Praktijkonderzoek verwerking vochtig toiletpapier in het afvalwatersysteem

Praktijkonderzoek verwerking vochtig toiletpapier in het afvalwatersysteem

15 november 2010


Kenmerk R001-4651543KSA-mfv-V06-NL

Verantwoording

Projectleider

Praktijkonderzoek verwerking vochtig toiletpapier in het afvalwatersysteem Ministerie van VROM Ronald Wentink

Auteur(s)

Khaled Sa'ad

Projectnummer

4651543 52 (exclusief bijlagen) 15 november 2010 Ontbreekt in verband met digitale versie. Dit rapport is aantoonbaar vrijgegeven.

Titel Opdrachtgever

Aantal pagina's Datum Handtekening

Colofon Tauw bv afdeling Water Handelskade 11 Postbus 133 7400 AC Deventer Telefoon +31 57 06 99 91 1 Fax +31 57 06 99 66 6

Dit document is eigendom van de opdrachtgever en mag door hem worden gebruikt voor het doel waarvoor het is vervaardigd met inachtneming van de rechten die voortvloeien uit de wetgeving op het gebied van het intellectuele eigendom. De auteursrechten van dit document blijven berusten bij Tauw. Kwaliteit en verbetering van product en proces hebben bij Tauw hoge prioriteit. Tauw hanteert daartoe een managementsysteem dat is gecertificeerd dan wel geaccrediteerd volgens: -

NEN-EN-ISO 9001


5\52


6\52



Inhoud Verantwoording en colofon .......................................................................................................... 5 Samenvatting ................................................................................................................................. 9 1 1.1

Inleiding........................................................................................................................ 11 Aanleiding...................................................................................................................... 11

1.2 1.3 1.4

Doel onderzoek ............................................................................................................. 11 De begeleidingscommissie............................................................................................ 11 Leeswijzer ..................................................................................................................... 12

2 2.1 2.2

Aanpak onderzoek ...................................................................................................... 13 Inleiding ......................................................................................................................... 13 Opzet onderzoek ........................................................................................................... 14

3

Vooronderzoek ............................................................................................................ 15

3.1 3.2 3.3 3.4

Methodiek voor het onderzoek van de proppen ............................................................ 15 Benaderen van experts ................................................................................................. 15 Keuze onderzoekslocaties ............................................................................................ 16 Campagne “Goed Rioolgebruik”.................................................................................... 17

4

Nul-meting.................................................................................................................... 19

4.1 4.2 4.3

Inleiding ......................................................................................................................... 19 Het verzamelen van de proppen ................................................................................... 19 Resultaat onderzoek Innovate....................................................................................... 21

4.4 4.4.1

Resultaten onderzoek proppen ..................................................................................... 22 Inleiding ......................................................................................................................... 22

4.4.2 4.4.3 4.4.4 4.4.5 4.4.6 4.4.7 4.4.8 4.5 4.6

Gemeente Staphorst - rioolgemaal de Hoeve te Rouveen............................................ 23 Waternet - rioolgemaal Pedro de Medinalaan te IJburg ................................................ 24 Gemeente Winschoten - bergbezinkbassin locatie Wezellaan te Winschoten.............. 25 Gemeente Zwolle - Eindgemaal Holtenbroek................................................................ 26 Gemeente Zwolle – Drukriolering Gooseveldweg ......................................................... 27 Gemeente Zwolle - Oud gemaal Holtenbroek ............................................................... 28 Waterschap Groot Salland – Rioolgemaal Peperkamp te Wijhe ................................... 29 Conclusies proponderzoeken ........................................................................................ 30 Nadere beschouwing..................................................................................................... 32


7\52


5 5.1

Vervolg onderzoek ...................................................................................................... 35 Algemeen ...................................................................................................................... 35

5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5 5.2.6 5.2.7

Resultaat onderzoek proppen ....................................................................................... 37 Inleiding ......................................................................................................................... 37 Gemeente Staphorst - rioolgemaal De Hoeve te Rouveen ........................................... 37 Gemeente Zwolle – Eindgemaal Holtenbroek ............................................................... 39 Gemeente Zwolle – Oud gemaal Holtenbroek te Zwolle ............................................... 40 Waterschap Groot Salland – Rioolgemaal Diepenveen ................................................ 42 Gemeente Zijpe – Gemaal Burgerweg 28 ..................................................................... 43 Gemeente Groningen – Gemaal Osloweg 120 ............................................................. 44

5.2.8 5.3

Waternet – Gemaal Pedro de Medinalaan te IJburg ..................................................... 45 Conclusies proponderzoek juni/augustus 2010............................................................. 47

6

Nabeschouwing en conclusies .................................................................................. 51

6.1 6.2 6.3

Aanleiding onderzoek en onderzoeksvraag .................................................................. 51 Ontwikkelingen en onderzoeksmethodiek ..................................................................... 51 Conclusies ..................................................................................................................... 52

Bijlage(n) 1. Vooronderzoek 2. Resultaten nulmeting december 2009 3. Resultaten vervolgonderzoek juni/augustus 2010

8\52



Samenvatting Sinds enige jaren is in Nederland “vochtig toiletpapier” verkrijgbaar. Over het algemeen wordt dit toiletpapier via het toilet verwijderd. Ook andere doekjes voor het reinigen van vloer, sanitair, meubels, babybillen, et cetera verdwijnen vaak ook in het toilet. Het vochtige toiletpapier en andere soorten doekjes veroorzaken grote problemen zowel in de riolering als in de gemalen waardoor schade ontstaat die tientallen miljoenen euro’s per jaar bedraagt. In de tweede helft van 2007 heeft de Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu afspraken gemaakt met de fabrikanten van doekjes om medio 2009 de problemen rondom vochtig toiletpapier op te lossen. Door aanpassing van de samenstelling van vochtig toiletpapier, voorlichting vanuit het ministerie van VROM en inspanningen door de doekjesproducenten moet de lozing via het toilet van andere typen doekjes vergaand worden teruggebracht. Het doel van het voorliggende onderzoek is om gestructureerd zicht te krijgen op de samenstelling van de materialen die in het afvalwatersysteem voor problemen zorgen. In dit onderzoek wordt ook gekeken of de introductie van de nieuwe generatie vochtig toiletpapier rond de zomer van 2009 en de publiekscampagne “Goed rioolgebruik” invloed hebben op het voorkomen of beperken van deze problemen. Bij de opzet van dit onderzoek is gekozen voor een pragmatische aanpak. Het onderzoek is bedoeld om een indicatie te geven van de samenstelling van de proppen die bij de storingen worden aangetroffen om zo een beeld te krijgen van de aanleiding van de pompstoring. Het onderzoek is daartoe opgedeeld in 3 fasen. De eerste fase betreft een vooronderzoek. In deze fase is bepaald welke methodiek het meest geschikt is om de afzonderlijke materialen in de proppen te bepalen. Hiervoor zijn diverse experts benaderd en gebleken is dat de heer M. van Haren van Innovate in staat is om op basis van visuele kenmerken de diverse soorten doekjes in de proppen met een hoog betrouwbaarheidsgehalte te identificeren. Tevens zijn in deze fase 13 pomplocaties geselecteerd die meedoen aan het onderzoek. De tweede fase is de zogenaamde nul-meting. In deze fase zijn 7 proppen van storingen verzameld en hiervan is de exacte samenstelling bepaald. Deze nul-meting is uitgevoerd in december 2009, rond de introductie van de nieuwe generatie vochtig toiletpapier en net na de start van de publiekscampagne “Goed Rioolgebruik”. In de derde fase is het vervolgonderzoek uitgevoerd waarbij in juni 2010 5 proppen zijn geanalyseerd die verzameld zijn nadat het nieuwe vochtige toiletpapier al een aantal maanden in de winkelschappen ligt.


9\52


Uit de resultaten van de nulmeting en het vervolgonderzoek blijkt dat er in de aangetroffen proppen veel zaken bevatten die in het geheel niet in het rioleringssysteem thuis horen. Daarbij gaat het om allerlei soorten afval, plastic verpakkingen, diverse doekjes bedoelt voor de reiniging van huid en babybillen. In totaal bestaan de onderzochte proppen voor 75 tot 100 % uit non flushable materiaal. Bij alle onderzochte proppen is vezelachtig materiaal aangetroffen dat in elkaar was gedraaid tot een touwachtige kluwen. Het lijkt erop dat de storingen waarbij deze proppen zijn verzameld het gevolg zijn van het vastlopen van de waaiers op dit touwachtig materiaal. Verstrikt in deze vezels werden vervolgens de andere materialen (vochtige doekjes, billendoekjes, et cetera) aangetroffen. Uit het voorgaande kan geconcludeerd worden dat, in ieder geval voor de onderzochte locaties en opgetreden storingen, het verkeerde doorspoelgedrag van de gebruikers de belangrijkste oorzaak is voor het ontstaan van pompstoringen. Op basis van de onderzochte proppen is geen duidelijke conclusie te trekken over het aandeel van vochtig toiletpapier in de storingen. Mogelijk zijn deze medeoorzaak geweest van de storingen, maar het lijkt niet de hoofdoorzaak te zijn. In de onderzochte proppen wordt weinig van de ‘nieuwe’ generatie vochtig toiletpapier aangetroffen. Dit toiletpapier valt na het doorspoelen snel(ler) uit elkaar en/of is het makkelijker door de pomp te verwerken. Gezien de beperkte omvang van het huidige onderzoek zijn geen conclusies te trekken over de invloed van de publiekscampagne “Goed Rioolgebruik” die in november 2009 is gestart. Het is wel duidelijk dat een publieksvoorlichting noodzakelijk is en blijft gezien hetgeen is aangetroffen bij de pompstoringen. Een intensivering en uitbreiding van de publieksvoorlichting lijkt nu het belangrijkste middel in de strijd tegen het beperken van het aantal pompstoringen.

10\52



1 Inleiding 1.1

Aanleiding

Enkele jaren geleden is het product “vochtig toiletpapier” geïntroduceerd in Nederland. Als gangbaar gedrag in Nederland wordt dat vochtig toiletpapier via het toilet verwijderd. Naast het vochtige toiletpapier is er ook een toename van het gebruik van wegwerpdoekjes voor het reinigen van vloer, sanitair, meubels, babybillen, et cetera. Ook deze doekjes worden regelmatig via het toilet doorgespoeld. Het vochtige toiletpapier en andere soorten doekjes veroorzaken grote problemen zowel in de riolering als in de gemalen op de zuivering waardoor schade ontstaat die tientallen miljoenen euro’s per jaar bedraagt. Voorbeelden van problemen zijn het vastlopen van pompen in rioolgemalen, afzettingen in het riool en het vastlopen van instrumenten op de rioolwaterzuiveringsinstallatie. In de tweede helft van 2007 heeft de Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (voortaan als VROM aangeduid) afspraken gemaakt met de fabrikanten van doekjes (nonwovens) om medio 2009 de problemen rondom vochtig toiletpapier op te lossen. Door de fabrikanten is ervoor gekozen om de samenstelling van vochtig toiletpapier zodanig te veranderen dat er geen problemen meer zijn in het afvalwatersysteem. Daarnaast zal door voorlichting vanuit het ministerie van VROM en inspanningen door de doekjesproducenten de lozing via het toilet van andere typen doekjes vergaand moeten worden gereduceerd.

1.2

Doel onderzoek

Het doel van het voorliggende onderzoek is om gestructureerd zicht te krijgen op de materialen die in het afvalwatersysteem voor problemen zorgen. In dit onderzoek wordt ook gekeken of de introductie van de nieuwe generatie vochtig toiletpapier rond de zomer van 2009 en de publiekscampagne “Goed rioolgebruik” invloed hebben op het voorkomen of beperken van deze problemen.

1.3

De begeleidingscommissie

De begeleidingscommissie van dit onderzoek bestaat uit de volgende organisaties:  Ministerie van VROM: De heer Gerard Martijnse  Stichting RIONED: De heer Eric Oosterom  Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier: Mevrouw Germaine de Baar-Greefkes  STOWA: De heer Bert Palsma Adviesbureau Tauw voert het onderzoek uit en stelt de rapportage op. De begeleidingscommissie begeleidt de voortgang van het onderzoek en beoordeelt de resultaten.


11\52


1.4

Leeswijzer

In hoofdstuk 2 wordt de opzet van het onderzoek toegelicht. Als eerste is een vooronderzoek uitgevoerd naar deelnemende partijen die proppen met doekjes afkomstig van pompstoringen kunnen aanleveren en naar de mogelijkheden om deze proppen goed te kunnen analyseren. Deze werkzaamheden zijn in hoofdstuk 3 beschreven. Hoofdstuk 4 geeft een beschrijving van het verzamelen van de eerste proppen afkomstig van storingen, de zogenoemde nul-meting. Na deze nul-meting is een tweede ronde geweest waarbij weer proppen zijn verzameld en geanalyseerd. Deze werkzaamheden zijn in hoofdstuk 5 weergegeven. Hoofdstuk 6 tenslotte bevat de nabeschouwing en conclusies.

12\52



2 Aanpak onderzoek 2.1

Inleiding

Door diverse rioolgemaalbeheerders worden regelmatig bij storingen doekjes aangetroffen in de pompen. Deze doekjes bevinden zich in de zogenaamde prop die zich vaak heeft vastgewikkeld in de waaier van de pomp.

Figuur 2.1 Pompstoring door doekjes (Foto: gemeente Deventer)

Hoewel deze storingen, over heel Nederland gezien, vrij omvangrijk zijn, is er tot op heden nog geen goed inzicht in de exacte samenstelling van de proppen. Een belangrijk onderdeel van het onderhavige onderzoek is dan ook om de exacte samenstelling van de proppen na te gaan om zo vast te kunnen stellen wat de oorzaak van de pompstoring is geweest. In de rioleringsbranche leeft de veronderstelling dat sinds de introductie van het vochtig toiletpapier het aantal pompstoringen is toegenomen. Dit onderzoek zal inzicht moeten verschaffen of dit werkelijk zo is. Bovendien heeft de branche een nieuwe generatie vochtig toiletpapier ontwikkeld die beter


13\52


oplosbaar is. Ten tijde van het start van het voorliggende onderzoek, in mei 2009, zou de introductie van dit nieuwe vochtig toiletpapier zijn beslag moeten krijgen.

2.2

Opzet onderzoek

Bij de opzet van dit onderzoek is gekozen voor een pragmatische aanpak. Het is een bekend feit dat de omstandigheden bij elk rioolgemaal verschillend zijn. De grootte van het achterliggende gebied, de variatie in bebouwing en verhard oppervlak ( woningen, bedrijven, scholen, ziekenhuizen, winkelcentra, marktpleinen) en het type pomp zijn nergens hetzelfde. Daarnaast spelen factoren als neerslagintensiteit en onderhoudstoestand van riolering en gemaal een rol waardoor ook per pomp de samenstelling van de proppen bij vrijwel elke storing anders kan zijn. Het onderzoek is dan ook bedoeld om een indicatie te geven van de propsamenstellingen om zo een beeld te krijgen van de aanleiding van de pompstoring. Het onderzoek is opgedeeld in 3 fasen. De eerste fase betreft het vooronderzoek. In deze fase wordt aan de hand van een prop uit een rioolgemaal bepaald welke methodiek het meest geschikt is om de afzonderlijke materialen hierin te bepalen. Vervolgens worden een aantal rioolgemaalbeheerders benaderd en geselecteerd die mee gaan doen met dit onderzoek. Deze beheerders gaan de proppen verzamelen en aanleveren die vervolgens worden geanalyseerd op hun samenstelling. De tweede fase is de zogenaamde nul-meting. Er worden proppen uit storing verzameld en hiervan wordt de exacte samenstelling bepaald. Deze nul-meting is gepland net voor de introductie van de nieuwe generatie vochtig toiletpapier. Daarmee geeft deze meting een indicatie van de samenstelling van de proppen zoals die voor de introductie van het nieuwe vochtige toiletpapier was. De derde fase is het vervolgonderzoek waarbij proppen worden geanalyseerd die verzameld zijn nadat het nieuwe vochtige toiletpapier al een aantal maanden in de winkelschappen ligt. Deze proppen kunnen op hun samenstelling dan vergeleken worden met de nul-meting om na te gaan of er verschillen zijn door de introductie van het nieuwe vochtige toiletpapier.

