Think Tank I EDUCATION I 1990
1995
2000
2005
2010
2015
2020
2025
Professionele eisen van het FM-werkveld aan de toekomstige Facility Managers Facility Management heeft al een lange evolutie achter de rug. De meeste Facility Managers zijn spontaan in het vak gegroeid, hebben zelf de nodige kennis verworven vanuit de praktijk en door bijscholing. Maar hoe ziet het eruit voor de periode 2020 – 2030? Heel wat Facility Managers die vandaag de dienst uitmaken zullen dan afgelost moeten zijn, terwijl ze vandaag real estate contracten afsluiten met een looptijd tot 15 jaar.
T
Op uitnodiging van Chris Claessens, Director General Services, PwC Belgium, werd een ronde tafel georganiseerd om na te gaan welke eigenschapen en opleidingen wenselijk zijn voor de optimale voorbereiding van toekomstige Facility Managers, zodat deze vloeiend de actuele senior Facility Managers kunnen opvolgen. De huidige generatie heeft facility management vanuit de praktijk geleerd, doorheen hun ganse loopbaan, zonder dat de mogelijkheid bestond om specifieke opleidingen te volgen, omdat ze gewoonweg niet bestonden in België. Eduard Coddé n Facility management moet zich vandaag dringend de vraag stellen met wie, wat en hoe de discipline in de (nabije) toekomst de passende invulling zal krijgen. Is er voldoende interesse en motivatie voor facility management bij jongeren? Hoe zal de verhouding ‘leverancier’ t.o.v. FM-‘klant’ evolueren? Wat worden de nieuwe verwachtingen en eisen van de gebruikers? Drukt Integrated FM zich door of niet? En zo ja, dan verschuift de discipline volledig naar leverancierszijde. ot nog toe moest facility management alsmaar besparen. Dat moet dringend omgekeerd worden. Facility management moet opkomen voor kwaliteit, voor het eigen werk, zeker in een bedrijfsomgeving die voortdurend verandert, al dan niet door overname. Het gevaar zit erin dat de aankoop van de Facility Manager verschuift naar de CFO, waardoor beslissingen zuiver gebaseerd worden op cost cutting zonder respect voor kwaliteit.
Wat verwacht facility management van starters en doorgroeiers, en wat heeft de discipline hen te bieden? De directie van ondernemingen staat vaak tegenover facility management, ICT en human resources. Een universitaire opleiding zou een belangrijk uithangbord zijn voor het vakgebied. Het zou de Facility Manager op gelijk niveau plaatsen t.o.v. andere collega’s binnen de bedrijfswereld met een juridische of economische Master. Profacility GUIDE 2014 23
2030
Think Tank I EDUCATION I 1990
1995
2000
2005
2010
2015
2020
2025
Ervaring blijft de beste leerschool Ik ben er rotsvast van overtuigd dat er onvoldoende aanbod is in België voor wat de opleidingen facility management betreft, zeker in vergelijking tot onze noorderburen. Belgische mensen die opteren voor het volgen van een Master-opleiding in Nederland, komen niet helemaal aan hun trekken, omdat de inhoud van die opleiding te verschillend is van onze Belgische noden en werkingsomstandigheden. Voor wat de opvolging van de huidige senior Facility Managers door jongere collega’s betreft geldt er een essentieel verschil tussen ‘scholing’ en ‘ervaring’. Het is bijgevolg cruciaal dat juniors de tijd krijgen ervaring op te doen in de praktijk, zich kunnen bekwamen en profileren. De financieel-gerichte aspecten van de functie zullen in de toekomst ongetwijfeld zwaarder doorwegen, in het bijzonder om te kunnen bijdragen tot de corebusiness van een onderneming. Minstens tien jaar ervaring en liefst meer zijn nodig om zich te kunnen wagen aan strategisch facility management. Om tegemoet te komen aan de noden aan toekomstig FM-talent hebben we binnen Facilicom het ‘traineeship’ opgezet. Het gaat om een doorgedreven organisatie van interne opleidingen door eigen mensen die zelf functioneren op de hiërarchisch hoogste niveaus. Deze aanpak heeft het voordeel dat jonge krachten door ervaren seniors worden opgetrokken tot het hoogste niveau. Bovendien vindt er een automatische voorselectie plaats, zodat de meest begaafde en gemotiveerde krachten optimaal gecoacht en opgeleid worden om door te groeien naar de functies waar ze nodig zijn. De toekomst van het facility management is er ongetwijfeld één waarin de banden met real estate hechter zullen worden. In het totale werkingsbudget van een onderneming wegen de kosten voor real estate en facility management ongeveer gelijk zwaar door. Bovendien beïnvloeden beide kostenposten elkaar rechtstreeks: een vooruitziend real estate beleid helpt de facilitaire kosten te drukken. Het samengaan van een Master-opleiding Real Estate met complementaire cursussen binnen het vakgebied facility management is dan ook zinvol.
