PMZ voor de toeristische branche in Nederland

PMZ voor de toeristische branche in Nederland De ontwikkeling van een praktische methode

Den Burg, april 2003 Samensteller: Nienke Bloksma, Stichting Duurzaam Texel

Aan dit project is in het kader van het Besluit Milieusubsidies, regeling milieugerichte technologie een subsidie verleend uit het programma Productgerichte Milieuzorg 2000 dat gefinancierd wordt door het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Novem beheert dit programma. Projectnummer: 0366-00-01-00-0032

Warmoesstraat 50 1791 CS Den Burg tel: 0222 – 320 723 fax: 0222 – 321 160 [email protected]

Inhoudsopgave 1. Inleiding

3

1.1 Achtergrond

3

1.2 Doelstelling

3

1.3 Samenwerking

5

2. Opzet project

7

3. Resultaten

10

3.1 Eindproducten

10

3.2 Inhoudelijke resultaten

10

3.3 Leereffecten

12

4. Conclusies en aanbevelingen

14

5. Samenvatting en conclusies

15

6. Summary and conclusions

16

7. Trefwoorden

17

Bijlage 1.

Werkbladen

18

Bijlage 2.

Actieplannen proefbedrijven

42

Bijlage 3.

Documentatie Input Formulier

51

Bijlage 4.

Kranteknipsels

52

Stichting Duurzaam Texel

PMZ voor de toeristische branche, april 2003

2

1. Inleiding 1.1

Achtergrond

In de loop van de jaren negentig zijn voor diverse branches in Nederland PMZ-tools ontwikkeld. Deze ontwikkeling was een reactie op de invoering van bedrijfsinterne milieuzorg-systemen. Deze laatste nemen het bedrijf centraal. In de loop der jaren nam het besef toe dat je er niet bent door alleen binnen de muren van je bedrijf te kijken naar de milieuzorg. PMZ is hierop een antwoord. Voor de toeristische branche is als bedrijfsintern milieuzorgsysteem de Milieubarometer ontwikkeld, die met succes op Texel wordt gebruikt door een relatief groot aantal bedrijven. De Milieubarometer is er in drie gradaties: brons, zilver en goud. De Gouden Milieubarometer staat gelijk aan Milieukeur. Op Texel zijn 11 toeristische bedrijven met een Milieubarometer (1 brons, 4 zilver en 6 goud), waarvan 8 lid van de Recron zijn. Dit betekent dat op dit moment 8 van de 23 Texelse Recron-bedrijven (35%) een Milieubarometer heeft. Dit aantal neemt nog steeds toe en een aantal bedrijven met een Gouden Milieubarometer vroeg zich af of er nog nieuwe uitdagingen te behalen waren. Omdat de situatie op Texel vergelijkbaar is met de rest van Nederland (zij het dat er op Texel relatief veel bedrijven met een Milieubarometer zijn), heeft de Stichting Duurzaam Texel samen met de Texelse Vereniging van Logiesverstrekkers (TVL) besloten een project op te starten om een PMZ-aanpak te ontwikkelen die voor heel Nederland bruikbaar moest zijn.

1.2

Doelstelling

De doelstelling van het project is het ontwikkelen van een praktische PMZ-aanpak voor de toeristische branche, die optimaal aansluit op bestaande bedrijfsinterne milieuzorg-systemen in de sector, de creatie van nieuwe eco-efficiënte dienstproduct-combinaties in de sector stimuleert en resulteert in een via moderne media laagdrempelig te verspreiden PMZ-intranet-tool. Praktisch Dat wil zeggen: gemakkelijk inpasbaar in de dagelijkse bedrijfsvoering door rekening te houden met de bedrijfscultuur. Praktisch ook in de zin van het benadrukken en aantonen van de voordelen van PMZ voor ondernemers en hun klanten: milieuverbetering en “business opportunities” (nieuwe/extra markten door nieuwe producten, kostenreductie door systeem-opzet), kwaliteits- en imago-verbetering (grotere klanten-tevredenheid). De toeristische sector omvat hier hotels (inclusief restaurants), bungalowparken en campings (attractieparken waren al eerder onderwerp van PMZ-onderzoek).



3

Aansluiting op bestaande milieuzorg Uit recent evaluatieonderzoek van één der projectpartners, TU Delft - DfS programma, in opdracht van het Ministerie VROM is gebleken dat de aanwezigheid van een bedrijfsintern milieuzorgsysteem een goede en essentiële indicator is voor een succesvolle PMZ-introductie bij bedrijven. Is een dergelijk systeem reeds in werking, dan blijkt de keten- respectievelijk productgerichte aanpak van PMZ veel gemakkelijker inpasbaar. In dit onderzoeksproject wordt hiermee rekening gehouden door uit te gaan van bedrijven die al een vorm van BIM in werking hebben. In het bijzonder is het daarbij van belang de aanpak te volgen die zich in de recreatiesector als standaard lijk te gaan ontwikkelen: de Milieubarometer. Inclusief het ontwerpen van nieuwe diensten In het bovengenoemde onderzoek van de TU Delft onder 55 PMZ-cases is eveneens de hypothese bevestigd dat PMZ niet alleen een managementsysteem voor bestaande productzorg vormt, maar ook de creatie van eco-efficiënte dienst-product-combinaties kan stimuleren. PMZ kan dus ook tot milieugerichte en voor het bedrijf interessante nieuwe producten of diensten leiden. Dit gaat echter binnen PMZ, zo blijkt, niet vanzelf. In het door de TU Delft voor het Ministerie VROM uitgevoerde MSO-project (Milieugerichte Services Onderzoek) is een eerste methode voor het ontwikkelen van eco-efficiënte product-dienst-combinaties door bedrijven ontwikkeld. Deze zal in het project nader worden uitgewerkt voor de toeristische sector en dan binnen de PMZ-aanpak worden geïntegreerd en vervolgens in het onderzoek getest. Via nieuwe media te leren: Intranettool Hoewel handboeken nog steeds een belangrijk medium voor kennisoverdracht vormen, worden zij in de milieuzorgsector toch vooral als naslagwerken gebruikt en hebben zij als nadeel dat actualisatie bijv. door middel van het toevoegen van nieuwe bedrijfscases niet gemakkelijk is. De projectpartners in dit PMZ-project kunnen gebruik maken van deze ervaring en achten juist in de toeristische sector het gebruik van een dergelijke intranettool zeer toepasselijk en milieukundig wenselijk. Immers, steeds meer toeristische bedrijven en hun VVV's gaan thans over tot internet als een steeds belangrijker middel voor communicatie en promotie. Het project wil op deze trend aansluiten en een PMZ-intranettool ontwikkelen, die zoveel mogelijk zelfstandig door ondernemers kan worden toegepast, met de mogelijkheid van elkaars ervaringen te leren en hierover te communiceren, met de mogelijkheid de tool als centrale gids in locale PMZ-trainings-en voorlichtingscampagnes onder auspiciën van de VVV's te gebruiken, met de mogelijkheid de inhoud van de tool voortdurend te actualiseren en via het circuit van de VVV's, op de golven van e-commerce, te promoten. De VVV Texel heeft uitstekende ervaringen op dit gebied, is zeer actief in het ontwikkelen van websites (ook ten behoeve van evenementen) en vormt daarmee een cruciale projectpartner in het project.



