PROGRAMMA VAN DE CYCLADEN-‐REIS ‘IN NAAM VAN DE GODIN’ van 10 – 22 juni 2015
Marmeren manifestatie van de Godin, ca. 2800-‐2300 v.Chr., Museum van Cycladische kunst.
begeleid door Stella Lubsen-‐Admiraal, archeologe.
1 | P a g i n a
2 7 -‐ d e c -‐ 1 4
Op deze nieuwe reis ‘In Naam van de Godin’ vervolgen we on-‐ ze innerlijke zoektocht naar de Godin en alles waar zij voor staat. Zij brengt ons naar enkele van de mooiste en voor ons thema meest interessante eilanden van de Cycladen, met na-‐ me daar waar oeroude goddelijk-‐vrouwelijke waarden en tra-‐ dities verrassend langer voortleefden dan op het Griekse vas-‐ teland. In het alles doordringende licht van deze eilanden zul-‐ len we de Godin in veel van haar verschijningsvormen tegen-‐ komen. De Cycladische eilanden, die ooit de bergtoppen van een in de Egeïsche Zee verzonken landschap waren, liggen meestal dicht bij elkaar. We zullen van eiland naar eiland varen over een ongelofelijk heldere, blauw-‐turquoise zee waarin dol-‐ fijnen ons soms begeleiden. Spiritueel gezien zal deze reis zowel interessant als ontspan-‐ nend en persoonlijk verdiepend zijn. Mediteren in de inspire-‐ rende omgeving van de alom aanwezige Egeïsche Zee als be-‐ wuste manier om weer met de Godin en haar wijsheid in con-‐ tact te komen, muziek, dans en contact met de plaatselijke bevolking, spelen een hoofdrol. Op het land zal veel gewandeld kunnen worden en vindt vervoer plaats met lokale busjes. Tussen de eilan-‐ den varen we op grote comfortabele veerboten of met meer traditionele Griekse schepen. Ondanks het feit dat de eilanden nooit langer dan een paar uur van elkaar verwijderd liggen, hebben ze ieder hun eigen specifieke connecties met verschillende (transculturele) manifestaties van de Godin. PROGRAMMA Woensdag 10 juni: vliegreis om 6.45 uur met Transavia van Schiphol naar Athene; aankomst 11.05 (vlucht HV 6867). Transfer naar het centraal gelegen Arethusa Hotel (www.arethusahotel.gr). Uitrus-‐ ten. Daarna wandeling door de Plaka met bezoek aan kerkje en diner in een tuinrestaurant. * Donderdag 11 juni: na het ontbijt bezoek aan het Goulandris Museum voor Cycladische Kunst in Athene; presentatie over de Cycladische cultuur en het goddelijk-‐vrouwelijke. Na de lunch in het museum naar Piraeus waar de grote veerboot ‘Blue Star Paros’ om 17.30 vertrekt; aankomst Paros ca. 22.30 uur. Transfer naar het Galatis-‐hotel aan het strand in het traditionele vissersplaatsje Aly-‐ ki, waar we 4 nachten zullen blijven. Diner bij taverna Manolis op het terras met zwa-‐ luwnesten aan zee, 5 min. lopen over het strand. * Wilt U liever op dinsdag 9 juni om 16.15 uur uit De haven van Paroikia, Paros
2 | P a g i n a
Amsterdam vertrekken, reserveer dan vlucht HV 6867 op transavia.com (zie Praktische Informatie), en boek
2 7 -‐ d e c -‐ 1 4
zelf één nacht extra in hotel Arethusa.
