PROGRAMMA Seizoen

PROGRAMMA Seizoen 2014-2015 Departement Zelhem

Maatschappij tot Nut van ‘t Algemeen Het Nut Ÿ is een organisatie die werkzaam is ten algemene nutte; Ÿ is bereid tot een brede samenwerking Ÿ is een open organisatie zonder voorwaarden voor lidmaatschap; Ÿ kent geen uitgangspunten die verplicht worden opgelegd of waarvan de naleving wordt verlangd; Ÿ is een humanitaire (mensgerichte) organisatie; Ÿ streeft naar individuele en maatschappelijke ontplooiing met een zo hoog mogelijk cultureel gehalte; Ÿ ontplooit zijn activiteiten vooral in het verband van de aangesloten plaatselijke departementen (verenigingen); Ÿ heeft een Maatschappijbestuur dat zich ten doel stelt op landelijk niveau een bijdrage te leveren aan het maatschappelijk debat. Daarnaast wil zij de departementen stimuleren om met hun activiteiten in de eigen omgeving een sociaal-maatschappelijke en educatieve functie te vervullen. De Maatschappij tot Nut van 't Algemeen telt op dit moment ongeveer 100 departementen met in totaal ruim 10.000 leden. De digitale nieuwsbrief wordt naar een kleine 800 emailadressen verstuurd. Dit is veel minder dan het aantal leden. Als u de Digitale Nieuwsbrief wilt ontvangen kunt u zich abonneren door op www.nutalgemeen.nl het tabblad 'Contact' aan te klikken en daarna te kiezen voor 'Aanmelden'. 1

Geschiedenis In de tweede helft van de achttiende eeuw komt er in ons land langzaam maar zeker een democratische beweging tot ontwikkeling. Het volk heeft genoeg van de vriendjespolitiek en willekeur die welig tieren onder het autoritaire bewind van stadhouder Willem V. Steeds nadrukkelijker worden hervormingen geëist. Het is in deze situatie van sluimerende onvrede dat op 26 september 1781 in alle grote steden van ons land een anoniem pamflet wordt verspreid waarin het despotisme van stadhouder Willem V aan de kaak wordt gesteld en waarin wordt opgeroepen tot democratisering van het bestuur. Pas veel later zal blijken dat Joan Derk van der Capellen tot den Pol, een aristocraat uit Deventer, de auteur is. Het pamflet slaat in als een bom en vormt de aanzet tot een niet meer te stuiten emancipatiebeweging. ................................................... Eén van de neveneffecten van de ontketende hervormingsdrang is de opkomst van allerlei leesgezelschappen, sociëteiten en genootschappen voor “de verheffing van het volk”. De meeste zijn allang weer verdwenen, achterhaald door een nieuwe tijdgeest. Maar één ervan, de maatschappij tot Nut van ‘t Algemeen, heeft de tand des tijds tot op heden doorstaan.§

§ Uit : 1912-2012 Honderd jaar Nut in Zelhem, door Jan Oonk. Uitgave in de serie Van Salehem tot Zelhem.

2

De hervorming van het onderwijs in Nederland vanaf 1800 geldt als één van de grootste verdiensten van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen. Reeds vanaf de oprichting in 1784 vormt de verbetering van het onderwijs één van de belangrijkste doelstellingen van het Nut. De aandacht voor het onderwijs is voornamelijk geïnitieerd door Martinus Nieuwenhuijzen (1759-1793). Stelde vader Jan Nieuwenhuijzen (1724-1806) zich aanvankelijk met de nieuwe vereniging vooral voor, de verspreiding van kennis te bevorderen onder de minvermogenden, reeds op de oprichtingsvergadering werd op aandringen van Martinus besloten aan die taak toe te voegen: “de verbetering van het schoolwezen en de opvoeding der jeugd, als de voornaamste grondslag zijnde ter vorming, verbetering en beschaving van den burger”.

3

Departement Zelhem (1857-1871, 1912-heden) Bent u nog geen regelmatige bezoeker van onze avonden? Stap eens over de drempel en breng een nieuw lid mee! De geschiedenis van de Maatschappij tot Nut van ‘t Algemeen is beschreven in ‘Om het Algemeen Volksgeluk’, het gedenkboek* ter gelegenheid van het tweehonderdjarig bestaan, 17841984. Daarin staat te lezen dat het departement Zelhem een particulier archief heeft, met als eventuele archiefbewaarplaats het Gemeentearchief Doetinchem, en ook dat er een onvolledig archief is opgenomen in het Archief van het Hoofdbestuur. Alle documenten, voor zover bewaard gebleven in Zelhem, zijn overgebracht naar Doetinchem. Op www.oudzelhem.nl staat onder diversen/Nut een uitgebreide en uitstekend leesbare beschrijving van de geschiedenis van ons departement. In 2013 is, door demografische ontwikkelingen zoals bij veel buurtscholen, een einde gekomen aan de bijzondere basisschool Wolfersveen. Deze school werd in 1931 door het departement opgericht en bestuurd. In 1995 werd het bestuur overgedaan aan de Stichting Nutsschool Wolfersveen, die statutair een hechte band met het departement onderhield. Nu verhuurt het departement het schoolgebouw met grond aan de gemeente Bronckhorst, die het in gebruik geeft aan

