NR
09
CONGRES DE PENSIOENEVOLUTIE: AANPASSEN OF UITSTERVEN?
PAUL SMITH ‘VERMOGENSBEHEER HEEFT ANDER SOORT MENSEN NODIG’
BELEGGEN IN SMALL & MID CAPS
PPI NA VIJF JAAR VOLWASSEN
JAN
FEB
MRT
APR
MEI
JUN
JUL
2016
AUG
SEP
OKT
NOV
DEC
8
PENSIOENWERELD GETIPT
VOOR HET
BESTUUR
TEKST ANDRÉ DE VOS
De premiepensioeninstellingen kenden in 2015 een uitstekend jaar. Het belegd vermogen verdubbelde, en de Wet verbeterde premieregeling (‘doorbeleggen’) biedt nieuwe kansen.
PPI NA VIJF JAAR VOLWASSEN ACTIEF SINDS
DOELGROEP
KLANTEN
DEELNEMERS
Aegon PPI B.V.
Den Haag
Feb/12
MKB tot midcorporate
2900
50.000
Cappital PPI (TKP)
Groningen
Dec/11
(mid)corporate en groter
50
60.000
APG - ABN Amro PPI
Amsterdam
Jan/12
MKB tot beursgenoteerd
250
50.000
BeFrank PPI N.V.
Amsterdam
Jul/11
bedrijven 50+
400
65.000
Brand New Day PPI
Amsterdam
Jan/12
tot 1000 werknemers, 1000+ in bepaalde segmenten
1800
40.000
Nationale-Nederlanden PPI
Den Haag
Jan/13
100+ of premie €250.000+
250
40.000
International Pension Solutions
Utrecht
2014
geen specifieke doelgroep
geen opgave
geen opgave
Robeco PPI
Rotterdam
2011
>150 werknemers
50-100
17.000
Rabo PGGM PPI
Zeist
Mei/13
MKB <50
1600
17.500
Towers Watson PPI
Amstelveen
Jan/14
MKB (100+), corporate (250+)
10
5000
Zwitserleven PPI
Amstelveen
Jan/14
MKB, premie <€350.000
500
7000
PENSIOENWERELD
‘H
ier zit een positief man.’ De uitspraak van Arthur van der Wal, directeur pensioen bij Nationale-Nederlanden, is veelzeggend. Essentie Pensioen, de Nationale-Nederlanden ppi, heeft een uitstekend jaar achter de rug. Een verdrievoudiging van de omvang in 2015. De positief gestemde Van der Wal is allerminst een uitzondering in ppi-land.
overeind houden, of zelfs nieuwe producten op de markt brengen, zoals Nationale-Nederlanden. Vorig jaar leek het er juist op dat de ppi de gewone dc-regeling helemaal uit de markt zou drukken. ‘Er blijft een markt voor gewone dc-regelingen’, stelt Van der Wal. ‘Daarin kun je garanties onderbrengen die je niet bij de ppi kwijt kunt. Nog niet, althans. Dat willen wij wel gaan doen’.
‘We zijn heel tevreden over de ontwikkeling van de ppi’, zegt Carel Hooghiemstra van ABN Amro Pensioenen, de ppi van ABN Amro en APG. ‘We overtreffen ons meerjarenplan’, aldus Erik Hof, die praat namens de twee ppi’s die onder de Aegon-paraplu hangen: Cappital en Aegon. ‘De markt voor beschikbare premies is ‘booming’. Negen van de tien nieuwe dc-regelingen worden ondergebracht in een ppi.’ Zwitserleven meldt trots dat in één jaar vijfhonderd bedrijven als klant zijn binnengehaald. En Jan Willem Hoitsma van Brand New Day tenslotte: ‘Ik ben trots dat we het zo goed doen ten opzichte van ons bedrijfsplan.’
GOUDEN KETENEN
SCEPSIS VERDWENEN
Een aantal ppi’s klaagt over verzekeraars die niet staan te trappelen om pensioenvermogen over te dragen. Daardoor is de ppi vooral aangewezen op nieuw ingelegde premies, terwijl de ppi’s juist graag het hele vermogen overnemen. ‘Maar de oude partijen rekenen nog steeds forse overdrachtskosten voor werkgever en werknemer’, ziet Jan Willem Hoitsma van Brand New Day. ‘Die gouden ketenen zijn een belemmering voor collectieve overdracht.’ Dat het belegd vermogen toch zo sterk is gegroeid, is mede te danken aan enkele pensioenfondsen die zijn overgestapt naar een ppi.