4

1.3

Samenwerking

Stichting Duurzaam Texel (SDT) is een organisatie die ten doel heeft het initiëren en stimuleren van activiteiten die een duurzame ontwikkeling van het eiland bevorderen. De Texelse Vereniging van Logiesverstrekkers (TVL)is een vereniging waar vrijwel alle logiesverstrekkers op Texel lid van zijn, die gezamenlijke belangen behartigt en gemeenschappelijke projecten kan ondersteunen. TVL heeft voor het grootste deel haar werk uitbesteed aan de Coeghe Holding. Beide partijen hebben hebben samen dit project geïnitieerd. SDT in de rol als stimulator van duurzame ontwikkeling binnen de toeristische branche, TVL als branche-organisatie. Daarnaast zijn nog enkele partijen betrokken bij de uitvoering van dit project. Allereerst de TU Delft: zij hebben een belangrijke rol gespeeld bij het ontwikkelen van een model, aan de hand waarvan de PMZ-tool ontwikkeld is. Daarnaast hebben zij ook een vergelijkend onderzoek gehouden wat de meerwaarde van PMZ is voor de toeristische bedrijven ten opzichte van de huidige Gouden Milieubarometer. De VVV Texel was ook nauw betrokken bij het project: in de eerste plaats omdat zij goed op de hoogte zijn van de trends in de toeristische branche, wat de gasten wensen en in de toekomst waarschijnlijk gaan wensen. In de tweede plaats zou de PMZ-methode via het VVV-intranet aan de toeristische bedrijven aangeboden worden. Rots Design is in de planfase aangetrokken als bedrijf dat de intranet-tool zou kunnen ontwikkelen. In een latere fase is Natuurlijk … Overijssel gevraagd de website te ontwikkelen. En niet in de laatste plaats de vijf proefbedrijven op Texel: Vakantiecentrum De Krim, Grand Hotel Opduin, Camping De Bremakker, Hotel Oranjerie Molenbos en Restaurant Catharinahoeve. De eerste drie bedrijven zijn in het bezit van een Gouden Milieubarometer, de andere twee bedrijven zijn ten tijden van dit project bezig deze te halen. Alle bedrijven hebben dus al een relatief groot “milieubewustzijn” en hebben reeds veel gedaan op dit gebied. Er is gekozen voor een grote variatie in het type bedrijven, hotel, camping en restaurant, groot en klein. Hierdoor kon bij zoveel mogelijk typen bedrijf ervaring worden opgedaan. In de oorspronkelijke projectaanvraag wordt een ander restaurant genoemd. Omdat dit bedrijf vlak voor de start van het project wegens familieomstandigheden plotseling het restaurant moest verkopen, is een ander restaurant verzocht mee te doen. In de eerste fase van het project is gekeken naar verwante PMZ-projecten, zoals dat van de Club van Elf. De Club van Elf zou aanvankelijk ook in de begeleidingscommissie zitten, maar wegen tijdgebrek en de grote afstand hebben zij hier van af gezien. In een latere fase is contact geweest met de ANVR over hun PMZ-project. Door gebruik te maken van de ervaringen van Beco, is ook geprofiteerd van PMZ-projecten binnen andere branches.



5

De Stichting Duurzaam Texel is goed op de hoogte van de ontwikkelingen op het gebied van de Milieubarometer, die het eigendom is van de Stichting Keurmerk Milieu Veiligheid en Kwaliteit (KMVK) en voortgekomen is uit de Recron. De ontwikkelingen van de Milieubarometer zijn van groot belang voor een verdere verankering van PMZ in de toeristische branche.



6

2. Opzet project Het project is opgezet met de in hoofdstuk 1.3 genoemde samenwerkingspartners. Bij de start van het project is een begeleidingscommissie samengesteld, die de voortgang van het project heeft gevolgd en gevraagd en ongevraagd adviezen kon geven. De begeleidingscommissie bestond uit: TU Delft Prof. Dr ir J.C. Brezet Mevr. Drs S. Brink Drs C. Diehl VVV Texel Mevr. V. Bos Recron Dhr D. Verstand Provincie Noord-Holland Mevr. M. Hendriks TVL Dhr H. Wuis SDT Mevr. N. Bloksma Mevr. Hoogeveen van de Club van Elf zou aanvankelijk ook in de begeleidingscommissie, maar wegens tijdgebrek en de grote afstand heeft zij in tweede instantie bedankt. De heren Diehl en Verstand waren meest ook verhinderd: zij hebben wel de stukken gehad en konden desgewenst op afstand reageren. Om voor het project optimaal gebruik te maken van de reeds ontwikkelde kennis en ervaring bij andere PMZ-projecten, is besloten om een adviesbureau met PMZervaring aan te trekken. Na meerdere offertes zowel inhoudelijk als financieel te vergelijken, is besloten om met Beco Milieumanagement & Advies in zee te gaan. Het project had ene vrij trage start. Na het toekennen van de subsidie eind december 2000, duurde het even voordat besloten kon worden om een adviesbureau in de arm te nemen, die ervaring had op het gebied van PMZ-systemen. Vervolgens duurde het weer even voordat verschillende offertes binnen waren en beoordeeld konden worden. In juni 2001 is de begeleidingscommissie voor het eerst bij elkaar geweest en is de eerste opzet besproken. Hierbij waren ook vertegenwoordigers van Beco en Rots Design aanwezig. Zij hebben hun opzet gepresenteerd en bijgesteld na adviezen van de commissie. In de zomervakantie 2001 heeft het project stilgelegen: de proefbedrijven hadden het te druk om aandacht te kunnen besteden aan dit project. Daarom hebben de eerste gesprekken met de bedrijven in oktober 2001 plaatsgevonden. Aan de hand van de bijgestelde opzet heeft Beco, samen met SDT, de vijf proefbedrijven bezocht. Tijdens dit eerste bezoek is een eerste concept van een serie werkbladen doorgenomen en ingevuld. Hierdoor ontstond een beeld van de aard van het bedrijf, wat er reeds gedaan was op dit gebied, en waar mogelijkheden liggen.



7

Beco heeft van deze gegevens voor elk bedrijf een conceptrapport gemaakt (december 2001). In verband met de drukke werkzaamheden binnen de toeristische sector in december, was de volgende bijeenkomst pas in januari 2002: een brainstormsessie. Deze bijeenkomst is voorbereid door Beco, TU Delft en SDT. De TU Delft heeft hiervoor een opzet gemaakt. Er werd uitgegaan van 12 strategieën die een bedrijf kan volgen (zie werkblad 6, bijlage 1). Binnen elke strategie werden drie richtingen aangegeven. Al deze voorbeelden zijn op kaartjes gezet, die gebruikt zijn tijdens de brainstorm. Van elk proefbedrijf waren één of enkele mensen aanwezig. Na een vrije brainstorm om een beetje los te komen van de (on)mogelijkheden van het eigen bedrijf, kon iedereen alle kaartjes bekijken en enkele kaartjes pakken met voorbeelden die aanspraken. Aan de hand van de geselecteerde kaartjes werden de verschillende strategieën en voorbeelden besproken. Uit een lange lijst met mogelijkheden, gaf elk bedrijf aan welke mogelijkheden aanspraken voor het eigen bedrijf. Vervolgens is met elk bedrijf apart gepraat door één of twee mensen van Beco en van SDT over hoe je deze ideeën concreet kan maken voor het bedrijf. Hierbij werd extra aandacht besteed aan het creëren van nieuwe product-dienst combinaties. Twee bedrijven (De Krim en Opduin) gaven aan met dezelfde soort problemen en kansen te zitten en graag samen verder te praten. De resultaten van deze gesprekken zijn vervolgens verwerkt in een volgend conceptrapport (maart 2002). Hierin werden concrete maatregelen genoemd op het gebied van PMZ die het betreffende bedrijf het komende jaar wil gaan implementeren, inclusief tijdpad, eerstverantwoordelijke enzovoort. Dit concept is weer besproken met de bedrijven en eventuele opmerkingen zijn verwerkt. In het eindrapport is nog aanvullende informatie toegevoegd die voor het betreffende bedrijf relevant en interessant was, zoals over duurzaam inkopen, duurzame meubels, vloerbedekking, speelvoorzieningen enzovoort. Vervolgens was het aan de bedrijven om deze maatregelen ook daadwerkelijk in te voeren. Ondertussen had de projectleider zich wegens verhuizing en drukke werkzaamheden teruggetrokken en was de medewerkster van de SDT tijdelijk deels uit de roulatie in verband met zwangerschap. Het project heeft toen enige vertraging opgelopen. Gaande het project is er gewerkt aan een intranet-tool. Na verloop van tijd werd echter duidelijk dat bedrijven in deze branche niet met een dergelijke tool zelfstandig aan de gang wensen te gaan (meer hierover in hoofdstuk 4). Daarom is van het idee van een intranet-tool afgezien en is er uiteindelijk een website ontwikkeld, die hopelijk wel aan de wensen van de gebruikers voldoet: www.pmztoerisme.nl. Stichting Duurzaam Texel


