Presentatie Privacy & Security Slimme Meters Netbeheer Nederland, werkgroep Privacy & Security J h R Johan Rambi bi 9 september 2010
Agenda Introductie Uitleg Slimme Meter keten Privacyy & Security y in de media Privacy & Security sectoreisen Netbeheer Nederland Certificering ‘Privacy audit proof’ Project implementatie WBP en Privacy & Security sectoreisen bij Liander ISPMS cyclus Status audit Afsluiting
Netbeheer Nederland = brancheorganisatie
Rollen in de energiemarkt
Consument
meterstanden
contract
energie
Netbeheerder
Leverancier
meterstanden
Uitleg slimme meter keten filmpje
Slimme Meter keten
Scope voor Netbeheerder met EE en G G- aansluitingen
1
*
* Leveran-ciers
P4
Data concentrator ((DC))
P4 4
P2
P3.1
P2
Centraal S t Systeem
P4 P
*
P3.2
P1 P
Slimme E E-meter t
P3 3
P1 1
ODA
Meters (G / W) *
De wolkjes symboliseren netwerktechnologieën, zoals GPRS, PLC (‘power line communication’), internet, etc.
2
Scope voor netbeheerder met enkel G- aansluitingen Centraal Systeem
P4
Modules, bij di bijv. display l
P3 P
P0
Privacy in de media
Privacy en wetgeving Met gemaakte keuzes in de wet zijn privacyproblemen geïntroduceerd, terwijl de samenleving steeds meer belang hecht aan privacybescherming Ontwerpkeuzes in de wet zorgen voor privacyproblemen Privacy lijkt geen fundamentele ontwerpoverweging geweest te zijn bij het opstellen van de wet: Keuze om naast maandstanden ook dag- en kwartierwaarden op te slaan maakt meetdata privacygevoelig Integratie van de communicatiemodule in de E-meter maakt dat consumenten g geen controle hebben over het verzenden van data Netbeheerders beheren volledige slimme-meter-infrastructuur en b bewaren veell iinformatie, f ti maar niet alle klanten zien netbeheerders als te vertrouwen partij
Discussie in (met name) de Eerste Kamer heeft duidelijk gemaakt dat onvoldoende privacybescherming een ‘dealbreaker’ is Voorbeelden van projecten waar zorgen over privacy tot maatschappelijke t h lijk weerstand t d en ((waarschijnlijk) hij lijk) vertraging t i lleiden: id Telegraaf, 26 jan ’10
Verpletterend NEE De kil D kilometerheffing h ffi moet van de baan! Dat is de mening van 89 procent van de ruim 196.000 deelnemers aan de Stelling van De Telegraaf. [ ] Velen lopen te hoop tegen […] het 'spionagekastje' in de auto, dat alle ritten registreert. Zij vinden dit een grote inbreuk op de privacy en verwachten dat autoriteiten hiervan misbruik kunnen maken.
Bron: Trouw, Algemeen Dagblad, PrivacyFirst.nl, De Telegraaf
Privacy in de media
Security in de media
Security in de media
Security slimme meter filmpje
Proces totstandkoming P&S sectoreisen
2009 Activiteiten
2010
12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Uitvoeren Risico analyse Opstellen Privacy & Security richtlijnen Review richtlijnen door netbeheerders Review richtlijnen door TNO, PWC en RUN Opstellen framework, framework stakeholderanalyse en vertalen van richtlijnen naar P&S sectoreisen en maatregelen Uitvoeren Impact analyse P&S sectoreisen Review sectoreisen door netbeheerders Opstellen P&S sectoreisen en maatregelen Opzetten P&S controle en beheerorganisatie Invoeren sectorbrede Privacy yg gedragscode g Internationale afstemming en draagvlak
P&S Richtlijnen V1.0 Framework, sectoreisen & maatregelen
Impact analysis Definitieve sectoreisen v1.50
Framework Privacy & Security sectoreisen
St k h ld Stakeholderanalyse l en ‘rulebase’ ‘ lb ’ doelen vanuit netbeheerders
verwachtingen van stakeholders
formele wet- en regelgeving
normen en standaarden
wat we willen bereiken (op het hoogste niveau)
Doelen
Risicoanalyse
Eisen ‘wat’ te beschermen? Maatregelen ‘hoe’ te realiseren?
