27‐11‐2013
Netwerk WOI - opleiding
WOI in de Westhoek
F. Demeyere
WOI in de Westhoek I.
Aanleiding WOI
II. Belgische leger anno 1913 III. Brave / Poor Little Belgium IV. De Wacht aan de IJzer V. Begraafplaatsen
1
27‐11‐2013
I. Aanleiding WOI 1. Frans-Duitse oorlog 1870-1871 2. Russisch-Japanse Oorlog 1904-1905 3. Ratatouille in de Balkan 4. Allianties 5. Sarajevo
1. Frans-Duitse Oorlog 1870-1871 • Aanleiding = troonsopvolging Spanje • 19 juli 1870 ‐ 10 mei 1871 • Tussen Frankrijk en Duitse staten olv Pruisen (Von Bismarck) • Duitse overwinning, Vrede van Frankfurt • Resultaat: • Noord‐Duitse Bond en andere Duitse staten verenigen zich in het Duitse Keizerrijk • Elzas‐Lotharingen naar het Duitse Keizerrijk • Pokkenepidemie die 500.000 slachtoffers maakt • Belang ikv WOI: • Drang naar revanche van Frankrijk
2
27‐11‐2013
2. Russisch-Japanse Oorlog 1904-1905 • • • • •
Aanleiding = Japanse claims op Mantsjoerije – havenstad Port Arthur 8 februari 1904 – 5 september 1905 Tussen Rusland en Japan Japanse overwinning Resultaat: • Japan wordt grootmacht • Innovatie in wapens
• Belang ikv WOI: • Belang van artillerie in stellingenoorlog • Mortieren en granaten
3. Balkan ratatouille • Aanleiding = terugdringen Turken en verdeling territoria • 1912‐1913 (Eerste en Tweede Balkanoorlog) • Tussen • 1912: Servië, Montenegro, Griekenland en Bulgarije versus Ottomaanse Rijk • 1913: Bulgarije versus Servië, Griekenland, Roemenië, Montenegro en Ottomaanse Rijk
3
27‐11‐2013
3. Balkan ratatouille • Resultaat: • Etnische en godsdienstige spanningen in Balkan • Etnische zuiveringen in Balkan • Nationalisme bij Serviërs en Bulgaren • Belang ikv WOI: • 28/06/1914 • Derde Balkanoorlog = Eerste Wereldoorlog
4. Allianties
4
27‐11‐2013
4. Allianties • Triple Entente ‐ Geallieerden: • Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Rusland • Verenigde Staten, België, Servië, Italië, Montenegro, Andorra • Triple alliantie ‐ Centrale Mogendheden: • Duitse Keizerrijk, Oostenrijk‐Hongarije, Ottomaanse Rijk • Bulgarije
5. Sarajevo • • • •
28/06/1914 Moord op Franz Ferdinand en zijn vrouw Sophie Dader = Gavrillo Princip (Servische nationalist) Belgisch FN‐pistool
5
27‐11‐2013
II. Het Belgische leger anno 1913 1. Organisatorisch en numeriek 2. Tactisch 3. Uniform en bewapening
1. Organisatie • 1830: Belgische neutraliteit • 1870: Frans-Duitse oorlog • 19de eeuw: Belgische leger numeriek belangrijk • meer oog voor binnenlandse aangelegenheden dan internationaal
• 1904: Duitse aanvalsplan lekt uit, verhoogde spanning • meer inspanningen en investeringen in defensie • Duitse Von Schlieffen plan: sleutel = snelheid • Franse tegen-strategie: Plan XVII: rekent op numerieke overmacht
6
27‐11‐2013
Plan Von Schlieffen – plan XVII
1. Organisatie • opdrijven van getalsterkte van het leger: • loting en plaatsvervanging • persoonlijke dienstplicht: 1 zoon per gezin • veralgemeende diensplicht (zou getalsterkte op 340.000 brengen) – de Broqueville • 31 juli 1914: algemene mobilisatie: • totaal van 200.000 manschappen • 18.000 oorlogsvrijwilligers • 18.000 halve lichting 1914, opgeroepen als helft van land al bezet was. • 45.000 burgerwachten
7
27‐11‐2013
1. Organisatie • Belgische veldleger 1914: • 6 legerdivisies • 1 cavaleriedivisie • legertroepen • 1 legerdivisie = midden tussen een legerkorps en een infanteriedivisie: • 3 of 4 brigades • 1 (gemengde) brigade: • 2 infanterieregimenten • een artilleriegroep (75mm kanonnen) • cavalerieregiment • een regiment artillerie (36, 75 en 150mm kanonnen) • genietroepen • diensten (transport, bevoorrading, veldkeuken, verbandposten, vliegtuigen, ballons, communicatie)
1. Organisatie verschillende organisatorische problemen: • lagere officieren vol idealisme, hogere kader oud en minder geïnspireerd • jonge genie- en artillerieofficieren beste van Europa • sleutelposities in handen van 50plussers: • oudere ideeën en visies, • minder fysieke weerstand • weinig oefeningen en manoeuvres voor de oorlog • taalprobleem
8
27‐11‐2013