8

Een eerste versie van de website is uitgetest door een tiental Texelse toeristische bedrijven. Eén van de projecten die hieruit voortkwam –Texelse producten- was zo groot dat de Stichting Duurzaam Texel dit idee heeft opgepakt. Dit project was ook niet bestemd voor één bedrijf, maar bestemd voor de hele branche op Texel. Voor dit project is een aparte werkgroep gevormd, waar ook enkele PMZ bedrijven in vertegenwoordigd waren. In verband met zwangerschapsverlof heeft het project stilgelegen tot oktober 2002. inmiddels was er toen ook een nieuwe projectleider gevonden en is met hernieuwde energie het PMZ project opgestart. Allereerst is er extra budget gezocht binnen de SDT om een goede websitebouwer te kunnen aantrekken om de website professioneel vorm te geven en in te richten. Nadat geld en bureau gevonden waren, is voortvarend gewerkt aan de vernieuwde website, zodat deze op het sympsoium van 29 januari 2003 gepresenteerd kon worden. Het symposium van 29 januari 2003 was de formele afsluiting van het project. Tijdens dit symposium, dat door de burgemeester van Texel werd geopend, heeft Jan Iepsma van Novem verteld wat PMZ inhoudt. Nienke Bloksma van SDT heeft de inhoud van het PMZ-project toegelicht, André van der Vliet van De Krim heeft – als één van de proefbedrijven - zijn praktijkervaringen gedeeld. Na de lunch was er een rondleiding over Vakantiecentrum De Krim, de presentatie van de website en een voordracht over de mogelijke toekomst van PMZ in de toeristische branche. Na een levendige discussie was de middag alweer ten einde. De dag werd voorgezeten door prof. dr ir J.C. Brezet van de TU Delft. Voor dit symsposium waren uitgenodigd: alle Texelse toeristische bedrijven, alle adviesbureau’s die zich met de Milieubarometer, PMZ of verwante projecten bezighouden, alle bedrijven met een Gouden Milieubarometer, Novem, de provincie Noord-Holland, B & W en de gemeenteraad van de gemeente Texel, bestuur en adviseurs van de SDT, bestuur van de TVL, vertegenwoordigers van de Recron en de Stichting Keurmerk Milieu, Veiligheid en Kwaliteit, TU Delft, Beco, de pers en nog enkele geïnteresseerden (187 genodigden). Voor de meesten was de uitnodiging meer een mailing om hen op de hoogte te brengen waar de SDT mee bezig was en wat de plannen voor de toekomst zijn aangaande PMZ, dan dat verwacht werd dat zij aanwezig zouden zijn. We hebben hier inderdaad de gewebste reacties op gehad. Er waren zo’n 40 direct betrokkenen aanwezig.



9

3. Resultaten 3.1

Eindproducten

Het PMZ-project heeft diverse concrete resultaten. Allereerst is er een set werkbladen (bijlage 1), waarin het onderzoek van de TU Delft verwerkt is. Ten tweede zijn er vijf eindrapporten voor de vijf proefbedrijven. Omdat in deze rapporten gegevens staan die concurrentiegevoelig zijn, zijn deze eindrapporten niet openbaar. De actieplannen voor de vijf bedrijven zijn als bijlage 2 opgenomen. Ten derde is er een symposium op Texel georganiseerd. En tot slot is er de website: www.pmztoerisme.nl. Op deze website kunnen bedrijven niet alleen lezen wat PMZ is en waarom ze aan PMZ zouden moeten doen. Ze kunnen ook een beeld krijgen van wat een PMZ project inhoudt. En misschien wel het allerbelangrijkst, er staan heel veel voorbeelden op van PMZ activiteiten op zeer diverse bedrijven, in binnen- en buitenland. Door middel van deze voorbeelden wordt het begrip PMZ concreet, en worden bedrijven geïnspireerd om dergelijke voorbeelden op te volgen. De website is en dynamisch geheel. Het aantal en de aard van de voorbeelden zal door de tijd heen veranderen. Daarnaast is op de website niet alleen de mogelijkheid tot het stellen van vragen, maar ook voor het opzetten van een forum. Deze mogelijkheid is met name van belang als er groepjes bedrijven een PMZ project opstarten, zodat zij via het forum gemakkelijk met elkaar kunnen communiceren. De website wordt voorlopig onderhouden door de Stichting Duurzaam Texel. het is mogelijk dat dit beheer in de toekomst wordt overgedragen an een andere partij, zoals de Texel Academie of de Stichting KMVK of de Recron. Dit is afhankelijk van de ontwikkeling van de vorm voor verdere implementatie (verankering) van PMZ in de toeristische branche. Afgezien van deze “fysieke” resultaten zijn er natuurlijk meer resultaten geboekt. Hiervoor zullen we eerst het verloop van het project bespreken.

3.2

Inhoudelijke resultaten

In bijlage 2 staan de actieplannen van de verschillende bedrijven vermeld. Opvallend is dat twee bedrijven – Vakantiecentrum De Krim en Hotel Opduin – samen één actieplan hebben. Vanaf de brainstormsessie hebben zij besloten de krachten te bundelen omdat ze een oplossing wilden vinden voor een gemeenschappelijk probleem: het doorkomen van de rustige wintermaand januari. Het plan was om dit te doen met behulp van arrangementen die gebruik maken van de natuur en de rust op Texel, vergelijkbaar met de Natuurmaand Mei. Tot nu toe zijn deze twee bedrijven er helaas niet in geslaagd voor dit probleem een structurele oplossing te vinden. Dit thema blijft echter onder de aandacht van deze bedrijven, en is ook bij de VVV Texel aangekaart. De kans is groot dat dit probleem de komende jaren alsnog wordt opgepakt.


PMZ voor de toeristische branche, april 2003 10

Van de andere drie bedrijven zijn het merendeel van de voorgenomen acties ook daadwerkelijk uitgevoerd. De wens van enkele bedrijven om meer met Texelse producten te gaan werken, is een geheel eigen leven gaan leiden. In de zomer van 2002 is een aparte werkgroep “Texels Product” gevormd, waarin ook De Krim en Molenbos vertegenwoordigd waren, naast enkele ander gebruikers, producenten (landbouw) en andere ter zake kundige personen. Deze werkgroep heeft in februari 2003 een Texelse Producten Presentatiebeurs georganiseerd voor de horeca op Texel. Op deze beurs hebben een twintigtal producenten getoond (en laten proeven) wat er zoal op het eiland gemaakt wordt. Enkele koks waren aanwezig om te tonen hoe deze producten verwerkt kunnen worden. Er zijn 180 horecabedrijven uitgenodigd. Naar schatting hebben zo’n 300 personen de beurs bezocht. Deze beurs werd door zowel producenten als horeca zeer positief gewaardeerd. Uit een enquênte blijkt dat het merendeel van de horecabedrijven op Texel het komende seizoen meer Texelse producten wil gebruiken. Op de beurs zelf zijn al zeer interessante klantencontacten ontstaan. Maar dat is nog niet alles. De werkgroep gaat gewoon door. Komende zomer wordt er een Texelse productenmarkt gehouden tijdens een groot feest (Oosterend Present), waar duizenden (naar schatting zo’n 7.000) Texelaars en toeristen worden verwacht. Niet alleen de horeca moet Texelse producten willen gebruiken, de gasten in de restaurants moeten ze ook willen bestellen. Daarnaast wordt momenteel hard gewerkt aan een distributiesysteem voor de Texelse producten. Op dit moment hebben veel producenten boerderijwinkels, die elk eigen openingstijden hebben. Dit betekent dat een restauranthouder soms wel dagelijks een ronde over Texel moet maken om de ene dag bij die boerderij producten op te halen, de volgende dag weer bij een andere boerderij. Dit kost (te) veel tijd en erg veel autokilometers. Door het distributiesysteem moeten Texelse producten, net als “gewone” groothandelsproducten, tot in de keuken worden bezorgd, meerdere keren per week, met behulp van één bestelformulier. Hierdoor zal het gemakkelijker worden voor een restauranthouder om deze producten te gebruiken, en worden er vele autokilometers bespaard. Het project Texels Product is een voorbeeld van wat er kan voortkomen uit een PMZ project, dat vooraf niet te voorzien is. De enthousiaste groep die er nu mee bezig is, gaat voorlopig door. Wie weet wat er allemaal nog meer uit voortkomt. In een evaluatiegesprek met de vijf proefbedrijven hebben we ook gepolst wat de bedrijven zelf als belangrijkste resultaat zien. Daaruit kwam naar voren dat velen van hen door het PMZ project een andere manier van denken hebben gekregen. Bij elke bedrijfsbeslissing wordt nu niet alleen naar het geld gekeken, maar ook naar mens en milieu. De drie P’s, Planet, People en Profit hebben een meer gelijkwaardige plaats gekregen in de bedrijfsvoering. (Tijdens de openings-act van de Presentatiebeurs van Stichting Duurzaam Texel


Texelse Producten werden de drie P’s al vrij vertaald als de drie G’s: Groen, Geld en Gasten.) De twee bedrijven die nog geen Milieubarometer hadden, hebben aangegeven deze alsnog te willen halen. Ook dit is een gevolg van het PMZ project. Tot slot heeft Vakantiecentrum De Krim in februari 2003 de provinciale prijs voor maatschappelijk verantwoord ondernemen gewonnen. Deze prijs is mede toegekend voor de deelname aan het PMZ project en alles wat daaruit voort is gevloeid op De Krim.