Eind vorig jaar was het belegd vermogen in de ppi’s bijna €3 miljard, aldus gegevens van DNB. Ruim twee keer zoveel als een jaar geleden. En volgens de opgave van de ppi’s zelf is de grens van drie miljard al weer gepasseerd. Er zijn nog tien ppi’s in de markt, als Robeco officieel is gefuseerd met nieuwkomer i-PensionSolutions (IPS). Zes van die ppi’s hebben een omvang van meer dan 40.000 deelnemers. Vier ppi’s hebben €500 miljoen of meer belegd vermogen.
De ppi profiteert van het snel omgeslagen sentiment in pensioenland. Waar bij de start van de ppi vijf jaar geleden db-regelingen nog de maat der dingen waren, is door de langdurige lage rente en de volatiliteit van de financiële markten dc zelfs voor ‘diehard’ aanhangers van uitkeringsregelingen bespreekbaar geworden. Er zijn nog maar weinig bedrijven waar níet over overgang naar premieregelingen wordt gesproken.
‘Er is sprake van een volwassen markt’, vindt Roel Nass van LNBB, die twee jaar geleden groot onderzoek deed naar de ppi’s. Inmiddels bestaat het fenomeen premiepensioeninstelling vijf jaar en is de aanvankelijke scepsis over het nieuwe pensioenvehikel helemaal verdwenen. Door de komst van de ppi zijn de kosten van beschikbarepremieregelingen drastisch gedaald en zijn de kwaliteit en transparantie verbeterd.
Ondanks de forse groei van vorig jaar blijft winst maken nog een lastige klus voor de ppi. Brand New Day verwacht binnen enkele maanden zwarte cijfers te schrijven. BeFrank speelt quitte. Dat geldt nog niet voor de ppi’s van ABN Amro en Nationale-Nederlanden, ondanks de goede ontwikkelingen die beide melden. Winst maken valt voor de ppi’s ook niet mee vanwege de scherpe tarieven die ze de klant bieden. ‘Die tarieven zijn houdbaar’, denkt Erik Hof van Aegon. ‘Maar ze zijn wel gericht op schaalgrootte. Om ze zo laag te houden, is doorgroeien noodzakelijk.’ >
De ppi lijkt inmiddels de standaard voor dc-regelingen, al valt op dat verzekeraars hun bestaande dc-regelingen
9
BELEGD VERMOGEN (IN MLN €)
KOSTEN P.P./BEHEERKOSTEN (TER)
PARTNERS
300
€60 p.p., 0,44%
Aegon Investment Management, Aegon Levensverzekering en Schade
550
€50 p.p., ong. 0,30%
TKP Pensioen, TKP Investments, Aegon en elipsLife
500
€45-€60 p.p. 0,30-0,40%
APG, elipsLife, Delta Lloyd, Loyalis
635
€50 p.p., 0,19-0,3% + beheervergoeding
diverse vermogensbeheerders: Delta Lloyd, ThinkETF, BlackRock, Kempen & Co, Triodos etc.). Verzekeringen: Delta Lloyd, elipsLife
210
€25-€70 p.p. 0,4% of maatwerk
ASR (verzekeringen), Vanguard
500
€40-€75 p.p., 0,34%
AZL, Nationale-Nederlanden (verzekeringen), NNIP, elipsLife
geen opgave
€50 p.p., TER 0,3-0,5%
APG inadmin, BNP Paribas, Robeco, Kempen, Loyalis, elipslife
250
€55 p.p., 0,20-0,55%
elipsLife, Achmea, Generali
115
€60 p.p., 0,6%
PGGM admin, Interpolis Achmea verzekering, Rabo bemiddeling
100
€45-€60 p.p., 0,30-0,45%
Syntrus Achmea Pensioenbeheer (administratie), elipsLife (risicoverzekering), Aegon Levensverzekering (inkoop annuïteit), BlackRock, Actiam, State Street (returnportefeuille), Syntrus Achmea Vermogensbeheer (vastrentende portefeuille)
20
€65 p.p., ong. 0,5%
Zwitserleven
BLIJ MET DOORBELEGGEN Ronduit positief zijn alle ppi's over de mogelijkheid van doorbeleggen. ‘Ik heb daar jaren geleden al een lans voor gebroken in een paper voor Netspar’, zegt Carel Hooghiemstra van ABN Amro. ‘Met doorbeleggen wordt dc eindelijk een volwassen product.’ Alle ppi’s zijn druk bezig met het bestuderen van de mogelijkheden die doorbeleggen biedt. ‘Een extra kans voor de ppi om deelnemers langer aan je te binden’, aldus Erik Hof van Aegon. Het is nog niet helemaal duidelijk hoe doorbeleggen er precies uit gaat zien. Er zijn nog nadere uitwerkingen nodig. De ppi’s gaan er allemaal wel vanuit dat ze doorbeleggen gewoon aan hun klanten mogen aanbieden. Folkert Pama (BeFrank): ‘Zodat er een level playing field is voor alle partijen.’