Principes bij formulering eisen concretisering van te bereiken doelen (‘wat’)
manier om eis te realiseren (‘hoe’)
Voorbeelden Privacy & Security sectoreisen
Beleidseisen
De netbeheerder dient zorg te dragen voor welbepaalde, uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigde doeleinden inzake de verzameling en verwerking van gegevens verzameld middels de slimme meter ('doelbinding'). De netbeheerder draagt zorg voor de melding inzake het verzamelen en verwerken van persoonsgegevens verzameld middels de slimme meter bij het CBP.
Applicatieve eisen
Alle schakelopdrachten dienen te worden gelogd door het centraal systeem (CS), ongeacht waar ze vandaan komen (vanuit de netbeheerder zelf of via de P4 P4-poort poort van derden) derden).
Apparaatspecifieke eisen
Toegang tot alle poorten op apparaten dient alleen mogelijk te zijn na authenticatie. Dataconcentrators dienen ongeautoriseerd dataverkeer op te merken en een waarschuwing te genereren voor het centraal systeem.
Organisatorische eisen
De netbeheerder dient zijn klanten juist, tijdig en volledig te informeren over het verzamelen en verwerken van slimme-metergerelateerde gegevens conform de eisen gesteld in de WBP WBP.
End-to-end beveiliging slimme meterketen
concentrator P
2
P
2
Meters ((G / W))
Centraal Systeem
P4
P3
Data
P 3.2
P 3.1
P1
Slimme E-meter E meter
P3
P0
Vervolgstappen werkgroep P&S
P&S sectoreisen v1.5 vaststellen als formeel beleid door ledenraad (16/9) P&S sectoreisen v1.5 implementeren voor de wettelijke proefperiode (start medio 2011) en evalueren tijdens de proefperiode In opdracht van DG TREN van Europese Commissie onderzoek doen naar Europese afstemming rondom Privacy & Security van Slimme Meter Aansluiting g zoeken bijj CEN/CENELEC om een Europese p Standaard rondom Privacy & Security eisen Slimme Meter te ontwikkelen Opstarten roadmap in samenwerking met de meterleveranciers om een gezamenlijke visie te bepalen en next generation slimme meter te ontwikkelen Opstellen P&S sectoreisen v2.0 ten behoeve van de grootschalige uitrol
Implementeren Ù communiceren
Ronde Tafel Privacy en Security Slimme Meters
Security & Privacy ambitie bij Liander Liander Infostroom neemt een grote stap en wil zich laten certificeren voor invulling privacy. Dit resulteert in een ‘bewijslast’ aan de zijde van Infostroom en vraagt een versneld ‘volwassenheidsproces’ binnen de organisatie.
Gecertificeerd Compliant
Ambitie
‘Bewijslast’ bij Liander
Compliant ‘Bewijslast’ bij CPB
InCompliant
Volwassenheid
Raamwerk Privacy Audit Het “Raamwerk Privacy Audit” biedt praktische uitwerking van de Wbp. Opgesteld door het ‘Samenwerkingsverband Audit Aanpak’. Op basis van 9 verwerkingseisen invulling geven aan compliance V.1 Voornemen en melden V.2 Transparantie V.3 Doelbinding V.4 V 4 Grondslagen V.5 Kwaliteit van verwerking V.6 Rechten van betrokkenen V.7 Informatiebeveiliging V.8 Bewerkers V.9 Doorgifte g buiten de EU Inrichten van management control cyclus Beheersing van de verwerking (blijvend voldoen aan de Wbp) Zogenaamde ‘E-eisen’
Project Security & Privacy Het doel van het project: Liander Infostroom audit-ready te maken teneinde een certificering ‘Privacy audit proof’ te behalen. Voor het Security & Privacy project betekent audit ready (vanuit PWC): 1.
Voldoen aan de eisen uit de Wet Bescherming Persoonsgegevens welke is opgesplitst in twee delen. I. WBP Verwerkingseis 1 t/m 4 absoluut gerealiseerd (juridisch compliant) • Voornemen en melding (V1), transparantie (V2), doelbinding (V3), rechtmatige grondslag g g ((V4)) II. WBP Verwerkingseis 5 t/m 9 zoveel mogelijk ingericht (vooral processen) • Kwaliteit van de verwerking (V5), rechten van betrokkenen (V6), verwerking door bewerkers binnen (V8) en buiten EU (V9) • Beveiliging (V7) (V7), inclusief het oplossen van de bevindingen op de WBP normen
2.