3.3

Leereffecten

Helaas is niet alles een succesverhaal. Door enkele wisselingen in het projectleiderschap (tussen het schrijven van het projectvoorstel en het begin van het project, en in 2002 weer), en door gebrek aan tijd door ziekte is het project niet steeds even doeltreffend geleid. Dit heeft tot gevolg gehad dat er op enkele punten vertraging is ontstaan. Ook is er onduidelijkheid ontstaan over verantwoordelijkheden. Sommige mensen namen taken op zich die bleven liggen, maar kwamen die vervolgens ook niet na. Ook was er tijdens het seizoen 2002 niet voldoende begeleiding voor de bedrijven bij de implementatie van het actieplan. Inmiddels is wel weer een afspraak gemaakt voor een (één of tweejaarlijks terugkerende) bijeenkomst met de vijf bedrijven, om te kijken wat er nu daadwerkelijk uitgevoerd is, deze acties te evalueren en plannen te maken voor het komende jaar. De conclusie is dat het bij een dergelijk project van groot belang is de verschillende taken en verantwoordelijkheden goed vast te leggen. Een projectleider die deze afspraken ook controleert en anderen indien nodig achter de vodden zit, is daarbij onontbeerlijk. Ook bleek dat de diversiteit tussen de bedrijven groter was dan verwacht. Er is met opzet een diverse groep gekozen voor maximale leereffecten. Toch bleek het soms lastig om de verschillende bedrijven met eenzelfde methodiek te benaderen. Aan de hand van de ervaringen is de methodiek aangepast. Een individuele benadering bleef bij sommige zaken echter noodzakelijk. Gedurende het project is gebleken dat toeristische bedrijven niet zelfstandig aan de slag gaan met PMZ via een intranet-tool. Belangrijkste aspect voor de bedrijven om met PMZ aan de slag te gaan was het persoonlijke contact met een deskundig begeleider en de contacten met collega-bedrijven. Deze twee zaken missen bij een intranet-tool. Hierop is besloten om geen intranet-tool te ontwikkelen, maar een website, waarop bedrijven kunnen zien wat PMZ inhoudt, en vooral veel voorbeelden staan. Bij elk voorbeeld staat een website en/of e-mail adres vermeld, zodat contacten eenvoudig te leggen zijn. Daarnaast is er via de website mogelijkheid tot het opzetten van een forum, om ervaringen uit te wisselen. Ons insziens was het niet zinvol om iets te ontwikkelen dat niet zou werken. Door deze ommeslag hebben we wel extra kosten moeten maken voor de ontwikkeling van Stichting Duurzaam Texel


een echt goede website. De inzet van de VVV Texel is hierdoor verminderd, maar anderen hebben dubbel werk moeten verrichten om deze verandering door te voeren. De Texelse proefbedrijven hebben aangegeven dat de onderlinge contacten en uitwisseling van ervaringen één van de belangsrijkste aspecten van het project was. Deze groep van vijf bedrijven gaat ook het komende jaar door met elkaar te ontmoeten. PMZ loopt hierdoor bij deze bedrijven door. Bij een goede motivatie van de bedrijven is dus het cyclische karakter van PMZ al bijna verzekerd. Wel is een katalysator wenselijk, die de afspraken regelt voor deze bedrijven. Kleine zelfstandigen hebben helaas weinig tijd om dergelijke zaken in het gemeenschappelijk belang te regelen, en dan komt het er vaak niet van. Persoonlijke begeleiding blijft dus belangrijk. Tijdens het project is natuurlijk niet alleen naar de ontwikkeling van nieuwe productdiensten gekeken, maar ook naar kansen in de keten. Tijdens de eerste gesprekken dienden zich bij een aantal bedrijven kansen aan om in de keten milieuwinst te halen, door de leverancier te vragen andere producten te leveren, of door van leverancier te wisselen. Opvallend was dat deze bedrijven hier vaak niets voor voelden en dit als onmogelijk afdeden. Blijkbaar zijn de relaties met toeleveranciers moeilijk te verbreken, en hebben deze bedrijven meer tijd nodig om hiertoe bereid te zijn. We geloven trouwens nog steeds dat als deze bedrijven langer met PMZ bezig zijn en daardoor de gedachtenomslag meer eigen hebben gemaakt, dit wellicht de komende jaren alsnog zal gebeuren. Soms heb je tijd nodig om aan een nieuw idee te wennen. Aan de andere kant was het opvallend dat bedrijven erg creatief en innovatief konden denken als het om nieuwe product-diensten ging. Ook vonden de Texelse bedrijven dat het belangrijk is dat PMZ aansluit bij het bestaande milieuzorgsysteem binnen de branche, de Milieubarometer. Een deel van de bedrijven vond dat PMZ eigenlijk vooraf moet gaan aan de Milieubarometer: door PMZ krijg je een andere manier van denken. Vervolgens is het behalen van de Milieubarometer zeer eenvoudig. Andere bedrijven zagen PMZ echter als toetje: als je als bedrijf een Gouden Milieubarometer hebt, kan PMZ een nieuwe uitdaging zijn. De meningen hierover bleven verdeeld. Deze vraag hebben we ook voorgelegd op het PMZ-sysmposium. Ook daar kwam helaas geen eenduidige conclusie uit naar voren. Tot onze verrassing kwam uit het PMZ project weer een ander project voort: het Texelse Producten project. Dit project heeft een zodanige omvang gekregen, dat dit nu als zelfstandig project draait op Texel. Inmiddels zijn daar vele (tientallen) bedrijven bij betrokken. Hieruit blijkt dat als mensen enthousiast worden en bij elkaar gaan zitten, er verrassende wendingen kunnen ontstaan. In dit geval een zeer positieve wending.



4. Conclusies en aanbevelingen Ondanks vele tegenslagen is het PMZ project geslaagd. Er is niet helemaal uitgekomen wat we hadden verwacht, maar daarnaast heeft het enkele onverwachte positieve effecten gehad. Geconcludeerd kan worden dat:  In de toeristische branche een intranet-tool niet werkt.  Persoonlijk contact tussen bedrijven en een deskundig begeleider belangrijk is in alle fasen van het project.  Onderlinge contacten tussen collega-bedrijven erg belangrijk en motiverend zijn.  Bij aanwezigheid van een katalysator het vrij eenvoudig is een PMZ project door te laten lopen en hiermee het cyclische karakter van PMZ tot zijn recht te laten komen.  Het lastig is om bestaande relaties in de keten te veranderen.  De branche zeer divers is en het daarom moeilijk is om deze als eenheidsworst te benaderen. Een individuele benadering van bedrijven blijft daarom gewenst. Het doel van dit project was om een methodiek te ontwikkelen die voor alle toeristische bedrijven in Nederland (hotels, campings en restaurants) toepasbaar is. De werkbladen zoals die er nu liggen, zijn daar in principe geschikt voor. Bij een tweede proef kan blijken dat ze nog enigszins aangepast moeten worden. De brainstorm om tot nieuwe product-diensten te komen, hebben we slechts één keer kunnen testen. Deze zal wellicht verder aangepast moeten worden. De methode is nu op Texel getest, en moet vervolgens beschikbaar komen voor alle toeristische bedrijven in Nederland. Gezien de bovenstaande conclusies is dit niet mogelijk op de door ons oorspronkelijk bedachte manier van een intranet-tool. Om dit doel toch te bereiken doen wij de volgende aanbevelingen:  Breidt het aantal bedrijven die aan PMZ gaan doen geleidelijk uit, bij voorbeeld komend jaar 20, dan 50, 80, 100 enz.  Zorg dat deze bedrijven in groepjes van ca. 5 bedrijven samen werken en elkaar regelmatig ontmoeten (zelfde regio, zelfde branche).  Zorg dat er een deskundig begeleider is die als initiator en kathalysator kan werken.  Zorg dat PMZ valt binnen een bestaand milieuzorgsysteem binnen de branche, zodat bedrijven niet met twee verschillende systemen naast elkaar moeten werken.  Zorg dat de adviesbureau’s die deze branche nu al begeleiden bij het behalen van de Milieubarometer, hierbij betrokken worden, zodat zij kunnen zorgen voor een verdere verspreiding.  Onderzoek op welke wijze dit bovenstaande het beste kan gebeuren, in samenwerking met Recron en stichting Keurmerk Milieu Veiligheid en Kwaliteit (eigenaar Milieubarometer). Een mogelijkheid is het vormen van een cursus die aangeboden kan worden via de recron, mogelijk georganiseerd door de Texel Academie. Stichting Duurzaam Texel


