Potvis op de dool Stijn Dekelver
baleinwalvissen. De potvis is een tandwalvis. De dieren zijn grijs, maar
Op woensdag 8 februari 2012 spoelde aan de Belgische kust een potvis aan. Dat gebeurde in Heist, een deelgemeente van Knokke-Heist. Zoiets komt maar een paar keer in een eeuw voor. Het is dus heel bijzonder. Daarom wijden we een krantje aan deze gebeurtenis.
zien er door het licht van de zon bruin uit. Ze kunnen tot vijftig ton wegen. Dat is evenveel als twaalf olifanten. De mannetjes kunnen tot achttien meter lang worden. Dat is ongeveer even groot als tien juffen die op elkaars schouders staan. Potvissen kunnen meer dan zestig jaar oud worden. De
Wat is een potvis?
potvis leeft samen met andere dieren in kuddes van twintig tot veertig dieren.
De
baby’s
van
potvissen
noemen we kalveren.
De potvis in Heist De potvis in Heist was een jong dier van ongeveer tien jaar oud. Het woog 25 Misschien denken jullie dat een potvis een vis is, maar het is eigenlijk een zoogdier. De jongen van de potvis worden levend geboren. Vissen leggen
ton en was dertien meter lang. De potvis kreeg de naam Theofiel. Dat is ook de naam van een bekende schipper uit Heist.
eitjes, waaruit dan kleine visjes komen. De potvis behoort tot de orde
Waar leeft de potvis?
van
De potvis leeft in oceanen die heel diep
de
walvissen.
Die
ingedeeld in tandwalvissen en
worden
zijn. De Noordzee is niet diep genoeg
© Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.1
Potvis op de dool
voor het dier. De mannetjes trekken in het voorjaar van de warme Azoren naar het koude water bij Noorwegen. In het najaar vertrekken ze opnieuw naar de warmere Azoren in het zuiden. De potvis
maakt
klikgeluidjes
onder
water. Die kaatsen terug als ze ergens tegenaan botsen. Zo weten potvissen
hun voedsel. Een moeilijk woord voor
Wat was er aan de hand met Theofiel?
die klikgeluidjes is echolocatie.
Soms verdwalen de potvissen onderweg.
de weg door de oceanen en vinden ze
Ze stranden dan aan de Belgische of Nederlandse waarschijnlijk
kust.
Dit
gebeurde
ook
met
Theofiel.
Sommige mensen denken dat hij ziek was of dat er een schip tegen hem aan voer.
Wetenschappers
gaan
nu
onderzoeken wat er precies met hem gebeurd is. Daarvoor moeten ze een autopsie doen.
Wat eet de potvis? pijlinktvissen. Die wegen ongeveer 200
Waarom werd Theofiel bewaakt?
kilogram. Een potvis moet er elke dag
Twee agenten bewaakten Theofiel dag
ongeveer zeven eten om geen honger
en nacht. Theofiel is namelijk veel geld
meer te hebben.
waard. De tanden van de potvis zijn
De potvis eet reuzeninktvissen en
© Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.2
Potvis op de dool
van ivoor. Daar tellen mensen veel geld
potvissen over zijn. Als we ze niet
voor neer. De wetenschappers waren
beschermen, verdwijnen ze uit onze
bang dat dieven de tanden zouden
oceanen. Er werd vroeger veel gejaagd
willen stelen.
op potvissen omdat hun olie kostbaar
In de darmen van potvissen zit er een
is. Nu mag je niet meer jagen op
geleiachige stof die potvissen nodig
walvissen, maar sommige mensen doen
hebben om de harde delen van
het stiekem toch nog. Heel wat
inktvissen te kunnen verteren. Die stof
potvissen sterven ook door het plastic
wordt gebruikt als geurstof bij parfum
afval dat in de oceaan ronddrijft. Dat
en zou erg veel geld waard zijn. De
krijgen ze samen met hun voedsel naar
onderzoekers vonden die stof niet
binnen.
terug bij Theofiel.
Het WNF (Wereldnatuurfonds) overtuigt mensen die op walvissen jagen om
Walvisvet wordt elektriciteit
daarmee te stoppen. Het wil dat die
Een walvis bestaat voor ongeveer de
manier gaan verdienen. Zo kunnen ze
helft uit vet. Dat vet wordt niet zomaar
bijvoorbeeld
in de vuilnisbak gegooid. Een speciaal
toeristen mee te nemen op hun boot.
bedrijf maakt er elektriciteit van.
