut Center for Advanced Media Research

leven en het welzijn van het individu, is nog verre

Amsterdam (CAMeRA) en tevens hoogleraar

van duidelijk en vormt één van mijn voornaamste

communicatiewetenschap aan de Vrije Universi-

aandachtsgebieden.’

teit Amsterdam. Hij is redacteur van het wetenschappelijk tijdschrift Media Psychology, heeft

Kennis voor de stad: ‘CAMeRA biedt interdis-

een groot aantal publicaties op zijn naam staan

ciplinaire expertise met betrekking tot de visie

en diverse onderzoekssubsidies ontvangen met

op en het beheer van de creatieve industrie en

betrekking tot thema’s zoals Exposure to Com-

nieuwe mediabedrijven in de regio Amsterdam,

munication Content, Media Effects, (Interactive)

van communicatie tot informatica en van educa-

Entertainment, en Video Games.

tie tot cultuur.

Drijfveren: ‘Een van de belangrijkste innovatie-


bronnen in dit informatietijdperk is de ontwikke-

www.camera.vu.nl

19

Workshop 8

Sport & Bewegen Over sport is veel te doen. De laatste jaren heeft

en aanpak van het sportbeleid. Sportbeleid is

met name de maatschappelijke betekenis van

een belangrijke pijler geworden voor het sociaal

sport een grote vlucht genomen. Sporten krijgt

domein.

een steeds belangrijkere functie bij het realiseren van maatschappelijke doelen. Door te sporten

Amsterdam huisvest twee instituten met veel

gaan mensen participeren aan maatschappelijke

kennis over sport en bewegen, het Domein

processen. Sport brengt mensen bij elkaar en

Bewegen, Sport en Voeding van de UvA/HvA en

bevordert daarmee de sociale cohesie. Sport

de Faculteit der Bewegingswetenschappen

bevordert een gezond lichaam en draagt ook

(VU).

bij tot zelfontplooiing. Deze betekenissen van

20

sport hebben de context waarbinnen sportbeleid

Deze workshop gaat over de vraag hoe we de

op lokaal niveau wordt ontwikkeld aanzienlijk

veranderde kijk op sport en sportbeleid en de

veranderd. Sport is steeds minder een geïsoleerd

(wetenschappelijke) kennis bij VU en UvA/

beleidsterrein, maar werkt door in diverse andere

HvA hierover met elkaar in verband kunnen

beleidsterreinen. Dit vraagt om een andere visie op

brengen.

Dr. Cees Vervoorn Hogeschool van Amsterdam | Domein Bewegen, Sport en Voeding Trefwoorden: sport, gezondheid, onderwijs

Kennis voor de stad: ‘Het delen van de kennis omtrent bewegen, sporten en vertoeven met

Profiel: Dr. Cees Vervoorn (1960) is sinds 1999

elkaar is van grote waarde voor Amsterdam. In

verbonden aan de Hogeschool van Amsterdam

mijn beleving is er reeds zeer veel kennis, maar

als voorzitter van het domein Bewegen, Sport

hebben wij dat met elkaar nog niet optimaal

en Voeding. Onder dit domein vallen de opleidin-

ontsloten. We praten vooral veel over elkaar,

gen ALO, Sportmanagement & Ondernemen en

het wordt tijd om met elkaar te praten, kansen

Voeding. De opleidingen worden gekenmerkt door

te benoemen en deze ook te pakken. We staan

een hoge mate van maatschappelijke betrok-

derhalve aan de vooravond van iets moois.’

kenheid en verankering en worden als zeer goed geaccrediteerd. Vervoorn heeft een grote betrok-


kenheid bij de nationale (top)sport onder meer

Amsterdam: ‘Van oudsher werken diverse dien-

als sporter, coach en begeleider van nationale

sten van de stad al samen met de Hogeschool

ploegen en delegaties.

van Amsterdam. Het inzetten van stagiaires van de ALO, SportManagement & Ondernemen

Drijfveren: ‘Wat mij uitdaagt in het vakgebied

of Voeding gebeurt gelukkig dan ook al zeer

is dat je in de volle breedte, zowel in het onder-

frequent. En ik moet zeggen dit altijd tot grote

zoek, het onderwijs, de sport als de topsport

tevredenheid van zowel de stad, de studenten

mag werken met gemotiveerde mensen. Bijna

als de opleidingen. Kortom een kans voor alle

allen met een ideaal. En allemaal bereid om het

betrokkenen.’

maximale te geven. Een betere drijfveer kun je je niet wensen.’


Prof. dr. Peter J. Beek Vrije Universiteit | Faculteit der Bewegingswetenschappen Trefwoorden: menselijke motoriek, sport,

sche problemen, recreatiesporters of topsporters (in

onderzoek en onderwijs

spe). Als dat lukt, en je kan daarover vertellen aan anderen, geeft dat enorm veel voldoening.’

Profiel: Peter Beek (1959) is sinds 1998 hoogleraar coördinatiedynamica (cq. bewegings-

Kennis voor de stad: ‘De driehoek bewegen, sport

sturing). Zijn promotieonderzoek betrof een

en gezondheid wordt steeds belangrijker en we

wiskundige studie van de dynamica van de

weten steeds meer van de onderlinge relaties. Die

jongleerbeweging. Daarna heeft hij onderzoek

kennis kan worden ingezet bij het ruimtelijk ordenen

gedaan naar de neurale aansturing van diverse

en regisseren van processen in de stad die hierop

typen bewegingen (staan, lopen, ritmisch tikken,

betrekking hebben. Dat kan alleen door die kennis

grijpen en balvangen) en naar perceptueel-moto-

ook op diverse bestuurlijke niveaus beschikbaar en

rische leerprocessen in de revalidatie.

toegankelijk te maken.’

Drijfveren: ‘De menselijke beweging is een zeer


veelzijdig en boeiend onderwerp van studie.

Amsterdam: ‘De Faculteit der Bewegingsweten-

Eigenlijk alles wat we doen, doen we bewegend.

schappen werkt al jaren samen met de ALO en het

We vragen ons echter zelden af hoe dit gebeurt.

EMGO-instituut van de VU in diverse projecten met

Als bewegingswetenschapper wil ik achterhalen

de Gemeente Amsterdam in het domein van sport,

hoe het bewegen tot stand komt en hoe mensen

bewegen en gezondheid.’

hun motoriek en bewegingsprestaties kunnen verbeteren, of dat nu patiënten zijn met motori-


21

Kennis voor de stad 2007

22

23

Colofon

Dit is een publicatie van de Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit Oktober 2008 Fotografie Beeldbank UvA Beeldbank VU Fotobank Gemeente DigiDaan Jan Faessen Vormgeving www.neondesign.nl

Informatie over Kennis voor de Stad: Universiteit van Amsterdam Bestuursstaf

Selma Hinderdael T 020 525 2799 E [email protected] Vrije Universiteit Bureau Bestuurszaken Merlijn Draisma T 020 598 3939 E [email protected]

Einde van dit deel. Draai de brochure om en lees verder.

24

Programma Vrijdag 14 november 2008

UvA, AMC, VU en VUmc

Profielen

Inhoud Profielen 2 UvA, VU, UMC’s en Gemeente Amsterdam werken samen Kennis voor de Stad: de praktijk 4 Kennis maak je samen 6 Gewaarwordingen van een kennisambassadeur 10 Verslag masterclass: Organisatieontwikkeling en veranderstrategie 12 Verslag masterclass: Burgerparticipatie

Feiten & Cijfers 14 Universiteit van Amsterdam 16 Academisch Medisch Centrum 18 Vrije Universiteit 20 VU medisch centrum 22 Contractonderwijs 24 Contactgegevens

Programma 3 Voorwoord 5 Programma Kennis voor de Stad

Workshops & profielen workshopbegeleiders 6 Gedragsbeïnvloeding in het verkeer: wat werkt en heeft ook nog draagvlak? 8 Duurzame ontwikkeling in structuur en ambitie 10 Zelfredzaamheid: op eigen benen staan, met óf juist zonder de overheid? 12 Ruimtelijk economische agenda en schaalvergroting 14 Naar een integrale aanpak van de gezondheidsproblemen in de Vogelaarwijken 16 Jeugdzorg – Kinderen eerst 18 Ambities voor de nieuwe media sector 20 Sport & Bewegen 22 Fotoimpressie ‘Kennis voor de Stad 2007’ 24 Colofon

1

Projecten plattegrond Kennis voor de Stad Op deze plattegrond vindt u een selectie van bestaande samenwerkingsprojecten tussen de gemeente en de universiteiten.