*

ISBN 9090008020

4

Scholengroep GelderVeste onder beding van het voeren van een bijzondere basisschool op neutrale grondslag. De contractduur is 10 jaar. Enkele voorwerpen, gerelateerd aan de geschiedenis van de school, zijn in beheer gegeven aan museum Smedekinck. Bestuur: Dhr. B. Radstake Mw. A. Looman - van Eerden Dhr. J.W. Rensink Dhr. G.H. Wasseveld Dhr. J.M. Bessem Mw. C.J.S. Matser-Damhuis

Voorz Secr. Penningm. lid lid lid

0314-631410 0314-621350 0314-622464 0314-621705 0314-624921 0314-623843

· Bijeenkomsten worden gehouden in Ellen`s Restaurant, Burg. Rijpstrastraat 10, 7021 CR Zelhem · Tenzij anders aangegeven is de aanvangstijd 20:00 uur, zaal open om 19:30 uur · Verenigingsjaar: 1 juli t/m 30 juni · Contributie: individueel € 16 , twee partners € 24 · Bankrek. NL77RABO0374703558 tnv Mij tot Nut van ‘t Algemeen, voor alle betalingen, tenzij anders vermeld · Het lidmaatschap eindigt door schriftelijke opzegging per brief of e-mail aan de secretaris, Halseweg 33a 7021 HV Zelhem of [email protected], vóór 1 juli van het lopende verenigingsjaar · Niet leden betalen per avond € 4,= per persoon, · Leden Salehem, op vertoon van lidm. kaart, € 2,= pp · Leden van buurtdepartementen hebben gratis toegang 5

maandag 15 september 2014 De Achterhoek grenzeloos mooi Audiovisuele presentatie door

Ad van Roosendaal en Anneke Zonneveld

Voorafgaand aan de lezing is de jaarvergadering. Alle leden zijn hiervoor uitgenodigd. Aanvang 19:00 uur 6

“Achterhoek, grenzeloos mooi” is de titel van onze jongste audiovisuele presentatie. Het is het resultaat van jarenlang struinen, observeren, filmen en fotograferen in de karakteristieke gebieden in onze mooie Achterhoek. Deze voorstelling is samengesteld uit films, foto’s en anekdotes. Wij hebben onder meer het leven van de zandhagedis, de vos en de das op beeld kunnen vast leggen. Het beeldverhaal wordt gecompleteerd door sfeervolle landschappen. Achterhoek optima forma. Een must voor iedere natuurliefhebber. Natuur is actueel, hetgeen wel blijkt uit de film over de Oostvaardersplassen. Wij willen met deze presentatie de aandacht op onze eigen Achterhoekse “wildernis” vestigen. Deze wildernis, dicht bij huis, wordt weergegeven op onze eigen wijze van werken. Van het kleine - zoals bloemen, vlinders, insecten, amfibieën - tot het grotere zoals vogels en zoogdieren. Ook landschappen worden niet vergeten. Al met al een indrukwekkende presentatie waarin de Achterhoekse natuur van de mooiste zijde wordt belicht. Het gaat verder dan alleen maar het “zien”. Het is een product om te BELEVEN en om inspiratie op te doen.

7

maandag 20 oktober 2014 De 88 tempels tocht Aly en Cees Wagenvoorde Een pelgrimstocht op het eiland Shikoku, Japan. Mensen met uiteenlopende religies en uit allerlei culturen hebben door de eeuwen heen een heilige tocht ondernomen. De oude Grieken liepen naar orakelplaatsen waar ze de goden om raad konden vragen. De joden trokken naar de tempel van Jeruzalem. Ook nu nog worden er pelgrimstochten ondernomen. Het Boeddhisme kent belangrijke bedevaartsplekken in India en Nepal. Moslims ondernemen de hadj naar Mekka. En veel Nederlanders hebben gehoord van de pelgrimsroute naar Santiago de Compostella; sommige hebben deze zelf gelopen. Van oorsprong is een pelgrimstocht een tocht naar een plaats met een speciale godsdienstige betekenis. Tegenwoordig hebben pelgrimstochten aantrekkingskracht op wandelaars die op zoek zijn naar rust en bezinning. Een pelgrim gaat op reis. In ons geval naar Japan en wel naar het eiland Shikoku, waar we gedurende vier weken het eerste deel van de beroemde tocht aflegden. 8

