Praktisch stappenplan Gezonde School op basis van ervaringen van ROC van Twente in het kader van Scholen inspireren scholen van het RIVM

Praktisch stappenplan Gezonde School op basis van ervaringen van ROC van Twente in het kader van Scholen inspireren scholen van het RIVM

Titel

:

Praktisch stappenplan Gezonde School op basis van ervaringen van ROC van Twente

Opdrachtgever

:

RIVM in het kader van Scholen inspireren scholen

Auteur(s)

:

Pieter Iedema Gerald Oude Alink

ROC van Twente

: :

Versienummer

Pieter Iedema /2014

:

2/22

Inhoudsopgave 1

Voorbereiding

5

2 3

7 Stappenplan Gezonde School en de leerlingen

7 8

4

Gezonde School en de medewerkers

11

5 6

Plan van aanpak (voor leerlingen) leefstijl activiteiten en educatie Gezonde School en de omgeving

13 15

7 8

Stappen 6 en 7 Evaluatie en Borging Lessons learned.

18 19

9 Opsomming van de resultaten van de pilot Gezonde School Bijlage 1 School van Werkvermogen

20 21

Bijlage 2 De Gezonde School volgens de klas

22

Pieter Iedema /2014

3/22

Inleiding Doelstelling ROC van Twente

– –

Bijdrage leveren aan de missie van ROC van Twente Streven naar een duurzame en vitale inzetbaarheid van medewerkers.

–

Een bijdrage leveren aan de maatschappelijke rol

–

Een attitude meegeven dat voor leerlingen werken aan een positieve levensstijl belangrijk is voor vitaliteit in de baan

Pieter Iedema /2014

4/22

1

Voorbereiding Randvoorwaarden 1. Is er motivatie bij CvB ?

Situatie bij ROC van Twente Ja Uitgesproken in een beleidsplan voor 4 jaar. CvB wordt regelmatig via een stuurgroep betrokken

2. Is er een projectleider ?

Ja zowel ROC breed als op de pilot locatie. ROC breed is de coördinator Sportbureau de projectleider. Op de pilot locatie Wethouder Beversstraat een teammanager.

3. Zijn er tijd en middelen vrijgemaakt?

Ja

4. Is er voldoende

Ja onder meer gepeild in een visie sessie met 50

draagvlak? 5. Zijn verschillende geledingen betrokken? 6. Worden leidinggevenden

directeuren, teamleider, docenten en studenten Ja CvB, HR, Facilitair, leidinggevenden, studenten, medewerkers Ja door een brede projectgroep

ondersteund bij het implementeren

Toelichting op de randvoorwaarden 1. Steun en motivatie van het CvB is een belangrijke voorwaarde. De CvB heeft in een beleidsplan uitgesproken 4 jaar lang te investeren in Gezonde School. Gezonde School is onderdeel van het strategisch beleid. ROC van Twente wil gezonde medewerkers die goed preseteren met een laag verzuim, gezonde leerlingen die goed presteren in een gezonde omgeving 2. Bij het implementeren van integraal beleid is het belangrijk dat iemand de verantwoordelijkheid heeft voor het coördineren en uitvoeren van het beleid met daarom heen een werkgroep met vertegenwoordigers van verschillende disciplines. 3. Het vrijmaken van tijd en middelen klinkt voor de hand liggend maar is een belangrijke voorwaarde.

Pieter Iedema /2014

5/22

4. ROC van Twente heeft na het vaststellen van het uitgangspunt dat er vier jaar wordt gewerkt aan een Gezonde School een visie sessie belegd met directeuren van de verschillende opleidingen, CvB, HR, OR en ook een aantal studenten. 5. HR is vaak de initiatiefnemer maar heeft ook andere afdelingen nodig om Gezonde School beleid te implementeren. Bij ROC van Twente werkt de afdeling Sport nauw samen met de afdeling P&O (HR) maar ook de facilitaire afdeling is goed betrokken.

