Programma seizoen

Passie voor Spoor Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en tramwegwezen

www.nvbs.com

NVBS - Afdeling Twente

Programma seizoen 2013 - 2014

Met een typisch Twentse boerderij op de achtergrond rijdt MBS loc SS 657 (bouwjaar 1901), ook wel de “Kikker” genoemd, een reizigerstrein op de Najaarsstoomdag van 24 oktober 2010 tussen Boekelo en Halte Zoutindustrie (foto: Hans Koning); In Puttgarden rijdt EC Hamburg - København de veerboot op voor de oversteek over de Fehmarnbelt naar Rødby in Denemarken, 10 juli 2010 (foto: John Krijgsman); Dm3-1212 is onderweg van Narvik naar Kiruna met een lege ertstrein en passeert Katterjåkk, een wintersportgebied vlak bij de grens van Zweden en Noorwegen, 3 maart 2008 (foto: Ruud Kohlen).

De NVBS is een vereniging van en voor spoor- en tram-belangstellenden: mensen met passie voor spoor ! Meer dan 20 regionale afdelingen organiseren veelal maandelijks interessante presentaties door boeiende sprekers. Elke maand verschijnt het fraai geïllustreerde blad ‘Op de Rails’ en op de website www.nvbs.com staat actuele informatie over de activiteiten van de vereniging. Regelmatig worden excursies en buitenlandse reizen georganiseerd, en de afdeling Jongeren onderneemt speciale activiteiten voor jonge spoorliefhebbers. De NVBS Winkel heeft een groot assortiment boeken en dvd’s over railverkeer. Wie boeken en documentatie zoekt, kan terecht bij de NVBS Bibliotheek en de enorme collecties foto’s en documenten. De Winkel, de Bibliotheek en de documentatiecentra zijn gevestigd in "NVBS Centraal", een gezellige ontmoetingsplaats voor spoor-hobbyisten in het stationsgebouw van Amersfoort, met uitzicht op het spoor. Je bent van harte welkom !

Woensdag 18 september 2013: “Spoortijden en Stations” Beamer-fotopresentatie door Jan Willem Oosting (Noordwijk) Wie het over spoortijden en stations heeft, komt vanzelf in de geschiedenis terecht. Een uitgebreide geschiedenis! Van het spoor natuurlijk, van stations en van enkele architecten ervan, van stoomlocs ook vanzelfsprekend ….., maar ook geschiedenis van de tijd zelf. Want in principe is het in Enschede een stief kwartiertje later dan bijv. in Amsterdam. Zelfs binnen Amsterdam gaf de Westertoren een andere tijd aan dan de toren van het Paleis op de Dam. Vroeger wilde iedereen dat tijdsverschil ook in de praktijk handhaven. Maar de trein heeft geholpen hieraan een eind te maken. Nú kennen we klokvastheid, maar vroeger moest je weten welke tijd gebruikt werd voor de dienstregeling. Bovendien komt ook van onze eigen NVBS een stukje geschiedenis in beeld. Heel bijzondere manifestaties en zelfs een fantastisch clublied! We maken samen met Jan Willem Oosting een rondje door Nederland: met trein en tram, in heden en verleden. We slaan geen provincie over. Hierbij komen allerlei aspecten van tijd aan de orde, zoals

bijv. tijdrekening, dienstregeling, een jaar dat 445 dagen duurde. Veelal geven stationsklokken de tijd aan. Maar ook allerlei aspecten van rail-vervoer, personen- en goederenvervoer, oude en nieuwe stations, waarbij ook stoom niet vergeten wordt.