2. Tactisch • Forten van Namen en Luik • in forten zelf goede artillerie-eenheden • tussen de forten infanterieregimenten van de oudere klassen, slecht omkaderd, met tekort aan officieren • reden: geen intellectuelen die dienstplicht vervulden voor de oorlog • veldleger: 117.000 manschappen • onenigheid bij de legerleiding • concentreren van alle troepen op de Maas • centrale opstelling • voor Duitse aanval = geen duidelijk plan • Uiteindelijke scenario: • 3de divisie in Luik • 4de divisie in Namen • andere divisies tussen Gete en Dijle • cavaleriedivisie tussen Gete en Maas als voorhoede • Antwerpen als réduite national en bevoorradingspost
2. Tactisch De Forten van Luik: • bouw van de forten (Luik en Namen, samen 21 sperforten) beslist in 1887, ontwerp van luitenant-generaal Henri Alexis Brialmont • doelstelling van fortengordels was vergrendelen van de vallei van Samber en Maas in geval van Duitse of Franse inval • Position fortifiée de Liège: • 6 grote forten, vijfhoeken, 12ha • 6 kleinere forten, driehoeken, 6ha • tussen de forten intervallen van 2 tot 6km
9
27‐11‐2013
2. Tactisch - PFL
2. Tactisch Groot fort
Klein fort
2 kanonnen 150mm
2 kanonnen 150mm
4 kanonnen 120mm
4 kanonnen 120mm
2 houwitsers 210mm
1 houwitser 210mm
13 kanonnen 57mm
10 kanonnen 57mm
450 artilleristen
250 artilleristen
houwitser en mortier = krombaangeschut Kanon = vlakbaangeschut
10
27‐11‐2013
2. Tactisch De Forten van Luik: problemen - Enkel fort van Loncin voorzien van elektriciteit en latrines in het bolwerk - Gebouwd met ongewapend beton, met grote rolkeien uit de Ourthe, te poreus - Voorzien op projectielen uit 1887, 210mm - 1887: 120kg met impact van 1000km/uur - 1914: 800kg met impact van 1000km/uur (Gross Bertha, Kurze Marine Kanonne M, 420mm)
3. Uniform en bewapening Bewapening: - artillerie: - per brigade 12 stukken 75mm - per brigade een regiment met stukken 36, 75 en 150 mm - weinig zware artillerie (12 houwitsers aangekocht augustus 1914) - mitrailleurs: slechts 100-tal - infanterie: - standaard geweer: Mauser 1889, kort of lange bajonet - revolver - granaten, … - 37.600 paarden - 2600 wagens - 1500 auto’s - 30-tal vliegtuigen
11
27‐11‐2013
3. Uniform en bewapening Uniform en uitrusting: - Sterk verouderd: lederen sjako, berenmutsen van grenadiers, … - karabiniers: vilten hoedjes in traditie 18de eeuw - 1893: smeedijzeren onderdelen van uitrusting vervangen door aluminium - 1909 – 1911: veranderingen in uniform: - blauw voor linietroepen (kapotejassen) - groen voor lichtere troepen (kapotejassen) - blinkende aluminium, … Weinig camouflage - 1914: weinig of geen voorraden, geen gepaste kledij voor troepen, …
3. Uniform en bewapening
12
27‐11‐2013
3. Uniform en bewapening
II. Brave / Poor little Belgium 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Duitse opmars door België (04/08/1914 – 18/10/1914) Slag om de IJzer (18/10/1914 – 30/10/1914) Eerste Slag om Ieper (19/10/1914 – 22/11/1914) Tweede Slag om Ieper (22/04/1915 – 27/05/1915) Derde Slag om Ieper (31/07/1917 – 11/11/1917) Duitse Lente-offensief 1918 (maart – juni 1918) Geallieerd Eindoffensief (26/09/1918 – 11/11/1918)
13
27‐11‐2013
1. Duitse opmars door België (04/08 – 18/10/1914) 04/08: - Duitsland valt België binnen: - 34.000 soldaten, 125 stukken geschut, olv Von Emmich - 8u ‘s morgens, nabij Gemmenich -
Belgen reorganiseren defensie van forten rond Luik: - 32.000 soldaten, 250 stukken geschut, olv Leman
-
Duitsers willen brug slaan over Maas in Visé, worden beschoten vanuit fort Pontisse - Represailles in Visé: huizen platbranden en 36 doden - 600 mannen gedeporteerd naar kamp in Münder - = herkomst van “barbaren”-imago
-
Nacht: Duitse troepen maken botenbrug over de Maas
1. Duitse opmars door België (04/08 – 18/10/1914) 05/08: - Aanval op fortengordel van Luik: - Belgen houden stand tussen Boncelles en Ourthe - Duitsers kruisen de Maas in Lixhe, maar forten van Liers en Pontisse houden stand -
Leman trekt zich terug op de Citadel: - Duitsers breken verspreid door en bestoken Citadel - Leman beveelt 3de divisie om het veldleger op de Gete te vervoegen
-
Leman trekt terug op fort Loncin en controleert aftocht en weg naar Brussel
14
27‐11‐2013
1. Duitse opmars door België (04/08 – 18/10/1914) 07/08: - Ludendorff in Luik, citadel geeft zich over -
Doorgang nog belemmerd door beschietingen vanuit de resterende forten
-
Forten uitgeschakeld door beschietingen met Gross Bertha (420mm): - 13/08: Pontisse - 14/08: Fléron - 15/08: Loncin (explosie kruitmagazijn) - 16/08: Flémalle en Hollogne