11

4 10

4

11

9 1 5

1

Universiteit van Amsterdam

Hogeschool van Amsterdam

8 7 11

4 1

Hogeschool van Amsterdam

12

4 Vrije Universiteit / INHOLLAND (OZW) VUmc

Schiphol

2

© 2008 Gemeente Amsterdam, Dienst Persoons- en Geo-informatie

Zuidas

2 VU

1. Universiteit van Amsterdam Hogeschool van Amsterdam 1. Universiteit van Amsterdam www.uva.nl Hogeschool van Amsterdam www.hva.nl Science Park, UvA-AMC 2. Vrije Universiteit, VUmc, INHOLLANDVUmc, (OZW)INHOLLAND www.vu.nl (OZW) 2. Vrije Universiteit, 3. Natuurmonitor UvA-Gemeente 3. Natuurmonitor UvA en gemeente ontwikkelen samen een Natuurmonitor. Deze monitor is een pilot binnen het Europese innovatieproject LifeWatch, dat vanuit de UvA is opgezet. www.lifewatch.eu 4. Prachtwijken/Maakbaarheid in de Grote Stad UvA - Gemeente 4. Prachtwijken/Maakbaarheid in de Grote In het project Prachtwijken richt UvA/HvA zich op ondersteuning van Stad de wijkaanpak in Vogelaarwijken: via een opleidings- en cursusaanbod, onderzoek, kennismanagement en personele uitwisseling. www.maakbaarheid.nl 5. Amsterdam Living Lab UvA - Gemeente In Amsterdam Living Lab werken bedrijven en kennisinstellingen samen aan de ontwikkeling van 5. Amsterdam Living Lab nieuwe producten ICT/nieuwe media. Hierbij maken ze gebruik van de stad als levend laboratorium. www.aimsterdam.nl

3 6 3

ience Park

Science Park

6

6. Amsterdam University College UvA - VU Het AUC is een Honours College, een samenwerking tussen UvA en VU. Een internationale, 6. Amsterdam College driejarige Bachelorsopleiding met University een liberal arts en science programma. www.auc.nl 7. Duisenberg School of Finance UvA - VU Duisenberg School of Finance is een initiatief van de financiële sector, Gemeente Amsterdam en universiteiten UvA, Erasmus Universiteit Rotterdam en VU. www.duisenbergschooloffinance.com 7. Duisenberg School of Finance 8. Coöperatie Amsterdamse Scholen voor Entrepreneurship (CASE) Samenwerkingsverband van UvA, VU, HvA, InHolland, i.s.m. de Gemeente Amsterdam, de Kamer van Koophandel Amsterdam, Kenniskring Amsterdam, Jong MKB-Nederland en onder meer Fortis 8. Coöperatie Amsterdamse voorAmsterdam Entrepreneurship (CASE) en KPMG. Onderwijs aanbieden dat ondernemendeScholen mensen aan bindt. www.cms.uva.nl/case 9. Spinozacentrum UvA - VU - AMC - VUmc en KNAW Hersenonderzoek is in Amsterdam sterk vertegenwoordigd en van zeer hoge kwaliteit. Om dit onderzoek naar een hoger plan te tillen heeft de KNAW het Spinozacentrum voor Neuroimaging opgericht.

9. Spinozacentrum

10. West: Vooruit!project VU-Gemeente VU studenten krijgen gratis huisvesting in Amsterdam-West in ruil voor tien wekelijkse uren vrijwilligerswerk met allochtone wijkbewoners. Huiswerkbegeleiding, sport, spelactiviteiten, een computercursus of les in Nederlandse taal.

10. West: Vooruit!project

11. Gezonde Wijk VU-Gemeente Het beweegpatroon van bewoners van vier Amsterdamse buurten is in kaart gebracht. Uit de resultaten komt een duidelijk verschil in het alledaagse beweegpatroon naar voren tussen de bewoners van een klassieke stadswijk als de Boerhaavebuurt en naoorlogse buurten in Osdorp. Bewoners klassieke stadswijk lopen en fietsen meer dan die van de naoorlogse woonwijken.

1

UvA-AMC

11. Gezonde Wijk

1

UvA-AMC

12. Olympisch Stadion VU-Gemeente De Gemeente Amsterdam en de VU lijken elkaar te vinden in hun wederzijdse ambities op het gebied van sport. De nieuwbouwplannen van de VU op de Zuidas sluiten aan op de Sportasplannen van de Gemeente. Met het oog op de Olympische ambitie verkennen zij (samen met o.a. de HvA / ALO) de mogelijkheid om een gezamenlijk expertisecentrum rond topsport, onderzoek en onderwijs in Amsterdam te vestigen.

12. Olympisch Stadion

3

Kennis maak je samen van probleemoplossing in de praktijk. Daarmee worden niet alleen die specifieke problemen opgelost; de deelnemers aan dat proces leren ervan,

De universiteit heeft veel kennis te bieden, de stad Amsterdam ook. Want de stad is een schatkamer van “real-life” problemen en een toetssteen voor theorieën en oplossingen. Hoe zorg je ervoor dat zowel universiteit als stad optimaal profiteren van elkaars kennis?

ze doen kennis op die zij meenemen naar andere wijken en andere probleemstellingen. Het gaat bij kennis dus vooral om sociale processen, en het goed managen van die processen om zo efficiënt mogelijk de vereiste kennis voor het oplossen van problemen te creëren. Dat geldt ook binnen organisaties. Kennisdelen is niet een incidentele, additionele en individuele activiteit, maar hoort ingebed en gecollectiveerd te zijn binnen de organisatie. Kennismanagement vloeit daarbij niet voort uit een (toevallige) belangstelling of behoefte van het management, maar is een randvoorwaarde voor goed functioneren. Kennis moet niet alleen worden gedeeld als de gelegenheid zich voordoet, maar als routinematige activiteit voortvloeien uit de manier waarop

In de afgelopen jaren hebben we veel inzicht

de organisatie is ingericht. Kennisdeling is dan

gekregen in hoe je in organisaties wel en niet

niet meer specifiek aanwijsbaar op een bepaald

moet omgaan met kennis. We hebben geleerd

(meestal operationeel) niveau binnen de orga-

dat kennis niet bestaat uit informatie die je in

nisatie, maar betreft de organisatie als geheel.

een systeem kunt stoppen om het er later naar

Uiteindelijk gaat het dan niet om de vraag of indi-

believen weer uit te halen. In tegenstelling tot

viduen over de juiste kennis beschikken, maar of

bij administratief werk, speelt bij kenniswerk

de sociale netwerken binnen en tussen organisa-

immers een veelheid aan cognitieve, sociale en

ties in staat zijn kennis optimaal te benutten. We

psychologische factoren een rol. Een technocra-

hebben het dan over een overgang van “collective

tische aanpak gebaseerd op ICT-systemen werkt

intelligence” naar “intelligent communities”.

daarom niet. Kennis is niet een “ding” dat je kunt verzamelen, bewerken, opslaan en terugzoeken.

Een manier om dit te bereiken is een verschuiving van het individuele naar het collectieve.

4

Kennis ontstaat eigenlijk op twee manieren.

Op een eenvoudig niveau wordt dit bereikt door te

De ene, formele manier is door middel van

kijken naar die plekken binnen organisaties c.q.

wetenschappelijk onderzoek aan universiteiten

werkprocessen waar kennis individueel wordt ver-

en onderzoeksinstituten. De andere manier is

werkt (bijvoorbeeld door individuele beleidsamb-

door in de praktijk, bij voorkeur in groepen van

tenaren, onderzoekers, consultants of managers),

gemengde en wisselende samenstelling, oplossin-

en om te schakelen naar een situatie waarin veel

gen te zoeken voor problemen die zich voordoen

meer op collectief niveau, dat wil zeggen in (bij

in de samenleving. De kennis hoe integratiepro-

voorkeur wisselende) groepen wordt gewerkt.

blemen in stadswijken succesvol aan te pakken

Niet alleen helpen de “checks and balances” van

komt niet voort uit een universitair onderzoeks-

intervisie om niet-rationele factoren te identi-

project, maar vooral door een jarenlang proces

ficeren, maar groepssituaties hebben door hun

grotere dynamiek ook een grotere kennisrijkdom

toetsen. Daarvoor zijn wederzijdse contacten

en probleemoplossend vermogen. De gewenste

nodig die ook onderhouden moeten worden; de

dynamiek kan worden vergroot door groepen niet

communicatielijnen moeten open blijven. Door

op homogene functies of processen te baseren,

met elkaars interesses en werkvelden kennis te

maar als het ware “multidisciplinair” en pro-

maken, door contacten te leggen en te onderhou-

bleemgericht samen te stellen. Vanuit het per-

den, staat de weg open voor het samen ontwikke-

spectief “individueel/collectief” kan vervolgens

len en delen van kennis. Die contacten ontstaan

kritisch gekeken worden naar de ondersteunende

natuurlijk voor een deel door samenwerkingspro-

systemen. Veel systemen die bedoeld zijn als

jecten. Maar die zijn bijna per definitie beperkt in

“collectief”, bijvoorbeeld intranetten die kennis-

aantal en dus toegankelijk voor een heel beperkte

deling moeten bevorderen, blijken de gebruiker

groep mensen. Het is daarom nuttig om te zoe-

ervan juist sterk te isoleren en te bevestigen in

ken naar manieren om een veel breder palet aan

zijn of haar informatiegedrag. Dit kan allerlei

(wellicht kleinschalige) samenwerkingsvormen en

ongewenste gevolgen hebben, zoals onvoldoende

kennisgerelateerde contacten te ontwikkelen. Zo

uitwisseling van interpretatiekaders, sterk

zouden er via het Internet “communities” kunnen

selectieve filtering van informatie, en verstarring

ontstaan waarin mensen elkaar ontmoeten op

van de kennisbasis doordat geen nieuwe ideeën

basis van gedeelde interesses en problemen. Via

worden opgenomen. Echt goede informatiesys-

stages, scripties, en promotietrajecten kunnen

temen zijn niet gericht op het consumeren van

studenten en promovendi veel meer dan nu het

gegevens, maar op groepsvorming, interactiviteit

geval is als “linking pin” tussen universiteit en

en het collectief ontwikkelen van kennis. De hui-

stad worden ingeschakeld. En andersom zouden

dige Web2.0-toepassingen, zoals wiki’s, blogs en

medewerkers (vooral die met groeipotentieel)

online sociale netwerken zijn daar voorbeelden

van de gemeente intensiever bij onderwijs en

van.

onderzoek op de universiteit betrokken kunnen worden (via bijvoorbeeld het volgen en geven van

Het idee van “kennis als sociaal proces” geldt

cursussen of gastcolleges en het meewerken aan

natuurlijk ook voor de kennisuitwisseling tus-

onderzoek).

sen organisaties. Zo heeft het weinig zin om alle publicaties van de beide Amsterdamse univer-

Samengevat komt het erop neer de kennisuitwis-

siteiten via een database beschikbaar te stellen

seling tussen stad en universiteit op allerhande

aan de gemeente. Dat levert gewoon niets op.

niveaus te organiseren als een sociaal proces met

Veel meer valt te bereiken door samen te werken

zoveel mogelijk betrokkenen. Van samen doen

aan problemen die belangrijk en relevant zijn

leren we het meest.

voor beide partijen, gemeente en universiteit. Gelukkig gebeurt dat in toenemende mate. Vaak

John Mackenzie Owen

ontstaan zulke samenwerkingsverbanden min of

Marleen Huysman

meer toevallig. Er valt vooral winst te bereiken door systematisch te zoeken naar probleemgebieden met een gedeeld belang en partijen rond dat belang bij elkaar te brengen.