Het oudste station van Nederland (Valkenburg) is volledig bij de tijd met moderne Stadler GTW elektrische treinstellen van Veolia. (foto: Jan Willem Oosting)

Woensdag 16 oktober 2013: “Treinveerdiensten in Europa” Dia-overvloeipresentatie door John Krijgsman (Rotterdam) In 1850 werd in de monding van de Forth in Schotland voor het eerst gebruik gemaakt van wat toen een ’drijvende spoorweg’ werd genoemd. Spoorwegveerdiensten verschenen daarna in vele honderdtallen over de hele wereld om spoorwegrijtuigen, goederenwagens, soms locomotieven en zelfs trams over rivieren, meren en zeeën naar de overzijde te brengen. Rationalisering en de komst van nieuwe vaste oeververbindingen maakten een einde aan het bestaan van de meeste spoorwegveerdiensten. In Europa is nog maar een handjevol over, de meeste voor het overzetten van goederenwagens. Het overzetten van reizigerstreinen vindt nog maar op drie trajecten plaats. John Krijgsman, de presentator van deze avond, heeft sinds 1972 vele overvaarten per spoorpont gemaakt en zo’n 30 treinveerhavens in Europa bezocht. Hij toont bijzondere aspecten van het samenspel tussen de sporen op de oevers, de spoorponten en de railvoertuigen. Die moeten onder vaak beweeglijke omstandigheden aan en van boord gerangeerd worden en de overtocht doorstaan.

De schepen waren soms eenvoudige pontjes met ruimte voor twee goederenwagens, maar we zien ook mammoetveerboten waarin twee lange goederentreinen passen en moderne passagiersferry’s waarin een ICE-treinstel tussen touringcars en personenauto’s een plekje vindt.

Tussen Villa San Giovanni en Messina op Sicilië worden de rijtuigen van getrokken dag- en nachttreinen overgezet. Rijtuigen van een Intercity Roma - Palermo/Siracusa worden aan boord gerangeerd van de treinveerboot. Villa San Giovanni, 13 juni 2012 (foto: John Krijgsman).

Woensdag 20 november 2013: “De Grote Stoomtreinreis” Beamer-fotopresentatie door Bert van der Kruk (Leidschendam) Een nostalgische avond voor de echte stoomliefhebber waarin we teruggaan naar de tijd dat in veel landen de stoomlocomotief nog onmisbaar was. Begin 70-er jaren was West- Duitsland het dichtstbijzijnde bedevaartoord waar nog zo’n 15 series te bewonderen waren, maar ook in bijvoorbeeld Oostenrijk was het zwarte stoomros nog op enkele zijlijnen aan te treffen. Maar toen in de westerse landen de vuren onder de ketels bijna definitief waren gedoofd, werden de hobbyreizen van presentator Bert van der Kruk al spoedig verlegd naar de Oostbloklanden en verre bestemmingen buiten Europa. Gelukkig zijn in veel landen die al eerder ontstoomd waren nog heel wat stoomlocs rijvaardig bewaard gebleven waarmee prachtige excursieritten gereden kunnen worden. Vanavond zul je deze boeiende en levendige tractiesoort nog een keer in aktie kunnen zien van boven de poolcirkel tot over de evenaar. Van de machtige 2-C-1 sneltrein-machines en imposante Garratt locomotieven tot grote en (heel) kleine tenderlocs, ook op tandrad trajecten. Tientallen series en loctypen, op breed-, normaalen smalspoor, in West en Oost Europa, Rusland, USA, Turkije, Zuid Afrika, Zimbabwe, India, Pakistan, Indonesië en China zullen in dit programma massaal het rookverbod negeren.

Garratt 525 (Class 14A) samen met Garratt 607 (Class 16A) voor de speciale trein The Union Limited op het baanvak Heany Junction – Mbalabala – West Nicholson in Zimbabwe.