Real estate management en facility management groeien naar elkaar toe Facility management wacht een positieve toekomst en zal alsmaar sneller evolueren. Daar moet de Facility Manager op inspelen. Facility management staat tegenover de aanbieders van diensten, moet het brein worden achter herstructureringen. Crisissen volgen elkaar sneller op. De aanbieders kunnen daardoor een grotere rol spelen, omdat zich complexere vraagstukken aandienen die het ook boeiender maken. De ‘vergrijzing’ van het actuele senior Facility Management is een feit en velen zullen binnen afzienbare tijd de bedrijven verlaten. De instroom moet klaar zijn om over te nemen, moet goed voorbereid en direct inzetbaar zijn, want er is geen tijd voor aanloop en geleidelijke overname van de functie. Facility management krijgt nadrukkelijk een zwaardere financiële inslag en daar moet het onderwijs beter op voorbereiden, wat als vanzelf leidt tot de noodzaak aan een Master-opleiding. Ik heb daar zelf ooit voor geijverd. Idealiter zou het een combinatie moeten zijn tussen real estate management en facility management, daarmee de realiteit volgend dat real estate management en facility management versneld naar elkaar toegroeien. Het basisjaar kan gemeenschappelijk zijn om de daaropvolgende jaren uit te splitsen. Facility management zou ook als keuzevak toegevoegd kunnen worden aan andere richtingen zoals bv. de opleiding tot architect, handelsingenieur, ing en ir, bestuurszaken, ... Misschien kunnen wij vanuit de praktijk helpen om tot een beter voorbereidende opleiding van toekomstige facility managers te komen. Facility management op strategisch niveau wordt meer en meer een economisch gegeven, met voorkeur voor een Masteropleiding. Daarnaast zijn er tal van deelgebieden binnen facility management die zich op een lager niveau afspelen en waarvoor een Master-niveau niet noodzakelijk is. Een universitaire opleiding draagt ongetwijfeld ook bij tot een betere bekendheid van het vakgebied.
Claudine DECORTE Algemeen Directeur Facilicom Facility Solutions Coördinatrice IFMA vakgroep opleiding
Marcel EECKHOUT Founder en Executive President MCS IFMA voorzitter in de periode 2002 -2005
24 Profacility GUIDE 2014
2030
1990
1990
1995
2000
2005
2010
2015
2020
2025
2030
foto’s Bernard De Keyzer
2030
De Facility Manager moet multidisciplinair kunnen evalueren en beslissen Budgetbewaking en transparantie zal ongetwijfeld nog meer als rode draad door elk onderdeel van de jobinhoud van de toekomstige Facility Manager lopen. Alle bedrijven zitten voortdurend in een besparingsronde en juist daarom is het zo belangrijk de cijfergegevens goed te argumenteren en achtergronden te kennen om kwaliteit te verdedigen. Het multidisciplinaire met bovendien het samengaan van zowel verbreding als verdieping binnen elk onderdeel is kenmerkend voor ons vakgebied, evenals een voortdurende verandering. Nieuwe disciplines worden onder de koepel van het facility management geplaatst, vereisen inleving en verdieping in de materie. Daarnaast worden de vertrouwde disciplines verder uitgediept, worden ze complexer en komen er nieuwe aspecten aan te pas. Dat laatste slaat in het bijzonder op de wetgeving, die overal haar impact laat gelden, complexer wordt.Als Facility Manager moet je dan ook over werkelijk alles kunnen meepraten, multidisciplinair kunnen evalueren en beslissen. Facility management is als discipline nog erg jong. De Facility Manager moet meer leren ‘managen’, ongeacht hij/zij aan bedrijfszijde of bij een leverancier werkzaam zal zijn. De verdere uitbouw van een gedegen opleiding facility management moet ertoe bijgedragen om het vakgebied nog meer te professionaliseren en de erkenning ervan in de toekomst te laten toenemen. Als vakgebied hebben we zeker al heel wat kansen laten liggen om ons te professionaliseren en op te werken tot een strategisch niveau. De uitdaging voor de toekomst bestaat erin als facility manager mee te zijn met de strategie van het bedrijf, de wetgeving nauwkeurig op te volgen en de juiste mensen op de juiste plaats te kunnen neerzetten. Ik zie het goed mogelijk dat een groot servicebedrijf een leerstoel facility management zou sponsoren op universitair niveau. Dat zou een belangrijke doorbraak kunnen opleveren. .
