PREVENTIE PARTICIPATIE

Programma P3 - Dag → PESTEN → PREVENTIE → PARTICIPATIE

Studiedag Zaterdag 27/03/2004 Sociale Hogeschool Leuven

K.U. Leuven Onderzoeksgroep Penologie en Victimologie - Project 'Verbondenheid' -

DAGINDELING .................................................................................................................................................... 4

VERVOLGPROGRAMMA ................................................................................................................................. 4 VOOR LEERLINGEN EN -BEGELEIDERS (A) ............................................................................................................ 4 VOOR OPVOEDERS EN OUDERS (B)......................................................................................................................... 4 VOORDRACHT .................................................................................................................................................... 6 “PESTEN – PREVENTIE – PARTICIPATIE. SAMEN BOUWEN AAN EEN POSITIEF LEEFKLIMAAT.” ........................ 6 WORKSHOPS VOOR LEERLINGEN EN LEERLINGENBEGELEIDERS (A) ......................................... 9 A1 A2 A3 A4 A5

PESTCONFLICTEN POSITIEF AANPAKKEN EN AFRONDEN: DE ‘NO BLAME’-METHODE. ............................ 9 GEWELDLOZE CONFLICTHANTERING: WAT? HOE? WAAROM?. ........................................................... 10 VERTROUWENSLEERLINGEN OP SCHOOL: HOE AANPAKKEN EN OP WEG GAAN?.................................... 11 PEER-BEMIDDELING ALS KANS: LEERLINGEN OP WEG ZETTEN ALS CONFLICTBEMIDDELAARS............. 12 LARF! STAAT VOOR ONTPOPPEN. THEMAGERICHTE THEATERWORKSHOPS OP MAAT........................... 13

WORKSHOPS VOOR OUDERS EN OPVOEDERS (B) ................................................................................ 14 B1 B2 B3 B4 B5 B6

COMMUNICATIE MET OUDERS OVER PESTSITUATIES? .............................................................................. 14 NAAR EEN FUNDAMENTELE AANPAK VAN PESTGEDRAG: HET STRAFFEN VOORBIJ! ................................ 15 PARTICIPATIEF WERKEN: BASIS VOOR PREVENTIE EN REMEDIËRING. ..................................................... 16 EEN POSITIEVE GROEPSDYNAMIEK ALS HEFBOOM VOOR SOCIALE VAARDIGHEDEN. .............................. 17 BETER OMGAAN MET CONFLICTEN. HOE DE COMMUNICATIE BINNEN DE SCHOOL VERBETEREN?......... 18 WEERBAARHEID VAN KINDEREN EN JONGEREN ONDERSTEUNEN. ............................................................ 19

ROTARY CLUB ROTSELAAR ........................................................................................................................ 21

DEELNEMERS STUDIEDAG .......................................................................................................................... 22

AANTEKENINGEN ........................................................................................................................................... 24

EVALUATIEFORMULIER............................................................................................................................... 25

2

3

Dagindeling

09u00 – 09u25

Onthaal met koffie

09u30 – 09u45

Opening door Helge Pfeiffer (RC Rotselaar) Welkomstwoord door Thierry Monteyne (Voorzitter RC Rotselaar) Welkomstwoord door Luc Van Wassenhoven (K.U. Leuven) ___________

09u45 – 15u00

Vervolgprogramma (zie infra)

___________

15u00 – 15u15

Slotwoord door Gie Deboutte

15u15 – 16u00

Receptie met kans tot napraten

___________

Vervolgprogramma

Voor leerlingen en -begeleiders (A)

Voor opvoeders en ouders (B)

09u45 – 11u00

Presentatie van goede praktijkvoorbeelden

09u45 – 10u45

11u00 – 11u30

Pauze

10u45 – 11u15

Pauze

Voordracht door G. Deboutte “Pesten – Preventie – Participatie”

! Tot 11u15 indien overstap naar B-blok

11u30 – 12u45

WORKSHOPS – Deel 1

11u15 – 12u30

WORKSHOPS – Deel 1

12u45 – 13u45

Middagpauze & Materiaalmarkt

12u30 – 13u45

Middagpauze & Materiaalmarkt

13u45 – 15u00

WORKSHOPS – Deel 2

13u45 – 15u00

WORKSHOPS – Deel 2

___________

4

5

Voordracht

“Pesten – Preventie – Participatie. Samen bouwen aan een positief leefklimaat.” Download presentatie: http://www.rotary-rotselaar.be/Pesten-Gie_Deboutte.ppt

Door Gie Deboutte Coördinator Project Verbondenheid K.U. Leuven Hooverplein 10 3000 Leuven 016/32 53 86 [email protected]