Pieter Iedema /2014

6/22

2

7 Stappenplan Na de eerste twee stappen 1. visie sessie om draagvlak te creëren en 2. het samenstellen van de projectgroep en de stuurgroep is een belangrijke stap 3 inventariseren van speerpunten en behoefte peilen. Stap 1 Draagvlak creëren en stakeholdersanalyse Stap 2 Projectstructuur Stap 3 Signaleren : Inventariseren van speerpunten en behoeftepeiling. In deze stap worden de vraagstukken in kaart gebracht Stap 4 Overzicht Projectactiviteiten met aandacht voor eduactie en omgeving Stap 5 Implementatie Stap 6 Evaluatie Stap 7 Borging Stappenplan in de praktijk van ROC van Twente Stap 1 Draagvlak Draagvlak voor Gezonde School is bij ROC van Twente ontstaan door een samenwerking van de HR afdeling en de afdeling Sport en Bewegen. In het kader van het masterplan Sport en Bewegen zijn er sportactiviteiten georganiseerd voor leerlingen en medewerkers. Vanuit die sportactiviteiten zijn initiatieven genomen op het gebied van leefstijl. Stoppen met roken, gezonde voeding, matig met alcohol en ontspanning. In 2013 heeft het CvB de intentie uitgesproken om 4 jaar aandacht te besteden aan de Gezonde School. In april 2014 is in een sessie een gezamenlijke visie ontwikkeld en zijn speerpunten gekozen. Via de weg van de geleidelijkheid is gekozen om op de locatie Wethouder Beverstraat Enschede (ENWB), 1400 leerlingen, via een pilot een start te maken. Stap 2 Projectstructuur Er is een projectstructuur gekozen met een ROC van Twente brede projectleider en een projectgroep en projectleider op de locatie Wethouder Beversstraat. Een stuurgroep komt tweemaandelijks bij elkaar om het project te begeleiden.

Pieter Iedema /2014

7/22

3

Gezonde School en de leerlingen Praktijk van ROC van Twente bij de pilot Wethouder Beverstraat Stap 1 Draagvlak is gecreëerd door bij de jaaropening van de locatie Wethouder Beversstraat gezondheid centraal te stellen. ROC van Twente gebruikte daarvoor 2 werkvormen. Via een score formule de School van Werkvermogen (zie bijlage 1) en een behoeftepeiling (zie bijlage 2) Bij de jaaropening waren docenten geïnstrueerd om met deze werkvormen in de klas aan de slag te gaan. In totaal 34 klassen deden mee. De speerpunten werden door de project groep verzameld en gebruikt om prioriteiten te stellen in het projectplan Stap 2 Projectstructuur. De projectgroep installeerde een klankbord groep ( Broodje Gezond overleg ) van studenten die elk kwartaal feedback geven op de keuzes die gemaakt zijn. Stap 3 Inventariseren Hoe inventariseerde ROC van Twente welke zaken urgent zijn voor de gezondheid van leerlingen? 

Informatie uit Test je leefstijl



Informatie van de GGD



Speerpunten opgehaald uit de visie sessie



Behoeftepeiling bij de jaaropening

Informatie uit Test je leefstijl. Leerlingen van ROC van Twente participeren in Test je leefstijl. Ze krijgen na het invullen van de test een persoonlijk advies. De groepsinformatie uit de Test kan gebruikt worden om keuzes te maken. Het laatste is bij ROC van Twente nog niet gerealiseerd. Informatie van de GGD De GGD levert informatie uit de Twentse Gezondheidsverkenning die helpen keuzes te maken Verder overweegt de GGD (JGZ) aan te sluiten met een inloopspreekuur en groepsvoorlichtingen met als doel bevorderen van een gezonde leefstijl en tegengaan van overgewicht. Speerpunten uit de visie sessie. In de visiesessie met docenten en studenten kwamen de volgende speerpunten