1. Duitse opmars door België (04/08 – 18/10/1914) 12/08: - Na verovering van forten van Luik: Gete als defensieve stelling - Belgische troepen verdedigen stelling in Halen om Diest te vrijwaren - Duitse voorhoede en artillerie verdrijven Belgen van de brug, Halen wordt bezet -
Duitse cavalerie overmoedig en bestormt Belgische stellingen: - Infanterie en mitrailleurs houden stand tegen charge met blanke sabel (laatste in Europa) - Bescheiden overwinning, “Slag der Zilveren Helmen”
15
27‐11‐2013
1. Duitse opmars door België (04/08 – 18/10/1914) 19/08: represailles in Aarschot - Korpscommandant kolonel Spenger neergeschoten in centrum - Duitsers beschuldigen bevolking - Groepen mannen geëxecuteerd in veld buiten dorp (100-tal) 20-25/08: Slag der Grenzen - Brussel valt - Duitse troepen trekken deels Belgen achterna naar Antwerpen - Rest Duitse troepen trekt op naar Frankrijk: - Forten rond Namen vallen (21-24/08) - Britten (BEF) verdedigen Bergen (terugtrekkend op Frankrijk) 25/08: Leuven brandt - Grote verwarring en Duitse troepen vuren op elkaar - Verdenken burgers ervan franc-tirreurs te verbergen - 218 burgers geëxecuteerd - 1100 panden platgebrand, waaronder de bibliotheek
1. Duitse opmars door België (04/08 – 18/10/1914)
16
27‐11‐2013
1. Duitse opmars door België (04/08 – 18/10/1914) 02/09: - Reorganiseren defensie Antwerpen - Britse steuntroepen 28-29/09: Duitse beschieting van de forten met zware kalibers - Fort Walen explodeert - Fort Katelijne-Waver verlaten na 30u beschietingen 02/10: Albert I beveelt ontruiming van de stad en terugtocht naar Oostende 06/10: Verdediging Antwerpen evacueert en trekt tijdens nacht over de Schelde 10/10: Antwerpen valt – Race naar de kanaalhavens
2. Slag om de IJzer (18/10 – 30/10/1914) 12/10: Duitse troepen trekken Gent binnen 16/10: Eerste Duitse verkenners in Diksmuide, door Britten afgeslagen 18/10: Belgen bezetten defensief front op oever van de IJzer - Nieuwpoort – Diksmuide – Fort de Knokke – Boezinge - 75.000 man, slecht uitgerust en bevoorraad - Aangevuld met 6.000 fussilliers marins uit Parijs - Britse oorlogsbodems ondersteunen artillerie Duitse troepen: Erzats-eenheden - vers, goed bevoorraad - veel artillerie en veel munitie
17
27‐11‐2013
2. Slag om de IJzer (18/10 – 30/10/1914)
2. Slag om de IJzer (18/10 – 30/10/1914)
18
27‐11‐2013
2. Slag om de IJzer (18/10 – 30/10/1914) De IJzervlakte: - 1 tot 3m boven zeespiegel - Water belangrijk aspect: 2 onafhankelijke systemen: - Vaarten, beken, kanalen om regenwater te evacueren - Ingedijkte kanalen en sluizen voor scheepvaart - Hydrologisch systeem Ganzenpoot: - Regelt waterpeil in IJzer - Knooppunt van kanalen en verzamelvaarten
2. Slag om de IJzer (18/10 – 30/10/1914) 21/10: Verlaat van Oude IJzer wordt geopend • inundatie kreek van Nieuwendamme • Duitsers deels afgeremd, vitale hydrologisch systeem gered 22/10: Duitse troepen leggen bruggenhoofd in bocht van Tervaete 23/10: Duitse druk blijft stijgen
19
27‐11‐2013
2. Slag om de IJzer (18/10 – 30/10/1914) 24-25/10: - Belgen trekken terug op de spoorwegdijk - Duikers en doorsteken worden gedicht 26/10 tot 2/11: Herhaaldelijk opvoeren van de inundatie in de watering tussen de IJzer en de spoorwegzate 29/10: Diksmuide valt 30/10: Grote Duitse offensief loopt vast in water en installatie van Duitse front op de IJzer-oever
3. Eerste Slag om Ieper (19/10 – 22/11/1914) 19-24/10: • BEF in Langemark • Grote Duitse verliezen nabij Langemark – Steenakkermolen (Totenmuhle) 24/10-2/11: • Duitse aanvallen op GeluveldZandvoorde • BEF heroveren controle over Geluveld • Mesen en Wijtschate in Duitse handen 10-22/11: • Tweede aanval op Langemark • Aanval langs Meense weg • Brandbommen op Ieper wanneer front stil valt – lakenhallen branden 22/11
20
27‐11‐2013
3. Eerste Slag om Ieper (19/10 – 22/11/1914) Nadien: • BEF meer dan gehalveerd – terug naar UK, nieuw leger vormen • Franse troepen nemen sector Ieper over • Vergeten winter: • Fransen leggen geen defensief systeem aan • Truces • Voorjaar 1915 herstructureren de Canadezen de Salient als defensief bolwerk
4. Tweede Slag om Ieper (22/04 – 27/05/1915) Vooraf – 17/04: • Britse mijn onder Hill60 wordt ontstoken 22/04: • Duitse artillerie neemt noordelijke Salient op de korrel • Chloorgas wordt vrijgelaten op sector Steenstraete-Pïlkem • Franse troepen vluchten – bres van 8 km • Britse, Canadese en Belgische troepen dichten de bres.