14\52



3 Vooronderzoek 3.1

Methodiek voor het onderzoek van de proppen

In overleg met de begeleidingscommissie heeft Tauw op haar laboratorium een praktijkprop onderzocht. De prop is afkomstig van RWZI De Groote Lucht te Vlaardingen en is aangeleverd door Hoogheemraadschap Delfland. In dit onderzoek is met behulp van visuele beoordeling en microscopisch onderzoek gekeken naar mogelijke eigenschappen c.q. kenmerken van de diverse soorten doekjes. Daarbij gaat het ondermeer om opdruk / patroon, de vezelstructuur en afmetingen van het doekje. Uit dit onderzoek is gebleken dat het met de beschikbare kennis binnen Tauw niet mogelijk is om op basis van deze kenmerken alle soorten vochtige toiletpapier met grote zekerheid te kunnen identificeren. Voor meer informatie over dit onderzoek zie bijlage 1.

3.2

Benaderen van experts

Naar aanleiding van het proefonderzoek door Tauw zijn een aantal (inter)nationale experts benaderd om na te gaan of er kenmerkende eigenschappen zijn waardoor vochtig toiletpapier met grote zekerheid te onderscheiden is van andersoortige doekjes. Omdat de meeste (vochtige) doekjes uit non-woven materiaal bestaan, zijn met name een aantal experts op het gebied van non-wovens en textiel benaderd. Een uitgebreid verslag van de benaderde experts is opgenomen in bijlage 1. De meeste experts, inclusief de internationale organisatie EDANA die de nonwoven- en aanverwante industrie vertegenwoordigt, geven aan dat het in de praktijk zeer moeilijk wordt om onderscheid te kunnen maken tussen de verschillende soorten (vochtige) doekjes. Alleen Centexbel te Gent/België en Innovate te Venray hebben aangegeven dat zij het verschil tussen de diverse doekjes door middel van onderzoek kunnen vaststellen. Beide partijen hebben een prop aangeboden gekregen om te analyseren. De onderzoeksmethode van Innovate is gebaseerd op het visuele onderscheid tussen de doekjes. Door de bekendheid van de heer M. van Haren van Innovate met alle producten in dit marktsegment, is hij in staat om op een aantal kenmerken en eigenschappen de doekjes te identificeren. Deze methode werkt snel en het resultaat is een hoog percentage correct geïdentificeerde doekjes. Uit de onderzoeksmethode van Innovate blijkt dat bij 80 % van de types doekjes de juiste identificatie plaats heeft gevonden. Van de 20 % overige doekjes was bij 10 % was het materiaal wel correct bepaald, maar de exacte gebruiksfunctie niet. De overige 10 % kon de heer van Haren niet direct identificeren en was nader onderzoek nodig. Het onderzoek van Centexbel bestaat uit een microscopische analyse van het materiaal, aangevuld met chemisch en infrarood onderzoek. Dit onderzoek is tijdrovender, maar geeft zeer gedetailleerde informatie over de samenstelling.


15\52


Naar aanleiding van het proefonderzoek is geconcludeerd dat de methode van Innovate op een snelle wijze inzicht geeft in de samenstelling van de proppen met een hoog percentage betrouwbaarheid. Indien het gaat om resultaten die ook objectief door anderen gecontroleerd en/of beoordeeld moeten kunnen worden, dan heeft de door Centexbel gehanteerde methode de voorkeur. Gezien de doelstelling van dit onderzoek is besloten om voor het onderzoek naar de samenstelling van de proppen verder door te gaan met Innovate. Een uitgebreide verslag van het proefonderzoek is opgenomen in bijlage 1.

3.3

Keuze onderzoekslocaties

Er zijn diverse gemeenten en waterschappen benaderd met het verzoek om deel te nemen aan het voorliggende onderzoek. Deze partijen hebben zich in een eerder stadium bij Stichting RIONED gemeld met klachten/vragen over de pompstoringen als gevolg van doekjes. Naar 26 partijen is een vragenlijst verzonden met het verzoek om de gegevens van maximaal twee locaties van gemalen of pompen aan te geven waar met enige regelmaat sprake is van storingen als gevolg van (vochtige) doekjes. Bij deze locaties zullen vervolgens een aantal proppen worden verzameld die bij de storingen worden aangetroffen. Daarna worden deze proppen ontleed om de exacte samenstelling te bepalen. In totaal hebben 18 deelnemende partijen de gegevens verstrekt. Op basis van deze gegevens zijn 10 locaties gekozen. De keuze van de locaties is gebaseerd op de volgende aspecten:  Type installatie (rioolgemaal, drukriolering, et cetera)  Merk en type pomp  Type waaier (wel of niet versnijdend, vortex, et cetera)  Type pompopstelling (droog, nat)  Gemiddeld aantal storingen per maand  Oorzaak van de storingen  Aard van het achterliggende gebied (woningen, bedrijven)  Tijdstip storingen (dagelijks, na regen, in het weekend, et cetera) Daarbij is getracht een zo breed mogelijke afspiegeling van voorkomende omstandigheden te verkrijgen. De gekozen locaties zijn voorgelegd aan de begeleidingscommissie die in heeft gestemd met de keuze. In tabel 3.1 zijn de gekozen locaties weergegeven.

16\52



Tabel 3.1 Gegevens van de gekozen onderzoekslocaties

Naam

Naam locatie

Adres locatie

Gemeente Groningen

RG52. 902 (Osloweg 120)

Osloweg, Groningen

Gemeente Staphorst

Rioolgemaal De Hoeve

Oude Rijksweg 247, Rouveen

organisatie

Hoogheemraadschap Holland Noorder Kwartier RG Purmerend West Waternet

1

Verbindingsweg, Purmerend

ZB 5172

Edmund Halleylaan

Gemeente Sint Michielsgestel

Gemaal Schuurkerkpad

Hermelijnmage, Berlicum

Gemeente Soest

Gemaal Dorrestein

Dorresteinweg, Soest

Gemeente Winschoten

BB Acacialaan

Acacialaan, Winschoten

Gemeente Winschoten

Wezenlaan/Otterlaan

Wezenlaan, Winschoten

Gemeente Zijpe

Rioolgemaal 025

Dorphuis De Uitkijk, Sint Maartensburg

Gemeente Zwolle

2

Waterschap Groot Salland

3

Gemaal Oud Holtenbroek

Mozertlaan, Zwolle

Rioolgemaal Peperkamp

Prins Bernhardlaan 2, Wijhe

In hoofdstuk 4 is meer informatie over de gekozen locaties opgenomen.

3.4

Campagne “Goed Rioolgebruik”

Op 9 november 2009 is de campagne “Goed Rioolgebruik” gestart op ondermeer radio en televisie. Deze publiekscampagne is bedoeld om iedereen in Nederland bewust te maken van wat er wel of niet in het riool thuishoort. In deze campagne wordt ondermeer het doorspoelen van doekjes via het toilet onder de aandacht gebracht. De begeleidingscommissie verwacht een verdere bewustwording van de problematiek bij de bevolking en hoop op een afname van het aantal storingen bij de rioolgemalen als gevolg van deze publiekscampagne.

1

Omdat tijdens de onderzoeksperiode bij de opgegeven twee locaties van Waternet geen storingen plaats hebben gevonden, is Waternet verzocht een prop te bewaren van een andere locatie waar de omstandigheden zoveel mogelijk gelijk zijn aan de oorspronkelijke locaties. Waternet heeft de locatie Pedro de Medinalaan te IJburg opgegeven 2 Gemeente Zwolle heeft in de onderzoeksperiode ook proppen verzameld van diverse locaties naast de opgegeven locatie, te weten: Eindgemaal Holtenbroek, Drukriolering Gooseveldweg en pompput Oldeneel 3 Deze locatie is later toegevoegd aan de lijst vanwege het bereikt aantal verzamelde proppen bij de andere deelnemende partijen


17\52


18\52



4 Nul-meting 4.1

Inleiding

De begeleidingscommissie heeft tijdens haar overleg op 26 november 2009 besloten om praktijkproppen te gaan verzamelen ten behoeve van de nul-metingen registratie. In de strikte zin van het woord is dit geen echte nul-meting zoals oorspronkelijk was bedoeld. De nulmeting was namelijk bedoeld om de situatie ten tijde van de afspraken tussen de Minister en de doekjesproducenten vast te leggen. Eind 2009 is deze situatie wezenlijk anders. Ten eerste is dan het eerste nieuwe vochtige toiletpapier verkrijgbaar die (zou moeten) voldoen aan de afgesproken afbreekbaarheidseisen. Ten tweede is inmiddels de publiekscampagne gestart waarin de burgers worden gewezen op wat wel en niet door het toilet kan worden gespoeld. Omdat deze eerste meting de basis is voor het toetsen van toekomstige proppen, is besloten om deze toch als nul-meting aan te merken. Besloten is om voor de nul-meting 10 proppen te verzamelen. Uitgangspunt daarbij is minimaal 1 prop per locatie. De beheerders van deze locaties zijn verzocht tussen 1 en 17 december 2009 de proppen van de storingen te bewaren. De deelnemende partijen hebben een formulier ontvangen voor het vastleggen van de storingen met het verzoek om dit formulier tijdens het verhelpen van de storing in te vullen. De deelnemende partijen zijn zowel via de mail als telefonisch benaderd om de instructies voor de uitvoering van de nul-metingen duidelijk toe te lichten.

4.2

Het verzamelen van de proppen

Rond 10 december 2009 bleek dat er weinig storingen hadden plaatsgevonden. Daarom is besloten de deelnemende partijen te benaderen met de vraag of ze ook proppen kunnen aanleveren van storingen van andere gemalen. Tevens is ook Waterschap Groot Salland als extra deelnemer gevraagd. Gemeente Zwolle heeft in de periode tot 17 december in totaal 9 proppen verzameld van diverse gemalen waarvan zeven proppen afkomstig zijn van twee locaties. Van drie gemalen zijn representatieve proppen gekozen. Van de vierde locatie is gebleken dat de prop ongeschikt is. De proppen zijn verzameld en voorbewerkt op het laboratorium van Tauw. Alle proppen zijn gewogen en daarna verder ontleed in diverse categorieën, te weten: doekjes, vezelachtig materiaal 4 en afval (papier, plastic, et cetera). Elke categorie is na het ontleden gewogen. Daarna zijn de ontlede praktijkproppen in de diepvries bewaard ten behoeve van het onderzoek van Innovate dat op een later tijdstip zou plaatsvinden.

4

Materiaal dat uit vrijwel volledig stukgetrokken doekachtig materiaal bestaat maar waarvan het niet mogelijk is om deze verder te splitsen omdat de inhoud zeer stevig in elkaar is gedraaid


19\52


In tabel 4.1 zijn de gegevens van de verzamelde proppen weergegeven.

Tabel 4.1 Gegevens van de verzamelde proppen tussen 1 december 2009 en 4 januari 2010

Naam

Naam

Prop

Datum

Totaal

Gewicht

Gewicht

Gewicht

organisatie

locatie

geleverd

Storing

gewicht

doekjes

vezelachtig

Afval

(gram)

(gram)

materiaal

(gram)

(ja / nee)

(gram) Gemeente

Osloweg 120

Nee

-

-

-

-

-

Gemeente

Rioolgemaal

Ja

Onbekend

3.690

2.340

650

700

Staphorst

De Hoeve

HHNK

RG Purmerend

Groningen

(begin december) Nee

-

-

-

-

-

Ja

Onbekend

1.707

1.186

464

57

Nee

-

-

-

-

-

Nee

-

-

-

-

-

BB Acacialaan

Nee

-

-

-

-

-

Gemeente

Wezellaan/

Ja

Onbekend (wel

1.005

1.005

-

Winschoten

Otterlaan

Gemeente Zijpe

Rioolgemaal

Ne

-

-

-

-

-

Ja

Week 48/2009

5.328

1.768

3.300

260

Ja

14 december

542

334

185

23

719

424

-

295

9.520

4.270

4.430

820

West Waternet

Pedro de Medinalaan

Gemeente Sint

Schuurkerkpad

Michielsgestel Gemeente Soest Gemaal Dorrestein Gemeente Winschoten

in december)

025 Gemeente Zwolle Eind gemaal Holtenbroek Gemeente Zwolle Drukriolering aan

2009

Gooseveldweg Gemeente Zwolle Gemaal Oud

Ja

Holtenbroek

20\52

Waterschap

Rioolgemaal

Groot Salland

Peperkamp

10 december 2009

Ja

Onbekend



4.3

Resultaat onderzoek Innovate

Alle proppen zijn op 7 januari 2010 onderzocht door Innovate. De proppen bestonden nagenoeg volledig uit doekjes omdat het afval en dergelijke al eerder verwijderd was..In dit hoofdstuk worden de resultaten van het onderzoek nader toegelicht. Bij het onderscheiden van de doekjes is door Innovate een categorie-indeling aangehouden zoals hieronder. Daarbij is telkens aangegeven of het type doekje flushable (doorspoelbaar) is. Flushable wil zeggen dat het betreffende doekje door het toilet gespoeld mag/kan worden gezien de samenstelling. Het gaat in dergelijke gevallen om doekjes die makkelijk door het rioleringssysteem verwerkt kunnen worden zonder dat dit tot problemen leidt. De pompen en gemalen kunnen dergelijke doekjes goed verwerken. Flushable is echter iets anders dan oplosbaar. Een doekje is oplosbaar als het snel nadat het in contact komt met water uiteenvalt. Niet alle flushable doekjes vallen direct uit elkaar en daarom zijn flushable doekjes dus niet altijd oplosbaar. Spunlace binding Vezels die door een waterstraal gebonden zijn. Voor (vochtige) doekjes worden vaak viscose en polyester vezels toegepast. In mindere mate wordt gebruikt gemaakt van viscose en polypropyleen vezels. Het percentage viscose ligt tussen 20 % en 100 %. Deze doekjes zijn over het algemeen slecht oplosbaar en horen niet door het toilet gespoeld te worden (non-flushable). Airlaid Een airlaid doekje wordt vervaardigd op basis van luchtgeblazen papierpulp, vaak gebonden met latex door een (chemische) binding. Doekjes met airlaid structuur kunnen zowel droog als nat worden vervaardigd. Ondanks dat het doekje niet direct oplost, zijn ze goed afbreekbaar en kunnen

Figuur 4.1 Structuur Spunlace

ze via het toilet doorgespoeld worden (flushable). Crêpe Crêpe wordt gemaakt van verse papiervezels die met behulp van lijm en stoom wordt gebonden tot een laag. Door verschillende lagen te stapelen kan een sterker doekje worden verkregen. Doekjes van crêpe zijn flushable. Deze doekjes lossen echter niet vanzelf op c.q. vallen niet direct uit elkaar bij doorspoelen.