Pieter Iedema /2014

8/22

Bewegen 

Sportdag met de eigen opleiding



Sportdag met de hele school



Sportlessen voor ontspanning



Sportlessen om dingen te leren die met je beroep te maken hebben

 Sportactiviteiten voor een goed doel organiseren Roken 

Een rookplek waar je geen last van hebt als je de school binnen komt

 Een cursus “stoppen met roken” Voeding 

Goede voorlichting over gezond eten

 Een gezonde kantine met gezonde producten tegen een lagere prijs Ontspanning 

Tafeltennistafels in het gebouw



Plekken waar je in de pauze lekker kunt zitten



Het plein / school aankleden met sportfaciliteiten

Keuze van de speerpunten door de peiling bij 34 klassen bij de jaaropening 

Duidelijk zijn over regels en verwachtingen



Docenten moeten veel bij de studenten betrokken zijn



Studenten moeten kunnen meepraten over de invulling van de Gezonde School



Docenten/ medewerkers moeten het goede voorbeeld geven



Sportlessen voor ontspanning en gezondheid



Een rookplek waar je geen last van hebt als je de school binnen komt



Een kantine met gezonde producten tegen een goede prijs



Plekken waar je in de pauze lekker kunt zitten



Betrokken een goede docenten

Pieter Iedema /2014

9/22

Stap 4 Projectplan Van speerpunten tot activiteiten. Om bovenstaande speerpunten te realiseren zijn de speerpunten geclusterd in 5 projectgroepen met een team coördinator als verantwoordelijke. 1. Beweegprogramma’s student en docent 2. Via Loopbaan Burgerschap (LB) de gezonde school integraal inbedden in de lessen 3. Gezamenlijke activiteiten (cross over elkaar leren kennen) en ontspanningsmogelijkheden voor studenten en docenten 4. Fysieke omgeving: parkeren, aankleding en gebruik school(plein) en dakterras, afval- en rookbeleid, gezonde schoolkantine 5. Sociale veiligheid: klassenmanagement, pestprotocol, elkaar aanspreken, veiligheid en welkom voelen Stap 4 Plan van aanpak 1. Beweegprogramma’s student en docent. Dit wordt ingevuld door studenten als onderdeel van het curriculum lessen te laten volgen in Bewegen . De lessen zijn verplicht. Bij niet participeren volgt een vervangende opdracht. Daarnaast volgt voor diverse opleidingen een afsluitende sportdag 2. Educatie over de gezonde school in het kader van Loopbaan burgerschap 3. Gezamenlijke activiteiten : Barbecue voor medewerkers en cross-overs in studiedagen 4. Schoolplein en omgeving 5. Sociale Veiligheid  Klassenmanagement,  Pestprotocol,  Elkaar aanspreken,  Veiligheid en welkom voelen.

Pieter Iedema /2014

10/22

4

Gezonde School en de medewerkers

Stap 1 Draagvlak creëren Het thema gezonde school voor de medewerkers is breder dvan de fysieke en mentale gezondheid alleen. Het gaat niet alleen om gezondheid maar om duurzame inzetbaarheid van de medewerkers. ROC van Twente hanteert de definitie dat het naast gezondheid ook gaat om employability en werkvermogen. Met het programma “Fit in je loopbaan”wordt hier vorm en inhoud aan gegeven. Daarmee wordt het draagvlak voor de gezonde school voor medewerkers groter. Voor medewerkers organiseert ROC van Twente gericht op werkvermogen en vitaliteit een BRAVO programma met 

Sport en beweegaanbod voor medewerkers (lunchwandelen, fitness, vaste loopgroep, beweegkwartier, sportaanbod :golf, tennis, squash, mountainbike, hardlopen)



Cursus Stoppen met Roken



Alcoholbeleid



Een Gezond aanbod in de kantine



Aandacht voor ontspanning in het programma Fit in he loopbaan door Mindfulness en Poweryoga



Vitaliteitscan met een advies op maat

Gericht op bevlogenheid en employability is er in hetprogramma Fit in je loopbaan aandacht voor : 

Weerbaarheid trainingen



Sta- werktafels in vergaderzalen



Gesprekkencyclus met aandacht voor loopbaan en persoonlijke ontwikkeling



Scholing en professionalisering via ondermeer ROC academie



Personeelszorg



Goede Secundaire arbeidsvoorwaarden

Pieter Iedema /2014

11/22

Stap 2 Projectstructuur De inbreng van de medewerkers gaat via de afvaardiging van HR en de OR. Bij de pilot op de locatie ENWB is daarnaast gezonde school een vast agendapunt op het overleg van gebruikers van het pand (gebruikersoverleg) waar de medewerkers (de betreffende teamleiders) ook aanwezig zijn. Stap 3 Inventariseren ROC van Twente werkt met een vitaliteitscan. Deze bestaat uit een vragenlijst naar werkvermogen(WAI) met een individuele terugkoppeling en een health check. Dit onderzoek maakt goed duidelijk waar de accenten moet liggen namelijk verminderen van overgewicht.