21
27‐11‐2013
5. Derde Slag om Ieper (31/07 – 11/11/1917) 7-14/06/1917: Mijnenslag • Mesen – Wijtschate - heuvelrug • 19 dieptemijnen • Mesen en Wijtschate worden ontzet 12/07/1917: • Duitse aanval op Ieper met mosterdgas (Yperiet) Tactische vorbereiding: • Geallieerden: • Artilleriebarrages – infanterie en tanks • Duitse troepen: • Dun bemande eerste linie • Eingreifdivisionen in tweede linie die direct na artilleriebeschietingen eerste linie konden versterken • Linie met blockhausen en mitrailleursnesten • Verdediging in de diepte
5. Derde Slag om Ieper (31/07 – 11/11/1917) 3de Slag bij Ieper = aaneenschakeling van kleinere lokale offensieven In noordelijke Westhoek: Belgische aanval vanaf de Drie Grachten
22
27‐11‐2013
5. Derde Slag om Ieper (31/07 – 11/11/1917) 15/07/1917: • Start artilleriebarrage • Landschap herschapen in modderpoel • Duitse troepen in ondergrondse schuilplaatsen 31/07 – 28/08: • Pilkem wordt ontzet • Opmars naar Zonnebeke, maar valt stil September – november • Inzet ANZAC-troepen • Trage en bloederige opmars naar Passendaele Resultaat: • Zware verliezen • Onhoudbare Salient
6. Duitse Lente-offensief (maart-juni 1918) • •
Duitse reorganisatie en aanvoer van troepen uit Oostfront Aanval in sector tussen Houthulst en La Bassée • 17/04: aanval bij Merkem, maar Belgen houden stand • 25/04: Duitse troepen veroveren Kemmelberg
23
27‐11‐2013
7. Geallieerd Eindoffensief (26/09– 11/11/1918) •
Eind september: 180.000 Amerikaanse troepen aan Westelijk Front
•
•
3 geplande offensieven om Duitse stellingen te breken • 26/09: aanval richting Mézières, FR en AM: geen succes • 27/09: aanval richting Phillipville, FR en GB: geen succes • 28/09: Legergroep Vlaanderen olv Albert I, richting Brussel • Bres in Flandern-II-stellung • Bos van Houthulst veroverd 15/10: Duitse front breekt
•
23/10: Duitse troepen stoppen opmars aan de Leie
•
31/10: defensieve Duitse stelling op de Leie valt
7. Geallieerd Eindoffensief (26/09– 11/11/1918)
24
27‐11‐2013
IV. Wacht aan den IJzer 1. Stellingen 2. Sectoren 3. Frontdienst 4. Kantonnementsleven
1. Stellingen 1ste linie: achter spoorwegdijk, IJzer of inundatie - voorposten, postes aquatics -een eerste lijn met een gevechtsloopgraaf; -een tweede lijn met een steunloopgraaf; -een derde lijn met reserveloopgraaf en commandopost (deze kon nog ontdubbeld zijn of verder uitgebouwd). - Doorheen de linie verspreid lagen verbindingsloopgraven, (betonnen) schuilplaatsen, latrines, hulpposten, prikkeldraadversperringen, …
25
27‐11‐2013
1. Stellingen Achter Nieuwpoort, via Booitshoeke en Lampernisse, achter Nieuwkapelle en zo naar Reninge liep de tweede linie: • opnieuw opgebouwd met verschillende loopgraven en steunpunten • fungeerde als een tussenstelling De derde linie liep van Koksijde en Veurne, via het Lo-kanaal en achter de IJzer, stroomopwaarts naar de Fintele: • bestond uit minstens 2 lijnen met loopgraven • verschillende steunpunten Vanuit het achterliggende gebied en van linie naar linie: • batterijwegen, • verbindingswegen en smalsporen (Decauvillesporen) • verschillende munitiedepots, geniedepots, verbandposten en bevoorradingsposten
2. Sectoren Per legerdivisie een sector, ongeveer 6km breed: - onderverdeeld in 2 of drie sub-sectoren - eigen organisatie - aangeduid met plaatsnaam in de sector - vaak wisselende grenzen, lengte, eenheden = onduidelijk sector Nieuwpoort sector Ramskapelle sector sector Pervijze sectoren Diksmuide en Nieuwkapelle sector Noordschote sector Steenstrate sector Brielen
26
27‐11‐2013
3. frontdienst Frontdienst: • de “wacht” in de eerste linie • de piketdienst achter de linie • de halve rust of demis-repos in de kantonnementen normale omstandigheden: • een derde stond in voor de directe verdediging • een derde stond in voor het andere werk en de mogelijk tussenkomsten • een derde werd als reserve aangeduid
4. Kantonnementsleven demi-repos: een gemeente of gehucht als kantonnement • enige gebouwen ter beschikking, naast wat schuren en stallen • officieren kamers in huizen opgeëist • hutten en tenten opgetrokken, later ook houten barakken • hospitaal + een perk oorlogsgraven / militaire begraafplaats volwaardige rustperiodes waren verder naar achter (De Panne) • leegstaande villa’s, cafés, bioscoopzaaltjes, … • beter uitgerust en voorzien van meer comfort
27
27‐11‐2013
4. Kantonnementsleven • vast programma: voedselbedeling, inspectie, oefeningen, marsen, onderhoudsbeurten voor wapens en uitrusting, opnieuw inspectie, troepenschouwing, karweien, rouwmissen, … • zondag en ’s avonds herbergen opzoeken • leeszalen voor schrijven van brieven • kermissen, feesten