.

Kennis maken door samen te werken is niet het enige. Soms is het nodig om even een vraag te kunnen stellen, even bij te praten of een idee te

5

Over samenwerking tussen wetenschap en praktijk

Gewaarwordingen van een kennisambassadeur

Als Kennisambassadeur heb ik mij onder andere een jaar lang beziggehouden met het bevorderen van samenwerking tussen de Gemeente Amsterdam en de UvA/HvA en de VU; bevorderen van samenwerking tussen wetenschap en praktijk. In deze bijdrage doe ik verslag van mijn bevindingen. De bredere samenwerking in het kader van het programma Amsterdam Topstad en het project met de voorlopige werktitel “Harvard aan de Amstel” laat ik hier buiten beschouwing.

Om samenwerkingsverbanden en – mogelijkheden te inventariseren heb ik mij ingezet voor “agenda zettende” bijeenkomsten in het kader van Kennis voor de Stad en gefungeerd als een soort van “match-maker” tussen medewerkers van de gemeente en medewerkers van de kennisinstellingen. Uiteraard heb ik hiervoor veel gesprekken gevoerd. Aletta Bodisco, trainee van de Gemeente Amsterdam, heeft mij daarbij vier maanden ondersteund. Daarnaast ben ik als Kennisambassadeur gestart met een promotieonderzoek en heb ik diverse (gast)colleges gegeven. Daarmee heb ik de universitaire wereld ook van binnen enigszins beter leren kennen. Al deze ervaringen hebben tot een aantal gewaarwordingen geleid die ik hierna kort op een rijtje zet. Goed nieuws is dat er brede overeenstemming bestaat over het beeld dat er weliswaar al op de nodige terreinen wordt samengewerkt, maar dat die samenwerking – op een enkele goede uitzondering na – gekenmerkt wordt door veelal persoonsgebonden en daarmee kwetsbare incidentele ad-hoc initiatieven. In het verlengde hiervan is er breed gedeeld draagvlak en enthousiasme voor meer samenwerking tussen gemeente en universiteiten. Over de potentiële voordelen hiervan is iedereen het eens: de gemeente maakt meer en beter gebruik van “in huis” beschikbare kennis en studenten, wordt meer een lerende organisatie en doet ook iets aan haar arbeidsmarktimago, de kennisinstellingen maken meer gebruik van het

6

“levende laboratorium” dat Amsterdam heet, en

niet. Ook wanneer de vooroordelen onterecht zijn,

geven invulling aan hun ambitie om maatschap-

komt samenwerking toch niet tot stand, omdat

pelijk relevant bezig te zijn.

de vooroordelen overheersen en de neiging hebben zichzelf te bevestigen. Dat is vooral zo wan-

Ondanks dit enthousiasme en de evidente voor-

neer er weinig intensief en frequent persoonlijk

delen van samenwerking is de praktijk weerbar-

contact plaatsvindt en een op dialoog gebaseerde

stig. Het is moeilijk om het enthousiasme om te

zoektocht naar samenwerkingsmogelijkheden

zetten in concrete actie. Dat heeft te maken met

ontbreekt.

belemmeringen van velerlei aard. Aan de zuigkracht van overigens zeer legitieme “kokerbelan-

Toch zijn er wel voorbeelden van meer duurzame

gen” van beide partijen is moeilijk te ontsnappen,

succesvolle samenwerkingsprojecten. Zo werkt

zoals de waan van de dag en de behoefte aan

de GGD al jaren samen met de twee Academische

snelle praktische oplossingen aan de kant van

Ziekenhuizen op het gebied van gemeenschap-

de gemeente en het geven van onderwijs en de

pelijk (promotie)onderzoek. In het kader van de

publicatiedruk aan de kant van de kennisinstel-

zogenaamde Academische Werkplaats werken

lingen. Partijen willen graag samenwerken, maar

de directie Openbare Orde en Veiligheid en de VU

weten niet waar ze de tijd en het geld vandaan

al jaren samen op het terrein van criminaliteits-

moeten halen.

bestrijding en werken UvA en gemeente al enkele

Een tweede belemmering van meer psycholo-

jaren nauw samen aan het onderwerp “radicali-

gische aard betreft wederzijdse vooroordelen.

sering”.

Wetenschappers zouden niet geïnteresseerd zijn

Meer recente samenwerkingsprojecten die ik in

in praktisch relevant onderzoek en alleen bezig

dit verband wil noemen zijn het mastersprogram-

willen zijn met zuiver wetenschappelijk onder-

ma Maakbaarheid van de Stad, waarin groepjes

zoek met dusdanige doorlooptijden dat de aard

UvA-studenten concrete interventies ontwikkel-

van de maatschappelijke problematiek al weer

den met betrekking tot een viertal weerbarstige

is veranderd tegen de tijd dat het onderzoek is

maatschappelijke problemen, het opleidings- en

afgerond. Bestuurders en ambtenaren zouden

onderzoeksprogramma waarin UvA en gemeente

niet zitten wachten op onafhankelijk onderzoek

samenwerken op het terrein van conflictbeheer-

en niet in staat of bereid zijn tot enige kritische

sing, een project waarin tientallen HvA-studenten

reflectie.

hebben meegedacht over de ontwikkeling van de

Naar aanleiding van mijn ervaringen als Ken-

Wibaut-as en een breed opgezet samenwerkings-

nisambassadeur meen ik dat deze wederzijds

project (onderzoek opleidingen/stageplaatsen)

vooroordelen soms terecht zijn, maar meestal

project waarin UvA/HvA en gemeente samen-

7

werken in het kader van het gemeentelijke pro-

bij de gemeente werkt of andersom, komen ook

gramma wijkaanpak.

andere zaken als gezamenlijk onderzoek, geza-

Ook het VU-project waarbij studenten gratis

menlijke opleidingen en studentenuitwisseling in

huisvesting krijgen in ruil voor hand- en span-

de slipstream “vanzelf” tot stand.

diensten in de wijk verdient vermelding, al betreft het hier vooral een samenwerkingsproject met

Wat tot slot wellicht zou kunnen helpen om de

corporaties.

samenwerking tussen wetenschap en praktijk op een hoger niveau te brengen is een gemeen-

8

Deze inspirerende voorbeelden bewijzen dat het

schappelijke inspirerende visie. In dat verband

mogelijk is om ondanks de nodige barrières tot

heb ik als Kennisambassadeur een droom ontwik-

duurzame samenwerking te komen. Ze leren

keld die ik als bijdrage aan deze visiediscussie

ons ook iets over de succesvoorwaarden hier-

graag met u deel. Ik heb het dan over wat ik het

voor. Duidelijk is dat de kernuitdaging ligt in het

concept van “gemeenschappelijke leeromgevin-

ontketenen van het op zich al breed aanwezige

gen” noem. De kern van dit concept bestaat er uit

enthousiasme. Daarvoor zijn zaken nodig als

dat wetenschappers, studenten, ambtenaren en

voldoende steun, aandacht en prioriteit van de

bestuurders gezamenlijk werken aan de oplos-

bestuurlijke top, meer en intensiever contact en

sing van actuele maatschappelijke problemen in

dialoog. Zodat wederzijds vooroordelen uit de

de stad, en zo al lerend en reflecterend ontdek-

weg kunnen worden geruimd en in een vroegtijdig

ken wat wel en wat niet werkt. Het concept van

stadium universitaire onderzoeks- en opleidings

gemeenschappelijke leeromgevingen gaat verder

programma’s kunnen worden afgestemd op bij

dan het traditionele toegepaste of evaluatie

de gemeente levende kennisvragen en behoefte

onderzoek, omdat het onderzoek “in de actie”

aan stageplaatsen. Meer ondernemingszin zou

plaatsvindt onder het motto “Actie is analyse,

ook helpen; gewoon van beide kanten wat meer

en analyse is actie”. Ambtenaren en bestuurders

risico durven nemen door eerst “om niet” in

hoeven niet maanden of jaren te wachten op eva-

samenwerking te investeren in het vertrouwen

luatieresultaten, maar hebben die resultaten per-

dat als de eerste successen zichtbaar worden zich

manent ter beschikking en kunnen voortdurend

alsnog financieringsbronnen zullen aandienen. In

bijsturen en verder leren. Wetenschappers kun-

dit verband wil ik graag nog wijzen op wat mijns

nen op basis van de resultaten van dit “reflectief

inziens wel eens de meest effectieve (groot effect

actie onderzoek” in eigen tempo en in het eigen

tegen relatief lage kosten) samenwerkingsimpuls

“format” wetenschappelijke publicaties schrijven

zou kunnen zijn: personele uitwisseling. Zodra

en het probleem van tekortschietende kennisdis-

iemand van de universiteit voor een aantal dagen

seminatie (of -valorisatie) wordt vanzelf opgelost.