21\52


Hydraspun Hydraspun wordt gemaakt door vezels met behulp van hoge-druk waterstralen in elkaar te laten verstrikken (het zogenaamde wetlaid proces). Natuurlijke en synthetische vezels worden samen vermengd om een zacht, sterk en absorberende product te maken zonder latex bindmiddel. De producten met deze structuur zijn biologisch afbreekbaar, doorspoelbaar (flushable) en vallen zeer snel uit elkaar. Kelheim Kelheim is een vezel dat zodanig is ontworpen dat deze gemakkelijk afbreken wanneer een doekje, gemaakt van deze vezels, wordt doorgespoeld. Het Kelheim doekje behoudt de vereiste sterkte tijdens het gebruik. Door het cellulosehoudende karakter van de vezels is het Kelheim doekje volledig biologisch afbreekbaar.

Tabel 4.2 Overzicht doekjes, samenstelling en verwijderingsmethodiek

Categorie

Soort doekjes

Verwijderingsmethodiek

Spunlace

Babybillendoekjes

Non flushable

Vochtig kindertoiletpapier (Kandoo)

Non flushable

Spunlace heavy duty

Reiniging van vloeren en oppervlakten

Non flushable

Airlaid

Vochtig toiletpapier

Niet duidelijk

2


Niet duidelijk

2


Niet duidelijk

2


Niet duidelijk

2


Niet duidelijk

2

Hydraspun

Vochtig toiletpapier nieuwe generatie

Flushable

Crêpe

Papieren handen zakdoekjes

Niet duidelijk

Airlaid Dubbel S Airlaid Ruit

1

1

Airlaid Buckey Groot Airlaid Buckey Klein

1 1

2

1

Verschillende types airlaid met merknaam

2

Voldoen aan CTP pomptest maar zijn niet flushable volgens de EDANA definitie “uiteenvallen in het riool”

4.4

Resultaten onderzoek proppen

4.4.1 Inleiding Dit hoofdstuk is een kort overzicht van de resultaten van het onderzoek van de proppen die in december 2009 zijn verzameld en geanalyseerd. In elke figuur bij de onderzochte proppen is een onderverdeling gemaakt van de soorten doekjes die hierin zijn aangetroffen. In de taartvorm zijn de flushable doekjes in blauwtinten aangegeven en de non flushable doekjes in paarstinten. Voor de indeling van flushable en non flushable is

22\52



tabel 4.2 aangehouden. Daarbij is voor de huidige generatie van vochtig toiletpapier er van uitgegaan dat deze flushable is. Dat is goed beschouwd op dit moment niet correct, maar na introductie van de nieuwe generatie vochtig toiletpapier is dat geen probleem voor het rioleringssysteem omdat dit vochtig toiletpapier beter afbreekbaar is. Aanname hierbij is dat het gebruikersgedrag niet verandert: de gebruikers die nu het vochtig toiletpapier doorspoelen zullen dat straks ook doen. Ook voor crêpe is het uitgangspunt dat deze flushable is. De overige doekjes uit tabel 4.2 zijn niet flushable en vereisen dus, voor zover ze nu worden aangetroffen in de proppen, een gedragsverandering van de gebruikers. Het vochtig kindertoiletpapier zoals dat in december 2009 in de winkel verkrijgbaar was, is gemaakt van spunlace en bestaat dus uit viscose en polyestervezels. Dit materiaal is slecht oplosbaar en moet beschouwd worden als non flushable. Bij de resultaten en grafieken in dit hoofdstuk is telkens uitgegaan van het totale gewicht van de prop zoals vermeld in tabel 4.1. De vermelde percentages van de aangetroffen materialen in de proppen is ten opzichte van het bovengenoemde gewicht van de prop. Een uitgebreide beschrijving van de kenmerken van het gemaal, de verzamelde prop van deze locatie en de analyseresultaten zijn te vinden in bijlage 2. 4.4.2 Gemeente Staphorst - rioolgemaal de Hoeve te Rouveen De prop is afkomstig van het hoofdgemaal De Hoeve te Rouveen. Dit gemaal bevindt zich in een gemengd rioolstelsel en de pompen zijn in 2008 gerenoveerd. In figuur 4.2 is de samenstelling van de onderzochte prop weergegeven.


23\52


Gemeente Staphorst Locatie gemaal De Hoeve

Zakdoek 2,4%

Vochtig toiletpapier Oude generatie 12%

Vochtig toiletpapier Nieuwe generatie 1% Crêpe/papieren doekjes 9,0%

Afval 19,0%

Vezelachtig m ateriaal 17,6%

Baby en/of Reinigingsdoekjes 3%

Vochtig kindertoiletpapier 36,6%

Figuur 4.2 Locatie De Hoeve – Samenstelling onderzochte prop

4.4.3

Waternet - rioolgemaal Pedro de Medinalaan te IJburg

De prop is afkomstig van rioolgemaal Pedro de Medinalaan te IJburg. Dit gemaal bevindt zich in een gescheiden rioolstelsel en het gemaal is in mei 2006 gebouwd. Figuur 4.3 geeft de samenstelling van de onderzochte prop weer.

24\52



Waternet Gemaal Pedro de Medinalaan

Vochtig toiletpapier (oude generatie) 1,3% Vezelachtig m ateriaal 28,1%

Crêpe/papieren doekjes 0,0% Vochtig toiletpapier (nieuw e generatie) 0,0%

Spunlace heavy duty 0,6% Baby/reinigingsdoe kjes 23,6%


Figuur 4.3 Locatie Pedro Medinalaan te IJburg – Samenstelling onderzochte prop

4.4.4 Gemeente Winschoten - bergbezinkbassin locatie Wezellaan te Winschoten De prop is afkomstig van de pompput van het bergbezinkbassin dat gelegen is aan Wezellaan te Winschoten. De pompen van dit gemaal zijn in 2008 gerenoveerd. In deze prop is alleen maar non flushable materiaal aangetroffen. In figuur 4.4 is een onderverdeling gemaakt van de soorten non flushable materialen die zijn aangetroffen in de prop.


25\52


Gemeente Winschoten Locatie Wezellaan

Spunlace (baby, reiniging) 84,1%

Afval 15,9%

Figuur 4.4 Locatie Wezellaan te Winschoten – Samenstelling onderzochte prop

4.4.5 Gemeente Zwolle - Eindgemaal Holtenbroek Het eindgemaal Holtenbroek is niet opgegeven voor dit onderzoek. Wel heeft de gemeente Zwolle in december ten behoeve van dit onderzoek proppen verzameld uit de storingen van dit gemaal. In figuur 4.5 is de samenstelling van de onderzochte prop weergegeven.

26\52



Gemeente Zwolle Locatie Eindgemaal Holtenbroek

Vezel m ateriaal 61,9%

Afval 4,9%

Vochtig toiletpapier (oude generatie) 2,3%

Vochtig toiletpapier (nieuw e generatie) 0,1%

Crêpe/papieren doekjes 1,1%

Baby/ reinigingsdoek jes 7,2%

Spunlace heavy duty 3,1%

Vochtig kindertoilet papier 19,5%

Figuur 4.5 Locatie Eindgemaal Holtenbroek – Samenstelling onderzochte prop

4.4.6 Gemeente Zwolle – Drukriolering Gooseveldweg De prop is afkomstig uit de pomp in het drukrioleringssysteem in Zwolle. De prop bestaat uit 100 % non flushable materiaal. In figuur 4.6 is een onderverdeling gemaakt van de non-flushables die zijn aangetroffen in de prop.


27\52


Gemeente Zwolle Locatie drukriolering Gooseveldweg


Afval 4,2%

Spunlace 62%

Figuur 4.6 Locatie drukriolering Gooseveldweg – Samenstelling onderzochte prop

4.4.7 Gemeente Zwolle - Oud gemaal Holtenbroek De onderzochte prop is afkomstig van Oud gemaal Holtenbroek te Zwolle. Dit gemaal bevindt zich in een gemengd stelsel en de pomp is in 1996 vervangen. Figuur 4.7 toont de samenstelling van de onderzochte prop.

28\52



Gemeente Zwolle Locatie Oudgemaal Holtenbroek

Afval 41,0%

Vochtig toiletpapier (oude Vochtig generatie) toiletpapier 5,6% (nieuw e generatie) 0,0% Crêpe/papieren doekjes 2,3%

Spunlace heavy duty 8,7% Vezel m ateriaal 0,0% Baby/ reinigingsdoekjes 18,9%


Figuur 4.7 Locatie Oud gemaal Holtenbroek – Samenstelling onderzochte prop

4.4.8 Waterschap Groot Salland – Rioolgemaal Peperkamp te Wijhe De prop is afkomstig van rioolgemaal Peperkamp te Wijhe. De pompen in dit gemaal zijn uit 2001. In figuur 4.8 is de samenstelling van de prop weergegeven.


29\52


Spunlac heavy duty 2,1%

Waterschap Groot Salland Locatie gemaal Peperkamp te Wijhe Vochtig toiletpapier (oude generatie) 3,5%

Afval 8,6%

Restant onderbroek 0,0%

Vochtig toiletpapier (nieuw e generatie) 0,4%

Crêpe/papieren doekjes 2,2%



Baby reinigingsdoekjes 22,7%

Figuur 4.8 Locatie Peperkamp – Samenstelling onderzochte prop

4.5

Conclusies proponderzoeken

Tussen 1 december 2009 en 4 januari 2010 zijn in totaal zeven proppen verzameld en onderzocht. Deze proppen zijn aangetroffen bij storingen in pompen/gemalen van een aantal gemeenten en waterschappen. Het aantal proppen is opvallend laag vergeleken met de eigen opgave van de pompen gemaalbeheerders over het gemiddelde aantal storingen per maand. Mogelijke oorzaken voor dit verschil zijn:  De invoering van de nieuwe generatie vochtig toiletpapier dat beter afbreekbaar is  De invloed van de huidige campagne “Goed rioolgebruik” op het gedrag van rioolgebruikers waardoor men minder vochtig toiletpapier door het toilet spoelt  Er is in deze periode weinig regen gevallen. De meeste deelnemers hebben in een eerdere fase aangegeven dat de storingen meestal na regenval voorkomen Aan de hand van de resultaten van de nul-meting is onderstaande grafiek (figuur 4.9) gemaakt waarin de samenstelling van de zeven proppen is weergegeven.

30\52



100%

90%

flushable

80%

70%

Non flushable

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0% Rioolgemaal Rouveen

Pedro de Medinalaan IJburg

Eindgemaal Holtenbroek Zwolle

Oud gemaal Holtenbroek Zwolle

Gemaal Peperkamp Wijhe

Drukriolering Goosveldweg Zwolle

BBB Wezellaan Winschoten

Afval Vezelachtig materiaal

Spunlace heavy duty (handdoek, onderbroek, etc) Baby/reinigingsdoekjes

Vochtig kindertoiletpapier Vochtig toiletpapier - oude generatie

Crepe/Papieren doekjes Vochtig toiletpapier - nieuw generatie

Figuur 4.9 Samenstelling van de zeven onderzochte proppen

Op basis van de resultaten kunnen de volgende conclusies getrokken worden: 1. In de proppen wordt veel materiaal aangetroffen dat niet door het toilet gespoeld hoort te worden, zoals afval, babybillendoekjes, reinigingsdoekjes, vochtig kindertoiletpapier, et cetera. Het aandeel van deze materialen in de totale prop bedraagt 78 % tot 100 % 2. In 5 van de 7 proppen is vochtig kindertoiletpapier aangetroffen. Het aandeel hiervan in de prop varieert van 14 % tot 45 %. Dit vochtige toiletpapier is speciaal gericht op jonge kinderen en bestaat uit stevig non flushable materiaal 3. In de proppen is tussen de 0 % en 11 % vochtig toiletpapier aangetroffen. Dit betreft de ‘oude’ generatie vochtig toiletpapier 4. Er is weinig nieuwe generatie vochtig toiletpapier aangetroffen. Het aandeel hiervan in de onderzochte proppen varieert van 0 % tot 0,7 %. Dit kan betekenen dat dit soort vochtig toiletpapier snel in het water oplost, eenvoudig wordt verscheurd en daardoor makkelijk wordt verpompt of dat dit vochtige toiletpapier nog weinig wordt gebruikt


31\52


5. Bij de meeste proppen is vezelachtig materiaal aangetroffen dat dermate was verscheurd, dat het onherkenbaar is geworden. De vezels zijn in elkaar gedraaid en lijken zo wel touw te vormen. De oorsprong van deze vezels zijn niet meer te achterhalen. Mogelijk betreft het hier schoonmaakdoekjes, vloerdoekjes en dergelijke. Bij 2 proppen is geen vezelachtig materiaal aangetroffen. Bij de andere 5 proppen ligt het aandeel van dit vezelachtige materiaal tussen 18 % en 62 %. In dit kluwen vezelachtig materiaal worden vaak andere doekjes aangetroffen die hierin verstrikt zijn geraakt

4.6

Nadere beschouwing

In tabel 4.3 zijn de resultaten van een recent marktonderzoek naar de trends en de ontwikkelingen van de vochtige doekjes in onder andere Nederland opgenomen. De resultaten wijzen uit dat het aandeel van het vochtige toiletpapier ten opzichte van de totale omzet van vochtige doekjes circa 16,5 % bedraagt. Het aandeel van vochtige doekjes voor kinderen (waaronder het vochtige toiletpapier voor kinderen) bedraagt circa 9,3 %. Helaas biedt het marktonderzoek geen indicatie van de hoeveelheid vochtige toiletpapier voor kinderen ten opzichte van de overige soorten vochtige doekjes voor kinderen (zoals gezichts- en handreinigingsdoekjes). Geschat wordt dat dit percentage tussen 30 en 60 % bedraagt. In onderstaande tabel is dit als respectievelijk scenario 1 en 2 meegenomen. Daarmee bedraagt het aandeel van vochtig toiletpapier voor kinderen circa 3 % tot 6 % van de totale marktomzet van vochtige doekjes. Tabel 4.3 Omzet in 2009 (in euro’s) van vochtige doekjes in Nederland

Totaal Nederland

Scenario 1

Scenario 2

Jaarlijkse omzet

2009

2009

93.738.000

93.738.000

Totaal vochtig toiletpapier

Totaal vochtige doekjes

15.359.000

15.359.000

Totaal vochtige doekjes voor baby’s

45.559.000

45.559.000

Totaal vochtige doekjes voor kinderen

8.724.000

8.724.000

Totaal vochtige doekjes voor volwassenen

2.072.000

2.072.000

Totaal vochtige schoonmaakdoekjes

14.422.000

14.422.000

Totaal vochtige doekjes voor persoonlijke verzorging

7.601.000

7.601.000

30 %

60 %

2.617.200

5.234.400

2,8 %

5,6 %

Aanname aandeel vochtige toiletpapier kinderen van “ Totaal vochtige doekjes voor kinderen” Omzet vochtig toiletpapier kinderen Percentage vochtig toiletpapier kinderen van het “ Totaal vochtig toiletpapier”

Scenario’s 1 en 2: Deze categorie bevat naast het vochtige toiletpapier voor kinderen ook andere categorieën (zoals snoetpoetsers). In de berekeningen is aangenomen dat het vochtige toiletpapier voor kinderen 30 % resp. 60 % uitmaakt van de totale som van deze categorie

32\52



Opvallend is dat het marktaandeel van vochtig toiletpapier voor kinderen relatief klein is, terwijl volgens de resultaten van de nul-meting van dit onderzoek deze doekjes in grote hoeveelheden voorkomen in de onderzochte proppen (14 tot 45 %). Een andere samenstelling van deze doekjes of een andere etikettering kan een groot deel van de huidige problemen voorkomen. Ook in de voorlichting naar de gebruikers kan winst worden behaald.