Pesterijen op school, het is een thema dat ruim tien jaar de aandacht vraagt. In heel wat scholen werd en wordt er rond gewerkt. Tal van acties, initiatieven, werkinstrumenten, tentoonstellingen, toneelstukken, enz. werden ontwikkeld of uitgewerkt. Met wisselend succes. Twee conclusies staan buiten kijf: (1) veruit de meeste scholen (er)kennen het probleem en spannen zich in om er wat aan te doen; (2) voortbouwend op recent onderzoek moet gezegd dat het pestprobleem ondanks de geleverde inspanningen niet echt is teruggedrongen. Daarom willen we mee op zoek gaan naar een meer afdoend antwoord. Preventie lijkt hierbij het sleutelwoord. Enerzijds is en blijft het noodzakelijk dat leerkrachten, leerlingen en ouders geïnformeerd en gesensibiliseerd blijven. Anderzijds dient elke school op zoek te gaan naar de ‘missing link(s)’ in de bestaande aanpak. Beschikt het team over voldoende ‘tools’ om problemen te kunnen aanpakken? Hoe staat het met de opvolging van incidenten? Hoe effectief zijn de gehanteerde maatregelen? Stellen de leerlingen zich sociaal vaardiger op sinds de school met Leefsleutels werkt? Wie treedt er op welke manier in gesprek met de ouders als er wat fout loopt? Steunt het team de bestaande pestaanpak en vindt ieder teamlid zijn weg in het stappenplan dat werd uitgewerkt? Is er ruimte voor alternatieve sancties? Worden de pestproblemen ook op klas- of groepsniveau besproken? … Het zijn vele vragen die om een antwoord vragen. Het PROJECT VERBONDENHEID legt zich reeds meer dan tien jaar toe op de aanpak en het voorkomen van respectloos gedrag. Pestgedrag is daarvan een bekende variant. Andere verwante problemen zijn vandalisme, depressie, verbaal geweld, drugsmisbruik, spijbelgedrag, … Vertrekkend vanuit de beleving van het slachtoffer, de dader of de betrokken omstaander(s) wordt gezocht naar de grondoorzaken van het vastgestelde probleemgedrag. Om pestgedrag te doen stoppen volstaat het niet om aan symptoombestrijding te doen. Vandaar onze grote scepsis ten aanzien van een louter bestraffende aanpak. Hoewel men de pesterijen hiermee ogenschijnlijk terugdringt, kunnen ze meestal niet voorkomen dat het probleem simpelweg verschuift (naar een ander moment, een andere plaats of zich transformeert in een ander soort probleemgedrag). Daarom bepleiten we een ruimere contextuele aanpak die niet alle verantwoordelijkheid (en schuld) gaat zoeken in de persoon van dader en/of slachtoffer. Wie op zoek gaat naar een meer afdoend of meer fundamenteel antwoord mag niet uit het oog verliezen dat respectloos gedrag altijd opnieuw wordt gekenmerkt door de emotionele afstand tussen ‘dader’ en ‘slachtoffer’. Zo staan pestkop en medepesters niet (meer) open voor de beleving, de eigenheid of de eigenwaarde van het slachtoffer. Daarom wordt pesten voor hen een soort (machts-) ’spel’ en vinden ze al bij al niet erg wat er allemaal gebeurt. Hun gedrag mag in die zin dan ook als ‘de-link-went’ (lett.: ‘geen band met …’) omschreven. De band tussen de direct betrokkenen is immers zo goed als afwezig. Is die band er (weer) wel, dan is er (terug) een basis voor een meer respectvol omgaan. Iets of iemand waar men waarde aan toekent, zal men minder makkelijk kwetsen, vernielen of pijn doen.

6

Wil men pesterijen ten gronde voorkomen, dan dient werk gemaakt van deze verstoorde of afwezige ‘verbondenheid’. Dit kan niet zonder stil te staan bij de diepere beweegredenen van het pesten, van de agressie, van het respectloze gedrag. Hier stelt zich de vraag op welke behoeften al dan niet wordt ingespeeld. Het waarom van het pestgedrag of van het pestuitlokkende gedrag interesseert ons in die zin wel. Meteen stoten we door tot essentiële, fundamentele behoeften of de grondmotieven die tot het pestgedrag hebben geleid. Het PROJECT VERBONDENHEID zal daarom, in samenspraak met leerkrachten, (en als zij het willen ook met) leerlingen en ouders op zoek gaan naar een verbetering van het leefklimaat en de omgangscultuur binnen de school. Vertrekkend vanuit een analyse van de huidige werk- en leefomgeving wordt gezocht naar alle initiatieven die nu al bijdragen tot een grotere ervaring van verbondenheid bij leerlingen én leerkrachten. Vijf belevingsdomeinen komen hierbij in het vizier. Zij omvatten ons totale in-relatie-staan. We onderscheiden (a) de band met zichzelf, (b) de band met de andere(n), (c) de band met de materiële omgeving, (d) de band met de groep, samenleving, cultuur en tenslotte (e) de band met het levensgeheel. Het spreekt voor zich dat deze banden niet los van elkaar kunnen gezien. In onze beleving raken of overlappen ze elkaar. De ‘vijf belevingscirkels’ vormen een eerste belangrijk referentiekader voor het PROJECT VERBONDENHEID.

Als tweede referentiekader hanteren we een preventiemodel dat toelaat de bestaande acties, initiatieven en deelstappen van het schooleigen stappenplan in kaart te brengen. Het ‘appelboommodel’ of de ‘preventiepiramide’ blijken telkens bijzonder inspirerend. Beide structurerende modellen laten niet enkel toe bestaande initiatieven te inventariseren en te ordenen. Zonder veel moeite helpen ze de blik verruimen en oriënteren ze het binnenschools zoeken naar een afdoend antwoord op het pestprobleem in de richting van (meer) samenhangend en positief georiënteerd beleid. Hierbij dient onderstreept dat de aandacht voor het persoonsgerichte niveau (beleving, attitudevorming, competentieontwikkeling) steeds aanwezig blijft. De preventiepiramide maakt duidelijk dat elke school werk moet maken van vier interventieniveaus. Het curatieve niveau (vierde niveau) is nodig om bestaande problemen een halt toe te roepen en zo goed het kan op te lossen. Het derde niveau omvat een geheel van specifieke preventiemaatregelen. Hier wordt uitgegaan van de zekerheid dat pestproblemen kunnen opduiken. Via ontradende maatregelen wordt aangegeven dat de school deze problemen kent en wil voorkomen. Daarom maakt de leefregel van goede afspraken om pesterijen te voorkomen en schept men duidelijkheid over de manier waarop de school dit soort problemen oppikt en afhandelt. Verantwoordelijkheden worden genoemd en afgebakend. Algemene preventiemaatregelen hebben een meer indirect effect. Maakt de school werk van een goede klassenwerking (kringgesprekken, kwaliteitscirkels op klassenniveau), wordt geïnvesteerd in Leefsleutels of de Axenroos (Relatiestudio) en is er aandacht voor het ontwikkelen van sociale vaardigheden bij leerlingen dan neemt men maatregelen op het tweede niveau. Tenslotte is het belangrijk dat bovengenoemde initiatieven worden ingebed in een schoolwerking en –cultuur die bevestigt dat men streeft naar een positieve omgang en samenwerking binnen de school. Die grondoptie drukt zich uit in hoe participatief de school werkt, in de aandacht voor formele en informele initiatieven die de leefkwaliteit en het schools welbevinden verbeteren, in de zorg voor infrastructuur, dagindeling en lessenroosters.