4. Kantonnementsleven
28
27‐11‐2013
V. Begraafplaatsen 1. 2. 3. 4. 5.
Het hoe en het waarom De Franse begraafplaatsen De Duitse begraafplaatsen De Britse begraafplaatsen De Belgische begraafplaatsen
1. Hoe en waarom 1. Ontstaan van de begraafplaatsen 2. Nieuwe bijzettingen
29
27‐11‐2013
Ontstaan van begraafplaatsen
Begraafplaatsen = residu van de oorlog in het hedendaags landschap Begraafplaatsen = landmarks voor verdwenen hospitalen en clearing stations Spreken over begraafplaatsen = spreken over medische aspect van WOI
Organisatie medische diensten WOI (Britse insteek - RAMC)
Regimental aid post Advanced dressing station Main dressing station Casualty clearing station
Stationary hospital
30
27‐11‐2013
Organisatie medische diensten WOI : Regimental Aid Post In loopgraven: - uitgewerkte verbandpost - capaciteit beperkt (6 personen) - 1e-lijnsverzorging (tetanus, …) In open terrein: gebruik van bomkraters , ruïnes, …
Organisatie medische diensten WOI : Advanced Dressing Station - Binnen bereik van de regimental aid posts - Binnen bereik van vijandelijke artillerie - layout en werking identiek aan regimental aid post, maar groter - vaak langs een weg om doorstroom naar main dressing station te bevorderen
31
27‐11‐2013
Organisatie medische diensten WOI: Main dressing station - Buiten bereik van vijandelijke artillerie - Binnen bereik via de weg van de advanced dressing stations - triage van de gewonden: - stabiliseren van ernstige wonden voor transport naar verder weg - verzorgen en rusten van mindere dringende gevallen - wegsturen van front = lange afwezigheid !!
Organisatie medische diensten WOI: Casualty Clearing Station (CCS) - knooppunt van wegen van het front naar de achterliggende regio - aansluiting op spoor en kanalen, vlotter transport - verdere triage van de gewonden: - noodoperaties voor stabiliseren van gewonden vooraleer transport naar stationary hospital - capaciteit om grote groepen gewonden ineens te ontvangen en te verzorgen - accommodatie voor kortverblijf en operaties, … (hutten, tenten, barakken, …)
32
27‐11‐2013
Nieuwe bijzettingen
2. Franse militaire begraafplaatsen Algemene kenmerken: - weinig of geen architecturale omkadering - belang van koele symmetrie en rechte lijnen - schaarse begroeiing - geen echte grafsteen: - stèle voor joden en moslims, - kruisje voor christenen - informatie op grafplaatjes: - naam en voornaam - rang en eenheid - sterfdatum - rangnummer
33
27‐11‐2013
2. Franse militaire begraafplaatsen Algemene kenmerken: - andere opvatting: kameraden tot in de dood: ossuaires en massagraven (zeker in begin van de oorlog, 1915 wet op uniek en eeuwig graf per persoon) - officieren vaak gegroepeerd in rijen of aan de kop van een rij - na oorlog opruiming: vele gesneuvelden terug naar geboorteplaats in Frankrijk
2. Franse militaire begraafplaatsen – Saint Charles de Potyze - Genoemd naar Sint-Karelschooltje op wijk Potijze in 1914 - gebruikt als verbandpost en doden in tuin begraven - verwoest vooral tijdens Derde Slag om Ieper - hersteld in 1919, aangevuld met geïsoleerde graven uit regio Poperinge - vernielde graven verzameld in massagraf - in 1922 ingewijd als grootste Franse begraafplaats in Westhoek: - 4209 begravingen, waarvan 762 niet geïdentificeerd, - geordend in 26 rijen in 4 grote en 4 klein perken - 616 opgenomen in massagraf
34
27‐11‐2013
2. Franse militaire begraafplaatsen – Saint Charles de Potyze - Onderscheidt zich door aanwezigheid van Calvaire - achteraan obelisk ter herdenking van 125e, 32e en 22e infanterieregiment - massagraf
2. Franse militaire begraafplaatsen – Kemmelberg - site bestaat uit een dubbelmonument: - gedenkzuil met”Den Engel” op de top van de Kemmelberg - een ossuaire op de flank van de Kemmelberg, gericht op Loker - architecturaal concept dat hulde brengt aan Franse slachtoffers bij de Slag om de Kemmelberg, 1918 - beeltenis op de Kemmelberg = godin Victoria - oorspronkelijke monument was 18m hoog, met metalen helm die verdwenen is sinds blikseminslag in jaren 70 (nu 16m hoog)
35
27‐11‐2013
2. Franse militaire begraafplaatsen – Kemmelberg - ossuaire aangelegd op flank van de Kemmelberg, in driehoekig park - veel groen en aanplantingen, kleine bakstenen muur - obelisk op vier massagraven (aangelegd tussen 1920 en 1925) met daarop een bronzen Gallische haan -5294 militairen begraven, slechts 57 geïdentificeerd
2. Franse militaire begraafplaatsen
Poperinge New Military Cy.
Stavele.