De keuze voor dit concept van gemeenschap-

“dissemination officers” die permanent op

pelijke leeromgevingen acht ik het meest kansrijk

zoek zijn naar nieuwe mogelijkheden voor

om een doorbraak te bereiken ten aanzien van de samenwerking, omdat de “leefwerelden”

samenwerking; • een jaarlijkse Kennis voor de Stad bijeenkomst

van praktijk en wetenschap daar qua belangen,

waarin gemeenschappelijk de stand van

interesses en ambities het meest parallel lopen

zaken wordt opgemaakt en door middel

en elkaar zelfs versterken. Gemeenschappelijke

van masterclasses en workshops nieuwe

leeromgevingen bestaan in mijn visie idealiter uit

samenwerkingsmogelijkheden worden verkend

een combinatie van:

en verdiept (zo mogelijk aangevuld met

• gemeenschappelijke meerjarige onderzoeks

tussentijdse masterclasses).

programma’s; • structurele afspraken over stageplekken en afstudeerplaatsen voor studenten; • een pool van medewerkers bij gemeente en

Tot slot spreek ik hier de hoop uit dat bovengenoemde “gewaarwordingen”, gebaseerd op een jaar ervaring als kennisambassadeur en gesprek-

universiteit die beschikbaar zijn voor het

ken met vele betrokkenen, een bijdrage leveren

geven van gastcolleges;

aan nieuwe initiatieven om de samenwerking

• gezamenlijke opleidingsmodules;

tussen de Amsterdamse wetenschap en praktijk

• promotieplekken met betrekking tot voor de

op een hoger niveau te tillen. De reeds bestaande

gemeente relevante thema’s (te financieren

samenwerkingsvoorbeelden laten zien dat het

door gemeente, universiteit of in combinatie);

kan, dat het mogelijk is om bestaande barrières

• uitwisseling van personeel fulltime of

te slechten en aan succesvoorwaarden te vol-

parttime (bijvoorbeeld onderzoekers die in

doen.

het kader van hun onderzoek twee dagen

Iedereen die dit verhaal gelezen heeft staat nu

in de week bij de gemeente werken of

voor de persoonlijke keuze om onderdeel van het

gemeentelijke medewerkers die in het kader

probleem te blijven, of onderdeel van de oplossing

van hun promotieonderzoek twee dagen bij de

te worden. Het laatste goede nieuws dat ik hier

universiteit werken);

wil brengen is dat om onderdeel van de oplossing

• een gezamenlijk internet als platform voor informatie uitwisseling, matching van vraag

te worden je eerst onderdeel van het probleem moet zijn.

en aanbod en het aanbieden van gastsprekers; • het (parttime) per gemeentelijke dienst

Erik Gerritsen, Kennisambassadeur

en universitaire faculteit aanstellen van

namens de Gemeente Amsterdam

respectievelijk “chief scientific advisers” en

[email protected]

9

Verslag masterclass

Masterclass 11 april ‘Organisatieontwikkeling en veranderstrategie’ door de UvA, de VU en de Gemeente Amsterdam

Veranderen? Waartoe? Over organisatieontwikkeling en veranderstrategie ‘Ik werk veel met veranderprocessen, maar zoek daarover alles op in boeken,’ zegt Christel LaureyHartman van de Dienst Milieu en Bouwtoezicht op de workshop Verandermanagement. ‘Deze middag geeft me een theoretisch kader, dat is heel leerzaam.’ De workshop wordt verzorgd door twee hoogleraren, één van de Universiteit van Amsterdam en één van de Vrije Universiteit in de Boekmanzaal van het Stadhuis in Amsterdam. Meer dan honderd mensen hebben zich aangemeld, uit twintig diensten en elf stadsdelen. Mensen uit de subtop van de Gemeente Amsterdam; programmamanagers, kwartiermakers, hoofden personeel & organisatie, middenmanagers, verandermanagers die zich allemaal op hun eigen manier bezighouden met het doorvoeren van veranderingen. De organisatoren zijn blijverrast over de grote opkomst. Het bevestigt de behoefte bij de gemeente aan kennis en reflectie op het dagelijkse werk. Aan iedereen is gevraagd om casuïstiek in te leveren. Waar worstelen de verandermanagers van de Gemeente Amsterdam mee? ‘De kunst van alliantievorming,’ noemt Jaap Boonstra, hoogleraar management van veranderingen in organisaties aan de UvA, zijn voordracht. Ofwel: de kunst van samenwerken als niemand de baas is. Boonstra: ‘Veel van de ingeleverde casussen hadden betrekking op problemen die hiermee te maken hebben.’ Wat kan er mis gaan? Een voorbeeld: Rotterdam is berucht om een aantal groepsverkrachtingen. Als een meisje daarvan aangifte doet, gaat ze een traject in waarbij achtentwintig verschillende organisaties betrokken zijn. Terwijl alle diensten aan het einde van het traject professioneel en bekwaam gedaan hebben wat ze moesten doen, was het voor het slachtoffer een absoluut drama. ‘Bij samenwerking in de zorg wordt vaak gevraagd: hoe, maar niet waarom en waartoe,’ stelt Boonstra. ‘Wat is de drijfveer?’

10

En hier zit de crux. Een politieman uit Johannesburg pakte het anders aan. In zijn wijk werden veel kinderen misbruikt. Hij had geld noch middelen, maar dacht: er moet wat gebeuren en het gaat om de kinderen. De politieman zette knuffels op het bureau, paste het politieonderzoek aan aan de situatie van het kind, ging samenwerken met scholen en jeugdzorg, zocht steun bij de leiding en betrok zijn maten erbij. Het verloop van een onderzoeksproces werd met kleefbriefjes op de muur geplakt. Simpel en overzichtelijk. ‘Wat valt hieruit nog meer te leren?’, vraagt de UvA-hoogleraar. ‘Dat het initiatief voor vernieuwing niet hoeft te komen van de centrale stad of de beleidsdiensten. Het kan van onderaf, met steun van de top.’ In Rotterdam is de situatie ondertussen veranderd. Boonstra: ‘Het moment van veranderen kwam door een collectief gevoel van schaamte. Want, waarom werken mensen in deze sector? Om een betere wereld te maken.’ Mensen gingen zich afvragen hoe ze beter aan het slachtoffer zelf konden denken, en toch de daders konden pakken. ‘Ze moesten de verschillende werelden leren kennen en bij elkaar brengen. Lerend vernieuwen,’ concludeert Jaap Boonstra. ‘Met als duidelijke vraag voor ogen: waartoe?’ Léon de Caluwé, hoogleraar aan de VU richt zich in zijn lezing op organisatieontwikkeling, waarbij tweezijdige communicatie, rollen spelen en leren centraal staan. ‘Wat bijvoorbeeld veel voorkomt,’ begint de VU-hoogleraar, ‘is het zogenoemde “pocketveto”, dat betekent “ja” zeggen en “nee” doen. Het is een manier om te overleven in omstandigheden die vijandig voor je zijn,’ legt hij uit. Vooral in hiërarchische organisaties waar veel druk op de medewerkers wordt gelegd komt dit voor. ‘Het venijnige is dat je hierdoor tevreden medewerkers hebt én tevreden bazen.’ Maar de prijs is dat het beleid en de werkvloer elk een eigen dynamiek krijgen zonder dat ze met elkaar worden verbonden. Zoiets kan zich heel gemakkelijk ontwikkelen in jullie werk. De remedie is praten, veranderen, reageren.’

De Caluwé benadrukt hoe belangrijk taal is in verandertrajecten. De dialoog aangaan, wat bedoelen we, hoe gaan we het aanpakken? ‘Je moet het proces helder maken, heldere kaders geven, erkenning geven aan de dingen die al gebeuren, synergie tussen stadsdelen en variatie tolereren en ruimte geven voor eigen invulling. Niet alles hoeft uniform te zijn.’ Dat is volgens de hoogleraar een groot misverstand. ‘Veranderen en leren,’ zo besluit hij, ‘zijn twee woorden die op elkaar lijken.’ Anneke Eurelings, directie Servicehuis Personeel, schuift bij De Caluwé aan tafel. Zij staat aan de vooravond van het invoeren van een nieuw personeelsbeheerssysteem waar ze twee jaar aan werkte, een project waarbij De Caluwé adviseerde. Het gaat om vijfduizend medewerkers en managers. ‘Het was een bezuinigingsopdracht,’ erkent Eurlings. ‘Maar we wilden er een leertraject van maken.’ Een deel van de organisatie was bij de ontwikkeling van het traject betrokken, een deel niet. ‘Nu staat het product vast.’ Eurelings vreest veel weerstand bij het invoeren ervan, vooral bij dat deel van de gemeente dat niet vanaf het begin betrokken was. ‘Hoe moeten we dit nu implementeren? Hoe kunnen we er ook voor hen een leerproces van maken?’ Léon de Caluwé: ‘De valkuil is het door hun strot te duwen. Als het voor die anderen een leerproces was, zal het dat ook zijn voor de organisaties die het gaan invoeren. In versnelde vorm. Bijvoorbeeld door het spelen van games. Niet vertellen, maar laten meemaken. Je kunt ermee laten zien dat door een collectieve prestatie het hele systeem beter wordt. Je oefent invloed uit door te inspireren, het voordeel te tonen, te consulteren en steun aan te bieden.’ En als er nog steeds verzet en weerstand is? ‘Dan ga je als manager hummen,’ adviseert de hoogleraar. Dat betekent dat je luistert naar de zich verzettende medewerker en vervolgens begrijpend “hmmm” zegt.