De toeristen zien de walvissen dan in
Veertien gezinnen worden een jaar
de zee.
mensen hun brood op een andere
geld
verdienen
door
lang van stroom voorzien dankzij het vet van de walvis.
Eb en vloed Theofiel kon niet blijven liggen op het
Bedreigd
strand. Als hij bleef liggen, zou hij
De potvis is een bedreigde diersoort.
beginnen te stinken. Dat komt omdat
Dat betekent dat er niet meer zo veel
er gassen vrijkomen als de walvis
© Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.3
Potvis op de dool
begint te rotten. Hij werd zo snel
gens gehesen. De vrachtwagens zijn
mogelijk in stukken gesneden en
speciaal gemaakt om op het zand te
daarna onderzocht door wetenschappers.
kunnen rijden. Ze zijn uitgerust met
Die wetenschappers konden niet altijd
een 4x4-systeem.
doorwerken. Als het vloed was, lag Theofiel onder water. Bij vloed zet de zee het strand voor een groot onder water. Als het eb is, trekt de zee zich weer terug. Dan konden de wetenschappers opnieuw aan de slag op het droge strand. Eb en vloed ontstaan door de aantrekkingskracht van de maan.
Veel toeschouwers Omdat je niet elke dag een potvis op het strand ziet liggen, kwamen er veel mensen een kijkje nemen. Sommige mensen vonden het wel bijzonder om de dode vis te zien, anderen vonden het een beetje zielig. En jij? Zou jij ook gaan kijken?
Vervoer voor Theofiel Een walvis krijg je niet zomaar weg met een auto. Er is aangepast vervoer nodig. De civiele bescherming sneed de walvis in stukken. Die stukken werden met een speciale kraan in vrachtwa-
© Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.4
Potvis op de dool
Moby Dick
blijven zonder adem te halen?
Moby Dick is de titel van een beroemd
- er in 1954,1989,1994 en 2004 ook
boek over een potvis. Het ging over een
walvissen strandden aan onze kust?
witte potvis die heel agressief was. Hij
- een gestrande potvis soms nog terug
zorgde ervoor dat heel wat walvisvaarders
de zee in kan zwemmen?
met hun schepen zonken. Walvisvaarders waren
schippers
die
jaagden
op
Verklarende woordenlijst
walvissen. De schuin gedrukte woorden uit de tekst worden hieronder verklaard. autopsie: het onderzoeken van een dode vis of persoon Azoren: een groep eilanden in de Atlantische Oceaan civiele bescherming: een speciaal team dat helpt bij grote rampen of moeilijke opdrachten orde: groep van planten of dieren die familie zijn van elkaar
Wist je dat ... - een potvis 3000 kilogram bloed in zijn lichaam heeft? - een potvis tot 3000 meter diep kan duiken?
stranden: vast komen te zitten op het strand ton: een ton is evenveel als 1000 kilogram voorjaar: de lente
- een potvis twee uur onder water kan
© Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.5
Potvis op de dool
En nu jij! 1. Vul de tabel aan.
2. Kruis het juiste antwoord aan.
Potvissen zijn bedreigd omdat 0 veel mensen op hen jagen 0 er maar één keer om de twintig jaar een potvis geboren wordt 0 ze heel vaak verdwalen
Potvissen vinden hun eten door 0 hun uitstekende ogen 0 hun gevoelige neus 0 hun echolocatiesysteem
Het WNF beschermt walvissen door 0 de plaatselijke bevolking aan te sporen om als gids voor toeristen te gaan werken 0 stukken oceaan af te sluiten 0 kweekprogramma's op te starten in de Antwerpse Zoo _____________
© Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.6
Potvis op de dool
3. Vul in.
Wat wordt er gemaakt van het vet van de potvis? ___________________ Voor hoeveel gezinnen kan dat gebruikt worden? ___________________ Waarom zijn de tanden van Theofiel zo veel geld waard? ____________ _____________________________________________________________ 4. Teken hieronder het strand als het eb is en als het vloed is.
5. Wat vind jij? Geef je eigen mening.
Zou jij zo'n potvis gaan bekijken? Waarom (niet)? ______________________________________________ ______________________________________________ Illustratieverantwoording: het copyright op de illustraties en foto’s berust bij de volgende personen, firma's en instellingen: © AlienCat - Fotolia.com (p. 1), © Hans Hillewaert / CC-BY-SA-3.0 (p. 2), © Kurt Desplenter (p. 4), Image Globe (p. 4), Wikipedia (p. 5).
© Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.7