33\52


34\52



5 Vervolg onderzoek 5.1

Algemeen

Na het uitvoeren van het onderzoek van de proppen die in december 2009 zijn verzameld, is besloten een tweede onderzoeksronde te doen. Het doel daarvan is om na te gaan of de problemen met de proppen is veranderd. Dit zou mogelijk zijn door verandering in het doorspoelgedrag als gevolg van de gevoerde publiekscampagne “Goed rioolgebruik” en/of door het meer gebruiken van de nieuwe generatie vochtig toiletpapier. Het vervolg onderzoek is in maart 2010 aangekondigd bij de deelnemende partijen. In mei 2010 zijn deze benaderd met het verzoek om de proppen van de storingen van de opgegeven gemalen te bewaren ten behoeve van dit onderzoek. In deze fase heeft de gemeente Winschoten aangegeven niet meer te willen meedoen aan het onderzoek. Reden hiervan is het samenvoegen van deze gemeente met andere gemeenten en de daaruit voortvloeiende reorganisatie. De gemeente Werkendam heeft zich aangemeld voor deelname aan het onderzoek. In de periode van 31 mei tot en met 21 juni 2010 hebben vier deelnemers proppen aangeleverd van de volgende vijf locaties:  Gemeente Staphorst: rioolgemaal de Hoeve te Rouveen  Gemeente Zijpe: rioolgemaal Burgerweg  Gemeente Zwolle: Eindgemaal Holtenbroek te Zwolle  Gemeente Zwolle: Oudgemaal Holtenbroek te Zwolle  Waterschap Groot Salland: Rioolgemaal Diepenveen Hierbij valt het volgende op te merken: 1. Het aantal beschikbare proppen is opvallend klein, ondanks het feit dat er in deze periode toch een aantal dagen met flinke neerslag zaten 2. Van rioolgemalen De Hoeve, Holtenbroek en Oudgemaal Holtenbroek zijn ook in de eerste fase (de nul-meting) proppen aangeleverd 3. Waternet heeft aangegeven dat de pompen in het opgegeven gemaal zijn voorzien van een ander type waaier waardoor minder storingen plaatsvinden. Waternet heeft in deze periode daarom geen proppen beschikbaar voor het vervolgonderzoek 4. Gemeente Zijpe en Waterschap Groot Salland hebben proppen aangeleverd van andere locaties dan de opgegeven gemalen die in de nul-meting meededen


35\52


Medio augustus hebben Waternet en de gemeente Groningen alsnog een prop aangeleverd. Deze zijn ook geanalyseerd en meegenomen in de resultaten. De proppen zijn verzameld en voorbewerkt op het laboratorium van Tauw. Alle proppen zijn gewogen en daarna verder ontleed in diverse categorieën, te weten: doekjes, vezelachtig materiaal 5 en afval (papier, plastic, et cetera). Elke categorie is na het ontleden gewogen. Daarna zijn de ontlede praktijkproppen in de diepvries bewaard ten behoeve van het onderzoek van Innovate dat op een later tijdstip zou plaatsvinden. In tabel 5.1 zijn de gegevens van de verzameld proppen weergegeven.

Tabel 5.1 Gegevens van de verzamelde proppen tussen 31 mei en 21 juni 2010

Naam

Naam

Prop

Datum

Totaal

Gewicht

Gewicht

Gewicht

organisatie

Locatie

geleverd

Storing

gewicht

doekjes

vezelachtig

Afval

(gram)

(gram)

materiaal

(gram)

(ja / nee)

(gram) Gemeente

Osloweg 120

Ja

Augustus 2010

645

347

-

298

Gemeente

Rioolgemaal

Ja

26-05-2010

2.973

1.319

1.323

331

Staphorst

De Hoeve

HHNK

RG Purmerend

Nee

-

-

-

-

-

Waternet

Pedro de

Ja

Augustus 2010

682

257

411

14

Nee

-

-

-

-

-

Nee

-

-

-

-

-

Nee

Opmerking: gemeente doet niet meer mee

Groningen

West

Medinalaan Gemeente Sint

Schuurkerkpad

Michielsgestel Gemeente Soest Gemaal Dorrestein Gemeente

Wezellaan/

Winschoten

Otterlaan

Gemeente Zijpe

Burgerweg 28

Gemeente Zwolle Eind gemaal

Ja

Juni 2010

974

88

825

61

Ja

Juni 2010

9.710

1.240

7.807

663

Ja

Juni 2010

14.512

5.209

6.138

3.165

Holtenbroek Gemeente Zwolle Gemaal Oud

6

Holtenbroek 5

Materiaal dat uit vrijwel volledig stukgetrokken doekachtig materiaal bestaat maar waarvan het niet mogelijk is om deze verder te splitsen ondat de inhoud zeer stevig in elkaar is gedraaid 6 Het afval uit deze prop bevat oa (menselijk) haar, een vogelnest, een vaatdoek en een dweil

36\52



Naam

Naam

Prop

Datum

Totaal

Gewicht

Gewicht

Gewicht

organisatie

Locatie

geleverd

Storing

gewicht

doekjes

vezelachtig

Afval

(gram)

(gram)

materiaal

(gram)

(ja / nee)

(gram) Waterschap

Rioolgemaal

Groot Salland

Diepenveen

5.2

Ja

Juni 2010

3.858

3.027

575

256

Resultaat onderzoek proppen

5.2.1 Inleiding Alle proppen zijn op 6 juli 2010 onderzocht door Innovate, met uitzondering van de aangeleverde proppen in augustus. Deze zijn op 29 september door Innovate onderzocht. Het afvalgedeelte van de proppen is verwijderd waardoor nagenoeg alleen doekje overbleven. De resultaten van dit onderzoek zijn uitgebreid beschreven in bijlage 3. In elke figuur bij de onderzochte proppen is een onderverdeling gemaakt van de soorten doekjes die hierin zijn aangetroffen. In de taartvorm zijn de flushable doekjes in blauwtinten aangegeven en de non flushable doekjes in paarstinten . 5.2.2 Gemeente Staphorst - rioolgemaal De Hoeve te Rouveen In figuur 5.1 is de samenstelling van de prop weergegeven.


37\52


Gemeente Staphorst Locatie gemaal De Hoeve

Crêpe 5,3% Afval 11,1%

Nieuw e generatie vochtig toiletpapier soorten airlaid 3 0,3% 17,3%



Baby doekjes 0,7%

Figuur 5.1 Locatie De Hoeve – Samenstelling onderzochte prop

Vergelijking met propsamenstelling uit nulmeting Van dit gemaal is bij de nulmeting ook een prop onderzocht. In de onderstaande tabel zijn de resultaten van de prop uit de nulmeting en het vervolgonderzoek weergegeven.

Tabel 5.2 Vergelijking propsamenstelling gemaal De Hoeve te Rouveen

Categorie

Zakdoek

38\52

Percentage

Percentage

(nulmeting)

(vervolgonderzoek)

2,4 %

0,0 %

Crêpe

9,0 %

5,3 %

Spunlace (baby, reiniging)

3,2 %

0,7 %

Airlaid

11,5 %

17,3 %

Hydraspun (nieuwe generatie)

0,7 %

0,3 %

Spunlace (toiletdoekjes kinderen)

36,6 %

20,8 %

Afval en vezelachtig materiaal

36,6 %

55,6 %



Categorie

Percentage

Percentage

(nulmeting)

(vervolgonderzoek)

Totaal percentage

100 %

100 %


12,2 %

17,6 %

Bij het vergelijken van de 2 proppen valt op dat er soms grote verschillen aanwezig zijn. Zo is er in de meest recente prop veel meer Airlaid (vochtig toiletpapier), afval en vezelachtig materiaal aangetroffen. Daarentegen is er minder aan baby-/reinigingsdoekjes en toiletdoekjes voor kinderen genoteerd. 5.2.3 Gemeente Zwolle – Eindgemaal Holtenbroek In figuur 5.2 is de samenstelling van de prop weergegeven.

Gemeente Zwolle Locatie Eindgemaal Holtenbroek

Nieuw e generatie vochtig toiletpapier 0,0% Crêpe 0,2%

2 soorten airlaid Vochtig 0,6% kindertoiletpapier w ashand 0,3% 9,7% Non w oven 0,0% Baby doekjes 1,1% Rest textiel 0,8% Verfrissingsdoek 0,0% Afval 6,8%


Figuur 5.2 Locatie Eindgemaal Holtenbroek te Zwolle – Samenstelling onderzochte prop


39\52



Tabel 5.3 Vergelijking propsamenstelling Eindgemaal Holtenbroek te Zwolle

Categorie

Percentage

Percentage

(nul meting)

(vervolg onderzoek)


7,2 %

1,1 %

Spunlace heavy duty

3,1 %

0,0 %


19,5 %

9,7 %

Airlaid

2,2 %

0,6 %


0,1 %

0,0 %

Crêpe

1,1 %

0,2 %

Washand

0,0 %

0,3 %

Rest textiel

0,0 %

0,8 %

Non-woven

0,0 %

0,0 %


66,8 %

87,3 %

Totaal gewicht

100 %

100 %


2,3 %

0,6 %

Bij de prop uit het vervolgonderzoek zijn minder baby- en/of reinigingsdoekjes en toiletdoekjes voor kinderen geconstateerd, maar daarentegen meer afval en vezelachtig materiaal. 5.2.4 Gemeente Zwolle – Oud gemaal Holtenbroek te Zwolle In figuur 5.3 is de samenstelling van de prop weergegeven.

40\52



Gemeente Zwolle Locatie Oudgemaal Holtenbroek

Rest textiel Dw eil 6,2% 1,6%

Appurature spunlace 0,7%

Kelheim 0,2%

Tam pon 0,1%

Vogel nest Haar 0,5% 0,9%

Afval 19,7% Vochtig toiletpapier (nieuw e generatie) 0,4%

Vaatdoek 0,2%

Vochtig toiletpapier (nieuw e generatie m et kunststof) 0,1%

Airlaid dubbel S 2,8% Crêpe 0,9% Filter papier 2,1%

Vezel m ateriaal 42,3% Baby/reinigingsdoe kjes 6,7%


Figuur 5.3 Locatie Oud gemaal Holtenbroek te Zwolle – Samenstelling onderzochte prop



41\52


Tabel 5.4 Vergelijking propsamenstelling Oud gemaal Holtenbroek te Zwolle

Categorie

Percentage

Percentage

(nul meting)

(vervolg onderzoek)

Vochtig kindertoiletpapier

23,4 %

14,7 %

Crêpe

2,4 %

0,9 %

Filterpapier

0,0 %

2,1 %

Airlaid

5,6 %

2,8 %


0,0 %

0,5 %

Baby/reinigingsdoekjes

18,9 %

6,7 %

Spunlace heavy duty

6,3 %

0,0 %

Dweil

0,0 %

1,6 %

Rest textiel

2,4 %

6,2 %

Vaatdoek

0,0 %

0,2 %

Kelheim

0,0 %

0,2 %

Tampon

0,0 %

0,1 %


41,0 %

64,0 %

Totaal gewicht

100 %

100 %


5,6 %

3,3 %

Bij de prop van het vervolgonderzoek zijn minder baby- en/of reinigingsdoekjes en toiletpapier voor kinderen aangetroffen, maar wel veel meer afval en vezelachtig materiaal. 5.2.5 Waterschap Groot Salland – Rioolgemaal Diepenveen In figuur 5.4 is de samenstelling van de prop weergegeven.

42\52



Waterschap Groot Salland Locatie gemaal Diepenveen

Airlaid 10,6%

Crêpe 2,7%

Vochtig toiletpapier (nieuwe generatie) 1,0%

Afval 6,6%

Vezel materiaal 14,9%


Tampon 3,1% Baby doekjes 11,0%

Figuur 5.4 Locatie rioolgemaal Diepenveen – Samenstelling onderzochte prop

Vergelijking met propsamenstelling uit nulmeting Van dit gemaal is alleen in het vervolg onderzoek prop aangeleverd. 5.2.6 Gemeente Zijpe – Gemaal Burgerweg 28 Gemeente Zijpe heeft bij de nul-meting geen proppen beschikbaar gesteld. In deze fase zijn 3 proppen aangeleverd van één gemaal (gemaal aan de Burgerweg) waarvan 1 prop is onderzocht. In figuur 5.5 is de samenstelling van de prop weergegeven.


43\52


Gemeente Zijpe Locatie gemaal Burgerweg 28

Afval 6,3% Vezel materiaal 84,7%

Kinder toiletpapier 6,8% Baby doekjes 2,3%

Figuur 5.5 Locatie rioolgemaal Burgerweg te Zijpe – Samenstelling onderzochte prop

Vergelijking met propsamenstelling uit nulmeting Van dit gemaal is alleen in het vervolg onderzoek prop aangeleverd. 5.2.7 Gemeente Groningen – Gemaal Osloweg 120 De gemeente Groningen heeft bij de nulmeting geen proppen beschikbaar kunnen stellen. Aanvankelijk was er bij het vervolgonderzoek ook geen prop aanwezig. In augustus 2010 is door de gemeente Groningen alsnog een prop van een storing aangeleverd. Figuur 5.6 geeft de samenstelling van deze prop weer.

44\52



Gemeente Groningen Locatie Osloweg 120 Afval 46,2%

Baby doekjes 12,6%

Kinder toiletpapier 11,9% Rest baby doekjes / Kinder toiletpapier 29,3%

Figuur 5.6 Locatie rioolgemaal Osloweg 120 te Groningen – samenstelling van de prop

Vergelijking met prop uit de nulmeting Van dit gemaal is alleen in het vervolg onderzoek prop aangeleverd 5.2.8 Waternet – Gemaal Pedro de Medinalaan te IJburg Aanvankelijk was van dit gemaal geen prop beschikbaar voor het vervolgonderzoek. In augustus 2010 is echter alsnog een storing opgetreden waarbij een prop beschikbaar kwam. Figuur 5.7 geeft de samenstelling van deze prop weer.