Een machinist, een stoker, een kolentremmer en 2 zandstrooiers vormen de bemanning op deze kleine zadeltankloc die met een trein naar Darjeeling (India) na een klim van 2000 meter bijna het hoogste punt op 2258 meter heeft bereikt. (foto´s: Bert van der Kruk)

Woensdag 11 december 2013: “Rail Mekka - Ellan Vannin (Isle of Man)” Beamer-fotopresentatie door René Platjouw (Amsterdam) Op het mooie eiland Man midden in de Ierse Zee zijn de stoomtreinen al sinds 1873 en de elektrische trams al sinds 1893 in dienst, dat weet menig spoorfanaat. En het is ook bekend, dat er nog steeds paardentrams rijden in de hoofdplaats Douglas. Maar meer dan de bekende vijf bedrijven kan men vaak niet noemen. Op dit kleine eiland hebben echter minstens 15 spoor- en trambedrijven en bedrijfjes dienst gedaan. En dan zijn er waarschijnlijk nog enkele over het hoofd gezien. Vanavond wil presentator René Platjouw alle rails op het eiland berijden en zo al die bedrijfjes aan de vergetelheid ontrukken. Sommige lijnen zijn zeer klein, niet meer dan een kilometer lang. Er is er zelfs één waarvan geclaimd wordt, dat die door de langste

Wagen 5 uit 1894 voor het Depot Derby Castle, met op de heuvel erachter reclame voor de Electric Railway, augustus 2006. (foto: René Platjouw)

tunnel op het eiland gaat. Dat het hier om de enige tunnel op het eiland gaat, zal wel een soort Engelse humor zijn. De Upper Douglas Cable Tramway, de Southern Tramway, Great Laxey Mines Railway, het spoorlijntje in het “wildpark”, ja, zelfs enkele tuinspoorwegen bij treingekken thuis, alles zal worden bekeken en beschreven. En daarbij zal ook de schoonheid van het eiland zelf niet worden vergeten! Winter Saloon Box car 20 klimt langs de kust vanuit Laxey richting Ramsey, zomer 1975. (foto: René Platjouw)

Woensdag 15 januari 2014: “De Veluwsche Stoomtrein Maatschappij (VSM) door de jaren heen” Beamerpresentatie door Erwin van Meel (Zoetermeer) en Jan Veenema (Apeldoorn) Vanavond nemen VSM (Veluwsche Stoomtrein Maatschappij) medewerkers Erwin van Meel en Jan Veenema je mee op een reis door de geschiedenis van de VSM. Vanaf het eerste begin tot heden laten zij je op een luchtige wijze kennismaken met alle facetten van het museumspoorbedrijf. Enkele onderwerpen die aan bod zullen komen op deze avond zijn: De lastige beginjaren, ‘Terug naar Toen’ door de jaren heen inclusief de voorbereidingen op dit evenement, de vele ritten die de VSM op de ProRail-sporen heeft gereden, onderhoud aan locomotieven, rijtuigen en de spoorbaan. Ook wordt aandacht besteed aan één van de transporten van nieuw materieel uit het buitenland naar de VSM.

Naast vele stoomlocomotieven bezit de VSM ook rijvaardige diesellocomotieven van NS-serie 2200 en 2400. (Foto: VSM)

Op 29 september 1975 poseert ex-DB locomotief 94 1055 (later 094 055-1) van de pas opgerichte Veluwsche Stoomtrein Maatschappij VSM bij station Eerbeek. Deze locomotief werd gebouwd in 1921 door Hannoversche Maschinenbau AG en in 1976 gesloopt. (foto: Jan Oosterhuis) Tijdens het jaarlijkse VSM-evenement ‘Terug naar Toen’ is in de vroege ochtend van 1 september 2012 een goederentrein onderweg naar Beekbergen met stoomlok 50 307, die net was teruggebouwd tot het originele uiterlijk met grote windleiplaten van de altbau 50'er zoals in 1940 door de Wiener Lokomotivfabrik A.G. afgeleverd. (foto: Richard Krol)