De totale route loopt rondom het eiland en gaat langs 88 tempels en talrijke andere bijzondere plekken. De lengte is 12001400 km. Deze pelgrimstocht is eind 16e, begin 17e eeuw ontstaan en heeft alles te maken met Kobo Daishi (of Kukai), een van de bekendste monniken uit de Japanse geschiedenis. Een van de aspecten van een pelgrimstocht is verandering. Wie een lange wandeltocht maakt, verandert. Je moet immers bereid zijn om je over te geven aan wat je tegenkomt op je pad. Plannen worden soms doorkruist, en je krijgt moeilijkheden te verstouwen. Lopen ver van huis en haard had een grote aantrekkingskracht op ons. Een duidelijke eindbestemming voor deze tocht hadden we niet; zo'n 500 km lopen zou mooi zijn in de beperkte tijd die we tot onze beschikking hadden.

9

Muziekcursus I maandagmiddag 27 oktober, 3, 10, 17 november 24 november en 1 december 2014

“Naast

de Groten”

Barok (Albinoni, Krebs, Galuppi, ...) Rococo/Klassiek (Gugliemi, Hoffstetter, Kozeluh, ...) Klassiek (Ditters v. Dittersdorf, ...) Romantiek (Hummel, Lipinsky, Rubinstein, ...) Romantiek/ Opera (Verhulst, Gounod, Cimarosa, ...) 20eeuw (Schreker, Szymanowsky, Kabalewsky ...) in Museum Smedekinck , Pluimersdijk 5 7021 HW Zelhem. Aanvang 13.45 uur.

Docent: C.

van Zutphen

Verdere informatie, zie p 18 10

maandag 17 november 2014 Lezing met beelden over schilder Chagall door Frans

Wiersma,

Marc Chagall (1887-1985) is zijn leven lang heel intens bezig geweest met de joodse Bijbel en het christelijke Nieuwe Testament. Vooral zijn joodse achtergrond speelt daarin een belangrijke rol, vanwege het chassidisme waarbinnen hij opgroeide. Naast een haast onafzienbare hoeveelheid werken over Bijbelse onderwerpen in de vorm van schilderijen, tekeningen, keramiek, gebrandschilderde ramen, mozaïeken, heeft hij aparte Bijbel illustraties vervaardigd voor een speciale Bijbeluitgave.

11

In 1973 is het Musée National Message Biblique in Nice geopend waar een groot aantal werken over de Bijbel is geëxposeerd. Deze Bijbelse Boodschap vormt het middelpunt waaromheen aandacht zal worden geschonken aan de joodse wortels van zijn kunst. Frans Wiersma is de zoon van dominee J. Wiersma, die van 29-09-1947 tot 01-05-1974 in Zelhem werkzaam was. Hij was de laatste bewoner van de oude Pastorie op de hoek van de Stationsstraat en de Doetinchemseweg.

12

zaterdag 13 december 2014 aanvang 13:30 Kerstmiddag samen met Oudheidkundige Vereniging Salehem in Museum Smedekinck met medewerking van het Veldhoeksorkestje en Popkoor Eigenwies uit Varsseveld. Het orkestje bestaat uit dwarsfluit- en blokfluitleerlingen en staat ol.v. Mirjam v.d. Burg. Het orkestje wordt ieder jaar opnieuw geformeerd omdat de blokfluitgroep op een gegeven moment examen doet en dan over gaat op een ander instrument. Hierna start er wederom een nieuwe groep. Zij spelen diverse kerstliederen en zingen soms daar ook bij en weten het publiek altijd goed te vermaken 13

Het koor Eigenwies, oorspronkelijk uit Varsseveld, is een gemengd koor, maar dames zijn in de meerderheid. In 2003 werd het koor opgericht door een paar Varssevelders die graag zingen en niet te veel optredens willen doen. Behoudens een kerkdienst begeleiden in het Slingeland ziekenhuis of bij de senioren in Den Es. Samen zingen, gezelligheid en daarbij de onderlinge band versterken is het motto. Naarmate de jaren vorderden groeide het koor uit tot de huidige grootte van 40 personen en komen de leden uit de hele regio. Oefenen doen ze nog steeds in de KwaksMölle in Varsseveld. Het koor zingt eigentijdse popliederen in veel talen, maar Engels heeft toch wel de voorkeur, dit alles o.l.v. de dirigent en pianist Jan Schatorje.