Bij de borrel Christel Laurey-Hartman, Dienst Milieu en Bouwtoezicht: ‘Geweldig. Ik zat de hele middag op het puntje van mijn stoel. Ik heb alles opgeschreven. Wat nieuw voor me was, was het pocket veto. Dat herken ik. En ook die games die bij de lerende benadering worden ingezet. Die leggen heel duidelijk bloot wat het probleem is. Verder zijn er vanmiddag veel dingen bevestigd die bij mij sluimeren. Het geeft handvatten om te veranderen. Dit soort uitwisseling zou ik wel meer willen.’ Siep Wevers, Dienst Werk en Inkomen: ‘Ik vond het voorbeeld van Jaap Boonstra heel leerzaam. Als je iets wilt veranderen, zoek dan steun bij de top. Een eyeopener vond ik wat De Caluwé zei: “Laat iedereen leren in zijn eigen tempo.” Het is een geruststelling dat je autonomie mag behouden, verscheidenheid. Ik heb als manager altijd gedacht dat dat niet kon.’ Ger Tjalsma, adviseur P&O, Bos en Lommer: ‘Ik heb zelf ook een casus ingediend. De gemeente kent veel stadsdelen, waar moeten we samenwerking zoeken en waar uniek blijven? Ik heb geleerd dat je niet een model kunt kopiëren, dat je zelf moet leren leren. Nieuw voor mij was het verhaal over de kloof tussen uitvoering en management. Die is heel oud, maar je kunt er niet scherp genoeg op zijn, je moet het management alert houden op wat erin de uitvoering gebeurt. En het hummen. Dat heb ik wel even opgeschreven.’ Lisette Uitenwerf, adviseur P&O, Ontwikkelingsbedrijf Gemeente Amsterdam: ‘Ik heb er heel veel aan gehad. Het is goed om de theorie weer eens geordend te krijgen. Dat voorbeeld van Boonstra over Zuid-Afrika vond ik erg leerzaam. Hoe maak je die keten weer menselijk? Veel dingen die ik zelf dagelijks meemaak zijn hier vanmiddag benoemd en krijgen daardoor een theoretisch kader. Dat is fijn. Er is mij een spiegel voorgehouden. En dat in twee uur tijd.’

Irene van der Linden 11

Verslag masterclass

Masterclass 12 juni ‘Burgerparticipatie’ door de UvA, de VU en de Gemeente Amsterdam

Burgerschap: zin of onzin? Over burgerparticipatie in het buurtbeleid ‘Vandaag hebben we een kleiner gezelschap dan bij de vorige workshop, ik hoop daarom dat we meer discussie zullen krijgen.’ Erik Gerritsen, kennisambassadeur van de Gemeente Amsterdam, opent met deze woorden de masterclass Burgerschap: zin of onzin?, verzorgd door Larissa Wladimiroff, sectormanager Burger uit Geuzenveld-Slotermeer en Menno Hurenkamp, politicoloog aan de Universiteit van Amsterdam en columnist van De Groene Amsterdammer. Peer Smets, docent sociaal culturele wetenschappen van de Vrije Universiteit is coreferent. In de zaal van het Tuinstadhuis in Geuzenveld-Slotermeer: een select gezelschap ambtenaren. Geuzenveld loopt voorop in het betrekken van burgers in het buurtbeleid. ‘Ook internationaal in Europese programma’s,’ benadrukt Gerritsen. Het is een fenomeen dat wint aan populariteit in de regionale politiek en door de wetenschap nauwlettend wordt gevolgd. Een synthese tussen praktijk en wetenschap.’ ‘Er is maar één ding dat jullie echt moeten onthouden,’ begint Menno Hurenkamp, verbonden aan Amsterdamse School voor Sociaal Wetenschappelijk Onderzoek van de UvA. De beamer draait. ‘Jullie hebben veel goede plannen, ik heb geen nieuwe ideeën. Ik kan alleen bekritiseren wat misgaat; jullie gebruiken burgerschap om problemen op te lossen. Dat moet je niet doen.’ De bedoeling van burgerparticipatie, vindt Hurenkamp, is mensen goede burgers laten zijn. ‘Dat is niet hetzelfde als problemen oplossen, dat doen jullie zelf wel, daar worden jullie voor betaald.’ Burgerschap wordt, aldus Hurenkamp, te makkelijk gebruikt als wondermiddel, het medicijn tegen alle kwalen. Het wordt ingezet als antwoord op de grote verschillen tussen mensen in een wijk, door individualisering, emancipatie, globalisering, migratie. Er moet binding komen, vinden politici en ambtenaren en dan is er burgerschap. ‘Burgerschap is op dit moment het bestuurlijk walhalla.’ Op het beamerscherm verschijnt een statistiekje

12

van 1990 tot 2007, waarop de explosieve toename van het gebruik van het woord participatie in de media is te zien. Dat is ook niet verwonderlijk, want zo stelt promovendus Hurenkamp, het is een beleid zonder tegenstanders. ‘Burgers de baas, zelf de regie voeren, lokaal maatwerk, wie is er tegen? Het is een warm bad voor de overheid, juichend lopen de bedenkers het stadhuis uit. Maar de discussie over de prioriteiten blijft op de achtergrond.’ Er zijn ook grenzen aan de mogelijkheden van burgerparticipatie. De representativiteit bijvoorbeeld: wie zal zich als eerste spontaan melden? De wit hoogopgeleide man. Daarnaast is het voor burgers soms ook frustrerend. ‘Ze voelen zich vaak niet serieus genomen. Worden ze wel eens tegengesproken? En hoe leuk vinden ambtenaren het eigenlijk echt, die meedenkende burger? Burgers hebben een grote bek, ze zijn ontevreden. Op papier is het heel mooi, maar er komt te weinig tot uiting dat het in de praktijk vaak heel moeilijk is.’ Participatie moet geen middel zijn maar doel. Dat is de kern van Hurenkamps boodschap. En het doel is: tevreden burgers en een beter functionerende democratie door bijvoorbeeld zoveel mogelijk diversiteit. Dat zou volgens de wetenschapper een belangrijk criterium moeten zijn bij het toekennen van subsidieaanvragen. ‘Niet de zoveelste barbecue in de straat, die zijn er al, maar een uurtje boerkinizwemmen, want dat is er nog niet. En niet verplichten dat mensen met verschillende etnische achtergrond mengen. Hoezo mengen, waarom?’ Larissa Wladimiroff, de eerste en tot nu toe enige sectormanager Burger, vertegenwoordigt de praktijk en begint haar voordracht dan ook met een statistiek over de ‘staat van de stad’. Geuzenveld-Slotermeer scoort alleen rode en oranje hokjes en dat betekent: een probleemwijk. ‘Wij wilden deze neerwaartse spiraal doorbreken en een opwaartse spiraal creëren. Eén van de manieren om dat te bereiken is burgerparticipatie,’ stelt Wladimiroff. Ze is het eens met Hurenkamp, dat het moeilijk is om alle groe-

pen te bereiken. ‘Hier zijn een heleboel mensen al blij als er brood op de plank is.’ Toch gelooft Wladimiroff in het inzetten van burgers in het beleid. Geuzenveld heeft zelfs zijn eigen methode ontwikkeld; de Geuzenveldse-methode. Dit houdt in dat de burger als producent wordt gezien, het stadsdeel faciliteert en coacht, vraaggericht. ‘Maar niet u vraagt wij draaien, wij hebben een gelijkwaardige houding naar de bewoners, we luisteren naar de behoeften, we stimuleren de bewoners tot actie over te gaan en we zijn bereid af te wijken van gebaande paden.’ Neem het wijkmanagement: het stadsdeel heeft vijf steunpunten in de wijk opgericht, waar mensen kunnen binnenlopen met vragen, problemen en ideeën. Deze wijkmanagers zijn sleutelfiguren, ze stimuleren mensen en helpen bijvoorbeeld met het aanvragen van subsidie. ‘Als je het doet, kost het ook wat,’ benadrukt de sectormanager Burger. Zo is er een groot aanbod van cursussen ontstaan. ‘Als iemand een cursus buikdansen wil, dan zeggen wij: “Oké, en wat wil je er zelf aan doen?” Wij faciliteren, zij activeren.’ Wladimiroff is tevreden over de resultaten tot nu toe. Zo is er een stijging van deelname aan de arbeidsmarkt te zien bij de actieve deelnemers, er is een groot aanbod van activiteiten in de wijk van en door bewoners. ‘We doen het goed, maar de intensiteit is te laag, de middelen ontbreken waardoor het geen groot effect heeft op de algemene trend.’ ‘Dat kan alleen als de overheid meer macht afstaat en een groot deel van het beleid aan de burgers laat,’ stelt coreferent Peer Smets van de VU. ‘In Brazilië is een deel van het budget in zijn geheel overgedragen aan de bewoners. Zij mogen zelf beslissen wat ze ermee doen. Ik zou zeggen als je het doet, doe het serieus. Praat over grote bedragen, subsidieer geen kleine projecten, maar alleen grote van boven de duizend euro.’ Het moet breed worden gedragen. ‘In Amsterdam-Oost heb ik mensen horen zeggen: “Weer een participatie-

bijeenkomst, weer dezelfde mensen. Die staan elkaar weer handjes te schudden, het worden participatiebobo’s en de bewoners komen niet meer.”’ Erik Gerritsen springt op. ‘Ik hoor grote verschillen, er zit een spanningsveld. Hurenkamp zegt: “Burgerparticipatie niet inzetten om problemen op te lossen,” terwijl Wladimiroff de stijgende rode statistieken wil keren.’ Robin Boot, stadsdeelvoorzitter GeuzenveldSlotermeer: ‘Wij zetten burgerparticipatie in om beter burgerschap te creëren én om problemen op te lossen. De burger is een belangrijke manier om die rode vakjes weg te krijgen. Er joggen nu vrouwen met hoofddoekjes langs de Sloterplas.’ Daar is de stadsdeelvoorzitter heel tevreden over. ‘Het is goed voor de gezondheid en het is een ondersteuning voor de vrouwen. Doel én middel dus.’ En hoe zit het dan met wel of niet mengen? ‘Waarom die Turken om de hoek niet ook uitnodigen?’ vraagt Erik Gerritsen zich af. Hurenkamp: ‘Laat mensen hun eigen dingen doen. Het gaat vaak moeizaam en vrijwel niemand heeft er zin in.’ De discussie met de zaal brandt los. Linda Brasz, stadsdeelsecretaris AmsterdamNoord: ‘Wij schrijven teveel voor hoe zij moeten denken. Waarom zou ik mijn buren moeten kennen? Die etnische groepen willen helemaal niet mengen.’ Chesley Rach, stadsdeelsecretaris Zuid-Oost: ‘Bij ons wonen veel mensen van verschillende afkomst, dat gaat niet zomaar goed. Daar moet je wat mee, elkaar ontmoeten helpt.’ De meningen zijn verdeeld. Gerritsen pakt het boek Empowered Participation van Archung Fung. Op sommige plaatsen in de Verenigde Staten is er massaal geïnvesteerd in burgerschap. ‘Er is veel ruimte gelaten aan lokaal perspectief. Als je burgers opleidt in hoe je een dialoog voert, hoe je luistert, dan werkt het.’ In ieder geval bevordert het de democratie, of het ook maatschappelijke problemen oplost, zoals Geuzeveld-Slotermeer graag wil zien, daar is nog geen bewijs voor. ‘Maar waarom zou je niet investeren in het opleiden van burgers in Nederland?’ Irene van der Linden 13