36
27‐11‐2013
3. Duitse militaire begraafplaatsen Algemene kenmerken: - doorgedreven concentratie - tijdens de oorlog ontstaan van vele kleine begraafplaatsen - na de oorlog gecentraliseerd in een eerste beweging - in jaren ‘50 verder opgeruimd tot 4 grote begraafplaatsen - prominente rol voor architecturale elementen - imposante poortgebouwen of andere gebouwen - gebruik van wezerzandsteen - granieten grafstenen, met koperen plaatje: - naam, - rang, - sterfdatum - belangrijk symbolisch gebruik van planten: - klimplanten, rodedendron, heideplanten - eik als teken voor moed, oer-Germaans symbool - onderhoud = Volksbund
3. Duitse militaire begraafplaatsen - Vladslo - Ontstaan tijdens de oorlog door medische hulppost: - in omringende Praatbos nog 2 betonnen constructies, Duitse gedenkmuur - aan overkant van de weg een vroeger officierenkwartier - na de oorlog 3233 begraven slachtoffers - met de tweede opruimactie (1957) wordt de begraafplaats uitgebreid tot 25644 doden, met concentratie van 60 andere locaties. - ontwerp gemaakt door Tischler: - prominent poortgebouw in rode baksteen - dikke beukhaag als omkadering - oude graftekens opgesteld tegen de haag, perken opgedeeld in 10 loten - ritmiek van paren basalten kruisen - achteraan de beeldengroep “Treurend ouderpaar” van Käthe Kollwitz
37
27‐11‐2013
3. Duitse militaire begraafplaatsen - Vladslo
3. Duitse militaire begraafplaatsen - Vladslo
38
27‐11‐2013
3. Duitse militaire begraafplaatsen - Vladslo - Peter Kollwitz: - gesneuveld 23 oktober 1914 - begraven op mil. Begraafplaats Roggeveld (Esen) - verplaatst naar Vladslo in 1957 - Houten kruis bewaard in IFFM - moeder Käthe maakt eerste ontwerp in december 1914, beeldengroep is klaar in 1932 en wordt in Esen opgesteld - beeldengroep verhuisd mee in 1957
3. Duitse militaire begraafplaatsen - Hooglede - Ontstaan tijdens 1917 aan de kampen net ten oosten van het dorp - tijdens de eerste opruimacties werd de begraafplaats uitgebouwd - ontwerp van Tischler: - vooraan lage muur in grijze breuksteen - geen poortgebouw - rest omheining is een dikke haag - granieten tegels als grafsteen, met telkens 2 namen - ritmiek van groepen basalten kruizen (telkens 5) - langs de zijden staan grote bomen, midden vooral bezet met heideplanten - 8247 doden
39
27‐11‐2013
3. Duitse militaire begraafplaatsen - Hooglede
3. Duitse militaire begraafplaatsen - Hooglede - achteraan de begraafplaats een grote vrijstaande smalle gallerij: - opgetrokken in gele breuksteen - gebouw komt van de wereldtentoonstelling in Parijs in 1937, Duitse paviljoen, typische nazistische propaganda - mozaïek met Christus-figuur
40
27‐11‐2013
3. Duitse militaire begraafplaatsen - Langemark - Ontstaan tijdens de oorlog, als Langemark-Nort : - in en rond Langemark 17 begraafplaatsen - oorspronkelijk een Britse begraafplaats - na gasaanvallen 22 april 1915 overgenomen door Duitse troepen - na de oorlog 859 doden, waarvan 627 Duitse slachtoffers - na de oorlog uitgebreid tot 10143 graven, waarvan 6313 geïdentificeerd - in jaren ‘30 ingericht door de Volksbund met zware muur en poortgebouw in rode wezerzandsteen - in jaren ‘50 aangevuld met 9000 gekende doden en 25000 onbekende slachtoffers in een Kameradengrab - oorspronkelijk ritmiek met groepen van 5 basalten kruisen - in 1971 vernieuwde aanleg, nu met liggende grafstenen en de groepjes kruisen zijn veranderd naar groepen van 3 - totaal 44061 doden
3. Duitse militaire begraafplaatsen - Langemark
41
27‐11‐2013
3. Duitse militaire begraafplaatsen - Langemark - Aan de oostzijde van de begraafplaats liggen drie Duitse schuilbunkers: - bij de begraafplaats gehouden, - frontlijn gevisualiseerd met betonblokken
3. Duitse militaire begraafplaatsen - Langemark - beeldengroep “Trauernde Soldaten” van Emile Krieger
42
27‐11‐2013
3. Duitse militaire begraafplaatsen - Langemark - onthaalpaviljoen
3. Duitse militaire begraafplaatsen - Langemark - mythevorming – Flandernschlacht - Kintermort
43
27‐11‐2013
3. Duitse militaire begraafplaatsen - Menen - oktober 1914 tot oktober 1918: Menen als kantonnement: - verschillende veldhospitalen en lazaretten - 1917 aanleg van nieuwe begraafplaats Ehrenfriedhof Meenen Wald n°62 - op einde van oorlog: 6400 doden - in jaren ‘50 werd de site uitgebreid met 40000 doden van 52 andere begraafplaatsen: - doden uit oorspronkelijke site = perk M - doden uit burgerlijke begraafplaats Menen = perk H - 1991: vernieuwen van alle grafstenen - totaal 47864 doden
3. Duitse militaire begraafplaatsen - Menen - grondplan = onregelmatige veelhoek - oppervlakte 3ha, omgeven door roodgrijze muur in breuksteen, haag, bomenrij - toegangsgebouw: - rode baksteen, 2 verdiepingen - gesloten voorgevel met brede deuropening - 15 symmetrisch aangelegde perken: - ritmiek van basalten kruisen in groepjes van 2 - oudere grafstenen aan de zijkant - platliggende granieten graftegels - beplanting met eiken
44
27‐11‐2013
3. Duitse militaire begraafplaatsen - Menen - centraal een paviljoen: - rondom paviljoen stenen voor de gecentraliseerde begraafplaatsen - centraal een achthoekige kapel uit roze ijzerzandsteenblokken
4. Britse militaire begraafplaatsen Algemene kenmerken: - ontstaan tjjdens de oorlog in buurt van verbandposten, … - enkele begraafplaatsen pas achteraf “gemaakt” door concentratie - oorspronkelijk graven gemarkeerd met houten kruisjes, nieuwe aanleg pas in jaren ‘20 - benaming van de begraafplaats: - verengelsen “Hedge Row” - eigen benaming voor omgeving of plaats “Gertrie wears velvet” - naam uit eigen regimentsgeschiedenis “Talana farm” -uitbouw: - opdeling in plots en rijen, elk graf uniek nummer
45
27‐11‐2013
4. Britse militaire begraafplaatsen Algemene kenmerken: Reeds in 1915 vaardigt het Britse Rode Kruis een verbod uit op de repatriëring van de Britse gesneuvelde soldaten, dit om bemiddelde families niet te bevoorrechten. I.W.G.C.: Imperial War Graves Commission, opgericht op 21/05/1917. geen onderscheid tussen het graf van een gewone soldaat en dat van een officier persoonlijke gedenkstenen niet toegelaten er zullen individuele uniforme grafzerken geplaatst worden met gelijke opschriften en daarbij het embleem van hun respectievelijk regiment In 1960 werd het I.W.G.C. omgevormd tot: C.W.G.C.: Commonwealth War Graves Commission, die zorgt voor het onderhoud van de militaire graven uit WO-1 en WO-2.