De overgang van senior Facility Managers naar jongere zal drastisch gebeuren Facility management moet men professioneel en strategisch aanpakken. Vooral de voortdurende wijzigingen van allerhande regelgevingen vereisen professionalisme. De overgang van oudere Facility Managers naar jongere zal drastisch gebeuren, zeker gezien er momenteel weinig vacatures voor jonge krachten verschijnen. De veelzijdigheid van de functie vereist een even veelzijdige voorbereidende opleiding. Welke deeldomeinen horen thuis binnen een opleiding tot Facility Manager, welke eigenschappen verwachten we van de ‘ideale’ kandidaat en hoe kunnen we die stimuleren via het opleidingspakket? Goede tactische mensen zijn daarom niet altijd inzetbaar op strategisch niveau. Ik hoop dat mijn opvolgers veel beter zullen zijn dan ikzelf en wil daar ook graag toe bijdragen. Al in de jaren zeventig bestond er een universitaire FM-opleiding in de USA. Facility management moet in elk geval een universitaire richting worden. Een universitaire opleiding is een belangrijk uithangbord. Het plaatst de Facility Manager op gelijk niveau t.o.v. andere collega’s binnen de bedrijfswereld met een juridische of economische Master. Vandaag kantelt ook de ingenieursopleiding in de universitaire wereld en ingenieurs zijn aangewezen profielen om zich als Facility Manager te bekwamen. Een Master-opleiding facility management is dan ook perfect denkbaar als complement op de richtingen architect of handelsingenieur. Universiteiten schermen graag het ‘academisch niveau’ af en laten vandaag kansen liggen door geen richting facility management te organiseren. Een opleiding facility management op universitair niveau moet als vanzelf onderzoek & ontwikkeling aanzwengelen, dat is eigen aan het academische karakter. Professoren moeten zich engageren tot onderzoek en publicaties. De Facility Manager zal morgen moeten kunnen beslissen ‘met garantie’ en dat is grondig verschillend van wat wij als selfmadeFM-ers deden
Ann TROCH Facility Manager D.E Master Blenders 1753
Chris CLAESSENS Director General Services PwC Belgium
Profacility GUIDE 2014 25
Think Tank 1995
2000
2005
2010
2015
2020
2025
2030
foto Joakim Van Gasse
1990
I EDUCATION I
De Master-opleiding, een natuurlijke doorstroming van de Professionele Bachelor-opleiding FM Wij zijn vragende partij voor een masteropleiding als een natuurlijke doorstroming van de professionele bacheloropleiding Facilitair management. De beginnende bachelorstudenten komen voor 40% uit het ASO en voor 60% uit het TSO. De laatste jaren bestaat er een sterk stijgende vraag van afgestudeerde bachelorstudenten naar een aanvullende master, zeker van de ASO-studenten. Om deze instroom van ‘sterkere’ studenten te kunnen aanhouden, moeten we hen perspectieven kunnen bieden. De opleiding facility management is aantrekkelijk maar blijft onvoldoende bekend. Een masteropleiding zou de discipline zeker een sterkere status bezorgen. Als bacheloropleiding mikken we dus op twee profielen wat onze afgestudeerden betreft: zij die onmiddellijk aan de slag gaan op tactisch niveau en zij die doorstromen naar een masterniveau om later in meer strategische functies terecht te komen. Er is vandaag al een zekere doorstroom naar de Universiteit Antwerpen, in het bijzonder naar de economische richtingen zoals ‘Organisatie en management’ waar onze studenten in twee jaar een master kunnen behalen. Bovendien bestaan er in België en Nederland ook Masters in Real Estate die een mooie opportuniteit bieden om facility management op te enten. Een optie FM die aansluit bij een economische of ingenieursopleiding in plaats van een volledige masteropleiding, is volgens mij op dit moment haalbaarder, en zeker even waardevol. Mensen met een opleiding die gericht is op strategisch niveau hebben de skills om verbanden te zien en zich snel in te werken in FM-materie.
Opleiding gericht op facility management aan leverancier- of aan klantzijde? Economische bagage is van cruciaal belang voor wie facility management op strategisch niveau wil beoefenen. Een bachelor opleiding bereid hier niet altijd even diepgaand op voor, daarom kiezen er elk jaar enkelen om zich via een Master Economie of Facility Management (in het buitenland) hun bagage te verruimen. Een Economische Masteropleiding biedt zeer veel financiële bagage aan de studenten, een toegepaste master FM of Real Estate Management bied een breder pakket aan. Vandaag stranden heel wat schoolverlaters aan leverancierszijde. Zij leren en ervaren er tactisch facility management. Wie doorgroeit, komt veelal terecht in commerciële functies bij de providers, maar klimt zelden op naar strategisch facility management aan klantzijde. Het gevaar bestaat dat bedrijven noodgedwongen niet ervaren FM-mensen zullen moeten aanwerven. Allicht zijn er vandaag al genoeg Master-opleidingen die een interessant platform bieden voor het enten van de noodzakelijke facility management deelgebieden. Uiteindelijk gaat het erom facility management als optie voor te stellen op richtingen die strategisch denken al centraal stellen. Waarom werken we de bestaande Professioneel Bachelor opleiding niet op tot Master, of opteren we voor een Master na Master. Wat er vandaag al bestaat kan gekoppeld worden na een Master. Anderzijds moeten we ons de vraag stellen of er wel echt een tekort is in de markt?