5. Samenvatting en conclusies Stichting Duurzaam Texel en de Texelse Vereniging voor Logiesverstrekkers hebben een PMZ project opgezet voor de toeristische branche in Nederland, dat tot doel had een methode te ontwikkelen voor een zelfstandige PMZ-aanpak in deze branche. Hiervoor is een proefproject uitgevoerd bij vijf toeristische bedrijven op Texel. Dit project hield in dat deze bedrijven uitgebreid zijn doorgelicht op mogelijke milieuverbeteringen in de keten. Daarnaast is een creatieve sessie gehouden aan de hand van een door de TU Delft ontwikkelde methode, om te komen tot nieuwe product-dienst-combinaties. Voor de doorlichting is een serie werkbladen ontwikkeld, specifiek gericht op deze branche. De creatieve sessie is gebaseerd op twaalf strategieën, met elk drie richtingen. Elk bedrijf had aan het eind van het project een eindrapport met daarin de doorlichting van het bedrijf en een concreet actieplan met daarin de door henzelf gekozen actiepunten ter verbetering. Tijdens het project bleek dat een PMZ-intranet-tool niet zou werken als zelfstandige aanpak. Daarom is gekozen voor een gewone internetsite, waarbij de nadruk ligt op informatie en inspiratie (met veel voorbeelden uit binnen- en buitenland): www.pmztoerisme.nl. Aan het eind van het proefproject werd geconcludeerd dat:  In de toeristische branche een intranet-tool niet werkt.  Persoonlijk contact tussen bedrijven en een deskundig begeleider belangrijk is in alle fasen van het project.  Onderlinge contacten tussen collega-bedrijven erg belangrijk en motiverend zijn.  Bij aanwezigheid van een katalysator het vrij eenvoudig is een PMZ project door te laten lopen en hiermee het cyclische karakter van PMZ tot zijn recht te laten komen.  Het lastig is om bestaande relaties in de keten te veranderen.  De branche zeer divers is en het daarom moeilijk is om deze als eenheidsworst te benaderen. Een individuele benadering van bedrijven blijft daarom gewenst.



6. Summary and conclusions The Foundation for a Sustainable Texel (Stichting Duurzaam Texel) and the Texel Union for Accommodation-businesses (TVL) have started a PMZ project for touristic businesses in The Netherlands, with the aim to to develop a method for independant PMZ-implementation. The project has been carried out with five touristic enterprices on the island of Texel. These enterprices has been thoroughly checked for possible environmental improvements in the whole chain. There was also a creative session (method developed by the Technical University of Delft) to come to new productservices-combinations. A series of sheets has been developed for the check-up, specifically designed for this kind of businesses. The creative session was based on twelve strategies, each with three directions. At the end each enterprice got a report with the results of the check-up and an actionplan with measures for improvement, they’ve been chosen by themselves. The initial plan was to develop a PMZ-intranettool. During the project we discovered this wouldn’t be working for this kind of businesses. So we choose the develop a normal website (www.pmztoerisme.nl, in dutch), with the emphasis on information and inspiration. The website contains a lot of examples. At the end of the project, we can conclude that:  For touristic businesses, an intranettool isn’t effective.  Personal contact between the enterprice and a skilled consultant is very important in every part of the project.  Contacts between enterprices are very important and motivating.  It’s quite easy to continue a PMZ project by presence of a consultant as a catalyst, so there will be a cyclic character in the PMZ project.  It’s difficult to change already existing relations in the chain.  The touristic businesses are very diverse. So it’s difficult to treat them in the same way. Individual treatment of enterprices is advisable.



7. Trefwoorden Productgerichte Milieuzorg (PMZ) Toeristische branche Keten Texel Product-dienst-combinaties Innovatie Implementatie Planet, People, Profit Internetsite

PMZ Touristic businesses Chain Texel Product-services-combinations Innovation Implementation Planet, People, Profit Website



Bijlage 1.

Werkbladen

Werkbladen PMZ in de toeristische branche

Rotterdam, april 2002 BECO Groep BV



INHOUD 1. 1.1 1.2 1.3 1.4 2. 2.1 3. 3.1 3.2

3.3

3.4

INLEIDING Wat is PMZ Waarom is PMZ interessant PMZ en de milieubarometer Wat is de milieu-impact van toerisme? PMZ-AANPAK IN DE TOERISTISCHE SECTOR Structuur van de werkbladen DE WERKBLADEN Stap 1 - Willen Werkblad 1 - Eerste actie Stap 2 - Denken Werkblad 2 - Markt & maatschappij Werkblad 3 - Concurrenten Werkblad 4 - Overheid & beleid Werkblad 5 - Toeleveranciers / duurzame inkoop Stap 3 - Doen Werkblad 6 – Strategieën TU Delft Werkblad 7 - Opstellen PMZ-actieplan Stap 4 - Evalueren Werkblad 8 - Monitoring / evaluatie PMZ-actieplan en nieuwe producten of diensten Werkblad 9 - Verankering


20 20 20 20 20 22 23 24 24 24 25 25 27 28 31 32 32 39 40 40 41


1. INLEIDING 1.1

Wat is PMZ

1.2

Waarom is PMZ interessant

Met productgerichte milieuzorg wordt hier bedoeld: de systematische aandacht voor innovatie van de dienstverlening en de bijbehorende producten in de gehele keten (van wieg tot graf) vanuit milieu-, kwaliteit- en kostenoogpunt.

PMZ helpt bedrijven inzicht te krijgen in innovatiemogelijkheden enerzijds en anderzijds in milieuknelpunten van hun dienstverlening waarvoor verbeterpunten worden geformuleerd om mee aan de slag te gaan. Dit wordt gestructureerd vastgelegd en verankerd. Op een creatieve wijze zal het bedrijf tevens (nieuwe) eco-efficiënte toeristische diensten kunnen ontwikkelen om zo meer klantentevredenheid te bereiken. Zo worden innovatiemogelijkheden vanuit een milieuoogpunt benaderd. Als concrete voordelen voor het bedrijf kunnen worden genoemd: marketing, economisch voordeel e.d. Een voorbeeld van een eco-efficiënte dienst door toeristische bedrijven is het project Natuurmaand Texel. In de maand mei zijn er allerlei activiteiten georganiseerd om de natuur van Texel toegankelijk te maken. Zo zijn er excursies door de duinen georganiseerd, kunnen er meeuwennesten geteld worden, of men kan bijvoorbeeld op visite bij verschillende agrarische bedrijven.

Een ander voorbeeld is het gebruik van lokale producten: Op Texel wordt een groot aantal producten gemaakt die in meer of mindere mate typisch Texels zijn, zoals Texelse koekjes, wollen dekbedden en biologische kwark. Het lokaal produceren, verwerken en verkopen van producten, is duurzaam. Het scheelt immers een heleboel transport. De Stichting Duurzaam Texel steun daarom initiatieven om de productie van deze milieuvriendelijke Texelse producten te stimuleren en de afzet ervan te vergroten. Zo wordt er bij hotels en restaurants gestimuleerd om Texelse streekproducten op het menu te krijgen. Ook zijn er plannen om restaurants te stimuleren deze producten meer te gebruiken, door het instellen van een Gastronomy Award.(bron Stichting Duurzaam Texel)

1.3

PMZ en de milieubarometer

1.4

Wat is de milieu-impact van toerisme?

Behalve dat de inhoud van het PMZ-systeem verder gaat dan het Milieubarometersysteem, is ook de opzet anders. Waar de barometer vooral eisen en optionele maatregelen beschrijft, levert de PMZ-aanpak een methode op die bedrijven ondersteunt om aan deze eisen te voldoen. Verder (en veel belangrijker) brengt de PMZaanpak een proces op gang van verdergaande innovatie op het gebied van eco-efficiënte dienstverlening in de toeristische branche.

Toeristische bedrijven veroorzaken door de uitvoering van hun dienstverlening en activiteiten milieubelasting. Dit is milieubelasting zowel op het gebied van directe milieubelasting (bijvoorbeeld het gebruik van energie om het hotel te verwarmen, of een maaltijd te bereiden) maar ook indirecte milieubelasting (zoals de uitstoot van uitlaatgassen omdat de gasten per auto het toeristische bedrijf bezoeken). Kortom in de gehele keten van de toeristische dienstverlening vindt er milieubelasting plaats.