Vrijdag 12 juni: We gaan naar de hoofdplaats Paroikia met haar verrassende archeologische museum en de prachtige Moeder Gods-‐kerk (de Panayia tis Koimesis) waar we in stilte ge-‐ nieten van de mystieke Byzantijnse muziek van de Akathistos Hymne voor de Panayia, de Al-‐ heilige Moeder Gods. Daarna rijden we naar het mooie plaatsje Lef-‐ kes, waar we lunchen op het terras van de tra-‐ ditionele taverna. Wandeling over het Byzantijnse pad naar het witte dorpje Prodromos (ca. 1,5 uur lopen). Vervolgens rijden we langs de kustweg om de zuid terug richting naar Alyki. Onderweg stop-‐ pen we bij het mooie zandstrand van Farangas om te zwemmen. Zaterdag 13 juni: Vandaag wandelen we door de schilderachtige straatjes van Paroikia en drinken we koffie op een terras aan de haven. De middag brengen we rustig door bij het kloostertje van Ayios Ioannis aan zee waar we picknicken, wandelen, mediteren, zwemmen en/of schilderen. Hier woonde Stella jarenlang iedere zomer bij de schilderes Gisèle d’Ailly uit Amsterdam, die hier 20 jaar lang de inspiratie voor haar werk vond. Later gaan we naar Naousa aan de overkant van de baai en dansen we in het labyrint op de dorsvloer. Na afloop drinken we een glaasje met de dorpsbewoners aan het pittoreske haventje met zijn traditionele vissersboten en taverna’s en gaan we weer terug naar Alyki. Zondag 14 juni : Na een bezoek aan het stille vrouwen-‐ klooster bij het Vlinderdal gaan we met de veerboot Het Ayios Ioannis klooster, Paros van Pounta naar Antiparos (10 min.), vanwaar we naar de zuidpunt rijden. Daar gaan we met het bootje van Pipinos naar de overkant en bezoeken het recent opgegraven heiligdom van Apollo en Artemis op het onbewoonde eiland Despotiko. Meditatie in het heiligdom aan de voet van het sacrale landschap. Bij 3 | P a g i n a
2 7 -‐ d e c -‐ 1 4
terugkeer in Pounta bezoek aan het kerkje van de Blachernitissa. Aperitief en diner tijdens zonson-‐ dergang; laatste overnachting in Alyki.
Links: Antiparos. Rechts: Despotiko gezien vanaf Antiparos.
Maandag 15 juni: Met de ‘Blue Star’ veerboot naar Naxos (50 min. varen). Om 2 u nemen we de le-‐ gendarische veerboot ‘Skopelitis’ naar Ano Koufonissi.
F/B ‘Skopelitis’ onderweg naar Ano Koufonissi (www.Skopelitis.gr en http://www.youtube.com/watch?v=cfOttcKFedg).
Bij aankomst aldaar ontmoeten we kapitein Kostas en logeren we bij zijn dochter Sophia in kamers aan een mooie stille tuin. Diner bij de gezellige lokale taverna Fos Fanari.* * www.e-‐kyklades.gr/showroom/tourism/ERMIS?lang=en
4 | P a g i n a
2 7 -‐ d e c -‐ 1 4
Op weg naar het eiland Keros, het oudste heiligdom van de Godin in het Egeïsche gebied
Dinsdag 16 juni: Vandaag is het hoogtepunt van de reis want we varen met kapitein Kostas in diens kaïki (met piratenvlag) langs adembenemende rotsformaties met meeuwenkolonies en zeehonden-‐ grotten naar Keros.
Opgravingen hebben aangetoond dat (het nu onbewoonde en officieel niet toegankelijke) Keros al aan het eind van het 3de millennium v. Chr. het sacrale centrum vormde van het Egeïsche gebied (ca. 2000 jaar voordat Delos dat werd). Keros bleek onlangs na jarenlange opgravingen van Griekse ar-‐ cheologen en de universiteit van Cambridge o.l.v. prof. Renfrew, het oudste maritieme heiligdom te 5 | P a g i n a
2 7 -‐ d e c -‐ 1 4
zijn, niet alleen van het hele Egeïsche gebied maar van de hele wereld. Pelgrims bezochten het aldaar gestichte heiligdom in de locatie Kavos al minstens vanaf ca. 2800 v. Chr. Zij offerden daar hun mee-‐ gebrachte wijgaven tijdens rituelen aan zee terwijl ze in de herberg op het tegenoverliggende Dhas-‐ kalio verbleven (nu een eilandje maar vroeger met Keros verbonden). In het heiligdom en ook in de hier ook aangetroffen graven werden honderden Cycladische figuren van de Godin en/of Voormoe-‐ ders, ritueel vaatwerk en bronzen voorwerpen gevonden (zie Literatuurlijst). Op deze buitengewoon spirituele plek, gelegen in een sacraal landschap, mediteren we hoog boven de zee met uitzicht op de aan de einder drijvende eilanden. Overnachting bij Sophia op Ano Koufonissi. Woensdag 17 juni: Terug naar Naxos met de ‘Skopelitis’. Daarna bezoeken we het Archeologisch Museum van Naxos met zijn mooie afdeling Cycladische figuren. Na een eenvoudige lunch in de tradi-‐ tionele taverna aan de haven maken we een tocht over het mooie eiland van Ariadne en Dionysos waarbij we een