Woensdag 19 februari 2014: “Per trein door voormalige Sovjet Republieken” Dia-overvloeipresentatie door Cor de Vos (Zwolle) De verschillende nieuwe staten op het territorium van de voormalige Sovjet Unie kenmerken zich tegenwoordig nog steeds door een overeenkomstig uiterlijk van de spoor- en tram-bedrijven. Omdat de verschillende materieeltypen grotendeels gestandaardiseerd waren, komen in de diverse landen vaak dezelfde materieeltypen terug. Dat wil niet zeggen dat de spoor- en tram-bedrijven in de verschillende landen saai zijn. Alles behalve dat! Er waren en zijn gelukkig ook kleurvarianten, leuke ‘specials’ en tegenwoordig nieuwe treinen te zien. In deze dia-overvloei presentatie toont Cor de Vos impressies van een decennium reizen met verschillende spoor- en tram-bedrijven, op breedspoor en smalspoor door (Wit-) Rusland, Letland, Oekraïne en Oezbekistan. En je krijgt een indruk van verschillende soorten materieel in deze (nu zelfstandige) ex-Sovjet-republieken.

Een gevarieerd programma waar beelden van trams en treinen zich afwisselen met indrukken uit deze veelal onbekende en onderling zeer verschillende landen.

Smalspoorlocomotieven van het type TУ 2 kon men op smalspoorlijnen door de gehele Sovjet Unie aantreffen. In de 21ste eeuw o.a. nog op de lijn van Gayvoron naar Rudnitsa, nu in de Oekraïne, april 2004. (foto: Cor de Vos)

Woensdag 19 maart 2014: “Gedreven camerawerk in Europa en Afrika” Super-8 mm smalfilmprogramma (met geluid) door Raymond Naber (Delft) Spoorwegfilmer Raymond Naber vertoont een gevarieerde keuze uit zijn rijke filmarchief:

‘Stoom, rook en sneeuw in de Harz’ In 1987 werd een winters bezoek gebracht aan de Harz dat toen nog in de DDR lag. De lijn naar de Brocken was verboden gebied en de stoomlocs reden op de hoofdlijn Wernigerode – Nordhausen en op de Selketalbahn Gernrode – Harzgerode. De film is helemaal in DDR-sfeer met de Mallet-locs nog in dienst en goederentreinen met dubbeltractie naar Silberhütte. Bij Stiege draait een Mallet een rondje door de keerlus.

‘Rood en Wit’ Een winterse rit in 1992 over de Furka-Oberalpbahn vanuit Andermatt voert ons naar de Rhätische Bahn en de Albulapas. Vanuit Samedan rijden we mee met een Krokodil met een gemengde trein. En per slee gaan we van Preda naar Bergün.

‘Lisboa’ In 1986 was het tramnet van Lissabon nog vrijwel compleet. We zien vele tramtypes rijden, ook werkwagens. Ook de funiculaires ontbreken niet. Lissabon is niet alleen bekend door haar smalle straatjes maar ook door haar forse hellingen, waar de oude trammetjes kwiek tegenop klimmen. (foto: Karel Hoorn)

‘Zimbalabimba’ 1992 was het laatste jaar dat de Garratt-locomotieven in Zimbabwe volop in dienst waren. In de jaren ervoor was door een uitgebreid renovatieprogramma er juist verstoomd en ontdieseld. De Garratt’s, gelede locomotieven, waren actief vanuit Bulawayo, de tweede stad van het land, naar de beroemde Victoria Falls op de grens van Zambia en Zimbabwe. In onze zomer is het in Zimbabwe winter, droog en zonnig, met prachtige rode hemels in de morgen en avond. Geniet van optima stoom! Ook de muziek bij deze film is een eigen product.