7

Gie Deboutte (Diest, 1958°) is gehuwd en vader van drie dochters. Hij is licentiaat godsdienstwetenschappen en gaf twintig jaar les in het H.-Hartcollege van Wezembeek-Oppem (Tervuren). Hij verdiepte zich in de pest- en geweldproblematiek en werkte vrijwillig mee aan het ontwikkelen van lesbrochures voor het basis- en secundair onderwijs. Hij publiceerde talrijke artikels en bijdragen. Als schrijver van ‘Pesten. Gedaan ermee!’ (Jeugd & Vrede, 1995), ‘Geweld genoeg’ (Jeugd & Vrede, 1997) en co-auteur van ‘Eerste Hulp Bij Geweld’ (Pax Christi, 1999) ging hij op zoek naar adequate vormen van preventie. Zo kwam hij in contact met Anouk Depuydt en Johan Deklerck van het PROJECT VERBONDENHEID (KULeuven, Fundamentele aanpak van respectloos gedrag). Sinds september 1999 is Gie, als coördinator, één van de stuwende krachten achter dit netoverschrijdend preventieproject dat in 1997 werd gelauwerd met de ‘European Crime Prevention Award’. In het kader van zijn opdracht begeleidt Gie ook scholen, instellingen voor residentiële jeugdopvang, centra voor deeltijdse vorming enz. Op 9 mei 2001 werd in Leuven een studiedag gewijd aan de visie en methodiek van dit model. Aansluitend bij deze studiedag verscheen bij ACCO Leuven het boek van J. Deklerck, A. Depuydt en G. Deboutte, “’Verbondenheid’ als antwoord op ‘de-link-wentie’?” (2001).

8

Workshops voor leerlingen en leerlingenbegeleiders (A)

A1

Pestconflicten positief aanpakken en afronden: de ‘No Blame’-methode

als constructief antwoord.

Door Kathy Douchar Leefsleutels vzw www.leefsleutels.be Leopoldstraat 95 2800 Mechelen 015/45 94 20 [email protected]

Er bestaat veel materiaal om preventief te werken rond pesten. Een school met een goede preventieve aanpak ziet het aantal pestgevallen dalen. Toch zullen pesterijen nooit helemaal verdwijnen. Als je preventief aandacht besteedt aan een positief schoolklimaat en een open communicatie, dan zou je interventiewijze best in dezelfde lijn liggen. De No-Blame aanpak is een niet bestraffende maar probleemoplossende strategie om met pestproblemen om te gaan. LEEFSLEUTELS neemt deze strategie over van de Engelse organisatie “LUCKY DUCK” die met de No-Blame aanpak reageert op de repressieve methode, waarbij kinderen in de klas een ware rechtbank organiseren en de pester in de beklaagdenbank plaatsen. Na een proces wordt de pesters schuldig bevonden en wordt de strafmaat bepaald. Deze aanpak garandeert sensatie binnen het klasgebeuren, maar is uiteraard erg stigmatiserend en vernederend voor het kind. Daarenboven wordt geen rekening gehouden met de oorzaken van pestgedrag en zal het gedrag op lange termijn zeker niet veranderen, misschien wel escaleren. Bij de No-Blame aanpak wordt de verantwoordelijkheid voor een pestprobleem bij elk individu van de groep gelegd. De pester(s), de meelopers en een aantal neutrale medeleerlingen worden samengebracht en gaan op zoek naar mogelijke oplossingen. De aanpak heeft niet als doel de feiten in vraag te stellen; evenmin wordt de pester beschuldigd of gestraft. Het negatieve gevoel van het slachtoffer is het uitgangspunt van de gesprekken. De groep krijgt de verantwoordelijkheid een aantal voorstellen te doen om het negatieve gevoel bij het slachtoffer weg te nemen of te verminderen. Op die manier wil men de empathie van de pester en de medeleerlingen aanwakkeren. LEEFSLEUTELS biedt vormingen rond deze – voor Vlaanderen – nieuwe aanpak. In oktober verschijnt rond de No-Blame aanpak tevens het boek “Een schreeuw om hulp”.

9

A2

Geweldloze conflicthantering: Wat? Hoe? Waarom? Suggesties voor de

schoolpraktijk.

Door Mayke Hundhausen Vuurbloem vzw Voor vormingen (voordrachten en trainingen): Jeugd en Vrede Van Elewijckstr. 35 1050 Brussel 02/640 19 98 [email protected]

Hoe komt het dat communicatie en relaties op school niet altijd even vlot verlopen? Aan de hand van enkele heldere en herkenbare schema’s (Meerdere-Mindere-systeem) bieden we hierin inzicht. Vervolgens introduceren we een model voor relaties (Gelijkwaardigheid) waarin ieders eigenheid en respect voor elkaar maximaal aan bod komen. We staan ook stil bij zowel de basishouding als de vaardigheden en instrumenten die erbij horen. De modellen die in deze module worden geïntroduceerd, werden ongeveer 25 jaar geleden ontwikkeld door Pat PATFOORT. Met behulp van een powerpoint voorstelling bieden we inzicht in een aantal mechanismen en de herkenning ervan in het eigen (professionele) leven. Deze kennismakingsmodule vormt de ideale inleiding op de verdiepingsmodules.

10

A3

Vertrouwensleerlingen op school: hoe aanpakken en op weg gaan?