bezoek brengen aan de tempel van Demeter uit de 6de eeuw v. Chr. in een sacraal landschap bij Sangri. De vroegchristelijke basilica die later op de indrukwekkende godinnentempel werd gebouwd zou gewijd zijn aan de Panayia Kosmosotira (Moeder Gods, Weldoenster van de We-‐ reld). In het schitterende moderne museumpje zien we hoe het zonlicht oorspronkelijk op magische manier door de transparante marmeren dakpannen viel. Daarna rijden we naar Alyko in het zuidwes-‐ ten en nemen onze intrek voor drie nachten in het heerlijk rustige Romanzo Hotel in de duinen vlak aan zee. Wandeling langs het strand en diner in de taverna van Marouso. Donderdag 18 juni: Naar de Tragea, de streek in het waterrijke groene centrum van Naxos met prachtige oude kerkjes met fresco’s uit de 8ste eeuw. Wandeling en picknick in een olijfgaard bij Chal-‐ ki. Via Filoti naar het mooie historische dorp Apiranthos met zijn drie museumpjes (folklore, archeo-‐ logie en geologie). Koffie bij het lommerrijke kafeneion aan de ingang van het uit marmer gebouwde dorp (de Naxische steenhouwers zijn beroemd) waar iedereen elkaar ontmoet. Daarna rijden we door een surrealistisch berglandschap naar Moni en bezoeken daar de Panayia Drosiani-‐kerk, de Moeder Gods van de Frisse Morgendauw. Aan het eind van de middag gaan we naar Melanes. Daar ligt al sinds de 6de eeuw v. Chr. een 4 m grote kouros in Endokia Kondili’s Paradise Garden in Myloi (vanwege zijn gebroken been). Diner bij Tzony’s, overnachting in hotel Romanzo in Alykes. Vrijdag 19 juni: Facultatieve excursie naar Delos (ca. 2 uur varen), het spirituele centrum van de an-‐ tieke Griekse wereld, nu een van de belangrijkste wereld-‐erfgoedplaatsen. Aldaar bezoek aan de uit-‐ gebreide opgravingen met de resten van de tempels van Apollo en van Artemis, de leeuwinnengalerij en de heilige Geboortevijver.
Links: Delos. Rechts: uitzicht vanaf Delos over de zeestraat tussen Delos en Rhineia
6 | P a g i n a
2 7 -‐ d e c -‐ 1 4
Alternatief: rustige dag aan het mooie strand en de duinen bij ons Romanzo hotel. Diner in taverna Marouso, laatste overnachting in het Romanzo hotel. Zaterdag 20 juni: Met de ‘Blue Star’ veerboot naar Santorini. Na aankomst bij de drukke ha-‐ ven aldaar aan de vulkaankrater, de caldera, rijden we meteen naar ons stille en prachtig gelegen hotel Apanemo, waar we heerlijk kun-‐ nen uitrusten en genieten van het adembene-‐ mende uitzicht vanaf het terras-‐met-‐zwembad hoog aan de rand van de caldera van Santorini. Diner in een nabijgelegen taverna en over-‐ nachting in dit familiehotel waar we 2 nachten blijven. (www.apanemo.com). Het vulkanische eiland Santorini (Thera/Thira) met zijn indrukwekkende krater is ontstaan als gevolg van de grote vulkaanuitbarsting in de de 17 eeuw v. Chr. Hierbij werd de rijke handelsstad Akrotiri met haar sterk door Minoïsch Kreta beïn-‐ vloede cultuur door lava bedolven. De pas sinds vorig jaar weer geopende site van Akrotiri is een van de allerbelangrijkste van Griekenland. Zondag 21 juni: Na een heerlijk ontbijt op het balkon gaan we naar het Culturele Centrum van Petros Nomikos in Fira. In de prachtige 19de eeuwse villa van deze scheepsmagnaat en mecenas aan de rand van de caldera, bevindt zich namelijk een permanente fototentoonstelling van alle uit Akrotiri afkom-‐ stige fresco’s. Aangezien zich maar enkele originele fresco’s op Santorini zelf bevinden (de meeste zijn in Athene) bezoeken we eerst het Nomikos Centrum voordat we naar het Museum van Prehisto-‐ rie gaan om daar onder andere enkele echte fresco’s te zien. Deze zijn afkomstig uit de huizen van Akrotiri en tonen voorstellingen uit het dagelijks leven uit de 17de eeuw v. Chr. Lunch in de verrukke-‐ lijke taverna ‘O Glaros’ aan de zuidoostkust. Daarna gaan we naar de opgravingen van de stad Akroti-‐ ri (het Griekse Pompeï, maar dan 1700 jaar ouder). Na terugkeer kunnen we tijdens deze midzomeravond mediteren en/of zwemmen in het zwembad aan de rand van de caldera; en genieten van Layne Redmond’s magische spel op de tamboerijn.* Afscheidsdiner en laatste overnachting in het Apanemo Hotel. Maandag 22 juni: Na zwemmen en ontbijt op het balkon van het sympathieke Apanemo ho-‐ tel, om 12.30 terugreis met Transavia van San-‐ torini naar Amsterdam (vlucht HV 463). Aan-‐ komst 15.10. *When the Drummers were Women: https://www.youtube.com/watch?v=8oOnwYrsWE0.