Woensdag 16 april 2014: “25 jaar geleden: NS 150 jubileum” Beamer-fotopresentatie door Bart van ‘t Grunewold (Roermond) In 2014 wordt herdacht dat het 175 jaar geleden is dat op 20 september 1839 de eerste trein in Nederland reed. In 1989 – 25 jaar geleden – was dat 150 jaar. Dat jubileum is groots gevierd: een feest voor iedereen, ook voor de spoorweghobbyisten. Er waren tentoonstellingen en stoomlocomotief parades in Utrecht. Hoogtepunten waren voor velen van hen de extra stoomritten vanuit Utrecht, waarvoor de organisatie NS-loc 3737 als tractie op het oog had. Maar het liep anders. Niet alleen ‘reserveloc’ 41 105 van de SSN moest inspringen, ook talloze buitenlandse gastlocs kwamen in actie. Verder waren er tal van bijzondere ritten met historisch elektrisch en dieselmaterieel, door het hele land. Presentator Bart van 't Grunewold heeft in de zomer van 1989 de gebeurtenissen op de voet gevolgd en in zes weken tijd zo’n 12.000 km afgelegd om alles op dia te zetten. Die inmiddels gedigitaliseerde en bewerkte dia’s komt hij vanavond in Twente laten zien. Laat je (opnieuw) verrassen door de variatie in materieel, zoals DR-loc 03 1010, SNCF-eloc 7107, NMBS-loc 12.004, DB dieselloc V200 007 en nog veel meer moois op Nederlandse spoorlijnen, inclusief de 3737 stoomloc.

Op 24 juni 1989 is de EM2 27000 ‘Electra’ (de voormalige NS 1502) met Britse spoorwegliefhebbers als ‘Brittania Express’ onderweg van Hoek van Holland naar Vlissingen.

SNCF Loc CC 7107 vestigde in 1955 met 331 km/h het wereldsnelheidsrecord voor treinen. Tot de komst van de hogesnelheidstreinen, zo’n 25 jaar later, heeft ze dit record weten vast te houden. Omdat deze loc geschikt is voor 1500 Volt, kon ze in Nederland worden ingezet en was een welkome gast bij NS 150. Op 8 juli 1989 is ze bij Dordrecht Zuid gefotografeerd met de ‘West Brabant Express’. (foto’s: Bart van ‘t Grunewold)

Woensdag 21 mei 2014: “Winterwonderen in Lapland” DVD-filmprogramma door Ruud Kohlen (Someren) Een filmpresentatie van Ruud Kohlen over de natuur in Lapland, waarin het ertsvervoer van Kiruna naar Narvik als een rode draad door de film verweven is. In Lapland, met bergen tot 2200 meter, ligt een van de meest noordelijke spoorlijnen ter wereld. Hoogwaardig ijzererts wordt van Kiruna in Zweden over ruim 170 km naar Narvik in Noorwegen over het spoor getransporteerd met de sterkste locomotieven van Europa, welke in exploitatie zijn bij Luossavaara-Kiirunavaara AktieBolag (LKAB).

Beelden die elkaar afwisselen met bijzondere natuurverschijnselen en bijzondere tracties. Je zult natuuropnamen, prachtige van genieten dramatische zonsopkomsten, het Noorderlicht (Aurora Borealis) en veel meer dingen, die men alleen in Lapland kan waarnemen. Elanden en rendieren zijn uiteraard ook van de partij. Kortom, een film die ook de natuur-liefhebber zal boeien. Vele opnamen konden alleen worden gemaakt na kilometerslange voettochten door deze onherbergzame natuur.

De ertstreinen doorkruisen de laatste wildernis van Europa: mensen wonen er praktisch niet. In barre weersomstandigheden met temperaturen tot wel -33°C is Ruud er in geslaagd om unieke beelden te schieten van een diepgevroren landschap.

TIP: Neem vanavond ook je partner, vriend of vriendin mee, want zij zullen ook zeker genieten van deze schitterende natuurfilm!