Door Peggy Van derhaeghen Zorgproject Antwerpen vzw Van Hemelrijcklei 81 2930 Brasschaat [email protected]

Essentie van de workshop: Wat zijn vertrouwensleerlingen? Aanleiding tot het project “vertrouwensleerlingen”? Project of concept? Kaderen van het project in het zorgbeleid van de school. Kaderen van het project binnen de participatiegedachte. Vergelijking met andere peer-helpers-initiatieven. Werkvormen (incl. aantal oefeningen voor de deelnemers).

Peggy Van derhaeghen begon in 1998 als PMS-medewerker ter vervanging van Henk de Fevere, die naar het CENTRUM ZORGVERBREDING werd gedetacheerd i.v.m. het project “vertrouwensleerlingen”. Hij had de opdracht om het gedachtegoed rond peer-helpen te verspreiden in de regio Oost- en West-Vlaanderen en het project “vertrouwensleerlingen” te implementeren in secundaire scholen. Zo kwam Peggy in aanraking met het concept. Het project werd immers opgestart in één van de scholen die ze begeleidde. In 1999 volgde Peggy een opleiding, georganiseerd door het CENTRUM ZORGVERBREDING. Ze gaf toen aan de vertrouwensleerlingen van een secundaire school opleiding en ondersteunde hen bij hun rol als peer-helper. Sinds december 2001 is Peggy als medewerker van het CENTRUM ZORGVERBREDING actief.

11

A4

Peer-bemiddeling als kans: leerlingen op weg zetten als

conflictbemiddelaars.

Door Katia Verbiest Pax Christi Vlaanderen vzw http://www.paxchristi.be/advertentie_ vredesvorming.htm Team vredesvorming Italiëlei 98a 2000 Antwerpen 03/225 10 00 [email protected]

Leerlingen zoeken samen een oplossing voor een conflict, met behulp van twee medeleerlingen die optreden als bemiddelaars. Dit is kort gezegd waar peer mediation, of leerling-bemiddeling, op neer komt. Hoe ga je op school of internaat om met conflicten? Kies je voor een repressief beleid? Of geef je leerlingen de mogelijkheid om hun onderlinge conflicten zelfstandig op te lossen, en zo daadwerkelijk te participeren? Deze laatste keuze maak je als je voor peer mediation kiest. In deze workshop exploreren we wat peer mediation juist is, en wat niet, en hoe je het in je school of internaat vorm kan geven.

12

A5

Larf! staat voor ontpoppen. Themagerichte theaterworkshops op maat.

Door Larf! Educatief Theater Gent www.larf.be 09/365.09.43 [email protected]

“Debiel!”, “Imbeciel!”, “Dwaas kieken!”, “Puistenkop!”, “Dikzak!”,…, hoe kunnen we deze woorden bestrijden? Larf! kent het anti-pestmiddel. “Pesten voorkomen - kan je leren!”, wil kinderen een taal, een kader aanreiken, zodat ze andermans sociaal gedrag kunnen leren begrijpen en benoemen en inzicht krijgen in hun eigen manier van reageren. In deze theaterworkshop leren kinderen mogelijke gedragsvormen verkennen en beleven en hierdoor worden ze sociaal vaardiger. Het aanleren van sociale vaardigheden als preventiemiddel tegen pestgedrag, staat centraal in dit aanbod. Laat je niet doen… laat je niet kisten… laat niet op je kop zitten! Want… Iedereen is anders, iedereen heeft wat. Iedereen heeft hier of daar wat meer of minder. Iedereen is anders, iedereen heeft wat. Iedereen is net als jij even anders. Om pesterijen te voorkomen of om ze een halt toe te roepen, is de actieve medewerking van de andere jongeren onontbeerlijk. Door de “middengroep” te bespelen, door anderen te wijzen op hun verantwoordelijkheid t.o.v. elkaar, door samen regels op te stellen en te doen naleven, kan men de “weegschaal” doen overhellen naar de kant van het slachtoffer. Als men in groep reageert tegen pesterijen, zullen ze stoppen. Pestkoppen moeten voelen en zien dat ze zich niet geliefd maken door anderen het leven zuur te maken. Ze moeten weten dat de groep het niet neemt als ze bepaalde jongeren gemeen aanpakken. Op die manier worden de pestkoppen verplicht om andere – en hopelijk betere – manieren te vinden om zich interessant te maken. Als ze hierin slagen is dat een belangrijke stap voor henzelf, hun vroegere slachtoffer(s) en de hele groep. Zolang de pestkoppen het gevoel hebben dat ze mogen doorgaan op de ingeslagen weg, zullen ze dat blijven doen. Hoe sneller, hoe duidelijker en hoe krachtiger de omgeving reageert, hoe beter. Jongeren moeten uitgedaagd worden om op een andere manier met elkaar om te gaan..., om de waarde in zichzelf en in de andere te ontdekken. Het is aan ons om hen die weg te tonen... Hoe gaan we met elkaar om? Aan welke waarden hechten we belang? Hoe gaan we om met gevoelens? Hoe pakken we ruzies en conflicten aan?

13

Workshops voor ouders en opvoeders (B)

B1

Communicatie met ouders over pestsituaties?

Door Maurits Wysmans Sociale Hogeschool Leuven Groeneweg 151 3001 Heverlee 016/23 45 41 [email protected]

In de aanpak van pesterijen vormen de gesprekken met kinderen/ jongeren en uiteraard ook met collega’s leerkrachten een belangrijk onderdeel. In deze workshop focussen we hoofdzakelijk op gesprekken met ouders. Aan de hand van een aantal situatieoefeningen zullen de deelnemers vertrouwd gemaakt worden met de gehanteerde gesprekstechnieken.

14

B2

Naar een fundamentele aanpak van pestgedrag: het straffen voorbij!