45\52


Waternet Pedro de M edinalaan

Vezel materiaal 60,3%

Afval 2,1% Vochtig toiletpapier, oude generatie 4,1%

Baby / reinigingsdoekjes 33,6%

Figuur 5.7 Locatie rioolgemaal Pedro de Medinalaan – samenstelling van de prop

Vergelijking met prop uit nulmeting

Tabel 5.5 Vergelijking propsamenstelling Pedro de Medinalaan te IJburg

Categorie

46\52

Percentage

Percentage

(nul meting)

(vervolg onderzoek)


22,8 %

33,6 %

Spunlace heavy duty

0,6 %

-


44,8 %

-

Airlaid

1,2 %

4,1 %


30,6 %

62,3 %

Totaal gewicht

100 %

100 %


1,2 %

4,1 %



5.3

Conclusies proponderzoek juni/augustus 2010

Tussen 31 mei en 21 juni 2010 zijn in totaal vijf proppen verzameld en onderzocht. In augustus zijn nog twee proppen aangeleverd. Van rioolgemaal Burgerweg te Zijpe zijn drie proppen aangeleverd waarvan één prop is gebruikt ten behoeve van dit onderzoek. De proppen zijn aangetroffen bij storingen in pompen/gemalen van een aantal gemeenten en één waterschap. Op vier locaties zijn proppen beschikbaar van zowel de nulmeting als in deze fase. Deze locaties zijn gemaal De Hoeve te Rouveen (gemeente Staphorst), Eindgemaal Holtenbroek, oud gemaal Holtenbroek (gemeente Zwolle) en gemaal Pedro de Medinalaan te IJburg (Waternet). Net als het geval was bij de nulmeting van dit onderzoek, is het aantal proppen in het vervolgonderzoek nog steeds opvallend laag vergeleken met de eigen opgave van de pompen gemaalbeheerders over het gemiddeld aantal storingen per maand. Mogelijke oorzaken voor dit verschil zijn:  De toename van het gebruikmaken van de nieuwe generatie vochtig toiletpapier in plaats van de oude generatie  De huidige campagne “Goed rioolgebruik” heeft merkbaar invloed op het gedrag van rioolgebruikers waardoor men minder zaken door het toilet spoelt die daar niet in thuis horen  Tijdens de onderzoeksperiode zijn er op de meeste plaatsen circa 2 dagen geweest met flinke neerslag (meer dan 10 mm/dag). Hoe intensief deze neerslag is geweest is niet bekend. De overige dagen was de neerslag minimaal of was het droog De meeste deelnemers hebben in een eerdere fase aangegeven dat de storingen meestal na (flinke) regenval voorkomen  Een aantal deelnemers heeft voorgaand aan de start van deze fase aangegeven aanpassingen aan de pompen te hebben doorgevoerd. Het gaat daarbij voornamelijk om het vervangen van de waaiers. Daardoor merken deze deelnemers op dat het aantal storingen minder is geworden Eind eerste fase (nulmeting) zijn de deelnemers verschillende malen verzocht om de storingen bij te houden in de periode tussen de nul metingen en de tweede fase (januari tot en met mei). Helaas zijn er zeer weinig deelnemers die dit hebben gedaan. Hierdoor is er geen zicht op de toeof afname van het aantal storingen en ook niet op de mogelijke storingsoorzaken. De resultaten van het vervolgonderzoek zijn weergegeven in tabel 5.6 en figuur 5.8.


47\52


Tabel 5.6 Overzicht resultaten nulmeting en vervolgonderzoek

Aangetroffen materiaal in prop

Percentage

Percentage

(nul meting)

(vervolg onderzoek)

Non flushables

77 - 100 %

78 - 100 %

Vezelachtig materiaal

18 - 62 %

15 – 85 %

Vochtig toiletpapier – oude generatie

0 - 11 %

0 – 17 %

Vochtig toiletpapier – nieuwe generatie

0 – 0,7 %

0 – 1,0 %


14 - 45 %

7 - 50 %

100% 90% flushable

80% 70%

Non flushable

60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Rioolgemaal Rouveen

Eindgemaal Holtenbroek Zwolle

Oud gemaal Holtenbroek Zwolle

Gemaal Diepenveen

Gemaal Burgerweg Zijpe

Gemaal Osloweg Groningen

Afval Vezelachtig materiaal

Spunlace heavy duty (handdoek, onderbroek, etc) Baby/reinigingsdoekjes

Vochtig kindertoiletpapier Vochtig toiletpapier - oude generatie

Crepe/Papieren doekjes Vochtig toiletpapier - nieuw generatie

Figuur 5.8 Samenstelling van de onderzochte proppen uit het vervolgonderzoek

48\52

Pedro de Medinalaan IJburg



Op basis van de resultaten van de nulmeting en het vervolgonderzoek kunnen de volgende conclusies getrokken worden : 1. In de proppen wordt veel materiaal aangetroffen dat niet door het toilet gespoeld hoort te worden, zoals babybillendoekjes, reinigingsdoekjes, rest textiel, et cetera. Het aandeel van deze materialen in de totale prop bedraagt 77 % tot 100 % bij het vervolgonderzoek en 78 % tot 100 % bij de nulmeting. Daarmee lijkt het aandeel van deze non flushable materialen constant 2. Circa 7 % tot 50 % van de prop bestaat bij het vervolgonderzoek uit vochtig kindertoiletpapier. In het vervolgonderzoek is in 6 van de 7 proppen dit kindertoiletpapier aangetroffen, bij de nulmeting was dit bij 5 van de 7 proppen het geval. Bij de nulmeting bestonden de 5 proppen voor 14 % tot 45 % uit vochtig kindertoiletpapier. Dit vochtige toiletpapier is speciaal gericht op jonge kinderen en bestaat uit stevig non flushable materiaal, in tegenstelling tot het vochtige toiletpapier voor volwassenen dat wel flushable is. Uit de cijfers lijkt ook het aandeel vochtig kindertoiletpapier in de proppen redelijk constant 3. In de proppen van het vervolgonderzoek is tussen de 0 % en 17 % vochtig toiletpapier aangetroffen. Dit betreft de ‘oude’ generatie vochtig toiletpapier. Bij de nulmeting lag dit percentage tussen de 0 % en 11 %. Hier lijkt dus sprake van een toegenomen percentage aan vochtig toiletpapier in de proppen bij het vervolgonderzoek. Dit zou te maken kunnen hebben met de weersomstandigheden. Door de, soms flinke, neerslag is meer vuil vanuit het rioolstelsel meegevoerd. Het is dan wel vreemd dat er dan ook niet meer billendoekjes en vochtig kindertoiletpapier is aangetroffen bij het vervolgonderzoek 4. Er is weinig nieuwe generatie vochtig toiletpapier aangetroffen (0 % tot 1,0 %). Dit betekent dat dit soort vochtig toiletpapier snel in het riool oplost, eenvoudig wordt verscheurd en daardoor makkelijk wordt verpompt of dat dit vochtige toiletpapier nog weinig wordt gebruikt. Ook bij de nulmeting was er slechts 0 % tot 0,7 % nieuwe generatie vochtig toiletpapier aangetroffen. Gezien de vrijwel volledige vervanging van de oude generatie vochtig toiletpapier door de nieuwe generatie in de winkelschappen in de periode tussen de nulmeting en het vervolgonderzoek, mag verwacht worden dat ook het gebruik van de nieuwe generatie vochtig toiletpapier toegenomen is. Het lijkt er dus op dat dit nieuwe vochtig toiletpapier snel genoeg uiteenvalt, of makkelijk door de pomp te verwerken is, zodat er geen problemen ontstaan Bij de meeste proppen is vezelachtig materiaal aangetroffen dat dermate was verscheurd, dat het onherkenbaar is geworden. De vezels zijn in elkaar gedraaid en lijken zo wel touw te vormen. De oorsprong van deze vezels zijn niet meer te achterhalen. Mogelijk betreft het hier schoonmaakdoekjes, vloerdoekjes, en dergelijke. Bij de nulmeting is het vezelachtigemateriaal in 5 van de 7 proppen aangetroffen, bij het vervolgonderzoek in 6 van de 7 proppen. Het aandeel van dit vezelachtige materiaal in de proppen ligt bij het vervolgonderzoek tussen 15 % en 85 %. In dit kluwen vezelachtig materiaal worden vaak andere doekjes aangetroffen die hierin zijn


49\52


verstrikt geraakt. Bij de nulmeting was sprake van 18 % tot 62 % aan touwachtig materiaal. Er lijkt dus sprake van een lichte toename bij het vervolgonderzoek.

50\52



6 Nabeschouwing en conclusies 6.1

Aanleiding onderzoek en onderzoeksvraag

De aanleiding voor het onderzoek dat is uitgevoerd en beschreven in deze rapportage, is het grote aantal problemen in de riolering en verstoppingen in pompen en gemalen waardoor schade ontstaat die tientallen miljoenen euro’s per jaar bedraagt. De voornaamste oorzaak hiervan wordt toegeschreven aan vochtig toiletpapier en andere soorten doekjes. Het doel van het voorliggende onderzoek is om gestructureerd zicht te krijgen op de samenstelling van de materialen die in het afvalwatersysteem voor problemen zorgen. In dit onderzoek is ook gekeken of de introductie van de nieuwe generatie vochtig toiletpapier rond de zomer van 2009 en de publiekscampagne “Goed rioolgebruik” invloed hebben op het voorkomen of beperken van deze problemen.

6.2

Ontwikkelingen en onderzoeksmethodiek

De introductie van de nieuwe generatie vochtig toiletpapier is medio 2009 op gang gekomen. Doordat er ondermeer nog diverse voorraden bij de producenten, groothandel, verkooppunten en bij de consumenten thuis aanwezig waren, heeft het even geduurd voordat deze nieuwe generatie vochtig toiletpapier het ‘’oude’’ vochtig toiletpapier heeft verdrongen. Op dit moment, het najaar van 2010, is de overgang een feit en ligt er (vrijwel) geen oude generatie vochtig toiletpapier meer in de schappen. Bij de opzet van het onderzoek is gekozen voor een pragmatische aanpak. Het doel van dit onderzoek is niet om exact de samenstelling van alle proppen in heel Nederland vast te stellen, maar om een beeld te krijgen van de samenstelling van de proppen en de mogelijke variaties daarin. Daarom is volstaan met het selecteren van een aantal locaties waarbij de omstandigheden verschillend zijn. Bij deze locaties zijn bij storingen de proppen verzameld die vervolgens ontleed moesten worden om na te gaan wat er zich exact in deze proppen bevond. Het bleek aanvankelijk lastig om de proppen zodanig te ontleden dat er van ieder doekje exact kon worden vermeld wat voor een type dit was. Uiteindelijk is dit gelukt dankzij de kennis over dit onderwerp van de heer M. van Haren van Innovate. De heer Van Haren bleek in staat om op basis van visuele kenmerken van de doekjes deze te identificeren. Na de eerste proppen onderzocht te hebben ging het identificeren van de doekjes steeds beter en bleek deze methode zeer goed werkbaar.


51\52


Op 29 september 2010 heeft bij Tauw in Deventer een bijeenkomst plaatsgevonden waarin de opzet en resultaten van het onderzoek met VROM en een afvaardiging vanuit EDANA zijn besproken. In dit overleg is door EDANA geconcludeerd dat het onderzoek voldoende betrouwbare informatie heeft opgeleverd om een aantal conclusies te kunnen trekken. EDANA kan zich vinden in de belangrijkste conclusies zoals verwoord in de navolgende paragraaf 6.3. Door VROM is aangegeven dat er weer een campagne komt rondom Goed rioolgebruik en dat daarin, waar mogelijk, ook weer aandacht wordt geschonken aan een correct doorspoelgedrag. In het overleg van 29 september is afgesproken dat alle soorten vochtig toiletpapier doorspoelbaar (flushable) moeten zijn. Dit geldt dus ook voor vochtig kindertoiletpapier. Door EDANA is toegezegd dat zij hun achterban hierover informeren en voor zorgdragen dat de aangesloten leden met name het vochtig kindertoiletpapier zodanig aanpassen dat dit doorspoelbaar is. De overige (vochtige) doekjes zullen van een goede etikettering worden voorzien waaruit duidelijk blijkt dat deze doekjes niet door het toilet gespoeld mogen worden.

6.3

Conclusies

Op basis van de resultaten van de nulmeting en het vervolgonderzoek kunnen een aantal conclusies getrokken worden. De aangetroffen proppen bij de storingen bevatten veel zaken (non flushable materialen) die in het geheel niet in het rioleringssysteem thuis horen. Daarbij gaat het om allerlei soorten afval, plastic verpakkingen, resten van kleding/ondergoed, zakdoeken, middelen voor persoonlijke hygiëne, dweilen, et cetera. Daarnaast worden diverse doekjes aangetroffen bedoelt voor de reiniging van huid en babybillen, maar ook vochtig kindertoiletpapier. Ook deze doekjes horen op basis van hun samenstelling niet doorgespoeld te worden. In totaal bestaan de onderzochte proppen voor ruim driekwart uit non flushable materiaal. Een aantal malen liep het aandeel non flushable materialen in de prop op tot 100 %. Bij de onderzochte proppen is bij alle proppen vezelachtig materiaal aangetroffen dat in elkaar was gedraaid en zo bijna touwachtig werd. Het lijkt erop dat de storingen waarbij deze proppen zijn verzameld het gevolg zijn van het vastlopen van de waaiers op dit touwachtig materiaal. In deze vezels werden vervolgens de andere materialen (vochtige doekjes, billendoekjes, et cetera) aangetroffen. Het vermoeden bestaat dat deze doekjes en dergelijke de “bijvangst” waren die verstrikt zijn geraakt in de kluwen die zich in de pomp had vastgedraaid en zo de storing compleet maakten. Uit het voorgaande kan geconcludeerd worden dat, in ieder geval voor de onderzochte locaties en opgetreden storingen, op dit moment het verkeerde doorspoelgedrag van de gebruikers de belangrijkste oorzaak is voor het ontstaan van pompstoringen.

52\52



Op basis van de onderzochte proppen is geen duidelijke conclusie te trekken over het aandeel van vochtig toiletpapier in de storingen. In de proppen is 0 tot 17 % aan ‘oude’ generatie vochtig toiletpapier aangetroffen. Mogelijk zijn deze medeoorzaak geweest van de storingen, maar het lijkt niet de hoofdoorzaak te zijn. Het vochtig toiletpapier kwam over het algemeen als vrijwel compleet doekje uit de proppen tevoorschijn. Het touwachtig materiaal dat is aangetroffen bij de storingen zijn totaal vernielde doekjes/weefsels die met kracht door de waaier zijn gegaan. Met het vochtig toiletpapier hadden de waaiers blijkbaar aanzienlijk minder moeite. In de onderzochte proppen wordt weinig van de ‘nieuwe’ generatie vochtig toiletpapier aangetroffen. Gezien de verdringing van de oude generatie vochtig toiletpapier in de winkelschappen door de nieuwe gedurende het voorliggende onderzoek, ligt een toename van het gebruik van de nieuwe generatie vochtig toiletpapier voor de hand. Toch is sinds de nulmeting weinig extra nieuwe generatie vochtig toiletpapier in de proppen aangetroffen. Daaruit kan geconcludeerd worden dat het nieuwe vochtig toiletpapier na het doorspoelen snel(ler) uit elkaar valt en/of makkelijker door de pomp te verwerken is. Gezien de beperkte omvang van het huidige onderzoek zijn geen conclusies te trekken over de invloed van de publiekscampagne “Goed Rioolgebruik” die in november 2009 is gestart. Het is wel duidelijk dat een publieksvoorlichting noodzakelijk is en blijft gezien hetgeen is aangetroffen bij de pompstoringen. Een intensivering en uitbreiding van de publieksvoorlichting lijkt nu het belangrijkste middel in de strijd tegen het beperken van het aantal pompstoringen.


53\52


54\52


Bijlage

1

Vooronderzoek

Onderzoek proppen De Groote Lucht, Vlaardingen Herkomst proppen Op woensdag 9 juni 2009 zijn van de AWZI De Groote Lucht in Vlaardingen vier vuilniszakken met proppen opgehaald. Deze proppen zijn rond 2 juni 2009 verwijderd naar aanleiding van een storing in het gemaal.

Onderzoek laboratorium Tauw Op vrijdag 11 juni 2009 zijn de proppen van twee vuilniszakken in het laboratorium van Tauw in Deventer onderzocht. Daarbij is eerst op basis van visuele kenmerken onderscheid gemaakt naar papierachtig materiaal, plastic, middelen voor persoonlijke hygiëne (maandverband en dergelijke), doekjes en touwachtig materiaal.