Hieronder is schematisch kort en zeer globaal aanverwante activiteiten weergegeven waar uw bedrijf onderdeel van uitmaakt bij het toeristisch gedrag van de bezoekers van Texel. Bij al deze activiteiten is er sprake van gebruik van energie & grondstoffen dat leidt tot het uitputten van die grondstoffen, het ontstaan van afval en emissies (kortom milieuproblemen).

Vervoer (zowel heen en weer, als op Texel zelf)

Energie en grondstoffen

Verblijf op Texel (slaapgelegenheden)

Milieuproblemen, zoals: 

Het eten en drinken op Texel

 

Uitputting grondstoffen Afval Emissies

Activiteiten (vermaak) tijdens verblijf op Texel


PMZ voor de toeristische branche in Nederland 21

2. PMZ-AANPAK IN DE TOERISTISCHE SECTOR Het PMZ-stappenplan is gebaseerd op het Plan, Do, Check, Act model zoals wordt gebruikt bij de opzet van milieu- en kwaliteitszorg. Tijdens het doorlopen van het stappenplan heeft het projectteam minimaal één meeting per stap. De resultaten van de voorgaande stap worden besproken en de volgende stap met de activiteiten wordt. De vier stappen van het PMZ-stappenplan worden hieronder kort besproken. NB: voorafgaand aan Stap 1 – Willen zit stap 0 – Informeren; in deze stap worden bedrijven door aansprekende voorbeelden geprikkeld tot PMZ en het wordt er een bewustwording gecreëerd na te gaan in hoeverre er in het eigen bedrijf mogelijkheden voor PMZ aanwezig zijn.

Stap 0 – Informeren  

Stap 1 – Willen    

Voorbeelden Bewustwording

Management betrokkenheid Team Planning Beleid (milieubarometer)

Stap 4 – Evalueren

Stap 2 - Denken

 Evalueren PMZ- actieplan  Evalueren nieuwe producten  Verankering (evt. in Milieubarometer)  Input voor nieuwe ronde



Analyse eigen bedrijf



Analyse omgeving bedrijf

Stap 3 – Doen  



Ontwikkelen productideeën Opstellen PMZ-actieplan Uitvoering actieplan

Figuur 1: Stappenplan voor productgerichte milieuzorg in de toeristische sector

Stap 1: Willen Doel van de eerste stap is het verkrijgen van commitment bij het management en in de organisatie en het gezamenlijk vaststellen van een projectaanpak. Het resultaat is een planning en de bedrijfsspecifieke doelstelling van het op te zetten PMZ-systeem. Stap 2: Denken Doel van de stap is om een prioriteit vast te stellen van aandachtsgebieden. Resultaat van deze stap vormt een overzicht van kansgebieden. In deze stap wordt gekeken naar de onderneming zelf (historie, toekomstperspectief, ambities, milieumanagement etc.), de producten/diensten die geleverd worden (welke Stichting Duurzaam Texel


diensten en klanten, hoe worden ze ontwikkeld) en naar de omgeving van het bedrijf (trends, groeimarkten, bedreigingen etc.). Milieu is hierin de ‘groene draad’. Leidraad blijft dat je als recreatieondernemer gastvrijheid en comfort verkoopt. Resultaat is inzicht in waar de ondernemer met zijn bedrijf staat enerzijds op het gebied van milieu en innovatie. Anderzijds krijgt de ondernemer inzicht in de positie van het bedrijf in de keten en wat er allemaal speelt in de keten. Stap 3: Doen Deze stap heeft tot doel om dienst en zorgverbeteringen te genereren en op haalbaarheid te toetsen. Tevens is het doel om de verbeteringen en de verbeterde werkwijzen te borgen in de eigen organisatie en in de organisatie van de betrokken ketenpartners. Met behulp van de 12 strategieën en het verkregen inzicht uit stap 2 kan het bedrijf productideeën ontwikkelen en vastleggen in een actieplan. Resultaat is een PMZactieplan. Stap 4: Evalueren Het doel van stap 4 is de evaluatie van het project ten aanzien van de ontwikkelde producten en de voorgenomen actiepunten. Dit levert input voor het vaststellen of bijstellen van het milieubeleid, en het evt. aanvullen van de Milieubarometer, maar ook voor een nieuwe ontwikkelronde.

2.1

Structuur van de werkbladen

In het volgende hoofdstuk zijn werkbladen opgenomen om de activiteiten bij elke stap te ondersteunen. Bedrijven kunnen aan de hand van de werkbladen invulling geven aan het opzetten van een PMZ-systeem. Stappen 1 Willen 2 Denken 3 Doen 4 Evalueren

Werkbladen Werkblad 1 Werkblad 2 t/m 5 Werkblad 6-7 Werkblad 8-9

Tabel 1: Relatie tussen het stappenplan en de werkbladen



3. DE WERKBLADEN 3.1

Stap 1 – Willen

Stap 1 – Willen    

Management betrokkenheid Team Planning Milieubarometer (beleid)

Werkblad 1 - Eerste actie 1. In bezit van de milieubarometer of een zorg- / kwaliteitssysteem? ja / nee, welke……………… 2. Wat zijn de belangrijkste activiteiten / producten van het bedrijf? 3. Is er (impliciet of expliciet) milieubeleid en zo ja wat houdt dat beleid in? Heeft u al eens eerder iets met het thema 'milieu' gedaan in relatie tot innovatie? Zo ja, noem de voorbeelden. 4. Welke andere maatregelen worden er binnen dit bedrijf genomen op het gebied van kwaliteit en milieu? 5. Wie kunt u betrekken bij het proces om met productgerichte milieuzorg aan de slag te gaan? Hierbij kunt u denken aan iemand uit het management/directie, de verantwoordelijke medewerker voor inkoop en/of marketing, een technisch medewerker en milieucoördinator (mits deze aanwezig is). Met deze groep stelt u het PMZ-team samen.



3.2

Stap 2 - Denken

Stap 2 - Denken   

Analyse eigen bedrijf Analyse omgeving bedrijf Afbakenen productideeën

Werkblad 2 - Markt & maatschappij Uw (toekomstige) klanten kunnen een belangrijke rol spelen bij de overwegingen om uw dienstverlening aan te passen. In onderstaand werkblad wordt hierover een aantal vragen gesteld. De antwoorden komen van pas bij de eerste selectie van kansgebieden voor verbeteringen. 1. Wie zijn uw huidige klanten? Denk hierbij aan: • Wat is de gemiddelde leeftijd? • Hoe lang blijven de klanten gemiddeld? • Wat is de bezoekfrequentie van de klanten gemiddeld? • Hoe vaak komen ze terug? • Hoeveel geld besteden ze per keer? 2. Welke marktontwikkelingen ziet u als kans? • Buitenlandse keuken en originaliteit worden gewaardeerd • Gemak en luxe, de verwenvakanties • Avontuurlijkere vakanties • Multi-entertainment (veel verschillende activiteiten en attracties) • Internet als inspiratiebron • Natuur en milieu belangrijk op vakanties • Meer kortere vakanties • Natuurbeleving (natuurmaand) • Gezinsvakanties (waarin kinderen de dagbesteding bepalen) • Sport (bijv. golfen) • …… • …… • …… 3. Op welke doelgroep wil uw bedrijf zich in de toekomst richten met uw dienstverlening? • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… 4. In welke eigenschappen van uw dienstverlening verwacht u dat deze doelgroep geïnteresseerd is? • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • …………………………………………………………………………………



5.