Download materiaal: http://www.rotary-rotselaar.be/Pesten-Luc_Van_Wassenhoven.pdf

Door Luc Van Wassenhoven Medewerker Project Verbondenheid K.U. Leuven Hooverplein 10 3000 Leuven 016/32 51 56 [email protected]

Met dit project willen we werk maken van een positieve schoolcultuur. Doorheen de dagelijkse school- en klaspraktijk wordt gewerkt aan het ontwikkelen van een grondhouding van verbondenheid bij de jongeren en aan een leefklimaat van verbondenheid op school. Door de band met zichzelf (welbevinden), de band met de anderen, de band met materiaal, school en samenleving te verstevigen, laten wij kinderen/ jongeren van ‘binnenuit’ groeien naar een respectvolle houding. Via deze weg bouwen wij (Leerlingen, leerkrachten, ouders en directie) aan een positief leefklimaat op school en aan een mentaliteit waarbinnen ‘respectloos gedrag’ (pesten, geweld, vandalisme, onbeleefd gedrag,…) doorbroken wordt.

15

B3

Participatief werken: basis voor preventie en remediëring.

Door Chico Detrez Adjunct-directeur SISA Antwerpen Medewerker Steunpunt Leerlingenparticipatie Cadixstraat 2 2000 Antwerpen 03/206 00 60 [email protected]

Leerlingenparticipatie vertelt ons iets over de mate waarin leerlingen informatie, het nemen van initiatief, het nemen van beslissingen en het uitvoeren van initiatieven in eigen handen kunnen nemen. Met andere woorden: in welke mate volwassenen bereid zijn hun machtspositie te delen met jongeren. Het participatiecontinuüm is een handig instrument om de verschillende machtsposities in kaart te brengen en te onderhandelen tussen jongeren en volwassenen. Een samenhang van factoren hebben een invloed op dit afstemmingsproces en maken dat er niet één ideale manier bestaat waarom de participatie van leerlingen (en andere actoren binnen de school) ingevuld wordt en vorm krijgt. Leerlingenparticipatie is het deelnemen van leerlingen aan de interacties met andere actoren binnen de schoolcontext. Het geeft uitdrukking aan de verbondenheid van de jongeren met “de school”. Participeren is een basisbehoefte. Daarom is het belangrijk om in zowel preventieve als remediërende activiteiten aandacht te hebben voor de participatie van jongeren. De handvatten en kaders van het STEUNPUNT LEERLINGENPARTICIPATIE late toe om samen met jongeren op zoek te gaan naar hun meest betekenisvolle participatie aan het algemene leefkwaliteitbevorderende beleid van de school, aan preventieve en remediërende initiatieven.

Chico Detrez heeft 17 jaar ervaring als leraar aardrijkskundewetenschappen, voornamelijk in het beroeps en het technisch onderwijs. Hij verzorgde vanaf 1995 als nascholer op de dienst onderwijs van de STICHTING LODEWIJK DE RAET nascholingsprogramma’s en begeleidingen van schoolteams. Hij werd in september 1999 door de KONING BOUDEWIJNSTICHTING aangetrokken voor de voorbereiding van het STEUNPUNT LEERLINGENPARTICIPATIE en ging het daarop volgende jaar bij dit STEUNPUNT als coördinator aan de slag. Vanaf september 2003 neemt hij de functie van adjunctdirecteur waar in het STEDELIJK INSTITUUT VOOR SIERKUNSTEN EN AMBACHTEN in Antwerpen. Hij is auteur van artikels over uiteenlopende onderwijsthema’s in verschillende onderwijstijdschriften in Vlaanderen. Samen met Luk BOSMAN en Dirk GOMBEIR is Chico Detrez ook medeauteur van ‘Jongeren aanspreken op hun leer-kracht: strategieën tot het implementeren van zelfstuderend leren in het onderwijs’ (Leuven Acco 1998) en ‘Coach zijn van beginnende (en andere) leraren’ (Kluwer Editorial. 1999).

16

B4

Een positieve groepsdynamiek als hefboom voor sociale vaardigheden.

Door Prof. Yves Vanden Auweele Bewegingsopvoeding en sportpsychologie K.U. Leuven Tervuursevest 101 3001 Leuven 016/32 90 46 [email protected]

(enkel in de voormiddag!) De beschrijving van een model van groepsontwikkeling moet de leerkracht vooreerst toelaten een aantal ervaringen in de eigen klas beter te verstaan. Het vervolgens aangeven van (aan elke fase aangepaste) houdingen, procedurale ingrepen en specifieke lesinhouden moet de leerkracht toelaten de groepsontwikkeling te sturen. Kortom, via het begeleid ontwikkelen van de klas doorheen de verschillende fasen van de groepsontwikkeling moet de leerkracht de leerlingen aanleren om te gaan met conflicten, samen te leven en te werken in groep en hoe de efficiënte werkrelatie op te bouwen met een meerdere. Op die manier werkt men op een positieve manier aan het vermijden van uit de hand lopende agressie en pesterijen.

Yves Vanden Auweele, PhD, is professor in de psychologie aan de KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN. Hij doceert sinds 1980 psychologie aan studenten in de Lichamelijke Opleiding en in de Psychologie. Hij is de coördinator van het ‘European Masters Program for Exercise and Sport Psychologie’, dat aan 14 universiteiten in 12 landen wordt ingericht. Hij was tien jaar voorzitter van de Belgische Vereniging voor Sport Psychologie en acht jaar lid van het dagelijks bestuur van de ‘European Federation of Sport Psychology’ (FEPSAC). Hij publiceerde over persoonlijkheid en sport (2001) en over motiveren van sedentaire volwassenen tot bewegen (1997). Hij is hoofd-editor van het boek “Psychology for Physical Educators” (1999), en zowel in het Vlaamse als in het Nederlandse tijdschrift voor leraren LO publiceert hij regelmatig over groepsontwikkeling in de klas, het aanleren van sociale vaardigheden, aangepaste leeromgevingen in topsportscholen, werkvormen en elementen van psychosociale begeleiding in topsportonderwijs.