Figuur B1.1 Het in de proppen aangetroffen materiaal

Opvallend was dat er een grote verscheidenheid aan doekjes in de prop aanwezig waren. In emmer 1 van figuur B1.1 bijvoorbeeld zitten doeken met een touwachtige structuur. Mogelijk gaat het deels om dweilen of (poets)doeken uit de industrie of bedrijven. Een voorbeeld is weergegeven in figuur B1.2.

Figuur B1.2 Voorbeeld van het materiaal met touwachtige structuur (emmer 1)

In emmer 5 van figuur B1.1 is papierachtig materiaal verzameld. Dit lijkt op de papieren doekjes die in toiletten worden gebruikt voor het afdrogen van de handen. De doekjes vertoonden geen gebruikssporen van vet, olie of wat dan ook, zodat het bovenstaande idee over het afdrogen van handen, het deppen van natte oppervlakken en dergelijke het meest waarschijnlijk lijkt. Figuur B1.3 laat een voorbeeld zien van dit monster.

Figuur B1.3 Detailopname van het papierachtig materiaal (emmer 5)

Emmer 2 van figuur B1.1 bevat de verzamelde (vochtige) doekjes die in de prop zijn aangetroffen. Hierin vallen een aantal zaken op: 1. De doekjes hebben allemaal dezelfde grijze kleur. Er zijn kleine kleurnuances in grijs, maar dit is onvoldoende voor een significant onderscheid in verschillende doekjes

Figuur B1.4 De aangetroffen doekjes hebben over het algemeen een grijze kleur

2. De doekjes zijn over het algemeen redelijk herkenbaar. Er is af en toe wel sprake van snippers, reepjes of gescheurde doekjes. Het grootste deel is redelijk intact en heeft dus waarschijnlijk niet in het versnijdende deel van de pomp gezeten. Behalve de structuur van het doekje was het niet mogelijk andere eigenschappen te herkenen (geur, specifieke component, et cetera)

Figuur B1.5 Voorbeeld van de aangetroffen doekjes

3. Het aantal doekjes is moeilijk te bepalen omdat er sommige doekjes in twee of meer delen zijn verscheurd 4. Er zijn geen duidelijke “gebruikssporen” aanwezig op de doekjes die uitsluitsel kunnen geven over het gebruik 5. Een aantal doekjes heeft een duidelijk patroon c.q. opdruk (zie figuur B1.6). Op basis hiervan kunnen mogelijk een aantal doekjes met vrij grote zekerheid worden geclassificeerd. Voorwaarde is wel dat zicht moet zijn op alle mogelijke verkrijgbare doekjes (ook eventueel in het buitenland verkrijgbare doekjes die bijvoorbeeld van een vakantie zijn meegenomen) om deze classificatie mogelijk te maken

Figuur B1.6 Voorbeeld van doekjes met zichtbaar patroon/opdruk

5. Er is bij de doekjes ook verschil zichtbaar in de opbouw (figuur B1.7). Sommige doekjes vertonen een duidelijk rasterpatroon en lijken geweven. Andere hebben meer een lange vezelstructuur waarbij de vezels allemaal evenwijdig aan elkaar gelegen zijn

Figuur B1.7 Voorbeeld van de opbouw van een doek

7. Uit de proppen is niet duidelijk te herleiden wat nu precies de oorzaak van de pompstoring is geweest. Er was een kluwen aanwezig van touwachtig/vezelrijk materiaal waarin zich ook allerlei doekjes bevonden. Deze kluwen was behoorlijk in elkaar vervlochten en bevatte ook de meest verwrongen en verscheurde delen. Met andere woorden: bij deze storing heeft mogelijk een doek/dweil of andersoortige grote lap voor problemen gezorgd, mogelijk in combinatie met doekjes die hierin bleven hangen. Daardoor werd de prop te groot om nog door het gemaal verwerkt te kunnen worden 8. Er is geen inzicht in de aarde van rioolgebruikers bovenstrooms van de locatie waar de proppen zijn opgehaald (woonwijken, industrie, ziekenhuis, et cetera) Assortiment verkrijgbare vochtige doekjes Er zijn in de winkel vele verschillende soorten vochtige doekjes verkrijgbaar. We hebben een aantal doekjes gekocht en onderzocht. Het ging daarbij om:  Vochtig toiletpapier (vier verschillende merken)  Vochtige schoonmaakdoekjes (twee merken)  Stofwisdoekjes (1 merk)  Verfrissingdoekjes (1 merk, 2 uitvoeringen)

Figuur B1.8 Diverse soorten en merken vochtige doekjes (inclusief vochtig toiletpapier)

Bij het bekijken van de doekjes blijkt dat er grote verschillen zijn in vochtig toiletpapier. Deze verschillen betreffen zowel afmeting, dikte als opbouw van het toiletpapier. In sommige van de door ons aangekochte vochtig toiletpapier zit over het algemeen wel een bepaald patroon/opdruk. In de overige doekjes is meer sprake van vezelstructuur (lange vezels in de lengterichting) of een meer ‘wollige’ structuur zoals dat ook in de non-wovens bij de geotextielen voorkomt.

Figuur B1.9 Voorbeelden van verkrijgbare soorten vochtig toiletpapier

Bij de proppen was dit onderscheid deels zichtbaar, maar deels ook niet. Mogelijk dat op basis van de structuur deels een verdere uitsplitsing mogelijk is of dat dit criterium mede een punt kan zijn bij het vaststellen van het type doekje op basis van andere kenmerken.

Nader onderzoek eigenschappen/samenstelling Op basis van het huidige verrichte onderzoek is de verwachting dat van een deel van de vochtige doekjes niet met grote mate van zekerheid vastgesteld kan worden of dit vochtig toiletpapier is. Het is de vraag of nader onderzoek hier wel duidelijkheid in kan brengen. Daarvoor is het zeer gewenst om inzicht te hebben in de opbouw van het vochtig toiletpapier:  Welke materialen zijn hier in verwerkt  Welke opbouw kennen deze doekjes (vezelstructuur, weefsel, et cetera)  Welke specifieke eigenschappen hebben de doekjes  Worden deze doekjes door de fabrikanten getest of ontworpen op bepaalde eigenschappen  Zijn er (duidelijke) verschillen met andere soorten doekjes of is (soms) sprake van hetzelfde basismateriaal Om deze vragen (deels) beantwoord te krijgen, is ons inziens de hulp van de branche of afzonderlijke producenten nodig. Zij kunnen de bovengestelde vragen beantwoorden.

Analyse van de proppen

Benaderde experts Om de te verzamelen proppen te kunnen analyseren, zullen de daarin aanwezige doekjes correct geïdentificeerd moeten kunnen worden. Daarom zijn een aantal (inter)nationale partijen en personen benaderd die gevraagd zijn of dit onderscheid ook mogelijk is. De volgende partijen en personen zijn benaderd:

Tabel B1.1 Samenvatting contact met diverse experts op het gebied van non-wovens en textiel

Naam

Contact

organisatie

persoon

ENC Industrie

-

Opmerkingen

ENC Industrie doet geen zaken meer in non-wovens binnen de EU

Parenco

-

Houdt zich bezig met hout en kranten

Pheonix fabrications

-

Doet alleen non-flushables

Cellpap

-

Weinig ervaring op het gebied van vochtig toiletpapier

Lantor

-

Scandinavian non-

-

Zit in de wereld van non-woven technologie maar niet met vochtig toiletpapier

woven Marbell non-woven


-


Henofa

-


King

-

Zit in de wereld van non-woven technologie maar

IHP-supplies

-

Zit in de wereld van non-woven technologie maar

niet met vochtig toiletpapier

niet met vochtig toiletpapier TNO

Mevrouw L. Raben

Mevrouw Raben kan het onderzoek niet verder helpen

KVNB

Marco Mensink

Technisch Deskundige/account manager Koninklijke vereniging Nederlands Papier en Karton Fabrikanten (KVNP) te Brussel

Hanotex b.v.

-

Centexbel

Daniel Verstraeten

Technologisch consultant non-woven bij Centexbel te België

Naam

Contact

organisatie

persoon

PGI (Polymer Group

-

Inc.)

Opmerkingen

Veel kennis van non-woven en papier. Hebben een laboratoriumonderzoek gestart en zijn zowel in EU als in USA actief. Ze hebben onder andere flushability study gedaan

EDANA

J.M. Anspuch

Internationale overkoepelende organisatie voor de nonwovenbranche

Bij dit onderzoek is ondermeer de EDANA benaderd. EDANA is de internationale organisatie die de nonwoven- en aanverwante industrie vertegenwoordigt. De heer J.M. Ansprach, technisch directeur, geeft aan dat het basismateriaal voor alle vochtige doekjes vrijwel hetzelfde is, zodat het volgens hem in de praktijk zeer moeilijk wordt om onderscheid te kunnen maken. Ook de meeste andere partijen die gereageerd hebben op ons verzoek, hebben hetzelfde aangegeven. Van de bovenstaande organisaties heeft Centexbel te Gent/België aangegeven dat zij het verschil tussen de diverse doekjes door middel van laboratorium onderzoek kunnen vaststellen. Daarnaast is de heer M. van Haren, directeur van het bedrijf Innovate te Venray, benaderd door Stichting RIONED. Innovate is gespecialiseerd in de ontwikkeling, productie en verkoop van vochtige doekjes. De heer Van Haren heeft brede ervaring met de diverse types vochtige doekjes. Hij heeft aangegeven de diverse types doekjes visueel te kunnen onderscheiden. Proefonderzoek Innovate en Centexbel Naar aanleiding van de gesprekken met de experts is met de begeleidingscommissie afgesproken een proefonderzoek te doen met Centexbel en Innovate. Daarvoor is een testprop samengesteld van diverse types ongebruikte doekjes die op de markt beschikbaar zijn. Elk doekje werd gemarkeerd met een code. Op 16 oktober 2009 is door Tauw en Stichting RIONED een bezoek gebracht aan Innovate en Centexbel om de testprop aan beide partijen voor te leggen met het verzoek om van elk doekje te bepalen of dit vochtig toiletpapier is of een andersoortig (vochtig) doekje. Resultaten onderzoek Innovate De heer (Melchoir) van Haren, mede eigenaar en directeur heeft de testprop onderzocht. De onderzoekmethode was visueel. De heer Van Haren heeft aan de hand van de beschikbare eigenschappen van de doekjes (afmetingen, structuur, dikte, gewicht, et cetera) aangegeven welk type doekje het zou kunnen zijn. De bevindingen van de heer Van Haren van Innovate zijn weergegeven in onderstaande tabel.

Tabel B1.2 Resultaten van het onderzoek van Innovate van de testprop

Code

Merk en type

testprop

doekje

1

2

Bevinding Innovate 16 oktober 2009


Ahlstrom 777, zacht bijna dispensible, met kunststof??

Euroshopper

Zou Edet kunnen zijn?

Hygiënische doekjes Spunlace, zou kunnen zijn DA vochtig toiletpapier

Conclusie Innovate

Juist

Niet juist

AH 3

Billen poetsdoekjes

Visceuze, misschien kunststof, kindertoilet doekje

Juist

Airlaid, vlak, wordt nader onderzocht

Nader onderzoek nodig

Spunlace, vloer reinigingsdoekje (60 of 70 gram)

Juist

Nivea

Cosmetica (spunlace), noppen cq dots (nivea of Lidl

Juist

Reinigingsdoekjes

kopie)

Kruidvat 4

Cien Body Care (Lidl)

5

Stofwisdoekjes Kruidvat

6

7

8


Ahlstrom, sterker vochtig toiletpapier, Edet premium

Edet

(70 gram)

Juist


Airlaid, zou kunnen zijn van Etos

Niet juist

Baby doekje (spunlace)

Juist

Juist

Kamille Kruidvat 9

Verfrissingsdoekjes Kruidvat

10

11



Edet

(70 gram)


Innovate, Am Care moisture

Juist


Juist

Europtofit 12

13

Vochtig toiletpapier Etos

(70 gram)

Kandoo Pampers


Twijfel

Zou Edet kunnen zijn? 14


Airlaid, Etos?

Juist

Am Care Innovate

Innovate, Am Care moisture

Juist Juist

Page 15 16

17

18



Euroshopper

Euroshopper??



Albert Heijn

Zou Edet kunnen zijn?


Airlaid, Etos?

Juist

Innovate, Am Care moisture?

Juist

Innovate, Am Care moisture?

Juist

Juist

Page 19

Vochtig toiletpapier Europtofit

20

Vochtig toiletpapier Vitamine E Kruidvat

Hoewel niet bij elk doekje exact is aangegeven welk type of merk het betreft, is uit het onderzoek van Innovate toch goed te herleiden of het onderscheid tussen vochtig toiletpapier en andere vochtige doekjes goed gemaakt is. Daaruit blijkt dat in 80 % van de gevallen er een juiste identificatie heeft plaatsgevonden. Bij 20 % van de doekjes is door Innovate aangegeven dat nader onderzoek nodig is om het exacte type doekje vast te kunnen stellen, was het antwoord niet juist of was er twijfel over de interpretatie van het antwoord. Bij 10 % is wel het juiste materiaal bepaald en ook of dit wel of niet doorgespoeld had mogen worden. Gezien de methodiek en de snelheid waarmee dit onderzoek plaatsvond, is het resultaat opvallend goed te noemen. Ten behoeve van meer duidelijkheid over de methode van de heer Van Haren van Innovate is er een nieuwe afspraak met hem gemaakt op 3 november 2009. Voor deze afspraak hebben we een tweetal proppen uit de praktijk verzameld. Deze proppen bestonden voornamelijk uit doeken. De twee proppen zijn voorgeselecteerd op het laboratorium van Tauw, waarbij ander materiaal dan doeken verwijderd is. Na de splitsing bleef van elke prop ongeveer de helft van het originele volume over. Deze doeken zijn op 3 november 2009 aan de heer Van Haren voorgelegd.

Nieuwe generatie vochtige toiletpapier

Overige doekjes


Figuur B1.10 Uitgezochte gebruikte doekjes uit 1 prop

Op basis van een aantal kenmerken kon door de heer Van Haren een scheiding worden gemaakt tussen vochtig toiletpapier en andersoortige doekjes (zie figuur B1.10). De onderscheidende criteria daarbij waren:  Afmetingen  Treksterkte  Patroon



Dikte van het doekje

De meest opvallende resultaten: 

De doekjes die grotendeels van kunststof materialen zijn gemaakt, waren het meest gescheurd. Het betrof hier vrijwel allemaal babybillendoekjes, stofwisdoekjes, et cetera



De doekjes die merendeels van cellulose zijn gemaakt, waren grotendeels onbeschadigd. Dit



type doekje is vrijwel altijd vochtig toiletpapier Een groot deel van het vochtig toiletpapier werd aangetroffen in een kluwen die omwikkeld



was door een kapotgetrokken kunststof doekje Een groot deel van de aangetroffen doekjes in de twee onderzochte proppen betrof babybillendoekjes

Het bleek goed mogelijk om van een prop de verschillende doekjes te ontrafelen en met vrij grote zekerheid te identificeren. Als bewijs kon vaak een origineel, ongebruikt doekje bij de op soort gesorteerde doekjes uit de prop worden gezocht (zie ook figuur B1.10). De analyse van één prop duurde circa 45 minuten. Resultaten onderzoek Centexbel Door Centexbel is een uitgebreid onderzoek uitgevoerd op 5 doekjes uit de testprop. Het onderzoek richtte zich daarbij op de volgende aspecten:  Visuele kenmerken op basis van microscopisch onderzoek  Voorbehandelen van de doekjes met methanol en water  Drogen van de doekjes bij 105 oC  Smeltpuntbepaling  Oplossen in kokend xyleen of zwavelzuur  Infrarood spectrumonderzoek In de onderstaande figuren zijn de resultaten van enkele onderzoeksmethoden weergegeven.