Welke wensen of vragen van uw klanten krijgt u al, of verwacht u te krijgen, over de milieuaspecten van uw dienstverlening? • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • …………………………………………………………………………………



Werkblad 3 - Concurrenten Ook de activiteiten van concurrenten kunnen aanleiding zijn om vernieuwingen in te voeren. Door de onderstaande vragen te beantwoorden zet u de informatie die relevant is voor productgerichte milieuzorg en uw dienstverlening op een rij. De gegevens kunnen een rol spelen bij het aanwijzen van kansgebieden voor verbeteringen. 1. Wie zijn uw (directe) concurrenten? • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… 2. Wat doen deze concurrenten op het gebied van milieu? • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… 3. Wat onderscheidt uw bedrijf van de concurrenten? • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… 4. Hoe reageren klanten op deze verschillen? • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… 5. Welke ontwikkelingen in de markt (aanbod) ziet u in het algemeen als bedreigend? • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • …………………………………………………………………………………



Werkblad 4 - Overheid & beleid Overheidsbeleid is vaak een belangrijke stok achter de deur bij het uitvoeren van maatregelen. U kunt zelf de keuze maken of u al in vroeg stadium aandacht besteedt aan deze aspecten of dat u wacht met actie totdat precies duidelijk is wat van u verwacht wordt. Bedrijven die ontwikkelingen vroeg signaleren en daarop tijdig anticiperen, zijn over het algemeen in het voordeel bij bedrijven die de ontwikkelingen afwachten. In onderstaand schema wordt een aantal thema's besproken, die mogelijk uw bedrijfsvoering kunnen beïnvloeden Indien een thema op uw bedrijf en dienstverlening van toepassing is én u wilt inzicht hebben wat voor invloed dit thema heeft, dan kunt u dat aangeven in de rechterkolom. Thema's

Aan de orde

Vergunning Op 1 oktober 1998 is de nieuwe Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) horeca, sport- en recreatie-inrichtingen in werking getreden. Deze AMvB is niet alleen eenvoudiger, maar bespaart ook aanzienlijk milieuleges en administratieve lasten. Omdat meer horeca- en recreatiebedrijven onder de nieuwe AMvB vallen, hoeft 90% van de bedrijven geen milieuvergunning meer aan te vragen. • Weet u of uw bedrijf onder de AMvB valt? Zo nee: InfoMil verstrekt een vragenlijst om dit uit te vinden. • Zijn er bepaalde voorschriften in uw milieuvergunning die van belang zijn voor dit project?



Convenant Verpakkingen II



Gescheiden inzameling bedrijfsafval (van o.m. hout, papier, kunststof, metaal) Het programma 'Gescheiden inzamelen bedrijfsafval' heeft als doel bedrijven te stimuleren hun afval zoveel mogelijk te scheiden om zo hergebruik verder te bevorderen. Voor bedrijven geldt daarom een scheidingsplicht voor verschillende afvalstoffen, mits dit redelijk is. Meer informatie vindt u in het Informatieblad 'Meer hergebruik door afvalscheiding bij bedrijven'.



Wilt u meer weten of vormt gescheiden inzameling bedrijfsafval een probleem voor u?

Milieubarometer Een sterk groeiend aantal recreatiebedrijven beschikt over de milieubarometer. Dit zijn de vakantieadressen waar bewust met milieu en natuur wordt omgegaan. Het is een keurmerk met de garantie dat het bedrijf aan zekere milieuvoorwaarden voldoet.



Heeft uw bedrijf interesse in de milieubarometer of als u reeds in bezit bent van een milieubarometer in een hoger niveau?



Thema's

Aan de orde

Bestemmingsplan Een bestemmingsplan is een ruimtelijk plan dat juridisch bindend is. Het is bindend voor iedereen, dus voor burgers, bedrijven, instellingen en overheden. Een bestemmingsplan zegt iets over het gebruik van de grond en de opstallen en  het bepaalt de bouwmogelijkheden van de grond. Is het bestemmingsplan rond uw bedrijf van belang voor dit project?

HACCP De nieuwe Warenwetregeling Hygiëne van Levensmiddelen die op 14 december 1995 van kracht is geworden, verplicht onder andere horecabedrijven na te gaan welke risico's het omgaan met voedsel met zich meebrengt voor de gezondheid van de gast. Ook moet het bedrijf op papier vastleggen welke maatregelen het  neemt om bedreigingen voor de gezondheid te voorkomen, welke controles het uitvoert en wat de resultaten hiervan zijn. De wet schrijft voor dat ondernemers hiervoor een HACCP-systeem of een op de branche gerichte en goedgekeurde hygiënecode dienen te gebruiken Is de HACCP voor uw bedrijf aan de orde en/of een probleem? Nationaal Park op Texel; sommige recreatiebedrijven liggen in het Nationaal Park op Texel en zijn daardoor gebonden aan bepaalde regels.



Habitat richtlijn



Werkdruk In juni 2000 sloten werkgevers- en werknemersorganisaties en bedrijfschap Horeca en Catering met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid het Arboconvenant Werkdruk Horeca,. Hierin werden afspraken gemaakt om de werkdruk in de horeca met diverse maatregelen gezamenlijk aan te pakken. Uiteindelijk doel is om de werkdruk in de horeca in juni 2003 via een groot aantal maatregelen met 10% te hebben verminderd.



Is het Arboconvenant Werkdruk Horeca voor uw bedrijf aan de orde en/of een probleem?

Duurzaam Inkopen Sinds 1997 is ontkoppeling van economische groei en milieubelasting één van de belangrijkste pijlers van het Nederlandse milieubeleid. Overheden spelen een cruciale rol bij het stimuleren van duurzame ontwikkeling. Eén van de mogelijkheden waarin dat kan is in het eigen inkoopproces. Overheden kopen gezamenlijk voor ruim 55 miljard gulden per jaar in. Als dat allemaal duurzame producten en diensten zouden zijn, zal de markt veel sneller omschakelen naar duurzame producten.





Thema's

Aan de orde

Overig ………………………………………………………





Werkblad 5 - Toeleveranciers / duurzame inkoop U kunt dit werkblad gebruiken om de mogelijkheden voor milieuverbetering via uw leveranciers nader te beschouwen. Bij welke toeleveranciers kunt u milieuvriendelijk alternatieven verkrijgen (zoals bijvoorbeeld lokale scharreleieren in plaats van landelijk geproduceerde legbatterij eieren)? Welke toeleveranciers zijn voor uw "duurzame" dienstverlening van essentieel belang? Wat koopt u in?

Milieu-informatie beschikbaar?

Milieuvriendelijke alternatieven verkrijgbaar?

 Elektronische apparatuur (zoals TV's, wasmachines, etc)  Stoffering, zoals vloerbedekking en gordijnen  Meubelen voor de inrichting (binnen)  Buiten meubilair  Maakt u gebruik van een wasserette?  Textiel  Maakt u gebruik van een schoonmaakbedrijf  Voeding- en dranktoeleveranciers  ….  ….  …. Zijn er interessante (milieugerichte) ontwikkelingen gaande bij uw toeleveranciers of bij andere mogelijke toeleveranciers? • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • ………………………………………………………………………………… • …………………………………………………………………………………



3.3

Stap 3

- Doen

Stap 3 – Doen  



Ontwikkelen productideeën Opstellen PMZ-actieplan Uitvoering actieplan

Werkblad 6 – Strategieën TU Delft Hierna volgt een vergelijking tussen de innovatie strategieën uit het Sustainable Innovation Design brainstorm tool, dat tijdens het PMZ project op Texel werd gebruikt met de maatregelen waaraan moet worden voldaan om als camping de Gouden Milieubarometer (= Milieukeur) te behalen. Doel is enerzijds om erachter te komen welke maatregelen wel en niet worden gedekt met de innovatie strategieën. Op de PMZ website kan eventueel per strategie worden aangegeven welke Milieubarometermaatregelen hier ook mee getackeld kunnen worden. Anderzijds verschaft een vergelijking inzicht in de extra waarde en de hoeveelheid nieuwe ideeën die de strategieën bieden op het gebied van duurzaam ondernemen. Dit is vooral interessant voor bedrijven die al een GMB hebben of al langer op het gebied van duurzaamheid bezig zijn. Tevens wordt gekeken welke strategieën tijdens het PMZ project op Texel naar voren zijn gekomen als actiepunten voor de deelnemende bedrijven en in hoeverre deze verder reiken dan de GMB (die het merendeel van de deelnemende bedrijven reeds bezat of bezig was te verdienen). Voor de vergelijking is gebruik gemaakt van het Certificatieschema Verblijfsrecreatie: Campings, Bungalowparken en Groepsaccommodaties, geldig van 01-01-2001 tot 01-042002, uitgegeven door Stichting Milieukeur (bron: www.milieukeur.nl/non-food/ geraadpleegd op 12-02-2002). De strategieën worden hieronder opgenoemd, omschreven en van voorbeelden voorzien voor de duidelijkheid. De GMB (=Gouden Milieubarometer) maatregelen die overeenkomen met of deel zijn van de strategieën worden direct vermeld met nummer en korte omschrijving. Als een GMB maatregel is onderstreept in de tekst wil dat zeggen dat deze vrij letterlijk overeenkomt met de strategie, en bovendien ook gedetailleerd omschrijft hoe dit punt kan worden aangepakt. Let op: 2.1.x = algemene maatregelen, 2.2.x = verplichte maatregelen voor campings, 2.3.x = optionele maatregelen voor campings (waarvan er 11 van de 18 gerealiseerd moeten worden voor een Gouden Barometer).