14

maandag 19 januari 2015

Nanotechnologie toekomstperspectief voor en in Nederland Prof. dr ing. Dave H.A. Blank Wetenschappelijk Directeur MESA+, Universiteit Twente. U heeft er dagelijks al mee te maken en dat zal in hoog tempo al maar meer worden “Als ze in 2000 op deze tijd terugkijken, zullen ze zich afvragen waarom tot 1960 niemand serieus deze kant op is gegaan” Richard Feynman (29 december 1959) Richard Feynman wordt wel gezien als de grootste fysicus van de vorige eeuw, op Albert Einstein na wellicht. Nanotechnologie is de techniek die het mogelijk maakt te werken met deeltjes in de grootte-orde van nanometers. Dit is een schaal van grootte die net boven die van atomen (0,060 nm tot 0,275 nm) en eenvoudige moleculen ligt. .

15

Nanotechnologie is niet zozeer één technologie als wel een reeks technologische ontwikkelingen. Deze zijn te combineren met andere wetenschappen als biotechnologie, cognitieve wetenschap, informatie wetenschap en neurobiologie. Op het internet is al zeer veel over dit onderwerp te vinden. Kijk bv. bij de Consumentenbond: www.consumentenbond.nl en dan in het veld “zoek” nano invullen. De naam is afgeleid van het Griekse νανος of het Latijnse nanus voor dwerg. In ons meetsysteem is n, voor nano, het voorvoegsel dat een milliardste betekent. Nanometer (nm) is dus een milliardste meter: ongeveer een twintigste deel van een haar-dikte. Deeltjes met minstens één afmeting kleiner dan 100 nm kunnen heel bijzonder gedrag vertonen, zowel goed als slecht. Veelgebruikte toepassingen van nanotechnologie zijn de emulsie van kleine deeltjes ('nanodeeltjes') titaniumoxide in verf- en vernissoorten, deeltjes in zonnebrandcreme, cosmetica, koolstof in geckotape (sterk plakband), zilver in voedselverpakking, kleding, verband, desinfectiemiddelen en huishoudapparatuur en cerium o.a. als katalysator bij verbranding, maar ook: binnen 10 jaar moet het mogelijk zijn om organen te repareren of ze helemaal te bouwen. De grote opslagcapaciteit van computergeheugens is tevens een toepassing van nanotechnologie. Nederland loopt mee in de kopgroep van de wereld. Een probleem van nanotechnologie is de onbekende giftigheid van de nieuwe producten. Prof. Blank zegt dit over zijn lezing: Het uitdagende is dat nanotechnologie verschillende disciplines bij elkaar brengt. Zo 16

maak je gebruik van fysische effecten die je op atomaire schaal kunt oproepen voor nieuwe elektronische of biomedische toepassingen. Dat biedt bijvoorbeeld ongekende mogelijkheden voor het ontwikkelen van nieuwe materialen. Voor de hand liggend zijn snellere computers en betere dataverwerking. Of je kunt oppervlakten van materialen behandelen zodat ze bijvoorbeeld vuil- of waterafstotend worden. Een ander belangrijk gebied is de nano-medicine. Denk hierbij aan draagbare medische meetinstrumentjes “lab op een chip” die een fractie van een druppel bloed kunnen ontleden en de samenstelling kunnen meten. Er wordt gewerkt aan multifunctionele nanodeeltjes, die in je lichaam naar tumoren op zoek gaan. Via nanotechnologie zou je bovendien iemands individuele DNA–structuur kunnen aflezen. Nanotechnologie zal unieke nieuwe applicaties opleveren die ons leven gaan veranderen. Deze technologische ontwikkelingen kunnen ook een keerzijde hebben. Welk effect hebben nanodeeltjes en welke impact hebben nieuwe ontwikkelingen? Bovenstaand zijn ingrediënten van mijn lezing, waarbij ik tevens aandacht besteed aan de Nederlandse initiatieven op het gebied van nanotechnologie.

17

Muziekcursus II maandagmiddag 26 januari, 2, 9, 16 februari 23 februari en 2 maart 2015

Leven en werken van Chopin en Schumann

in Museum Smedekinck

door C.

van Zutphen

Alle middagen van beide muziekcursussen beginnen om 13:45 uur en worden gehouden op de Daele van museum Smedekinck. De kosten per cursus zijn € 65 p.p. voor leden en € 80 voor niet-leden. Uiteraard moet er een minimum aantal deelnemers zijn willen de cursussen doorgang vinden. U krijgt op tijd nog een brief hierover.