Feiten & cijfers

UvA

Prof. dr. Ronald Plasterk, Moleculaire biologie (1999) Prof. dr. Daan Frenkel, Macromoleculaire

simulaties (2000)

Prof. dr. A. Lagendijk, Natuurkunde (2002) Prof. dr. Robbert Dijkgraaf, Natuurkunde (2003) Prof. dr. Michiel van der Klis, Sterrenkunde (2004) Kerngegevens (2007)

Prof. dr. Lex Schrijver, Wiskunde (2005)

Aantal studenten: 27.175 (waarvan 1.637 stu-

Prof. dr. Joep Leerssen, Moderne Europese

denten met buitenlandse nationaliteit)

Letterkunde (2008)

Aantal medewerkers: 4.855 (3881 fte, excl. AMC) Aantal wetenschappelijk medewerkers: 56 % van

NWO-subsidies

totale personeelsbestand Aantal faculteiten: 7

NWO

Veni

Vidi

Vici

Toptalent

Mozaiek Rubicon

Aantal onderzoekinstituten: 31

2007

18

17

5

6

8

9

Aantal promoties: 378

2008

19

10

Onbekend

8

1

6

Baten 2007: M€ 581 Baten uit werk in opdracht van derden (2006): M€ 73,3

ERC Advanced Grant

Hoofdlocaties: Centrum, Roeterseiland (Centrum-

Prof. dr. Victor Lamme van de Faculteit der Maat-

Oost), Science Park, Zuidoost

schappij- en Gedragswetenschappen heeft de prestigieuze Advanced Grant gekregen van de Euro-

Faculteiten

pean Research Council (ERC). De ERC financiert

Faculteit Economie en Bedrijfskunde (FEB)

baanbrekend Europees onderzoek. Lamme ontvangt

Faculteit der Geesteswetenschappen (FGW)

2,3 miljoen euro voor zijn onderzoek naar het

Faculteit der Geneeskunde (AMC-UvA)

menselijk bewustzijn.

Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen (FMG)

UvA-Akademiehoogleraren

Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en

Prof. dr. Mieke Bal (ASCA/FGW)

Informatica (FNWI)

Prof. dr. Harry Büller (AMC)

Faculteit der Rechtsgeleerdheid (FdR)

Prof. dr. Bob Ten Cate (ACTA)

Faculteit der Tandheelkunde (ACTA)

Prof. dr. Paul Emmelkamp (FMG) Prof. dr. Maus Sabelis (IBED/FNWI)

Ranking De Universiteit van Amsterdam komt als beste

Onderzoekszwaartepunten

universiteit van Nederland uit de THES-QS World

Om onderzoek te laten floreren is zowel breedte

University Rankings 2007. De Times Higher

als massa nodig, maar ook specialisatie en focus.

Education Supplement (THES) publiceert jaarlijks

Daarom kiest de UvA voor zwaartepuntvorming in

een overzicht van de 200 beste universiteiten

wetenschappelijk onderzoek. Hiertoe zijn in eerste

ter wereld. De UvA steeg van de 69e naar de 48e

aanleg onderstaande zwaartepunten geformuleerd.

plaats en is nu de enige en de eerste Nederlandse universiteit in de top 50. In de lijst van 50 beste

1. Orale infecties en ontstekingen: diagnostiek, pre-

Europese universiteiten staat de UvA op de 19de

ventie en behandeling van cariës en van ontstekingen

plaats.

van tandvlees en wortelkanalen, en de rol van bacteriën in de tandplak en van gastheerfactoren bij deze

Wetenschappelijke prijzen en subsidies

processen in het bijzonder. (ACTA)

(selectie)

2. Bioengineering, reconstructie en functieherstel van

Spinozapremie (de ‘Nederlandse Nobelprijzen’,

tandweefsel en bot: biologische processen van adap-

1995-2007):

tatie en herstel van bot en tandweefsel, de biocompa-

Prof. dr. Ed van de Heuvel, Sterrenkunde (1995)

tibiliteit van materialen die door de tandarts worden

Prof. dr. Johan van Benthem, Logica (1996)

gebruikt om de functie van het gebit te herstellen. (ACTA)

14

3. Behavioral Economics: integratie van inzichten

12. The International Rule of Law: hoe kan the

uit de psychologie en sociologie in de neoklas-

Rule of Law worden veiliggesteld tegenover

sieke economische theorie. Met toepassing van

globalisering-processen die de macht van het

empirische methoden zoals laboratorium- en

nationaal recht aantasten? (FdR)

veldexperimenten. Belangrijke onderwerpen zijn

13. Europees Privaat- en Publiekrecht: combi-

strategische besluitvorming (speltheorie) en indi-

neert drie aspecten van de Europeanisering van

viduele besluitvorming. (FEB)

het rechtssysteem: publiek institutioneel recht

4. Corporate Governance: de relatie tussen onder-

van de Europese Unie (onderzoek gericht op Euro-

nemingen en het hele palet aan stakeholders met

pees Bestuur), Europeanisering van het materiële

het oog op zowel het interne bestuur als de strate-

privaatrecht, Europees belastingrecht (onderzoek

gische richting en prestaties van de onderneming,

naar de invloed van het Europees recht op het

bezien vanuit zowel economisch als maatschap-

(nationale) belastingrecht). (FdR)

pelijk perspectief. (FEB)

14. Informatierecht: (internationale) productie,

5. Cultureel Erfgoed en Identiteit: onderzoek naar

marketing, distributie en gebruik van informa-

de wijze waarop het verleden of de overblijfselen

tiegoederen en -diensten. Overstijgt traditionele

daarvan een rol speelt in de identificatieprocessen

juridische grenzen en richt zich op een breed

van groepen mensen, in sociaal, cultureel, religi-

spectrum van juridische onderwerpen als intel-

eus of politiek verband. (FGW)

lectueel eigendom, mediarecht, telecommunica-

6. Culturele Transformaties en Globalisering:

tierecht, vrijheid van meningsuiting en recht op

analyses van discoursen en representaties van

privacy. (FdR)



de natie, de Europeaan, de migrant, minderheden, etc. die snel en drastisch veranderen onder invloed van de globalisering. (FGW) 7. Mondiale gezondheidszorg en ongelijkheid: vergelijkend onderzoek naar de ontwikkeling van gezondheidszorg op wereldschaal en de rol van internationale stromen in arbeid (brain drain) en technologie. (FMG) 8. De studie van de Stad: globalisering, locale ontwikkelingen, diversiteit en governance: de relatie tussen maatschappelijke dynamiek en ontwikkelingen in de stedelijke omgeving, waaronder die van diversiteit. Met een interdisciplinaire en innovatieve benadering. (FMG) 9. Systeembiologie: levens- en aardwetenschappen; het modelleren en testen van complexe biologische en biochemische systemen, met als doel informatie die beschikbaar is uit theorie en experiment op verschillende schaalniveaus met elkaar te verbinden. (FNWI) 10. E-Science: het modelleren en simuleren van fenomenen met een groot bereik in tijd en ruimte - het multiscale modeling aspect van chemische en fysische systemen – zowel als de onderliggende software en hardware infrastructuur. (FNWI) 11. Astrodeeltjes fysica: onderzoek naar de elementaire deeltjes fysica om natuurkundige verschijnselen in het heelal te bestuderen en tegelijkertijd meer te weten te komen over het gedrag van elementaire deeltjes in een zeer hoog energiegebied. (FNWI)

15

Feiten & cijfers 

vervolg van ‘Feiten & cijfers UvA’

AMC

Aantal studenten: 2273 Aantal medewerkers: 6977

Interfacultaire onderzoekszwaartepunten:

Aantal promoties in 2007: 160

15. Hersenen en Cognitie: toepassing van de

Aantal publicaties in 2007: 2815

nieuwste neuroimaging technieken om kennis

Aantal octrooien en patenten in 2007: 47

van de hersenen te vergroten, de ontwikkeling

Kerndisciplines: alle medische disciplines,

van innovatieve klinische toepassingen van

inclusief Medische Informatiekunde

neuroimaging voor kosteneffectieve diagnose en behandeling van patiënten. (FMG, AMC, FNWI.)

Toponderzoek

16. Global Health Institute: ontwikkeling van

Immunologie en infectieziekten

een academische superstructuur, die een van

CINIMA (Centre for Infection and Immunology

de leidende instituten wordt op het terrein van

Amsterdam) met bijvoorbeeld Topgroep ‘Retrovi-

beleid, onderzoek en training inzake armoede-

rus en RNA Virus Infecties’ onder leiding van Ben

gerelateerde (overdraagbare) ziekten, alsmede

Berkhout.

de duurzame levering van gezondheidszorg in

Met behulp van de modernste technieken op

ontwikkelingslanden. (AMC,FEB)

genetisch en cellulair gebied is het mogelijk

17. Systeembiologie: ontwikkeling van een hech-

gebleken nieuwe virussen te ontdekken. Met een

tere structuur voor het samenwerkingsverband

goede definitie van het virus dat een infectie

Systeembiologie tussen het AMC en de FNWI. Met

veroorzaakt, kunnen bestaande geneesmiddelen

als doel het ontwikkelen van een wiskundig model

gerichter, in combinatie, worden toegepast. Ech-

voor het menselijk metabolisme waarmee bij-

ter ook bij het ontwikkelen van nieuwe genees-

voorbeeld ziekteprocessen beter begrepen kunnen

middelen tegen virusinfecties zijn de ontdekkin-

worden. (AMC, FNWI)

gen van nieuwe virussen van groot belang.