Voldoen aan sector eisen. • Op het moment van audit geldende sector eisen zoveel mogelijk ingericht.
3.
Management Control Cyclus. Implementatie van de beheersing van de processen (borging en control) • Waar niet voldaan is aan bovenstaande punten 2 en 3 dient risico analyse en plan van aanpak aanwezig te zijn EN het totale risico van openstaande punten niet te groot (naar analyse PWC).
Projectorganisatie Security & Privacy
Projectorganisatie S&P 15 15-1111 '09 09 t/m 31 31-3-2010 3 2010 Project board Opdrachtgever Senior gebruiker Senior Leverancier QA
Programma Management
Project Manager 0,5 FTE
Projectleider Business 0,2 FTE
PWC aanbevelingen en Issues Installed Base 0,8 FTE - meewerkend voorman 5,0 FTE Security support * Technologie (0,7 fte) Beleid & Kader (0,7 fte) , fte)) Uitrol ((0,4 A&CM (0,1 fte) Service & Beheer (1.6 fte) IM&ICT (CISO)
Penetratietesten 0,6 FTE - Teamleider 0,4 FTE Security Support *
Madison Ghurka (fixed price, €110K) Riscure (fixed price, €130K
Projectleider IM&ICT 1 FTE
Implementatie Security Server** 3 FTE (IM-ICT)
Technologie (0,2 fte) Service & Beheer (o,1 fte) g Overige
Support leveren voor PWC aanbevelingen Ntb
IM&ICT (Datacenter, TAB, DBA,, Solutions Architect))
Technologie (0,2 fte) Service & Beheer (0,1 fte) Overige *:Inzet betreft het kernteam Privacy & Security en niet de daaronder vallende lijnafdelingen **: Inzet tot 31-05-2010
Security & Privacy framework - borging Voor Privacy & Security geldt voor alle afdelingen dat er veranderingen zijn doorgevoerd op strategisch, tactisch en operationeel niveau om aan de WBP en sectoreisen te voldoen. Dit is o.a. hieronder weergegeven. Kwaliteitsaspecten
S Security it
Privacy
Strategisch
Privacybeleid
Informatiebeveiligingsbeleid Continuïteitsbeleid
Tactisch
Operationeel
AO privacy Bewerkingsovereenkomsten Melding Wbp
AO security Afvoer persoonsgegevens Back-ups
Incidentafhandeling Blauwdruk Security server Awarenessprogramma Disclaimers Penetratietesten Gedragscode Dataeigenaren Procedures Geheimhouding Technische aanpassingen Controls AMI Aanpassen autorisaties Procedures Aanpassen installed base contracten
Lianderon nderdelen inza ake slimme me eter Alliandero onderdelen inz zake slimme meter m Aanbes steding & conttractmaangem ment Service& &beheer U Uitrol Bed drijfsbureau Tec chnologie
Governancemodel en ISPMS Risicoanalyse
ISPMS proces Naast het waarborgen van de samenhang is continue verbetering noodzakelijk om te blijven voldoen aan de eisen. Dit wordt geïnitieerd door o.a. nieuwe technologische ontwikkelingen, maar ook door aanpassingen van wet- en regelgeving. regelgeving Om deze veranderingen te kunnen omzetten in juiste handelingen is een proces opgezet, dat ISPMS is genoemd. Information Security & Privacy Management Systeem
Planning audit
Planning audit Fase
Week 24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
I Valideren normenkader I. II. Vaststellen feitelijke situatie III. Conceptrapportage van bevindingen IV. Vaststellen functioneren V. Uitbrengen van definitieve rapportage, Evaluatie en Afronding VI. Bij positief oordeel aanvraag keurmerk ‘Privacy-Audit-Proof’
• •
Interviews Aanleveren documentatie •
3 maanden functioneren vaststellen
34
35
36
37
38
39
40
Vragen
Johan Rambi: privacy & security officer Liander Infostroom E-mail :
[email protected] johan rambi@alliander com