4. Britse militaire begraafplaatsen Er zijn een 4 tal architecten die samen met hun assistenten hun stempel gedrukt hebben op de militaire begraafplaatsen, nl: - Sir Herbert Baker heeft als grootste werk Tyne Cot Cemetery ontworpen. - Sir Reginald Blomfield met als voornaamste werken De Ieperse Menenpoort en The Cross of Sacrifice. - Charles Holden met onder andere in Zonnebeke Buttes new British Cy. en Polygoon Wood British Cy. - Sir Edwin Lutyens met onder andere het Hooge Crater Cy. en Sanctuary Wood Cy. en The Stone of Remembrance.
46
27‐11‐2013
4. Britse militaire begraafplaatsen
4. Britse militaire begraafplaatsen
47
27‐11‐2013
4. Britse militaire begraafplaatsen In het begin waren het vooral houten kruisen en vanaf 1922 werden de houten kruisen vervangen door 1 type grafsteen. Deze grafsteen heeft als afmetingen: •Hoogte 75 cm •Breedte 38 cm •Dikte 12 cm. Hij is gemaakt van Portlandsteen afkomstig uit Portland Island in Dorset, soms is hij gemaakt uit Hoplandsteen ( donkerder van kleur ) uit de steengroeve van Hopton Wood in Engeland. De grafstenen die nu vernieuwd moeten worden zijn uit duurzamer Botticini steen uit de Brescia streek in Italië.
4. Britse militaire begraafplaatsen Op de steen vindt men volgende gegevens: Bovenaan, het embleem van het regiment. Daaronder, het rangnr. ( niet voor officieren ) gevolgd door naam en voornamen (met de initialen) en de datum van het overlijden. Daaronder, het religieus embleem of het Victoria Cross. Bovenaan links bevindt zich het registernr. , dit nr. vindt men terug in het registerboek aan de ingangspoort, soms is enkel op de eerste grafzerk van iedere rij het nummer van het perk en de rij te vinden.
48
27‐11‐2013
4. Britse militaire begraafplaatsen
4. Britse militaire begraafplaatsen
49
27‐11‐2013
4. Britse militaire begraafplaatsen De perceeltjes voor en achter de grafsteen: Voor en achter de grafsteen zijn afgezoomde perceeltjes , dit om de steen te beschermen tegen de weersomstandigheden en om het uitzicht mooier te maken. Vooraan veelal polyantharozen, nu wordt er ook een nieuwe roos ( met als naam remembrance ) gebruikt in 8 variëteiten. Op kleine begraafplaatsen 1 soort rozen. Achteraan komt de beplanting nooit hoger dan de grafsteen, dit om het uitzicht mooi te houden.
4. Britse militaire begraafplaatsen KIPLING STONES Dit zijn kleine speciale memorials of gedenkstenen op sommige begraafplaatsen ter herinnering aan door Duits artillerievuur vernielde ( en dus verdwenen ) graven, ofwel graven verdwenen uit niet meer bestaande begraafplaatsen.
50
27‐11‐2013
4. Britse militaire begraafplaatsen STONE OF REMEMBRANCE Op veel plattegronden staat hij ook aangegeven als "War stone". Dit is een altaarsteen ten behoeve van godsdienstige plechtigheden. Enkel op begraafplaatsen vanaf 1000 graven. Opschrift: There name liveth for evermore. ( Hun naam blijve eeuwig leven ). Ontwerper: Sir Edwin Lutyens. Afmetingen : Hoogte : 1,5 m. Lengte : 3,5 m. 3 treden.
4. Britse militaire begraafplaatsen CROSS OF SACRIFICE Stenen kruis met bronzen zwaard. Betekenis: Verzoening tussen het militaire karakter van de begraafplaats en het religieuze aspect. Ontwerper: Sir Reginald Blomfield. Afmetingen: Hoogte: varieert tussen 4,5 m en 9 m naargelang de grootte van de begraafplaats.