Pieter Iedema /2014

12/22

5

Plan van aanpak (voor leerlingen) leefstijl activiteiten en educatie

Actie plan Gezonde School Wethouder Beversstraat Gezamenlijke cross over :

April

Mei

Jun

vrij

Aug

Sep

Okt

Nov

Dec

xxx

xxx

xxx

xxx Gezamenlijk barbecue Loopbaan burgerschap Inventariseren welke lessen al worden gegeven en met elkaar

xxx

xxx

xx

bespreken ? Afstemming lessen

xx

Lessen vitaalmbo.nl

Veilige School xxx

xxx

Gezonde Schoolplein lesbrief met leerlingen Gezonde Schoolplein Eisen aan nabijgelegen park. AOC betrekken voor inrichting

Pieter Iedema /2014

13/22

xxx

Rookvrijplein gaat vooral over aanspreekcultuur Waterpunten Sociale Veiligheid Presenteren pestprotocol,

xxx

Organiseren van 3 workshops klassenmanagement, omgangsregels en weerbaarheid (Rots en Water) xxx

xxx

Studenten raad Meer bewegen xxx Test je leefstijl kappers xxx

Xxxx

Xxx

Xxx

Xxx

Xxx

Xxx

Xxx

Xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

Tafeltennis Fit in je loopbaan  

Volleybal Mountainbiken 20 klassen doen mee aan het beweegprogramma Opl.economie start met beweegprogramma

Pieter Iedema /2014

14/22

6

Gezonde School en de omgeving Gezonde Kantine In mei 2014 heeft de Schoolkantine Brigade een doorlichting uitgevoerd van de kantine. Conclusie in het Adviesrapport is dat de locatie voldoet aan de criteria voor het Vignet Gezonde School als de snoepautomaat is weggehaald. In het najaar 2014 wordt de snoepautomaat weggehaald. Watertappunten worden geinstalleerd.

Gezonde Kantine Meer variatie in gezonde producten verdeling 75-25 % Snoepautomaten weg

Xxx

Xxx

Prijs/gezonde kwaliteit verhouding bewaken

xxx

xxx

xxx

Suggesties studenten en medewerkers op het assortiment

xxxx

xxx

xxx

Xxx

xxxx

Xxx

Xxxx

Tonen Calorie/gezond stickers op de producten Aanbieding van de

Xxxx

week introduceren > broodje van de week (door studenten bedacht)

Pieter Iedema /2014

15/22

Xxxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

Xxxx

Xxxx

Xxxx

Xxxx

Xxxx

Gezonde knipkaart. Bij bv 10 groene stickers een gratis gezond product

xxxx

xxxx

Tegoedboekje. 12 halen 10 betalen.

xxx

xxxx

Smoothies introduceren (groenteboer Gemert)

Xxxx

Xxx

Xxxx

Xxxx

Xxxx

Xxxx

Xxxx

Xxxx

Xxxx

Hygiene:

Apr

Mei

Jun

Jul

Aug

Sep

Okt

Nov

Dec

Openbaar maken rapport hygiene inspectie

Xxx

Xxx

Xxx

Xxx

Xxx

Xxx

Xxx

Xxx

Xxx

Aankleding met hulp van communicatie

Apr

Mei

Jun

Jul

Aug

Sep

Okt

Nov

Dec

xxx

xxx

xxx

Groene en gezonde uitstraling Bedrijfskleding

xxx

xxxx

Eigen huisstijl

xxx

PR in algemene zin

xxxx

Pedagogisch/didactisch:

Apr

Mei

Jun

Jul

Aug

Sep

Okt

Nov

Dec

Instructiekaarten in

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

xxx

ontwikkeling permanent

Pieter Iedema /2014

16/22

proces Lessen in restaurant en

xxx

xxx

clinic gezonde producten maken in overleg met Loopbaan Burgerschap

Gezond Schoolplein In de werkgroep Gezonde Schoolplein onder leiding van de faciltaire manager nemen studenten van de kappers en beveiliging deel. de locatie Wethouder Beversstraat heeft 50.000 euro subsidie van het fonds Jantje Beton als ondersteuning toegezegd gekregen. Studenten bepalen in overleg hoe het gezonde-, groene plein er uit komt te zien. Om voldoende draagvlak te creëren is zijn ideeën geinventariseerd en is er een lesbrief die naar alle docenten is gegaanom met hun klas te bespreken. De gemeente Enschede heeft aangegeven aandacht te besteden aan de wensen en ideeën van de school bij de ontwikkeling van het Cromhoffpark wat grenst aan het schoolplein zodat het park ook gebruikt kan worden voor lessen of recreëren.