18

maandag 16 februari 2015 Groene stroom in de Achterhoek lezing door Guus Ydema, directeur van de AGEM Groene stroom in de Achterhoek In 2011 tekenden zo’n 150 partijen (overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties) het Convenant Achterhoek 2020. Achterhoek Agenda 2020 is een ambitieus, innovatief en duurzaam plan voor de ontwikkeling van de Achterhoek. De ontwikkelingen waarop de Achterhoek moet inspelen zijn veelomvattend en complex: 1. Demografische krimp, 2. Economische recessie en 3. Energieproblematiek. Het doel van de Achterhoek Agenda is een duurzame, vitale, aantrekkelijke en gezonde Achterhoek in 2020 en daarna. Er zijn vier thema’s: Ÿ Innovatieve en duurzame economie, Ÿ Slim en snel verbinden, Ÿ Vitale leefomgeving Ÿ Kansrijk platteland. 19

Voor de aanpak van de energieproblematiek is de AGEM, de Achterhoekse Groene Energie Maatschappij, opgericht. De AGEM stelt zich ten doel om de Achterhoek energieneutraal te maken. Dat betekent twee dingen. We willen zoveel mogelijk gebruik maken van duurzame energiebronnen zoals zon, wind, water en biomassa en we willen, zoals de Achterhoeker betaamt, onze eigen broek ophouden. De benodigde energie zal zoveel mogelijk in de Achterhoek zelf worden opgewekt. In 2013 is de AGEM gestart met de levering van duurzame energie. Over de verdere plannen, ontwikkelingen en mogelijkheden zal de directeur van de AGEM, Guus Ydema, ons bijpraten.

20

maandag 16 maart 2015 Adel“ en Boerenadel in de Achterhoek door Jan Berends In het westelijk- en middendeel van de Achterhoek heeft in de loop van de eeuwen de adel de dienst uitgemaakt, vooral op het platteland. De talrijke kastelen leggen hiervan nog steeds getuigenis af. In het oostelijk deel, vooral rond Winterswijk, heeft een heel andere ontwikkeling plaatsgevonden. De invloed van adel en kloosters verdween daar en aan het einde van de 18e, maar vooral in de 19e eeuw groeiden de hofhorige boeren uit tot zelfstandige, grote boeren die vaak scholteboeren worden genoemd. Het landschap toont daar geen kastelen, maar scholteboerderijen, bijna als kastelen. Een scholtedochter trouwt met een scholtezoon op straffe van onterving, want grond hoort bij grond en geld bij geld.

21

maandag 20 april Cabaret Een overzicht van de ontwikkelingen van het cabaret in de 2e helft van de vorige eeuw met o.a. Wim Sonneveld, Simon Carmiggelt, Kees van Kooten.

door Wim Nijhof een bevlogen verteller, die we als eens eerder mochten zien optreden.

22

donderdag 7 Mei 2015 Reisje met Jan Berends “Rondje Achterhoek” naar aanleiding van de lezing “Adel en boeren adel in de Achterhoek”.

23

Geschiedenis van het departement Op de volgende 4 pagina’s ziet u een stukje geschiedenis van het departement Zelhem dat we u niet wilden onthouden. Op 18 november 1912 wordt ons departement opgericht. In het eerste bestuur hadden zitting: Ÿ mej. W.G. Oldenhave, Ÿ burgemeester J.J. de Kempenaer (voorzitter), Ÿ landbouwer J.W.H. Bruggink (penningmeester), Ÿ kunstschilder H.E. Knaake en, na enig aandringen, Ÿ J.W. Stapel (secretaris)

Onlangs werd een kopie van de staatscourant van 10 sept. 1929 teruggevonden waarin Koninklijke Goedkeuring werd gegeven per 31 juli 1929. Alleen J.W.H. Bruggink is dan nog bestuurslid van het eerste uur.

24

25

26

27

28

Inhoudsopgave Maatschappij tot Nut van ‘t Algemeen Departement Zelhem De Achterhoek grenzeloos mooi De 88 tempels tocht Muziekcursus I Lezing met beelden over schilder Chagall Kerstmiddag Nanotechnologie: toekomstperspectief voor en in Nederland Muziekcursus II Groene stroom in de Achterhoek Adel en Boeren adel in de Achterhoek Cabaret Reisje met Jan Berends Geschiedenis

29

p1 p4 p6 p8 p 10 p 11 p 13 p 15 p 18 p 19 p 21 p 22 p 23 p 24

30

31