17

B5

Beter omgaan met conflicten. Hoe de communicatie binnen de school

verbeteren?

Door Anouschka Klestadt Perspectief vzw Gelbergenstraat 52 3471 Kortenaken 016/77 92 03 [email protected]

Doelstelling: Het is de doelstelling van deze workshop een breed referentiekader te ontwikkelen waarbinnen leerkrachten kunnen nadenken over het gegeven conflict. Na deze workshop is een deelnemer in staat om: ! Te denken over kenmerken van en factoren die spelen tijdens een conflict ! Te denken over de eigen positie t.a.v. en in een conflict ! Te denken over de positie van de ander in een conflict Inhoud: Tijdens een conflict komen in de regel veel verschillende soorten informatie samen. Als de betrokkenen er niet slagen om deze informatie te begrijpen en hierover in gesprek te gaan, blijven veel (persoonlijke) ontwikkelingskansen onbenut en vergroot de kans op “recidive” van het conflict. Met andere woorden: een conflict zal zich, vaak onverwacht en in een andere verschijningsvorm, opnieuw aandienen. Vaak ontbreekt het ons echter aan een heldere kijk op wat er effectief gebeurt tijdens een conflict, en zeker op ons eigen aandeel erin. Vragen die hierin helderheid kunnen brengen zijn: wil ik vooral mijn gelijk, of wil ik begrijpen wat er gebeurt? Volg ik enkel mijn eerste, tweede of derde reactie, of slaag ik erin om vragen te stellen over mijn eigen motieven? Voel ik een noodzaak om echt tot een vergelijk te komen, of laat ik het conflict fataal worden? En: grijp ik naar de macht, of creëer ik zelf gelijkwaardigheid? Tijdens deze workshop zal aandacht besteed worden aan: Wat is een conflict? Waaruit is een conflict samengesteld? Hoe analyseer ik een conflict? Hoe begeef ik mij in een conflict? Welke handelingsmogelijkheden ervaar ik in een conflict? Welke handelingsmogelijkheden zie ik over het hoofd tijdens een conflict? Anouschka Klestadt (1969) is psychologe (Amsterdam 1992) en criminologe (Brussel 1996). Zij is sinds tien jaar trainer en adviseur bij PERSPECTIEF VZW. Zij deed veel van haar ervaring op als trainer in het Vlaamse Lager en Secundair onderwijs, onder andere met de begeleiding van leerlingen, leerkrachten en directies in de democratisering van de school. Speciale aandacht richt zij op het ontwikkelen van communicatievaardigheden, gespreksvoering en het ontwikkelen van een overlegcultuur. Sinds enkele jaren is het werk in het onderwijs gefocust op coaching en opleiding van directies van scholen (leiderschap, gespreksvoering, strategische ondersteuning). In het bedrijfsleven geeft zij opleidingen op het vlak van communicatie en begeleidt zij projecten over de relatie tussen leidinggevenden en hun medewerkers.

18

B6

Weerbaarheid van kinderen en jongeren ondersteunen.

Door Hilde Leonard Gerselarendries 100 1850 Grimbergen 02/253 63 79 [email protected]

Situering: Weerbaarheid is een belangrijke sociale vaardigheid. Van kinderen en jongeren wordt verwacht dat ze in heel diverse situaties hun mannetje of vrouwtje kunnen staan..., maar in de praktijk zien we dat dit voor velen van hen een behoorlijk moeilijke klus is. Dit wordt pijnlijk duidelijk in bv. pestsituaties. In deze workshop staan we stil bij de mogelijkheden die iedere opvoed(st)er (ouder, leerkracht,...) heeft om de weerbaarheid van leerlingen een duwtje in de rug te geven. Alledaagse interacties tussen opvoed(st)ers en kinderen/ jongeren bieden immers heel wat gelegenheden om weerbaarheid op een haast terloopse manier te bevorderen. Belangrijkste doelstellingen: ! !

Deelne(e)m(st)ers verwerven inzicht in wat weerbaarheid precies is. Deelne(e)m(st)ers zien in hun eigen werk enkele aanknopingspunten om de weerbaarheid van kinderen en jongeren te ondersteunen.

Inhoud: De workshop gaat in op volgende topics: ! Wat is weerbaarheid? Hoe wordt weerbaarheid ontwikkeld? ! Basisvoorwaarden voor weerbaarheid: het ondersteunen van de innerlijke sterkte van minderjarigen. We staan stil bij het beeld dat we van kinderen hebben en bij “acceptatie” als basishouding. ! Het ontwikkelen van weerbaar gedrag: probleemoplossend denken verhogen. Hoe kan je leerlingen stap voor stap helpen hun eigen problemen op te lossen.

Hilde Leonard stapte na haar studies pedagogische wetenschappen in het vormingswerk met jongeren. Gedurende tien jaar begeleidde ze groepen jongeren tussen 12 en 18 rond thema’s zoals communicatie, persoonlijkheidsvorming, conflicthantering, weerbaarheid, geweld en geweldloosheid. In deze periode ontwikkelde ze programma’s rond dezelfde thema’s binnen opvoeding voor ouders, opvoed(st)ers en leerkrachten, die ze begeleidde voor diverse organisaties, waaronder DE VUURBLOEM V.Z.W . (Brugge). Hierna was Hilde bijna vijf jaar werkzaam bij REFLEKS V.Z.W ., waar ze voornamelijk kadervorming begeleidde rond geweld, agressie en grensoverschrijdend gedrag voor professionals uit de non-profit sector en het onderwijs. Vanaf 1 januari 2004 begeleidt ze op zelfstandige basis al wie beroepsmatig met mensen in contact komt. Ze specialiseert zich in de ondersteuning van ouders, opvoed(st)ers en leerkrachten bij “moeilijk gedrag” van kinderen en jongeren. Hilde Leonard is 38 en heeft een zoontje van anderhalf jaar.