Spin offs

Cardiovasculair, cardiogenetisch en vasculair

Uit het onderzoek van de UvA en het AMC komen

onderzoek

commercieel interessante toepassingen voort.

Voorbeeld: topgroep ‘Klinische aspecten van

Deze hebben geresulteerd in de oprichting van 20

Hartfalen’ onder leiding van Arthur Wilde. Deze

bedrijven die zich op uiteenlopende toepassingen

onderzoeksgroep heeft internationaal een

richten, van duurzame oplossingen met betrek-

vooraanstaande positie in het onderzoek naar

king tot milieu- en arbeidsomstandigheden tot

hartfalen als gevolg van ritmestoornissen. De

procesconcepten voor biodieselproductie.

groep onderzoekt de genetische achtergronden van verschillende aandoeningen die onder deze noemer vallen, met als aandachtspunt de elektrofysiologische processen in het hart. Voorbeeld: topgroep ’Moleculaire en structurele aspecten van Hartfalen’, onder leiding van Antoon Moorman, richt zich op moleculaire processen op het niveau van de cel, bij het ontstaan van het hart. Metabole Ziekten Topgroep ‘Lysosomale Pathologie en Stikstof Metabolisme’ onder leiding van Hans Aerts. Het

16

AMC is voor de lysosomale glycolipide stapelingsziekten aangewezen als landelijk centrum

– O’Callaghan Promotieprijs 2007 van de Vereniging voor Infectieziekten: dr. K.A. Pyrc

voor onderzoek en behandeling, en daarmee ook

– Jaarprijs voor Vasculaire Biologie:

participant/coördinator voor internationale stu-

drs. J.O. Fledderus

dies naar diagnostische instrumenten en nieuwe

– Clinical Scholar Research Award: dr. B. Preckel,

therapieën voor deze ziekten. In het onderzoek naar de behandeling van diabetes type 2 is het

dr. N. Hauck-Weber, prof. dr. M.W. Hollmann – Honorary Fellow van de British Pharma

ontwerpen van specifieke remmers voor de gly-

cological Society: prof. dr. P.A. van Zwieten

cosphingolipide synthese een werkend concept

– Ria van der Heijdenprijs: prof. dr. D.H. Linszen

gebleken, dat ook in andere metabole ziekten

– Dondersprijs: dr. M.E.J. van Velthoven

toepasbaar zal zijn.

– Lidmaatschap Academia Europaea: prof.dr. M.C. Michel. – David Glick Lecture Award van de International

Subsidies en prijzen (selectie)

Federation of Societies for Histochemistry and

Persoonsgerichte subsidies van Nederlandse

Cytochemistry: prof. dr. C.J.F. van Noorden.

Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, 2007: – 7 Veni subsidies voor excellente jonge onderzoekers – 3 Vidi subsidies voor excellente jonge onderzoekers

– Akademiepenning van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW): prof. dr. D.F. Swaab – Dr. C.J. Roos-prijs voor het beste, klinisch, patiëntgebonden promotieonderzoek: dr. M Nieuwdorp

– 2 Vici subsidie voor excellente senior onderzoekers – 1 ZonMw Klinisch Fellowships Prestigieuze subsidies toegekend in 2007 (selectie): Casimir-subsidie, Mozaïek-promotiebeurs en de Toptalent-promotiebeurs. Voorts subsidies van Maag-Lever-Darm Stichting, het Koningin Wilhelmina Fonds, de Nierstichting en de Nederlandse Hartstichting Prijzen september 2007- september 2008 – Hippocrates Studieprijzen: J.N. Doornbos en A. Prins – Best Article Award for Young Investigators: dr. M. Söhne – Heine-Medin Award: dr. C.M. van der Hoek – Medal of Honor van de European Association of Neurosurgical Societies: prof. dr. D.A. Bosch – Prijs voor de beste prestatie van de Society for the Study of Inborn errors of Metabolism: dr. H.R. Waterham – Wolter Goeman Prijs: prof. dr. J.C.J.M. de Haes – Resident Research Award van de American Society of Anesthesiology: prof. dr. M.W. Hollmann – Honory Fellow van de Royal College of Physicians in London: prof. dr. M.M. Levi

17

Feiten & cijfers

VU

Academische prijzen en subsidies (selectie) Spinoza Premies (de Nederlandse ‘Nobelprijzen’) Peter Nijkamp, Ruimtelijke Economie, 1996 Bob Pinedo, Oncologie, 1997 Dorret Boomsma, Psychologie, 2001 Marjo van der Knaap, 2008

Regulier Onderwijs Aantal studenten: 19.201, waarvan

NWO-subsidies

5.387 eerstejaars-VU, Medewerkers 3303 wetenschappelijke stafleden,

NWO

Veni

Vidi

Vici

Mozaiek Rubicon

incl. VUmc (2629 fte)

Toptalent

2007

15

3

1

4

6

-

49 bacheloropleidingen (waarvan 1 Engels-

2008

12

3

Onbekend

5

5

5

talig), 103 masteropleidingen (waaronder 47 Engels- talig en 16 lerarenopleidingen)

Het Laser Centrum ontvangt een NWO-Groot

30 Postdoctorale beroepsopleidingen

subsidie voor grote investeringen van in totaal

Internationaal:

3,4 miljoen euro. Het Laser Centrum gebruikt

340 inkomende uitwisselingsstudenten,

deze subsidie om een nationale faciliteit op te

481 uitgaande uitwisselingsstudenten

zetten waar nieuwe, baanbrekende microscopie-

Totale budget: M ¤ 421

technieken worden ontwikkeld die gebruik maken

Inkomsten uit opdracht van derden: M ¤ 86

van laser licht.

Aantal medewerkers: 2.406 wetenschappelijke

Ruim 10 miljoen aan ERC-subsidies

stafleden (1.866 fte)

Het ‘European Research Council’ biedt via

1.913 personeelsleden in niet-weten-

verschillende programma’s getalenteerde

schappelijke functies (1.483 fte)

onderzoekers de kans om zich internationaal te

12 faculteiten

onderscheiden. Het ‘Ideas’ programma maakt

10 (inter)facultaire instituten

onderscheid tussen beginnende en gevorderde

262 promoties

onderzoekers in de zogenaamde ‘starting grants’ en ‘advanced grants’. In beide categorieën scoor-

Hoofdlocatie: De Boelelaan

de de VU goed in het afgelopen jaar: in de starting grants door zes van de circa 25 Nederlandse

Faculteiten

subsidies binnen te halen, met een totale waarde

– Letteren

van ongeveer 5,5 miljoen euro. De VU staat daar-

– Tandheelkunde (ACTA, Amsterdam)

mee op de vierde plaats van de rankinglist van

– Aard- en Levenswetenschappen

internationale onderzoeksinstituten die een beurs

– Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde

hebben gewonnen. Dorret Boomsma en Andrew

– Bewegingswetenschappen

Tanenbaum sleepten ieder een advanced grant

– Rechten

in de wacht, samen goed voor nog eens 4,9 mil-

– Geneeskunde (VUmc)

joen euro.

– Wijsbegeerte – Psychologie en Pedagogiek

Rankings

– Exacte Wetenschappen

De VU staat in de top 200 van de Shanghai ran-

– Sociale Wetenschappen

king van onderzoeksuniversiteiten wereldwijd,

– Theologie

en in de top 75 van Europa. In de Leiden Ranking (CWTS), die de impact van wetenschappelijk publiciaties meet, nemen VU/VUmc de vijftiende plaats in Europa in, en de vierde in Nederland.

18

VU- Akademiehoogleraren

Cancer Center Amsterdam/VUmc Institute for

Prof. dr. Sierd Cloetingh, (aardwetenschappen)

Cancer and Immunology (CCA/V-ICI):

Prof. dr. Andrew Tannenbaum (informatica en

een academisch kanker en immunologie expertise

computer science)

centrum dat onderzoek, onderwijs, topzorg

Prof. dr. Gün Semin (sociale psychologie)

en topbehandeling van patiënten met kanker

Prof. dr. Martijn Katan (aard- en levensweten-

coördineert.

schappen & gezondheid)

Institute for Cardiovascular Research: onderzoeksinstituut met als doel postdoctoraal

Toponderzoek

onderwijs en onderzoek naar alle aspecten van de

Aan VU en VU mc

cardiovasculaire functies en ziekten.

De VU brengt focus en massa in haar onderzoek

EMGO Institute for Health and Care Research:

aan door de bundeling van krachten in een

Het EMGO instituut richt zich op interdisciplinair

aantal interdisciplinaire onderzoeksinstituten.

onderzoek naar chronische ziekten en veroudering.

Op die manier ontstaat een researchklimaat

Het accent ligt op extramurale patiënten. Er zijn

waar talentvolle onderzoekers uit verschillende

vier hoofdprogramma’s: diabetes, kwaliteit in de

achtergronden elkaar vinden rond projecten die

zorg, mentale gezondheid en afwijkingen aan het

de traditionele faculteiten overstijgen. Op het

spierstelsel en skelet.

grensvlak van wetenschappelijke disciplines worden immers vaak de meest innovatieve en

(Top)onderzoekscholen

inspirerende ontdekkingen gedaan.