MINDER TRANSPARANT Doorbeleggen zal het overzichtelijke ppi-model wel minder transparant maken. In plaats van een potje opbouwen met een duidelijk einddoel, komt er met doorbeleggen een flexibele uitkering én risico voor de deelnemer. Lifecycles waar de afgelopen jaren hard aan is gesleuteld om een optimaal evenwicht te bereiken tussen rendement en risico, moeten opnieuw op de schop omdat die ene einddatum vervalt. De trend was toch al dat ppi’s meer risico gingen nemen met de lifecycle omdat risicoloze staatsobligaties in de laatste opbouwjaren wel erg veel rendement kosten. Een zwaardere weging van aandelen, ook dichter tegen de pensioendatum aan, of meer bedrijfsobligaties of obligaties uit opkomende markten zijn mogelijke oplossingen. Met doorbeleggen verdwijnt het harde eindmoment voor de lifecycle. Dat maakt de regelingen vanuit beleggingsoogpunt aantrekkelijker, maar de net vernieuwde lifecycles moeten worden aangepast. Dat kunnen de softwaresystemen allemaal uitrekenen, maar uiteindelijk zal de keuze voor meer risico in de uitkeringsfase toch bij de deelnemer liggen.
JAN WILLEM HOITSMA, Brand New Day ARTHUR VAN DER WAL, Nationale-Nederlanden
‘De deelnemer moet al ruim voor de pensioendatum kiezen of hij na zijn pensioen nog risico wil lopen’, zegt Hooghiemstra. ‘Immers, daar moet het beleggingsbeleid op worden aangepast. Dat betekent dat er goed moet worden gecommuniceerd met de deelnemer over de gevolgen van zijn keuze. Ik zie daar een forse opgave.’ Arthur van der Wal van Nationale Nederlanden onderschrijft die visie. ‘Advies wordt heel belangrijk als deelnemers willen doorbeleggen. Elke ppi zal ook moeten afwegen hoeveel maatwerk ze daarbij wil bieden. Voor elke deelnemer een individuele oplossing is niet uitvoerbaar, niet betaalbaar en niet uitlegbaar. Een zekere mate van standaardisatie blijft nodig. Eenvoud en transparantie is juist ook de basis van het succes van de ppi. Maar dat de optie van doorbeleggen erbij komt, is hoe dan ook winst. Veel mensen die nu met pensioen gaan en een dc-potje hebben, zijn erg teleurgesteld over wat ze daarmee kunnen kopen.’ Toch verwacht Tjitsger Hulshoff van IPS dat uiteindelijk veel deelnemers blijven kiezen voor aankoop van pensioen in een keer. ‘Mensen willen toch garanties.’
FOTO Wiebe Kiestra
10
PENSIOENWERELD
OVERVOLLE MARKT Dat doorgroeien kan op eigen kracht of via consolidatie. Zo fuseert Robeco met IPS. Cappital en Aegon zijn twee aparte merken, maar werken samen op één platform. De verwachting is nog steeds dat die consolidatie verder zal doorzetten. ‘Ik blijf erbij dat er uiteindelijk plaats is voor hooguit vijf à zes aanbieders’, zegt Folkert Pama van BeFrank.’
11
PENSIOENWERELD
GEWILDE PPI-PARTNER Uit een rondgang blijkt dat liefst zeven ppi’s elipsLife als partner hebben. ElipsLife is een in Liechtenstein gevestigde dochter van Swiss Re, die ook een branche heeft in Nederland. Daar werken veertig mensen. Naast herverzekeren van pensioenfondsen en het verzekeren van zelfstandigen zijn de ppi’s een belangrijke tak van sport voor elipsLife. ‘Wij zijn in Nederland in 2011 gestart, vrijwel gelijk met de ppi’, zegt directeur Nederland Stefan Duran. ‘We hebben ons ook vanaf het begin gefocust op het verzekeren van arbeidsongeschiktheid en overlijdensrisico voor de ppi. Met succes. De meeste ppi’s zijn nu klant van ons. Ze kunnen in volmacht onze verzekeringen afsluiten. Handig voor de klant, die houdt daardoor één loket: de ppi.’