19

20

Rotary Club Rotselaar Op 23 februari 1905 stichtte Paul Harris in CHICAGO, samen met drie vrienden, een club met het doel te reageren tegen de toenmalige wantoestanden in het zakenleven. De stichters besloten om de week te vergaderen per rotatie bij een van de leden, vandaar de naam “Rotary”! Daaruit groeide ‘Rotary International’, de oudste serviceclub organisatie ter wereld die zich inspant, met meer dan 1.200.000 leden verspreid over 154 landen, voor wereldvrede en verstandhouding door middel van een zeer uitgebreide waaier van programma’s, waaronder: " " " " " "

Bescherm de aarde (Milieuproblemen) Polio Plus (samen met de wereldgezondheidsorganisatie) Jeugduitwisselingen en studiebeurzen Rotary vrijwilligers Strijd tegen het druggebruik ...

Naast de internationale hulpverlening, zijn de Rotary clubs niet blind voor de lokale noden: in België bijvoorbeeld werden de laatste twee jaar meer dan 600 initiatieven geteld ten bate van de plaatselijke bevolking. Rotary Club ROTSELAAR werd gesticht op 15 februari 1995 en werd op 22 april 1996 officieel erkend. Begeleid door de peterclubs uit Leuven en Keerbergen heeft de club na een paar jaar van interne groei haar Charter gevierd op 30 maart 1999. RC Rotselaar steunt op de Rotary gedachte van “Serve Above Self”, gekoppeld aan de hoogste ethische standaarden. De club stelt zich tot doel om in een plezierige en vriendschappelijke sfeer een betekenisvolle bijdrage te leveren aan de wereld van vandaag en van morgen. Om al hun activiteiten te organiseren en te coördineren vergaderen de leden iedere dinsdag. De club heeft zeer goede contacten uitgebouwd met RC Nieuwkoop in Nederland, Leipzig in Duitsland en High-Suffolk in Groot-Brittannië. Minstens éénmaal per jaar organiseren deze Rotariërs een open clubvergadering of een “affiche-avond”, waarop een bekende persoonlijkheid komt spreken over een actueel onderwerp. Hierop mag ieder lid zoveel mensen uitnodigen als hij wil. Het doel hiervan is Rotary in het algemeen en RC Rotselaar en haar acties in het bijzonder bekend te maken bij het publiek. De opbrengsten hiervan worden besteed aan de sociale werken van de club. RC Rotselaar biedt daadwerkelijke hulp en financiële steun aan de VZW DEN ATELJEE te Rotselaar, een beschermde werkplaats, waar aan een aantal volwassenen, die door ongeval of ziekte gehandicapt zijn geworden, naast geestelijke begeleiding een gepaste bezigheidstherapie wordt aangeboden. In samenwerking met de Nationale Vereniging tot Steun aan de Gehandicapten, een Rotarische VZW die sinds 1931 bestaat, en met de steun van RC Rotselaar, werd een minibus aangekocht voor het dagelijks transport van de gehandicapten (1998). RC Rotselaar biedt financiële ondersteuning aan de uitbouw van de navelstrengstamcellenbloedbank van Prof. Dr. Marc Boogaerts van de K.U.Leuven. In samenwerking met de VZW SOFHEA, het Sociaal Fonds voor Hematologische Aandoeningen, wil de club hiermee een wezenlijke bijdrage leveren aan deze nieuwe vorm van kinderkankerbestrijding (1998 en 1999). RC Rotselaar organiseerde, samen met RC Zagreb-Gradec, Leipzig en Leipzig-Brühl en de Rotary Foundation, een inzameling waarbij voedsel kon aangekocht worden voor de vele vluchtelingen uit de Servisch-Kroatische oorlog, die nog dagelijks door Zuster Domenica vanuit haar CARITAS INSTELLING in Zagreb-Kroatië bediend worden (1999/2000). RC Rotselaar heeft samen met de VZW TSJERNOBYLKINDEREN een benefietavond met Rob de Nijs opgezet ten bate van de kinderen van Tsjernobyl. Samen met de bijdragen van de Rotary Foundation en onze zusterclubs en in coördinatie met de lokale RC van Gomel (Tsjernobyl-zone) werden een vast en een mobiel röntgentoestel en een chirurgische beeldversterker geïnstalleerd in het hospitaal van Retchitsa (2001/2002). De Rotary Foundation steunt RC Rotselaar ook bij de aankoop van fitness apparatuur voor de geïnterneerden van de HULPGEVANGENIS VAN LEUVEN.

____

21

Deelnemers studiedag

Adriaensen Aert Aerts Beckers Beddeleem Beets Berghs Berings Bleyaert Bulcke Bulckens Busschots Buyens Camps Carlens Celis Claes Claessens Cools Cornelissen De Backer De Combes De Jonghe De Kegel De Winter Debacker Debraekeleer Declerck Decoster Dillen Engelen Everaerts Frias Geens Goovaerts Haccour Hardeman Hendrickx Jacobin Jacobs Jalet Lemaitre Lemmens Mertens Moens Molenberghs Moonen Muyll Neuteleers Neyens

Rita Annelies Saskia Rik Marie-Claire Nicole Paula Jo Annemie Isabelle Elisa Lieve Betty Kim Sylvia Carine Ann Rita Walter Koen Anne An Niek Maria Heidi Pascale Lieve Isabelle Marleen Evi Katrien Deborah Beatriz Hilde Ellen Steven Francine Ilse Tiny Ann Inge Mimi Ann An Ellen Jacqueline Katien Claudine Nina Ilse