Figuur B1.11 Microscopisch onderzoek (katoen)

Figuur B1.12 Spectraal onderzoek cellulose

De resultaten van het onderzoek zijn in tabel B1.3 weergegeven

Tabel B1.3 Resultaten onderzoek Centexbel op nieuwe doekjes

Code

Merk en type

testprop

doekje

5

Stofwisdoekjes

Bevinding Centexbel 1 november 2009

Polypropyleen en polyester; synthetisch; mat en glanzende vezels

Kruidvat 7

9

13 14


Katoenvezels en ronde glanzende vezels; katoen en geregenereerde

Edet

cellulosevezels, type modal

Verfrissingsdoekjes

Synthetische ronde matte vezels en viscosevezels (geregenereerde

Kruidvat

cellulosevezels); mengsel van polyester en viscose

Kandoo Pampers

Viscosevezels (geregen. Cellulose); 100 % viscose


Katoenvezels en ronde glanzende vezels; katoen en geregenereerde

Page

cellulosevezels, type modal

Het vochtig toiletpapier blijkt bij de onderzochte doekjes te bestaan uit natuurlijke en/of geregenereerde cellulose. De andere doekjes bestaan uit synthetisch materiaal, eventueel gecombineerd met geregenereerde cellulose. De conclusie van de vijf onderzochte, nieuwe doekjes is dat er verschillen kunnen worden benoemd die onderscheidend lijken te zijn voor de verschillende typen vochtige doekjes. Met andere woorden: het lijkt mogelijk om op basis van samenstelling verschil te maken tussen vochtig toiletpapier en andere doekjes. Het is op basis van deze summiere proef echter niet mogelijk om aan te geven of dit onderscheid voor alle typen verkrijgbare doekjes mogelijk is. Er is geen kostenindicatie van dit onderzoek bekend en het is ook niet bekend of deze technieken ook werken bij gebruikte vochtige doekjes. Dit onderzoek is echter wel veel tijdrovender dan het onderzoek van Innovate, maar biedt meer objectieve zekerheid doordat bepaalde kenmerken van de doekjes worden vastgelegd. Conclusie proefonderzoek Innovate en Centexbel Om snel inzicht te krijgen in de samenstelling van de proppen, lijkt het onderzoek door Innovate een kansrijke en relatief goedkope methode. Gaat het om resultaten die ook objectief door anderen gecontroleerd en/of beoordeeld moeten kunnen worden, dan heeft de door Centexbel gehanteerde methode de voorkeur. De haalbaarheid van het onderzoek van Centexbel voor alle verkrijgbare doekjes en voor gebruikte doekjes, is echter nog een vraagteken.

Bijlage

2

Resultaten nulmeting december 2009

Gemeente Staphorst - rioolgemaal de Hoeve te Rouveen In de onderstaande tabel zijn de kenmerken van het rioolgemaal de Hoeve weergegeven.

Tabel B2.1 Kenmerken rioolgemaal De Hoeve te Rouveen

Onderdeel

De Hoeve

Type installatie

Gemaal

Aantal pompen

2

Merk en type pomp

FP 1575 ME 185/6-41.EMC

Type waaier

Kanaalwaaier

Pompcapaciteit

180 m /uur

Pompopstelling

Natte opstelling

Aanlegjaar installatie

2008

Vervanging pomp

Renovatie september/oktober 2008

Situering in systeem

Gemaal

Type rioolstelsel

Gemengd

3

Achterliggend gebied:

Stedelijke kern

Gemiddeld aantal storingen per maand

Gemiddeld 1 keer per maand afhankelijk van regenintensiteit

Analyse prop De prop (figuur B2.1) is afkomstig van een storing die begin december plaats heeft gevonden. In totaal weegt de prop 3.690 gram. Tijdens de voorbewerking is deze prop gesplitst in doekjes (circa 2.340 gram), vezelachtig materiaal (650 gram) en restafval (700 gram). Innovate heeft de prop verder onderzocht. Uit het onderzoek blijkt dat zowel het kunststof gedeelte van de doekjes als de crêpe doekjes opvallend vernield c.q. gescheurd is. De oorzaak hiervan zou het type waaier kunnen zijn. In figuur B2.2 zijn de verschillende soorten doekjes die Innovate heeft weten te onderscheiden, weergegeven.

Figuur B2.1 Prop van gemaal De Hoeve te Rouveen

Figuur B2.2 Prop afkomstig van gemaal De Hoeve te Rouveen - De door Innovate gesplitste prop

Figuur B2.3 laat een taartgrafiek zien waarin is aangegeven welk percentage van het materiaal in de prop terecht door het toilet is gespoeld (flushable) en welk materiaal niet doorgespoeld had mogen worden (non flushable).

Figuur B2.3 Locatie De Hoeve – Percentage flushable en non flushable aanwezig in de prop

In tabel B2.2 is de samenstelling van de prop opgenomen.

Tabel B2.2 Propsamenstelling locatie gemaal De Hoeve te Rouveen

Categorie

Gewicht (gram)

Percentage

Zakdoek

88

2,4 %

Crêpe tissues

333

9,0 %


117

3,2 %

Airlaid Dubbel S

64

1,7 %

Airlaid Buckey

363

9,8 %

Hydraspum (nieuwe generatie)

25

0,7 %


1.350

36,6 %


1.350

36,6 %

Totaal gewicht

3.690

100 %


452

12,2 %

Waternet - rioolgemaal Pedro de Medinalaan te IJburg In de onderstaande tabel zijn de kenmerken van het rioolgemaal Pedro de Medinalaan weergegeven.

Tabel B2.3 Kenmerken rioolgemaal Pedro de Medinalaan te IJburg

Onderdeel

Pedro Medinalaan te IJburg

Type installatie

Gemaal

Aantal pompen

2

Merk en type pomp

KSB Amarex F80-210

Type waaier

Kanaalwaaier

Pompcapaciteit

36 m /uur

Pompopstelling

Nat


Mei, 2006

Vervanging pomp

Nvt


Onderbemaling

Type rioolstelsel

Gescheiden stelsel


Woonwijk


2

3

De hoofdoorzaken van de storingen zijn doekjes, maandverband, vet en touw/textiel materiaal. Waternet heeft tot op heden geen maatregelen getroffen om het aantal storingen terug te dringen. Analyse prop De prop (figuur B2.4) is klein. In totaal weegt de prop 1.707 gram. Het vezelachtige gedeelte van de prop bestaat uit kunststof materiaal. Er is opvallend veel haar aanwezig in de prop. De aangetroffen doekjes bestaan voornamelijk uit kunststof materiaal. Er is weinig papierachtig materiaal aangetroffen in de prop. Opvallend is dat geen spoor is gevonden van de nieuwe generatie vochtig toiletpapier in deze prop. In figuur B2.5 is de door Innovate onderzochte prop weergegeven.

Figuur B2.4 Gemaal Pedro de Medinalaan te IJburg - De prop

Figuur B2.5 Prop afkomstig van gemaal Pedro de Medinallan te IJburg- De door Innovate gesplitste prop


Figuur B2.6 Locatie De Pedro de Madinalaan - Percentage flushable en non flushable aanwezig in de prop

Opvallend is dat geen vochtig toiletpapier van de nieuwe generatie is aangetroffen. Dat geldt ook voor crêpe / papieren doekjes. Het gedeelte van de oude generatie vochtig toiletpapier is kleiner dan 2 %. In tabel B2.4 is de samenstelling van de prop opgenomen.

Tabel B2.4 Prop locatie rioolgemaal Pedro de Medinalaan te IJburg- Gewicht van diverse categorieën doekjes

Categorie

Gewicht (gram)

Percentage


390

22,8 %

Spunlace heavy duty

10

0,6 %


765

44,8 %

Airlaid

21

1,2 %


521

30,6 %

Totaal gewicht

1.707

100 %


21

1,2 %

Gemeente Winschoten - bergbezinkbassin locatie Wezellaan te Winschoten De prop is afkomstig van de pompput van het bergbezinkbassin dat gelegen is aan Wezellaan te Winschoten. In tabel B2.5 is informatie weergegeven van deze locatie.

Tabel B2.5 Kenmerken pomp bergbezinkbassin locatie Wezellaan te Winschoten

Onderdeel

Wezellaan

Type installatie

Pompput

Aantal pompen

2

Merk en type pomp

NB

Type waaier

Versnijdende waaier

Pompcapaciteit

NB

Pompopstelling

Nat


1990

Vervanging pomp

2008


Pompput

Type rioolstelsel

NB


NB


Dagelijks

De hoofdoorzaken van storingen zijn doekjes, maandverband en touw/textiel materiaal. Meestal komen storingen na regen maar ook opvallend in het weekend. De gemeente is van plan nieuwe riolering te gaan aanleggen waardoor het pompgemaal komt te vervallen. Analyse prop De prop is niet voorbewerkt voorafgaand aan het onderzoek van Innovate omdat deze prop op het laatste moment is aangeleverd. Innovate heeft de prop dus onderzocht zonder voorbewerking. Opvallend is dat in deze prop geen papierachtig en airlaid materiaal is aangetroffen. Ook is er geen spoor van nieuwe generatie vochtig toiletpapier gevonden. Figuur B2.7 laat de gesplitste prop zien.

Figuur B2.7 Prop afkomstig van pomp Wezellaan te Winschoten - De door Innovate gesplitste prop


Figuur B2.8 Locatie Wezellaan te Winschoten – Percentage flushable en non flushable aanwezig in de prop

In deze prop is alleen maar non flushable materiaal aangetroffen. In tabel B2.6 is de samenstelling van de prop opgenomen.

Tabel B2.6 Prop locatie Wezellaan te Winschoten - Gewicht van diverse categorieën doekjes

Categorie

Gewicht (gram)

Percentage

Kunststof

845

84,1 %


160

15,9 %

Totaal gewicht

1.005

100 %

Gemeente Zwolle - Eindgemaal Holtenbroek Het eindgemaal Holtenbroek is niet opgegeven voor dit onderzoek. Wel heeft de gemeente Zwolle in december ten behoeve van dit onderzoek proppen verzameld uit de storingen van dit gemaal.

Tabel B2.7 Kenmerken Eindgemaal Holtenbroek te Zwolle

Onderdeel

Eindgemaal Holtenbroek te Zwolle

Type installatie

NB

Aantal pompen

NB

Merk en type pomp

NB

Type waaier

NB

Pompcapaciteit

NB

Pompopstelling

NB


NB

Vervanging pomp

NB


NB

Type rioolstelsel

NB


NB


NB

Analyse prop De prop bestaat voornamelijk uit doekjes c.q. vezelachtig materiaal (figuur B2.9). Er is weinig afval aangetroffen in de prop. Innovate heeft de twee gedeeltes van de prop geanalyseerd. Het vezelachtig materiaal is moeilijk te ontleden omdat het sterk in elkaar is gedraaid (zie figuur B2.10). Het vezelachtig gedeelte van de prop bestaat voor vrijwel 100 % uit kunststof materiaal. Er zijn bijna geen doekjes aanwezig in dit gedeelte.

Figuur B2.9 Eindgemaal Holtenbroek te Zwolle - De

Figuur B2.10 Eindgemaal Holtenbroek te Zwolle –

prop

Het vezel materiaal dat in de prop is aange-troffen

Figuur B2.11 toont de door Innovate onderzochte prop verdeeld in diverse categorieën.

Figuur B2.11 Prop afkomstig van Eindgemaal Holtenbroek te Zwolle - De door Innovate gesplitste prop


Figuur B2.12 Locatie Eindgemaal Holtenbroek – Percentage flushable en non flushable aanwezig in de prop


Tabel B2.8 Prop locatie Eindgemaal Holtenbroek te Zwolle - Gewicht van diverse categorieën doekjes

Categorie

Gewicht (gram)

Percentage


384

7,2 %

Spunlace heavy duty

164

3,1 %


1.040

19,5 %

Airlaid Ruit

4

0,1 %

Airlaid dubbel S

25

0,5 %

Airlaid Buckey Klein

74

1,3 %

Airlaid Buckey Groot

18

0,3 %

Krepp tissues

56

1,1 %


3

0,1 %


3.560

66,8 %

Totaal gewicht

5.328

100 %


124

2,3 %

Gemeente Zwolle – Drukriolering Gooseveldweg Tijdens de voorbewerking van deze prop is opvallend weinig afval aangetroffen. De prop bestond uitsluitend uit doekjes en vezel materiaal. Analyse prop Het onderzoek van Innovate wees uit dat zowel het vezel gedeelte als het doekjes gedeelte 100 % spunlace is. Er zijn slechts twee soorten doekjes aangetroffen. Figuur B2.13 laat het gedeelte van de doekjes in de prop zien.

Figuur B2.13 Prop afkomstig van drukriolering aan Gooseveldweg te Zwolle – Het vezelachtige materiaal

Figuur B2.14 laat een taartgrafiek zien waarin is aangegeven welk percentage van het materiaal in de prop terecht door het toilet is gespoeld (flushable) en welk materiaal niet doorgespoeld had mogen worden gespoeld (non flushable).

Figuur B2.14 Locatie drukriolering Gooseveldweg – Percentage flushable en non flushable aanwezig in de prop


Tabel B2.9 Prop locatie drukriolering Gooseveldweg te Zwolle - Gewicht van diverse categorieën doekjes

Categorie

Gewicht (gram)

Percentage

Spunlace

334

61,6 %


208

38,4 %

Totaal gewicht

542

100 %


0

0%

Gemeente Zwolle - Oud gemaal Holtenbroek De prop is afkomstig van Oud gemaal Holtenbroek te Zwolle. In tabel B2.10 is informatie weergegeven van deze locatie.

Tabel B2.10 Kenmerken Oud Gemaal Holtenbroek te Zwolle

Onderdeel

Oud gemaal Holtenbroek

Type installatie

Gemaal

Aantal pompen

3

Merk en type pomp

ITT CT 5,7

Type waaier

Kanaalwaaier

Pompcapaciteit

200 m /uur

Pompopstelling

Droog


1960

Vervanging pomp

1996


Gemaal

Type rioolstelsel

Gemengd


3

Stedelijk gebied, circa 10,000 inwoners. Prik vanuit woonwijk Pergolisistraat


18

De oorzaken van de storingen zijn doekjes, maandverband en dergelijke, technische storingen en touwachtig/textiel/vezelachtig materiaal. De gemeente heeft een ander type waaier met en zonder snijmes geplaatst. Analyse prop Tijdens de voorbewerking van deze prop is een restant van een onderbroek aangetroffen die vermoedelijk de oorzaak was van het ontstaan van deze prop. In de prop is weinig vezel materiaal aanwezig. De prop bestond uit doekjes en afval. Figuur B2.15 laat een taartgrafiek zien waarin is aangegeven welk percentage van het materiaal in de prop terecht door het toilet is gespoeld (flushable) en welk materiaal niet doorgespoeld had mogen worden (non flushable).