ERIK HOF, Aegon
Toch ziet Roel Nass voorlopig nog weinig beweging richting verdere consolidatie. Hij vindt de markt eveneens overvol en heeft twijfels over de onderscheidende kwaliteiten en levensvatbaarheid van sommige ppi’s, maar hij ziet eerder dat er nog nieuwkomers op de markt komen, dan dat er snel partijen samengaan of verdwijnen. ‘Het zou me niet verbazen als er nog een paar vermogensbeheerders bij komen. Juist op het terrein van vermogensbeheer kan de ppi immers winst maken.’ De komst van IPS (van Credit Suisse en Swiss Re), dat zich op termijn vooral op buitenlandse oplossingen wil richten, is ook illustratief voor een nieuwe ontwikkeling bij de ppi. IPS biedt niet zozeer een product aan, als wel een scala aan mogelijke oplossingen, waarbij de pensioenklant zelf zijn vermogensbeheerder en verzekeraar kan uitzoeken uit een door IPS geselecteerd gezelschap. ‘Wij opereren met een open architectuur’, aldus Tjitsger Hulshoff van IPS. ‘We bieden niet één oplossing, maar geven de klant ruime keuzevrijheid. In samenwerking met bij ons aangesloten partijen bieden we specifieke eigen producten.’ ‘De ppi’s beginnen in sommige opzichten een beetje op verzekeraars te lijken’, constateert Marcel van de Grift van Retira Pensioenadviseurs, dat de ppi-vergelijker heeft ontwikkeld. ‘Je ziet steeds meer oplossingen, met verschillende staffels en verschillende franchises. Die keuzevrijheid lijkt leuk, maar de ppi wordt daardoor wel minder transparant en duurder.’
APF VOOR TWIJFELAARS De komst van het Algemeen Pensioenfonds (apf) wordt door de ppi’s met gemengde gevoelens ontvangen. Erik Hof ziet in het apf geen concurrent. ‘Het apf is een goede oplossing voor de uitvoering van db-regelingen en opgebouwde aanspraken van bijvoorbeeld ondernemingspensioenfondsen die niet meer efficiënt of professioneel beheerd kunnen worden.’ Ook Folkert Pama verwacht weinig concurrentie. ‘Het apf een concurrent voor de
Volgens Duran is het succes van elipsLife bij de ppi’s mede te danken aan een geavanceerd risicomodel waarbij de verzekeringsrisico’s van deelnemers op een zeer gedetailleerd niveau worden berekend. Daarnaast is het businessmodel van elipsLife gericht op aansluiting bij de administratiemodellen van ppi’s. ‘We hebben een goede prijsstelling voor ppi’s omdat die vaak klanten hebben in de zakelijke dienstverlening: ict, consultants, accountants. Dat zijn beroepsgroepen met een gunstig risicoprofiel, waarvoor ons pricingmodel heel goed werkt. Voor andere doelgroepen kunnen we juist relatief duur zijn, maar die zitten vaak weer niet bij ppi’s.’
STEFAN DURAN, elipsLife
Duran schat dat tegen de 40% van de ppi-klanten via elipsLife is verzekerd. Ook ppi’s met een ‘huisverzekeraar’ doen zaken met de Swiss Re-dochter. ‘Je ziet toch meer en meer dat de ppi een platform wordt waar de klant zelf verzekeraar en vermogensbeheerder kan kiezen.'
ppi? Onzin! Met het apf worden db-regelingen echt niet goedkoper. Je blijft premie betalen in een laagrentende omgeving en daar willen veel bedrijven juist vanaf.’ Omdat het apf in de eerste plaats wordt gezien als een vehikel voor db en mogelijk collectieve dc-regelingen, is de verwachting niet dat de nieuwe fondsvorm de ppi veel klanten gaat kosten. Maar daar is toch niet iedereen gerust op. Marcel van de Grift verwacht dat bedrijven en kleine pensioenfondsen die nu nog een db-regeling hebben en de stap overwegen naar dc – en daarmee een ppi – maar die niet in een keer willen maken, eerst naar het apf gaan. ‘Het apf is een oplossing voor twijfelaars, partijen die de overgang naar dc nog een brug te ver vinden.’ Carel Hooghiemstra ziet in de nabije toekomst combinaties ontstaan met daarin zowel apf’en als ppi’s, zodat marktpartijen de klanten op zowel db- als dc-terrein goed kunnen bedienen. ‘Wat mij betreft is het alleen maar gunstig voor de klant als er zoveel verschillende opties zijn’, vindt Arthur van der Wal van Nationale-Nederlanden.
BEHEERD VERMOGEN PPI’S (IN MLN €) Eind Ingelegde premie
2012
2013
2014
2015
145
380
1241
2894
11
113
379
683