Pieter Iedema /2014

17/22

7

Evaluatie en Borging (Stappen 6 en 7) 

ROC van Twente is volop aan het implementeren. Voor de evaluatie op effect kan bij leerlingen Test je leefstijl gebruikt worden. Dat is nog in ontwikkeling. Voor de medewerkers geeft de vitaliteitsscan informatie over de verbeteringen in leefstijl en werkvemogen.



Na het realiseren van een Gezond Schoolplein kan geevalueerd worden of het Schoolplein aan de kriteria voldoent



Voor de evaluatie van deGezonde Schoolkantine zijn de richtlijnen voor de Gezonde Schoolkantine minimaal 75% basisproducten en maximaal 25% niet-basisproducten. Basisproducten wil zeggen producten uit de Schijf van Vijf (zuivel, broodjes, fruit) en niet-basisproducten zijn de extra’s (snoep, snacks). Voor de evaluatie kan de tool de persoonlijk kantine scan (Voedingscentrum) gebruikt worden



Bij de andere activiteiten wordt het proces door de werkgroep geevalueerd. Er wordt bijvoorbeeld vastgesteld worden hoe het staat met de lessen over gezonde leefstijl

Pieter Iedema /2014

18/22

8

Lessons learned. 

Oplossingsgerichte benadering



Juiste tijd, juiste moment. Geduld hebben is nodig



Ambassadeurs vinden en gebruiken



Thema’s breed in de organisatie uitzetten



Beschikbare talenten en krachten goed inzetten



Voldoende ruimte bieden om te pionieren



Klein beginnen en laten groeien



Tact



Laten zien wat je goed doet



Vertrouwen in succes van het project



Steun van management en CvB



Maak de team coördinator eigenaar van een onderdeel



Pro actieve projectleider met duidelijke mandaat



Communiceer



Luister naar de vraag, voor wie doe je het?



Flexibel : niet kant en klaar



Betrek medewerkers-OR



Aansluiten en samenwerk met HR-Arbo



Activiteiten van studenten als onderdeel van curriculum

Pieter Iedema /2014

19/22

9

Opsomming van de resultaten van de pilot Gezonde School 

Locatie ENWB o

Facilitair Locatie wordt ingericht met verwijzingen naar een Gezonde leefstijl

o o

Bij de inrichting van de locatie wordt meer rekening gehouden met de wensen van studenten en een gezonde leefstijl Kantine is een Gezonde kantine en vignet proof gemaakt (aanvraag kan de deur uit)

o o

Er wordt in de kantine gecommuniceerd over wat gezond en minder gezond is. Watertappunten worden gerealiseerd

o

1x per 2 maand wordt er gratis fruit verstrekt

o o

Gezonde schoolplein wordt gerealiseerd Er wordt hard gewerkt om het schoolplein rookvrij te houden Bewegen

o o

20 groepen doen mee met het beweegprogramma Er is een sportbureau op de lactie opgezet

o

Medewerkers kunnen deelnemen aan clinic en een beweegkwatiertje

o o

Er zijn gemeenschappelijke locatie regels afgesproken Er is een gemeenschappelijke training klassenmanagement afgesproken

o o

Docenten van de verschillende opleidingen stemmen het L&B programma met elkaar af Met GGD en Tactus wordt besproken hoe de signalering en ondersteuning optimaler kan verlopen

o

Studenten hebben inbreng via locatieraad (overleg broodje gezond) en themaoverleg (bv Gezondschoolplein).

Sociale veiligheid

Medewerkers

Pieter Iedema /2014

o o

Het thema Gezonde School staat op de agenda van de teams Via de thema’s vinden cross-overs plaats van docenten en opleidingen

o

Gemeenschappelijke uitwisselingsmomenten met betrekking tot de Gezonde School

20/22

Medewerkers kunnen deelnemen aan het programma Fit in je loopbaan Bijlage 1 School van Werkvermogen

Pieter Iedema /2014

21/22

Bijlage 2 De Gezonde School volgens de klas

Pieter Iedema /2014

22/22