Figuur B2.15 Locatie Oud Gemaal Holtenbroek –Percentage flushable en non flushable aanwezig in de prop


Tabel B2.11 Prop locatie Oud gemaal Holtenbroek te Zwolle - Gewichten van diverse categorieën doekjes

Categorie

Gewicht (gram)

Percentage


136

18,9 %

Spunlace heavy duty

45,5

6,3 %


168,5

23,4 %

Airlaid Ruit

7,5

1,0 %

Airlaid dubbel S

18,2

2,5 %

Airlaid Buckey

14,8

2,1 %

Crêpe

16,6

2,4 %

Restant onderbroek

17

2,4 %


295

41,0 %

Totaal gewicht

719,1

100 %


40.5

5,6 %

Waterschap Groot Salland – Rioolgemaal Peperkamp te Wijhe De prop is afkomstig van rioolgemaal Peperkamp te Wijhe. In tabel B2.12 zijn de gegevens van deze locatie weergegeven.

Tabel B2.12 Kenmerken rioolgemaal Peperkamp te Wijhe

Onderdeel

Rioolgemaal Peperkamp

Type installatie

Gemaal

Aantal pompen

2

Merk en type pomp

Grundfos Sarlin centrifugaal

Type waaier

Kanaalwaaier

Pompcapaciteit

NB

Pompopstelling

Droog


2001

Vervanging pomp

nvt


NB

Type rioolstelsel

NB


NB


2à3

De hoofdoorzaken van de storingen zijn doekjes, maandverband en dergelijke en vezelachtig/textiel materiaal. De storingen komen vaak voor na regen maar ook wel tijdens droog weer. Waterschap Groot Salland heeft tot op heden geen maatregelen getroffen om het aantal storingen terug te dringen. Analyse prop De prop (figuur B2.16) is opvallend zwaar (circa 10 kg). Tijdens de voorbewerking van deze prop is weinig afval aangetroffen (ongeveer 10 % van het totale gewicht). De prop bestond vrijwel uit twee delen: Vezelachtig materiaal en doekjes. Figuur B2.17 laat de in de prop aangetroffen doekjes gesplitst in diverse categorieën zien.

Figuur B2.16 Rioolgemaal Peperkamp te Wije–De prop

Figuur B2.17 Prop afkomstig van rioolgemaal Peperkamp te Wijhe - De door Innovate gesplitste prop


Figuur B2.18 Locatie rioolgemaal Peperkamp t Wijhe - Percentages van de aangetroffen soorten doekjes


Tabel B2.13 Prop locatie rioolgemaal Peperkamp te Wijhe - Gewichten van diverse categorieën doekjes

Categorie

Gewicht (gram)

Percentage


2.160

22,7 %

Spunlace heavy duty

203

2,1 %


1.332

14,0 %

Airlaid Ruit

10,3

0,1 %

Airlaid dubbel S

92,4

1,0 %

Airlaid Buckey Groot

79,8

0,9 %

Airlaid Buckey klein

148,4

1,5 %

Crêpe tissues

205,4

2,2 %


38,4

0,4 %


5.250

55,1 %

Totaal gewicht

9.519

100 %


331

3,5 %

Bijlage

3

Resultaten vervolgonderzoek juni/augustus 2010

Gemeente Staphorst - rioolgemaal De Hoeve te Rouveen De prop is afkomstig van het hoofdgemaal De Hoeve te Rouveen. Informatie over het gemaal en het achterliggende gebied is opgenomen in bijlage 2 van dit rapport. Analyse prop De prop (figuur B3.1) is afkomstig van een storing die op 26 mei 2010 plaats heeft gevonden. In totaal weegt de prop 2.973 gram. Tijdens de voorbewerking is de prop gesplitst in doekjes (1.319 gram), vezelmateriaal (1.323 gram) en afval (331 gram). In figuur B3.2 zijn de verschillende soorten doekjes die innovate heeft te weten onderscheiden, weergegeven.

Figuur B3.1 Prop van gemaal De Hoeve te Rouveen Vezelmateriaal

Crêpe / Tissue

3 soorten airlaid

Kindertoiletpapier

Baby doekjes

Nieuwe generatie vochtig toiletpapier

Rest textiel

2 soorten non-woven

Figuur B3.2 Prop afkomstig van gemaal De Hoeve te Rouveen - De door Innovate gesplitste prop

Figuur B3.3 laat een taartgrafiek zien waarin aangegeven is welk percentage van het materiaal in de prop terecht door het toilet is gespoeld (flushable) en welk materiaal niet doorgespoeld had mogen worden (non flushable).

Figuur B3.3 Locatie De Hoeve – Percentage flushable en non flushable aanwezig in de prop


Tabel B3.1 Prop locatie rioolgemaal De Hoeve te Rouveen - Gewicht van diverse categorieën doekjes

Categorie

Gewicht (gram)

Percentage


21

0,7 %

Spunlace (Kindertoiletpapier)

618

20,8 %

3 soorten Airlaid

515

17,3 %


8

0,3 %

Crêpe

157

5,3 %


1.654

55,6 %

Totaal gewicht

2.973

100 %


523

17,6 %

Gemeente Zwolle – Eindgemaal Holtenbroek De prop is afkomstig van het Eindgemaal Holtenbroek te Zwolle. Informatie over het gemaal en het achterliggende gebied is opgenomen in bijlage 2 van dit rapport. Analyse prop De prop (figuur B3.4) afkomstig van de storing bij dit gemaal is behoorlijk groot en zwaar (circa 9,7 kg). De prop bestaat grotendeels uit vezelmateriaal (figuur B3.5) Dit deel (circa 7,8 kg) is echter moeilijk te ontleden omdat het sterk in elkaar is gedraaid. Er zijn bijna geen doekjes aanwezig in dit deel van de prop. Het aangetroffen aandeel afval in de prop is opvallend weinig (c.q. 600 gram). In figuur B3.6 zijn de verschillende soorten doekjes die Innovate heeft te weten onderscheiden, weergegeven.

Figuur B3.4 Eindgemaal Holtenbroek te Zwolle - De

Figuur B3.5 Eindgemaal Holtenbroek te Zwolle –

prop

Het vezel materiaal gedeelte van de prop

Figuur B3.6 Prop afkomstig van eindgemaal Holtenbroek te Zwolle - De door Innovate gesplitste prop

Figuur B3.7 is in een taartgrafiek aangegeven welk percentage van het materiaal in de prop terecht door het toilet is gespoeld (flushable) en welk niet doorgespoeld had mogen worden (non flushable).

Figuur B3.7 Locatie eindgemaal Holtenbroek te Zwolle – Percentage flushable en non flushable aanwezig in de prop


Tabel B3.2 Prop locatie Eindgemaal Holtenbroek te Zwolle - Gewicht van diverse categorieën doekjes

Categorie

Gewicht (gram)

Percentage


105

1,1 %

Spunlace (Kindertoiletpapier)

940

9,7 %

2 soorten Airlaid

61

0,6 %


1

0,0 %

Washand

31

0,3 %

Rest textiel

78

0,8 %

Non-Woven

2

0,0 %

Verfrissingdoekjes

3

0,0 %

Crêpe

19

0,2 %

Categorie

Gewicht (gram)

Percentage


8.470

87,3 %

Totaal gewicht

9.710

100 %


62

0,60 %

Gemeente Zwolle – Oud gemaal Holtenbroek te Zwolle De prop is afkomstig van het oud gemaal Holtenbroek te Zwolle. Informatie over dit gemaal en het achterliggende gebied is opgenomen in bijlage 2 in dit rapport. Analyse prop De prop afkomstig van een storing die tussen 31 mei en 21 juni plaatsvond is erg zwaar (circa 14,5 kg). De prop is gekenmerkt door het hoge percentage en type afval dat aangetroffen is tijdens zowel de voorbewerking als het onderzoek van Innovate. In deze prop zijn circa 30 plastic handschoenen aangetroffen van het type dat gebruikt wordt in een ziekenhuis. Daarnaast is ondermeer haar, een vogelnest, een dweil en een vaatdoek aangetroffen in deze prop. In figuur B3.8 zijn de verschillende onderdelen van de prop die Innovate heeft te weten onderscheiden, weergegeven.

Figuur B3.8 Prop afkomstig van het oud gemaal Holtenbroek te Zwolle - De door Innovate gesplitste prop

Figuur B3.9 Prop afkomstig van het oud gemaal Holtenbroek te Zwolle – Het afval

Figuur B3.10 laat een taartgrafiek zien waarin aangegeven is welk percentage van het materiaal in de prop terecht door het toilet is gespoeld (flushable) en welk niet doorgespoeld had mogen worden (non flushable).

Figuur B3.10 Locatie Oud gemaal Holtenbroek te Zwolle – Percentage flushable en non flushable aanwezig in de prop

In tabel B3.3 is de samenstelling van de prop opgenomen

Tabel B3.3 Prop locatie Oudgemaal Holtenbroek te Zwolle - Gewicht van diverse categorieën doekjes

Categorie

Gewicht (gram)

Percentage


2.138

14,7 %

Crêpe

124

0,9 %

Filterpapier

304

2,1 %

Airlaid dubbel S

401

2,8 %


76

0,5 %

Baby/reinigingsdoekjes

969

6,7 %

Dweil

234

1,6 %

Rest textiel

894

6,2 %

Vaatdoek

31

0,2 %

Kelheim

23

0,2 %

Tampon

15

0,1 %

Categorie

Gewicht (gram)

Percentage


9.303

64,0 %

Totaal gewicht

14.512

100 %


477

3,3 %

Waterschap Groot Salland – Rioolgemaal Diepenveen De prop is afkomstig van rioolgemaal Diepenveen te Deventer. Dit gemaal is niet opgegeven voor dit onderzoek. Waterschap Groot Salland heeft ten behoeve van de eerste fase (nul metingen) het rioolgemaal Peperkamp. Het waterschap is alsnog verzocht om bij het optreden van een toekomstige storing bij gemaal Peperkamp de prop beschikbaar te stellen. Analyse prop De prop weegt in totaal circa 3.900 gram. Innovate heeft de prop geanalyseerd. Na de analyse van Innovate is de volgende op te merken:  Het gedeelte van kindervochtigtoiletpapier bedraagt 50 % van het totale gewicht  Het gedeelte non flushable ligt lager dan de gangbare trend In figuur B3.11 zijn de verschillende soorten doekjes die Innovate heeft te weten onderscheiden weergegeven.

Figuur B3.11 Prop afkomstig van rioolgemaal Diepenveen - De door Innovate gesplitste prop


Figuur B3.12 Locatie rioolgemaal Diepenveen – Percentage flushable en non flushable aanwezig in de prop


Tabel B3.4 Prop locatie rioolgemaal Diepenveen - Gewicht van diverse categorieën doekjes

Categorie

Gewicht (gram)

Percentage


1.929

50,0 %

Baby doekjes

426

11,0 %

Crêpe

105

2,7 %

Airlaid

409

10,6 %


39

1,0 %

Tampon

119

3,1 %


831

21,4 %

Totaal gewicht

3.858

100 %


448

11,6 %

Gemeente Zijpe – Gemaal Burgerweg 28 Gemeente Zijpe heeft in de eerste fase geen proppen beschikbaar gesteld ten behoeve van de nul metingen registratie. In deze fase heeft de gemeente 3 proppen beschikbaar gesteld van één gemaal (gemaal aan de Burgerweg). De proppen zijn voorbewerkt en één representatieve prop is gekozen ten behoeve van onderzoek. De gemeente heeft de gegevens van dit gemaal niet aangeleverd. De gemeente is verzocht om deze gegevens alsnog aan te leveren. Analyse prop De prop (figuur B3.13) is op het proeflaboratorium van Tauw voorbewerkt. De prop woog in totaal circa 1 kg. De prop bevatte opvallend weinig afval. Grotendeels van de prop bestond uit vezel materiaal die moeilijk te ontleden is omdat het sterk aan elkaar is gedraaid. Figuur B3.14 laat de diverse soorten doekjes zien die Innovate weet te onderscheiden.

Figuur B3.13 Gemaal Burgerweg te Zijpe– De prop

Figuur B3.14 Prop afkomstig van rioolgemaal Burgerweg te Zijpe - De door Innovate gesplitste prop


Figuur B3.15 Locatie rioolgemaal Burgerweg te Zijpe – Percentage flushable en non flushable aanwezig in de prop


Tabel B3.5 Prop locatie rioolgemaal Burgerweg te Zijpe - Gewicht van diverse categorieën doekjes

Categorie

Gewicht (gram)

Percentage


66

6,8 %

Baby doekjes

22

2,3 %


886

90,9 %

Totaal gewicht

974

100 %


0

0,0 %

Gemeente Groningen – Gemaal Osloweg 120 Aanvankelijk was er in deze fase geen prop beschikbaar, maar in augustus 2010 is er alsnog bij een storing een prop aangetroffen en aangeleverd ten behoeve van het onderzoek. Analyse prop Het betreft een kleine prop van 645 gram. Het materiaal in de prop is voornamelijk doekjes gemaakt van kunststof vezels, dus non flushables. Er is ook relatief veel vochtig kindertoiletpapier aangetroffen. Figuur B3.16 laat een taartgrafiek zien waarin is aangegeven welk percentage van het materiaal in de prop terecht door het toilet is gespoeld (flushable) en welk materiaal niet doorgespoeld had mogen worden (non flushable).

Figuur B3.16 Locatie Osloweg 120 te Groningen - Percentage flushable en non flushable aanwezig in de prop


Tabel B3.6 Prop locatie rioolgemaal Osloweg 120 te Groningen - Gewicht van diverse categorieën doekjes

Categorie

Gewicht (gram)

Percentage


81

12,6 %

Rest babydoekjes/kinder toiletpapier

189

29,3 %


77

11,9 %


298

46,2 %

Totaal gewicht

645

100 %


0

0%

Waternet – Pedro de Medinalaan te IJburg Bij de nulmeting zijn is er door Waternet geen proppen beschikbaar gesteld. Aanvankelijk was er ook in deze fase geen prop beschikbaar, maar in augustus 2010 is er alsnog bij een storing een prop aangetroffen en aangeleverd ten behoeve van het onderzoek. Analyse prop De prop is klein en weegt 682 gram. Het materiaal dat in de prop is aangetroffen is grotendeels vezelachtig materiaal en baby-/reinigingsdoekjes. Verder is naast afval alleen nog wat vochtig toiletpapier (oude generatie) aangetroffen. Er is geen nieuwe generatie vochtig toiletpapier in deze prop aangetroffen. Figuur B3.17 laat een taartgrafiek zien waarin is aangegeven welk percentage van het materiaal in de prop terecht door het toilet is gespoeld (flushable) en welk materiaal niet doorgespoeld had mogen worden (non flushable).

Figuur B3.17 Locatie Pedro de Madinalaan - Percentage flushable en non flushable aanwezig in de prop

Het enige flushable materiaal dat is aangetroffen is de oude generatie vochtig toiletpapier. In tabel B3.7 is de samenstelling van de prop opgenomen. Tabel B3.7 Prop locatie rioolgemaal Pedro de Medinalaan te IJburg- Gewicht van diverse categorieën doekjes

Categorie

Gewicht (gram)

Percentage


229

33,6 %

Spunlace heavy duty

-

Spunlace (toiletdoekjes kinderen) Airlaid

28

4,1 %


425

62,3 %

Totaal gewicht

682

100 %


28

4,1 %

Praktijkonderzoek verwerking vochtig toiletpapier in het afvalwatersysteem

Recommend Documents