Annemie Van Hecke Lector & stagecoördinator Professionele Bachelor FM KAHO Sint-Lieven - Technologiecampus Gent
Dieter SEGERS Voorzitter Young IFMA
26 Profacility GUIDE 2014
1990
1990
1995
2000
2005
2010
2015
2020
2025
nauwkeurig het profiel definiëren van de Facility Manager voor morgen Vandaag stromen bij Het Agentschap voor Facilitair Management meer studenten in uit de FM-opleidingen en brengen een theoretische bagage mee die bijna elk van ons door zelfstudie heeft moeten verwerven. Zelf begon ik als Afdelingshoofd Gebouwen bij de Vlaamse Overheid, waar facility management niet als dusdanig bekend was. Het was er wel aanwezig onder de vorm van logistiekeen aankoopdiensten, alsook de afdeling gebouwen. De instap in de FM-discipline is vandaag sterk ver-schillend. Er is een nadrukkelijke evolutie naar één verantwoordelijke voor facility management in alle bedrijven, daar waar de verschillende verantwoordelijkheden voor facility management lange tijd vaak verspreid zaten bij verschillende mensen. Aandacht voor duurzaamheid is het voorbije decennia de meest opgemerkte evolutie binnen onze discipline. Duurzaamheid duikt nu werkelijk overal op, is het sleutelwoord bij gebouwen, schoonmaak, mobiliteit – de auto in het bijzonder – en zoveel andere zaken. Het technologie-aanbod wijzigt voortdurend en evoluties gaan bijzonder snel. De snelle vernieuwing stelt grote uitdagingen aan de Facility Manager, alleen al om bij te blijven en zo de juiste keuzes te kunnen maken. Binnen ons facilitair actieterrein worden we toenemend geconfronteerd met meer en strengere reglementeringen, stuk voor stuk factoren die hun impact laten voelen op de kosten voor het gebruik van een gebouw. Bovendien durft de wetgeving te verschillen van regio tot regio, wat het beheer nog complexer maakt, wanneer een onderneming over verschillende vestigingsplaatsen beschikt. Facility management wordt volwassen en evolueert ook naar een meer strategisch niveau. Tussen overheid en privésector zie ik weinig verschillen voor wat de evolutie van de discipline betreft, dit zowel inhoudelijk als naar managementvorm. Om de passende opleiding in te vullen is het noodzakelijk om eerst het profiel te definiëren van de Facility Manager die we denken morgen nodig te hebben. Het Agentschap voor Facilitair Management van de Vlaamse Overheid werft vooral burgerlijke en technische ingenieurs aan. Het aantal economisch opgeleiden is beperkt. Zelf geloof ik dat een nood in de markt is voor een masteropleiding en dat een Master na Master opleiding aanbeveling verdient. photo Bernard De Keyzer
2030
Gert PotoMS Adjunct-directeur-generaal Agentschap voor Facilitair Management Vlaamse Overheid
1990-2020 > Back to the future of Facility Management Naar aanleiding van het tienjarig bestaan van het magazine Profacility in mei laatstleden, heeft het redactieteam een aantal pioniers van het facility management in België geïnterviewd. Aan de hand van hun ervaringen met de opmars en de praktijk van het facility management duidden ze een aantal trends die de evolutie van het vakgebied in België de voorbije 20 jaar hebben gekenmerkt en delen met ons hun visie op de toekomst van het facility management voor het komende decennium. Ontdek deze interviews met de pioniers van de FM-discipline en download ze uit de online bibliotheek van Profacility.be. • crisis geeft facility management duwtje in de rug Interview van Marcel Eeckhout, founder and executive president MCS Artikel te downloaden op www.profacility.be/biblio > 01/07/2013 • Een brede kijk op facility management Interview van Ann Troch, Facility Manager D.E Master Blenders 1753 Artikel te downloaden op www.profacility.be/biblio > 03/06/2013 • facility management is ondenkbaar zonder aandacht voor duurzaamheid Interview van Gert Potoms, Adjunct- Administrateur-Generaal, Agentschap voor Facilitair Management Vlaamse Overheid Artikel te downloaden op www.profacility.be/biblio > 30/06/2013 • Hospitality voor de medewerkers Interview van Chris Claessens, Director General Services, PwC Belgium Artikel te downloaden op www.profacility.be/biblio > 26/06/2013
Profacility GUiDE 2014 27
2030