MTAB IORE, de sterkste E-loc van Europa met een vermogen van 10.800 kW, is onderweg met een lege ertstrein bij Torneträsk, tussen Abisko en Kiruna (foto: David Gubler, 19 maart 2009); Een winterse blik op de Rombaksbotnbergpas die de ertstreinen in het Noorse deel van de ertslijn moeten overwinnen. Links beneden in beeld is de ertslijn zichtbaar, nietig tussen de 2500m hoge bergen. (foto: Ruud Kohlen, maart 2009)

Woensdag 18 juni 2014: Foto/Video meeneemavond – Presentatoren: .... de bezoekers zelf ! Gevarieerde avond met vele korte presentaties Iedere bezoeker krijgt de gelegenheid om eigen foto’s of films te vertonen van spoorse (vakantie-) onderwerpen naar eigen keuze. Toon je eigen beleving van onze hobby met gevarieerde beelden en geef daarbij een passende toelichting. Een mooie gelegenheid om eens iets te laten zien wat niet past in een avondvullend programma! Het belooft dan ook een gezellige avond vol afwisselende beelden te worden, met voor alle bezoekers overheerlijke Twentse kruidkoek! De volgende apparatuur is aanwezig: projectiescherm, Full-HD beamer met briljante beeldkwaliteit, overvloei-diaprojector, laptop met Powerpoint, Blu-ray/DVD-speler, en een geluidsinstallatie met microfoon. Iedere maand is er in Enschede weer een gezellige spoorwegavond bij de NVBS afdeling Twente. Je bent van harte welkom!

Maximaal 15 minuten presentatietijd en maximaal 60 foto’s per persoon! (afwijkingen in overleg mogelijk.) Je krijgt voorrang als je op tijd je bijdrage aanmeldt via: [email protected] .

NVBS – Afdeling Twente www.nvbs.com/twente Bijeenkomsten: De maandelijkse bijeenkomsten zijn voor iedereen, ook niet-leden, toegankelijk (neem dus vooral je spoorvrienden mee!) en worden gehouden in een zaal van het Parochiecentrum St. Joseph, Nieuwe Schoolweg 2, 751 4 CG Enschede (tel. 053-4354808). De aanvangstijd is 19.30 uur, de zaal is open vanaf 19.00 uur. Het einde is om ongeveer 22.30 uur. De bijdrage in de kosten bedraagt € 2,50 per persoon, jongeren tot 1 8 jaar betalen € 1 ,25. Koffie, thee, bier en frisdrank staan klaar!

Bereikbaarheid:

RB250713-1

Komend vanaf het NS-station Enschede, de overweg Hengelosestraat oversteken, direct daarna rechtsaf de Molenstraat volgen tot vlak voor de kruising met de Oldenzaalsestraat, hier linksaf de Nieuwe Schoolweg in en dan direct aan de rechterzijde; totaal circa 500 meter. Voor je fiets is er een overdekte fietsenstalling aanwezig, en er is voldoende (gratis) parkeerruimte beschikbaar om je auto op het eigen terrein van het parochiecentrum te parkeren.

Mailinglist en Facebook NVBS Afdeling Twente: Als je per email op de hoogte gehouden wilt worden van nieuws en activiteiten van de NVBS afdeling Twente, geef dan je email-adres door aan het bestuur via: [email protected] Volg ons ook op Facebook: NVBS.Twente voor het laatste nieuws en meer informatie over onze afdelingsbijeenkomsten, en klik op Vind-ik-leuk!

Programmawijzigingen: Raadpleeg regelmatig www.nvbs.com/twente , hierop vind je altijd het meest actuele programma van de NVBS - afdeling Twente. Programma-wijzigingen worden hier, via onze mailinglist, op Facebook NVBS.Twente en in het NVBS maandblad “Op de Rails” aangekondigd. Scan deze QR-code om onze agenda te bereiken op je smartphone:

Bestuur NVBS - Afdeling Twente: Voorzitter-Secretaris: Penningmeester: Bestuurslid: Bestuurslid: Postadres:

Ronald Boers Henk van Losser Peter van der Zanden Dennis te Dorsthorst Stockholmstraat 72

tel. 06-25075382 tel. 0548-518392 tel. 074-2919632 tel. 06-42286168 7559 JS Hengelo

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

[email protected]