7 | P a g i n a
2 7 -‐ d e c -‐ 1 4
PRAKTISCHE INFORMATIE In verband met het feit dat we van allerlei soorten vervoer-‐ en vaartuigen gebruik zullen maken, wordt er met nadruk op gewezen zo min mogelijk bagage mee te nemen! Verder moet men er in Griekenland altijd voor open staan dat dingen anders kunnen lopen dan gedacht. Maar dat is ook een van de dingen die het reizen in dit land zo aantrekkelijk maakt. Dus altijd geldt: wijzigingen voorbe-‐ houden! De prijs van deze bijzondere reis is 1850 Euro op basis van een tweepersoonskamer. Dat is de kost-‐ prijs van het hele landarrangement all-‐in, inclusief plaatselijke vervoer in Griekenland (maar exclusief de vliegreis naar Griekenland), maaltijden, hotels en entrees, maar exclusief persoonlijke drankjes en tips. Zoals altijd is de prijs zo laag mogelijk gehouden; naar gelang de omstandigheden bestaat de lunch uit een picknick, een heerlijke Griekse salade of een eenvoudig traditioneel Grieks gerecht.
8 | P a g i n a
2 7 -‐ d e c -‐ 1 4
De toeslag voor een 1 pers. kamer is 200 Euro. Hierbij verzoek ik jullie om de reissom voor het landar-‐ rangement per 1 februari 2015 over te maken naar mijn speciale reisrekening: Het IBAN nummer is NL07 ABNA 0413 7013 60 t.n.v. S.M. Lubsen-‐Admiraal. Eveneens niet inbegrepen is de vliegreis naar Griekenland, dit om iedereen de gelegenheid te geven eerder naar Athene te reizen en/of langer op Santorini of elders in Griekenland te blijven. Reserve-‐ ringen kunnen gemaakt worden op www.transavia.nl. Bij het maken van een boeking: kies voor een combinatie. U kunt dan als heenreis kiezen Amsterdam-‐Athene op 10 juni (of eerder), en als terugreis Santorini-‐Amsterdam op 22 juni (of later). Eind december 2014 was deze combinatie te boeken voor 80 euro heen en 130 euro terug. N.B. Het afsluiten van een eigen reisverzekering is verplicht. Deze reis kan per email geboekt worden bij:
[email protected] met opgave van volledig adres en telefoonnummer, paspoortnummer, naam zoals in paspoort vermeld, naam van de eigen reisverzekering en vermelding of men wel of niet vegetarisch is. Literatuurlijst voor de Cycladen Reisgidsen Mijn in 1992 verschenen reisgids Cycladen als Kosmos Reisgids is nu echt wel verouderd, evenals de in 1996 gids van Kees Linthorst, Cycladen, Kosmos Reisgids een handig zakboekje. Daarom ben ik bezig om voor de deelnemers aan deze bijzondere reis een persoonlijke gids te schrijven, toegespitst op de belangstelling van de deelnemers voor het PanSophia-‐gedachtegoed. Alle deelnemers aan de reis ‘In Naam van de Godin’ van 2015 krijgen deze persoonlijk reisgids in het voorjaar. Algemene reisgidsen Marc S. Dubin & Rosemary Barron, Capitool Reisgids Griekse Eilanden, NL uitgave Spectrum 2012 Yiannis Desypris, 777 Wonderful Greek Islands, Toubis Koropi, Gr. 2012 Lonely Planet, Greek Islands, 2009 De Cycladische Cultuur Christos Doumas, Cycladic Art in the N.P. Goulandris Collection, British Museum 1983 Christos Doumas, The Wall Paintings of Thera, Athens 1992 Colin Renfrew, The Cycladic Spirit. New York and Athens, 1991 Pat Getz-‐Preziosi, The Obsidian Trail or 5000-‐4000 Years Ago in the Cyclades. Marina Marthari ”Cycladic Marble Idols: The silent Witnesses of an Island Society in the Early Bronze Age Ae-‐ gean” in: Gods and Heros of Bronze Age Europe. The roots of Odysseus. Council of Europe, Strasbourg 2000 Peggy Sotirakopoulou, The Keros Hoard, Myth or Reality. Athens 2005 N. Chr. Stampolidis & Peggy Sotirakopoulou, Aegean Waves. Artworks of the Early Cycladic Culture in the Museum of Cycladic Art at Athens. Milano 2007 C. Doumas, M. Marthari, C. Televantou, Museum of Prehistoric Thera. Athens 2009 The Aegean World. A Guide to the Cycladic, Minoan and Mycenaean Antiquities in the Ashmolean Museum in Oxford. Athens 2013 Zie ook de uitstekende website van Dartmouth College: Aegean Prehistoric Archaeology