De VU participeert in 35 (interuniversitaire) onderzoekscholen (in vijf als penvoerder)

VISOR: VU Institute for the Study of Religion,

en in twee toponderzoekscholen: het Netherlands

Culture and Society; faculteiten Godgeleerdheid,

Research Centre for Integrated Solid Earth Science

Letteren, Sociale Wetenschappen en Wijsbegeer-

(ISES, waarvoor de VU tevens penvoerder is), en het

te. VISOR is een van de grootste onderzoeks

National Research School Combination-Catalysis

instituten op het gebied van religie ter wereld

(NRSC-Catalysis). Het onderzoekcentrum voor

en richt zich met name op de publieke rol van

Integrated Solid Earth Sciences (ISES) heeft in

religie.

2007 de top research MSc “Geosciences of Basins

CLUE: Research Institute for the Heritage and

and Lithosphere” gerealiseerd.

History of the Cultural Landscape and Urban Environment: faculteiten Letteren, Sociale Wetenschappen, Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde, Aard- en Levensweten schappen. CAMeRA (Center for Advanced Media Research Amsterdam): faculteiten Sociale Wetenschappen, Psychologie en Pedagogiek, Letteren en Exacte Wetenschappen. CAMeRA zal onderzoek doen naar de impact van nieuw we media op mens & maatschappij. Network (The Network Institute): faculteiten Exacte Wetenschappen, Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde, en Sociale Wetenschappen. De missie van het Netwerk Instituut is bundeling, versterking en uitbreiding van het VUonderzoek naar ‘the networked world’ in al haar sociale, technologische en economische facetten. VU Instituut Neurowetenschappen: VUmc, en faculteiten Aard- en Levensweten schappen, Exacte Wetenschappen, en Psychologie en Pedagogiek.

19

Feiten & cijfers

VUmc

Onderwijs

Prijzen (selectie)

Medewerkers wetenschappelijk:

Harry M. Vars award

(tezamen 18.9 fte) niet wetenschappelijk:

De onderzoeksgroep experimentele heelkunde VU

32 (tezamen 18.6 fte)

medisch centrum (VUmc) en afdeling heelkunde

Aantal 1e jaars studenten 350

Academisch Ziekenhuis Maastricht (AZM) wonnen

Totaal aantal studenten 2267

de Harry M. Vars award. Het onderzoek richt zich

universitaire docenten 300,

op de onderlinge relatie tussen de aminozuren

waarvan 100 hoogleraren

glutamine en arginine. Beide aminozuren zijn van groot belang voor het herstel van ernstig zieke

Hoofdlocatie: De Boelelaan

patiënten. De prijs van the American Society for Parental and Enteral Nutrition wordt jaarlijks

Medische vervolgopleidingen

toegekend aan het beste onderzoek op het gebied

Aantal opleidingen (erkend) 27

van voeding en metabolisme. Het is de eerste

Aantal opleidingen (overige) 14

keer dat een niet Amerikaanse groep deze prijs

Aantal artsen in opleiding tot specialist 541

ontvangt.

Onderzoek

Young Investigators Grant

Promoties 95

Winnaar was Arjan van de Loosdrecht, onderzoek

Wetenschappelijke publicaties 2.000

naar het myelodysplastisch syndroom (MDS), een vorm van beenmergkanker. Het onderzoek

Toponderzoek (selectie)

van Van de Loosdrecht is gericht op een verbe-

VU Instituut Neurowetenschappen:

tering van de diagnose van de ziekte, het volgen

VUmc, en faculteiten Aard- en Levensweten-

van het verloop en op het verkrijgen van inzicht

schappen, Exacte Wetenschappen, en Psycholo-

van de onderliggende oorzaak. Aangezien voor

gie en Pedagogiek.

deze patiënten nieuwe medicijnen worden ontwikkeld is het van toenemend belang dat de

MOVE: faculteiten Bewegingswetenschappen,

diverse vormen van MDS goed van elkaar kunnen

het VUmc en ACTA. De doelen van MOVE hebben

worden onderscheiden. Het onderzoek moet uit-

o.a. betrekking op de gezondheidszorg, waar

groeien tot de nationale en internationale stan-

vragen naar preventie en herstel van letsel en

daard op het gebied van diagnose en monitoring

aandoeningen van het bewegingsapparaat en

van deze kwaadaardige aandoening.

optimaal herstel van weefsel en functie centraal staan.

Maddonnaprijs Hans van der Slikke, gynaecoloog, ontving de prijs voor het Madonna-project. Dit project behelst de ontwikkeling van een intelligente en interactieve webportal. Vrouwen kunnen daarop hun eigen profiel aanmaken en iedereen in de zorgketen kan input leveren, van apotheek en huisarts, tot de behandelend specialisten. De patiënt kan aan de hand van vragen bepalen of ze een afspraak moet maken en met wie dat dan het beste kan.

20

21

UvA-contractonderwijs Algemene informatie: www.studeren.uva.nl/overig_onderwijs

Open UvA Colleges

Meer informatie per faculteit

Deze colleges zijn zowel geschikt voor mensen die zich willen bij- of nascholen, of puur uit belang-

Faculteit Economie en Bedrijfskunde

stelling meer van een onderwerp willen weten.

www.abs.uva.nl/kho

De UvA biedt bijna vierhonderd onderwijsprogramma’s aan, waarvan een aantal ’s avonds te

Faculteit der Geesteswetenschappen

volgen is. Soms volgt u colleges, soms ook werk-

www.hum.uva.nl/pca

groepen. www.studeren.uva.nl/open-uva/

Faculteit der Geneeskunde www.amc.nl/index.cfm?sid=26

Postinitieel onderwijs Naast het reguliere bachelor- en masteronderwijs biedt de Universiteit van Amsterdam een groot aantal postinitiële opleidingen aan. Postinitiële opleidingen (vaak

Faculteit der Maatschappij- en Gedrags wetenschappen www.studeren.uva.nl/ouc-aim www.studeren.uva.nl/overig_onderwijs

advanced of executive masters) zijn één- of meerjarige opleidingen voor mensen met een voltooide

Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica

doctoraal- of masteroplei-

www.science.uva.nl/docenten-vwo/home.cfm

ding, die zich in een bepaalde

www.iis.uva.nl/interdisciplinaire_collegecycli

beroepspraktijk willen specialiseren. Veel van deze opleidingen worden in samenwerking met een

Faculteit der Rechtsgeleerdheid www.jur.uva.nl/eggens

andere universiteit of beroepsverenigingen aangeboden. www.studeren.uva.nl/postinitieel

Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA) www.acta.nl/nascholing/

Kortdurende postdoctorale cursussen De UvA biedt tal van kortdurende cursussen. www.studeren.uva.nl/overig_cursus

22

VU-contractonderwijs

De meeste

Post Academische Opleiding Philanthropic

faculteiten van

Studies

de VU bieden

De opleiding ‘Philanthropic Studies’ is een één-

vormen van contractonderwijs aan. Bij contractonderwijs worden

jarige post academische opleiding op het gebied van de filantropie. Een opleiding voor iedereen die interesse heeft in een verdieping van zijn of haar filantropische werkveld. Van fondsenwerver

cursussen op maat

tot beleidsmedewerker en van charity manager

gegeven. De inhoud van

tot directeur, allen kunnen profiteren van meer

een cursus wordt specifiek afgestemd op de wen-

kennis over de filantropische sector. Deze ken-

sen van een bedrijf of organisatie. Een cursus kan

nis wordt aangeboden door een interfacultair

aan de Vrije Universiteit gegeven worden, maar

samenwerkingsverband van de VU: de werkgroep

ook bij de cliënt. In het laatste geval spreken we

Filantropische Studies.

van ‘in-company’ cursussen. Een bijzondere vorm van contractonderwijs is

Kijk voor een overzicht op

aanschuifonderwijs. Dit is onderwijs waarbij buitenstaanders als contracttoehoorders aan kun-

http://www.vu.nl/nl/opleidingen/

nen schuiven bij het reguliere onderwijsaanbod.

overig-onderwijs/contractonderwijs

Voor meer informatie, zie: http://www.vu.nl/nl/

E [email protected]

opleidingen/overig-onderwijs/contractonderwijs

T 020 5986045/6070

Naast de reguliere opleidingen biedt de VU ook opleidingen en cursussen die speciaal zijn toe gespitst op de professionele praktijk. Het aanbod loopt uiteen van losse modules en cursussen tot volledige masteropleidingen. In totaal telt de VU ruim dertig postacademische beroeps opleidingen.

23

Contactgegevens

Universiteit van Amsterdam

Vrije Universiteit

Spui 21

De Boelelaan 1105

1012 WX Amsterdam

1081 HV Amsterdam

Postadres:

T 020 598 9898

Postbus 19268

www.vu.nl

1000 GG Amsterdam T 020-525 9111

College van Bestuur

www.uva.nl

Bureau Bestuurszaken Drs. Merlijn Draisma

College van Bestuur

Stafmedewerker Externe Betrekkingen

Bestuursstaf

T 020 598 3939

Drs. Selma Hinderdael

E [email protected]

Bestuurssecretaris T 020 525 2799

Technology Transfer Office (TTO) VU & VUmc

E [email protected]

W&N Gebouw, kamer F-547 De Boelelaan 1085 1081 HV Amsterdam

Bureau Kennis Transfer UvA-AMC

T 020 598 9905

drs. Robert Jan Lamers (directeur)

E [email protected] www.tto.vu.nl

• Locatie UvA Postadres: Postbus 19268 1000 GG Amsterdam T 020-525 5417 E [email protected] www.uva.nl/bureaukennistransfer/home.cfm • Locatie AMC Postadres: Postbus 22700 1100 DE Amsterdam T 020-566 5056 www.amc.nl/tto

Einde van dit deel. Draai de brochure om en lees verder.

24

Programma. Vrijdag 14 november 2008

Recommend Documents