51
27‐11‐2013
4. Britse militaire begraafplaatsen: TYNE COT CEMETERY - Verbonden met de Derde slag om Ieper of Slag om Passendaele - naam ontstaan bij 50th Northumbrian Division: - site = schuurtje met daarrond 5 Duitse betonbunkers - Leek sterk op de cottages naast de rivier Tyne - na verovering van site en dorp Passendaele werd site ingericht als advanced dressing station: - 343 bijzettingen op eind van de oorlog - na de oorlog werd de begraafplaats uitgebreid met de concentratie van kleine plots uit de omgeving Langemark en Passendaele - totaal 11957 doden, waarvan 70% niet geïdentificeerd
4. Britse militaire begraafplaatsen: TYNE COT CEMETERY - ontwerp Sir Herbert Baker: - muur van zwarte silexkeien, afgedekt met witte natuursteen - aanleg in 66 plots - vooraan aanleg in rechthoek, rechtlijnig en symmetrisch - achteraan waaiervormige aanleg - tussen stone of remembrance en cross: battlefield cemetery, oudste kern
52
27‐11‐2013
4. Britse militaire begraafplaatsen: TYNE COT CEMETERY - Tyne cot memorial - waaiervorm symboliseert Ieperboog - memorial to the missing - aanvullend memorial op Menenpoort en in Ploegsteert
4. Britse militaire begraafplaatsen: TYNE COT CEMETERY - Cross of Sacrifice - ongewoon groot voetstuk = gebouwd op grootste Duitse bunker die dienst deed als dressing station - nog 2 andere bunkers over in voorste helft van de begraafplaats
53
27‐11‐2013
4. Britse militaire begraafplaatsen: TYNE COT CEMETERY - onthaalpaviljoen Tyne Cot
4. Britse militaire begraafplaatsen: LIJSSENTHOEK
- Remi Farm / Remi Sidings - ontstaan naast de hoeve van Remi Quaghebeur, langs de spporlijn tussen Hazebrouck en Poperinge - voorjaar 1915: Franse 15e hopital d’évacuation - juni 1915: Brits CCS - na de oorlog grootse begraafplaats in Westhoek, nu is dit Tyne Cot - dag op dag te volgen wat er gebeurde op de site - unieke combinatie van locatie van veldhospitaal en begraafplaats - totaal: 10785 doden
54
27‐11‐2013
4. Britse militaire begraafplaatsen: LIJSSENTHOEK
- oorspronkelijke ingang = kleine poortje op toegangsweg Remi Farm - oudste plot met Franse begravingen: - 6 mei 1915: Avril en Birckel
4. Britse militaire begraafplaatsen: LIJSSENTHOEK - ontwerp = Blomfield - herschikken van poort - monumentaal poortgebouw - grijze steensoort voor headstones - Cross of sacrificie op ongewone plaats: visueel baken
55
27‐11‐2013
4. Britse militaire begraafplaatsen: LIJSSENTHOEK
5. Belgische militaire begraafplaatsen Algemene kenmerken: - Ontstaan in de buurt van veldhospitalen en dergelijke - weinig of geen architecturale elementen, meestal enkel een inkompoort: - aanleg opgedeeld in percelen en rijen - sites aangelegd na de oorlog vooral een geometrisch patroon (Houthulst) - vaak nog gerepatrieerd of op burgerbegraafplaatsen kleine ereperken
56
27‐11‐2013
5. Belgische militaire begraafplaatsen grafsteen: - oorspronkelijk houten kruisjes - heldenhuldezerkjes: - beton, vorm van Keltisch kruis, Joe English - voor graf van Firmin Deprez ontworpen - aangenomen door Vlaamse Comité voor Heldenhulde - collectief betaald, 800 geplaatst - 75 overleefden tot op heden
5. Belgische militaire begraafplaatsen Heldenhuldezerkjes: - 38 zerkjes op Oeren geschonden in 1918 - bij invoer officiële steen werden 58 aanvragen tot behoud ingediend - de in 1925 vernietigde zerkjes dienden als betonpuin voor wegverhadering naar begraafplaatsen van Adinkerke en Westvleteren - in 1926 werden 226 zerkjes gedoneerd aan het IJzerbedevaartcomité
57
27‐11‐2013
5. Belgische militaire begraafplaatsen Officiële grafsteen: - ontwerp 1920 architect Simons - barok -100x15x52cm, 150 kg
5. Belgische militaire begraafplaatsen
De Belgische militaire grafplaten leveren volgende gegevens: Familie- en voornaam, militaire rang, regiment, geboorteplaats en datum, "Stierf voor België" overlijdensdatum en: Onderaan staan medailles afgebeeld, het spreekt voor zich dat dit een persoonlijk gegeven is en voor ieder verschillend.
58
27‐11‐2013
5. Belgische militaire begraafplaatsen
5. Belgische militaire begraafplaatsen - Geopteerd voor driekleur en kruisje op elk graf: - kruis als teken voor lijden, niet voor christendom - familie kon kiezen voor leeutje ipv kruis - de kleuren van driekleur komen van Brabantse vlag, met horizontale balken (Belgische vlag = verticaal) - vandaar soms kleuren verkeerd geplaatst - onderhoud door jaren waargenomen door verschillende diensten en dus ook geen conformiteit - nu plaatst men enkel nog de driekleur
59
27‐11‐2013
5. Belgische militaire begraafplaatsen: Houthulst - Na bevrijdingsoffensief vele gesneuvelden en volledig vernield bos - Bos werd heraangeplant (deels) tussen 1920 en 1922 - concentreren van kleine begraafplaatsen en veldgraven in de gemeente: - helft van slachtoffers gerepatrieerd naar geboorteplaats - rest op begraafplaats van houthulst - 1722 doden, gedenkteken voor 1230 gekende en 493 onbekende slachtoffers
5. Belgische militaire begraafplaatsen: Houthulst - ontwerp Blondeau en Moreau - zespuntige ster - voormuur grotendeels in rode baksteen - wandelpaden in rood baksteengruis - 81 Italiaanse krijgsgevangen in O-punt van de ster (komen van Roeselare)
60
27‐11‐2013
5. Belgische militaire begraafplaatsen: Keiem - verzamelbegraafplaats aangelegd na WOI - ingewijd in 1925 - vooral gesneuvelden van 8ste en 13e linieregiment, van 18 en 19 oktober 1914 - totaal 590 doden, 364 niet identificeerbaar, 1 dode uit WOII
5. Belgische militaire begraafplaatsen: Keiem - ruitvormig plattegrond, 75x75m - grafstenen per 2 rug aan rug
61
27‐11‐2013
5. Belgische militaire begraafplaatsen
62