9 | P a g i n a
2 7 -‐ d e c -‐ 1 4
In brede zin interessant vooral in het grote verband met ons thema ‘In Naam van de Godin’: Anne Baring and Jules Cashford, The myth of the Goddess. Evolution of an Image, Penguin, London 1991 Anne Baring, The Dream of the Cosmos, Archive Publishing 2014 Margaret Barker, The Mother of the Lord, T&T 2012 Wim Bonis, Het voortleven van het Godinnenerfgoed. Naar een synthese van schijnbare diversiteit. Leiden 2013 Joseph Campbell, Mythen & Bewustzijn. De kracht van mythologische verbeelding. Houten 1992 Paul Devereux, Geheime Geografie. De verborgen betekenis van mysterieuze plekken in het landschap, Kerk-‐ driel 2012 Riane Eisler, The Chalice and the Blade. Our History, Our future. London 1990 Marija Gimbutas, The Goddesses and Gods of Old Europe. Myths and Cultimages. Berkeley, Los Angeles 1982 Marija Gimbutas, The Civilization of the Goddess, San Francisco 1991 Lucy Goodison, Death, Women and the Sun: Symbolism of Regeneration in Aegean Religion. London 1989 Bettany Hughes, Divine Women. When God was a Girl. BBC series nu te zien op YouTube. 2013 Peter Kingsley, Verborgen plaatsen van Wijsheid. NL vertaling Annine van der Meer, Ankh-‐Hermes 1999 James Lovelock, Gaia.De genezing van de aarde. Ankh-‐Hermes Deventer 2001 Stella Lubsen-‐Admiraal, Kore; in Herbert Hoffmann, Divergent Archaeology, Ruhpolding en Mainz 2007 Annine van der Meer, Van Venus tot Madonna. Een verborgen geschiedenis. Den Haag 2006 Annine van der Meer, Van Sophia tot Maria. De wedergeboorte van de verborgen moeder in de 21ste eeuw, A3, Geesteren 2008 Annine van der Meer, The language of Ma, the primal mother. Den Haag 2013 Annine van der Meer, De Zwarte Madonna, Den Haag, te verschijnen in 2015 Jill Purce, The Mystic Spiral. Journey of the Soul. London 1974-‐2012 Erich Neumann, The Great Mother. An Analysis of the Archetype, Bollingen Series XLVIIP, University Press, New York 1993 Layne Redmond, En de Drummers waren Vrouwen, NL vertaling Isabella Verbruggen, A3 Boeken Geesteren 2012 Jean Richer, Sacred Geography of the Ancient Greeks. Astrological Symbolism in Art, Architecture and Landsca-‐ pe. New York 1994 Marguerite Rigoglioso, The Cult of divine Birth in Ancient Greece. New York 2009 Marguerite Rigoglioso, Virgin Mother Goddesses of Antiquity. New York 2011 Selma Sevenhuijzen, De Glimlach van de sirene. Reis door het Etruskisch Labyrint op zoek naar de Godin. Gees-‐ teren 2008 Charlene Spreknak, Missing Mary. The Queen of Heaven and Her Reemergence in the Modern Church. New York 2004. Peg Streep, Sanctuaries of the Goddess: the sacred landscapes. Boston 1994 Barbara Walker, The Women’s Dictionary of Symbols and Sacred Objects. San Francisco 1988 Elizabeth Wayland Barber, Women’s Work. The First 20.000 years. Women, Cloth and Society in Early Times, New York 1994
10 | P a g i n a
2 7 -‐ d e c -‐ 1 4
11 | P a g i n a
2 7 -‐ d e c -‐ 1 4