Kardinaal van Roey-Instituut Vorselaar Koninklijk Atheneum Keerbergen Koninklijk Atheneum Keerbergen OVSG Heilig-Hartcollege van Wezembeek-Oppem CLB Leuven-Tienen-Landen Gemeenschapsonderwijs Don Bosco Woluwe - Technisch Instituut Academische lerarenopleiding criminologie, K.U.Leuven Koninklijk Atheneum Dendermonde Sint- Angela Tildonk GO CLB LIER UM – Hagelstein Oudercomité Qworzo Merksplas CDV Het Treffen Arktos Koninklijk Atheneum Tienen Miniemeninstituut Leuven Academische lerarenopleiding criminologie, K.U.Leuven Koninklijk Atheneum Keerbergen Sint- Angela Tildonk BuSO KIDS Hasselt VBS Tervuren Het Laerhof Landelijke Kinderopvang vzw Project Stekelbees Regina Caeli Dilbeek Koninklijk Atheneum Keerbergen Koninklijk Atheneum Grimbergen Don Bosco Groenveld Koningin Astridschool Laken CLB Leuven Het Laerhof Miniemeninstituut Leuven Student, K.U. Leuven Koninklijk Atheneum Keerbergen Academische lerarenopleiding criminologie' K.U.Leuven Student, VUB Koninklijk Atheneum Leuven II Regina Caeli Dilbeek Koninklijk Atheneum Keerbergen Rozenberg S.O. Mol Middenschool Keerbergen Academische lerarenopleiding criminologie, K.U.Leuven Paridaensinstituut Leuven Student, K.U. Leuven Koninklijk Atheneum Leuven II Sint- Angela Tildonk Regina Caeli Dilbeek Regina Caeli Dilbeek Academische lerarenopleiding criminologie, K.U.Leuven Instituut St Maria Antwerpen

22

Oeyen Philips Saenen Saeys-Rombaut Schnell Seymortier Smeets Stynen Van Canneyt Van den Wouwer Van der Eyken Van Dijck Van Gelooven Van Goethem Van Grinderbeek Van Hoof Van Looy Vanden Eynden Vandeput Vandesande Vangeel Van Parijs Van Parijs Vanpoucke Vanpoucke Verachten Vercauteren Verellen Verheyden Verjauw Verjauw - Laes Vermeir Vermeiren Vermeulen Verreet Vervloessem Vervoort Vos Wellens Wierinckx

Denise Myriam Liesbet Griet Gabriele Wiebeke Katrien Katrien Liesbet Jan Evi Maria Marie-Thérèse Anja Sofie Lut Anita Mia Ann Hilde Griet Eveline Philip Hugo Kasper Liesbeth Lut Annelies Tom Jeroen Els Marina Kelly Bram Bea Christine Eveline Wendy Marjan Cindy

Koninklijk Atheneum Keerbergen Provinciaal Educatief Centrum Leuven Humaniora Voorzienigheid Koninklijk Atheneum Dendermonde Ouder Centrum voor Nascholing van het Gemeenschapsonderwijs Academische lerarenopleiding criminologie' K.U.Leuven Student, VUB BuSO KIDS Hasselt Sint- Angela Tildonk Sint Pieterscollege Leuven UM - Hagelstein Oudercomité Qworzo Merksplas Koninklijk Atheneum Dendermonde CLB Leuven-Tienen-Landen Gemeenschapsonderwijs Kardinaal van Roey-Instituut Vorselaar Don Bosco Haacht - ASO Paridaensinstituut Leuven UM - Hagelstein CDV Het Treffen Arktos Student, K.U. Leuven Student, K.U. Leuven Gemeentelijk Instituut Brasschaat Secundair Onderwijs Koninklijk Atheneum Keerbergen Kardinaal van Roey-Instituut Vorselaar Student, K.U. Leuven Humaniora Voorzienigheid H.-Drievuldigheidscollege Leuven Ouder OVSG Het Laerhof Vlaamse Scholieren Koepel vzw UM - Hagelstein Middenschool Keerbergen Middenschool Keerbergen Koninklijk Atheneum Leuven II Sint Pieterscollege Leuven Koninklijk Atheneum Leuven

Colofon: Rotary Club Rotselaar Helge Pfeiffer Voorzitter Werkgroep P3-dag Hoekje 15 3118 Werchter 016/29 74 17 [email protected]

Thierry Monteyne Voorzitter RC Rotselaar Beversluis 51 3110 Rotselaar 016/58 03 11 [email protected]

23

Aantekeningen

24

Evaluatieformulier Geachte gast, Wij hopen natuurlijk dat U tevreden terugblikt op wat U vandaag gehoord en gezien heeft, maar ook als dat niet zo is, willen we dat graag van U weten! Mogen we U dan ook, tot slot van deze dag, vragen volgend evaluatieformulier in te vullen en in de daartoe voorziene brievenbussen te deponeren, alvorens U huiswaarts keert? Hartelijk dank! •

Kwaliteit van de workshops? "

•

"

Heel zwak

Heel goed

"

Goed

"

Matig

"

Eerder zwak

"

Heel zwak

Heel goed

"

Goed

"

Matig

"

Eerder zwak

"

Heel zwak

Heel goed

"

Goed

"

Matig

"

Eerder zwak

"

Heel zwak

Heel goed

"

Matig

"

Eerder zwak

"

Heel zwak

"

Andere: ………………………………….

"

Goed

Uitnodiging

"

Krant

"

Website

"

Affiche

Ja

"

Neen

Zo ja, om de hoeveel jaar? ……………………………………………………

Valt de P3-dag, volgens U, op een gunstig moment in het jaar? "

•

Eerder zwak

Bent U geïnteresseerd in een nieuwe P3-dag rond pesten? "

•

"

Via welke kan(a)l(en) heeft U over dit initiatief gehoord? "

•

Matig

Concept middagmaal? "

•

"

Dagindeling? "

•

Goed

Programma-aanbod? "

•

"

Ontvangst? "

•

Heel goed

Ja

"

Neen

Zo neen, wanneer wel? ……..…………………………………………………

Overweegt U na deze studiedag (mee) te werken aan een antipest-project in Uw school? …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

•

Verdere opmerkingen of suggesties? ……………………………………………………………………………………………

25