Bedrijf B1:

Optimalisatie beleid/kwaliteitszorg

1. Keurmerken/normering, beleidsregistratie bv. Milieubarometer, Green Key (Scandinavië), voldoen aan wetgeving (milieu, Arbo) GMB: maatregel 2.1.1 milieuvergunningen, 2.1.2 milieubeleidsverklaring, 2.1.3 milieuprogramma, 2.1.4 milieuarchief, 2.1.5 milieudoorlichting, 2.1.6 milieucoördinator



2. Maatschappelijk verantwoord ondernemen bv. voedsel: Max Havelaar, Ben and Jerry’s, Fair Trade, toerisme: Ecovolunteer (organiseert reizen waar je als toerist fysiek en financieel bijdraagt aan het werk van plaatselijke (dieren)hulporganisaties) 3. Steun lokale economie bv. lokaal management, lokaal personeel, lokale producten, lokale investeringen B2: Aangaan samenwerkingsverband 1. Kennis- en ervaringsoverdracht op duurzaamheidmogelijkheden bv. Duurzaam Texel, informatie uitwisseling met landelijke/internationale netwerken op duurzaamheidgebied 2. Investeren in duurzame omgeving bv. belangenorganisaties (Waddenvereniging), sponsering duurzame initiatieven (bv C & A kledingruilactie voor Cliniclowns, Zaïre, Suriname, Wit-Rusland en Roemenië, Opduin sponsering scholenproject, het Schone streven (reisorganisatie dat winst gebruikt voor hulpprojecten op bestemming) 3. Samenwerken aan gezamenlijke nieuwe productontwikkeling bv. 'Texel' arrangementen, Natuurmaand Mei, transport van en naar dorp/boot B3: Duurzame marketing 1. Marketing van bedrijfsethiek bv. kleding: C&A (ethisch- en milieubeleid in detail op website gepresenteerd (o.a. t.o.v. kinderarbeid) olie: Shell (jaarverslagen, Pura), BP (zonne-energie op ieder station) GBM maatregelen: 2.1.2 milieubeleidsverklaring, 2.1.3 milieuprogramma, 2.1.7 communicatie vignet Milieukeur/Barometer

2. Consumenteneducatie bv. Strandjutter tocht, strandopruimacties, EcoMare, voorlichtingsborden bij bezienswaardigheden, uitleg over afvalscheiding op de camping GBM maatregelen: 2.2.8 Milieu-informatie gasten, 2.3.13 uitleg gasten over zelfzuivering afvalwater

3. Lokale karakter en (duurzame) bezienswaardigheden benadrukken bv. Vooral low-impact activiteiten in de schijnwerpers zetten, gerelateerd aan historie, cultuur, natuurschoon, sfeer etc (afhankelijk van wat toerist wil), Authenticiteit van de omgeving duidelijk communiceren en aanbieden

Infrastructuur I1: 1.

Optimalisatie werknemers Lokale werknemers inhuren Neg voorbeeld: Nederlands barpersoneel in Spanje, positief voorbeeld: eigen beheer van aboriginals in park rondom Ayer’s Rock (visitor’s centre, rondleidingen, excursies)



2.

Educatie werknemers over duurzaamheidvisie en communicatie naar consumenten toe bv. Werknemers als ‘rondleiders’ opleiden (zoals rondleiders in bv een grot ook precies weten te vertellen wat er te zien/doen/niet te doen valt)

GMB maatregelen: 2.1.4 milieuarchief (milieu-instructies voor personeel op papier), 2.1.6 milieucoördinator (draagt zorg voor instructies medewerkers), 2.2.9 milieubewust personeel, 2.3.18 opleiding personeel

3.

Fysieke, financiële en sociale zekerheid voor werknemers bv. Arbo-convenant werkdruk Horeca, ook in wintermaanden werk, Starbucks (betaalt ziektekosten voor terminaal zieke werknemers vanaf het moment dat ze niet meer kunnen werken tot de overheid de kosten gaat dekken (na 29 maanden in de USA))

I2:

Optimalisatie fysieke infrastructuur

1.

Aanpassing infrastructuur aan milieuvriendelijk transport bv. Aanleg fietsen wandelpaden, demotiveren autogebruik door inrichting van de wegen, Busbanen, bushaltes vlak bij bezienswaardigheden, Beloning voor iedere dag dat gast zijn auto op parkeerplaats laat staan (drankje, toetje...)

2.

Georganiseerd/gecombineerd (efficiënt) vervoer van consumenten bv. Reispas Veluwe (gratis openbaar vervoer door het Veluwe-park voor hotelgasten), taxi service vanaf boot voor klein bedrag, TexelTicket

GBM maatregelen: 2.2.7 milieuverantwoord vervoer

3. Optimalisatie gebruik infrastructuur bv. Gezamenlijk (grootschalig) inkoopbeleid van duurzame producten door bedrijvennetwerk I3:

Optimalisatie organisatie van aanbod

1. Clusteren van activiteiten bv. Staatsbosbeheeraanpak (combineren natuurbewondering, recreatieactiviteit en milieu-educatie), personeel multi-inzetbaar maken (bijkomend voordeel: minder seizoensgebonden), gasten faciliteiten laten delen 2. Duurzame randvoorwaarden creëren voor voorzieningen bv. duurzame toeleveranciers, evenwicht tussen aanbod van verschillende bedrijven binnen een netwerk/locatie 3. Ondersteunende activiteiten voor vergroten kwaliteitservaring bv. onderhoud faciliteiten, cultuuruitingen (musea, exposities, voorstellingen), extra service (bv. collectieve zonnebranddispensers op het strand om afval te minimaliseren)

Product P1: Duurzaam toeristisch product creëren 1. Aanvaardbaar houden van sociale belasting van activiteiten bv. Activiteiten samenstellen die het dagelijks leven van de bewoners niet onaanvaardbaar verstoren, isoleren/afschermen van activiteiten/faciliteiten die Stichting Duurzaam Texel


afsteken bij authentieke levensstijl van omgeving 2. Reduceren van de milieubelasting van aangeboden activiteiten bv. zeilen, zeevissen of wadlopen ipv helikopter vluchten over het eiland GMB maatregelen: 2.3.16 natuurontwikkeling met secundaire recreatiebestemming

3. 'Duurzaam avontuur/ervaring' aanbieden bv. Strandjutten, Ecovolunteer-reizen (als toerist meewerken aan het behoud van diersoorten), cultureel toerisme in Tanzania (een weekje meeleven in een ‘authentiek’ dorp) GMB maatregelen: 2.3.6 organisatie natuur/milieu-activiteiten,

P2: Optimalisatie voorzieningen en faciliteiten 1. Keuze milieuvriendelijke voorzieningen en faciliteiten bv. duurzaam bouwen, energiezuinige apparatuur (wasmachines, tv’s, keukens), organisch voedsel GBM maatregelen: 2.2.1 bemetering elektra en water, 2.2.2 terreinverlichting op tijd/schemerschakelaars, 2.2.3 waterbesparing kranen, douches en wc’s, 2.2.4 energie-efficiënte apparatuur, 2.2.5 milieuverantwoorde schoonmaak, 2.2.6 gescheiden afvalinzameling, 2.2.10 aanvullende voorzieningen (binnen- en buitenzwembad, horeca, winkel) 2.3.1 energie efficiënte binnenverlichting, 2.3.2 min. 50% groene stroom, 2.3.3 grijswaterinstallatie, 2.3.4 duurzame energiebronnen (wind, zon, water), 2.3.5 scheiding gft afval, 2.3.7 groenbeheer, 2.3.8 minder milieubelastend papier, 2.3.9 milieuvriendelijk bouwen tijdens nieuwbouw of renovatie, 2.3.10 milieuvriendelijk schilderwerk, 2.3.11 afvoer op centrale riolering, 2.3.12 plaatsen riolering watertappunten, 2.3.13 zelfzuivering afvalwater, 2.3.14 microvezeldoekjes voor schoonmaakactiviteiten, 2.3.15 registratiesysteem gas, water, elektra en water 2.3.17 gas tussenmeter.

2. Keuze lokale producten bv. voedsel (schaap, kaas, melk, landopbrengst), kunst (lokale kunstenaars, lokale materialen), souvenirs, interieur faciliteiten, exterieur faciliteiten 3.

Herontwerpen producten bv. Grondstofvervanging, materiaalbesparing, verbetering van procesefficiency, optimalisatie van distributie (vb frisdranksiroop in horeca), vermindering van energieverbruik, optimalisatie van levensduur, optimalisatie van productafdanking, optimalisatie hoeveelheden (voedsel)

GMB maatregelen: 2.3.9 milieuvriendelijk bouwen tijdens nieuwbouw of renovatie

P3: Reductie mogelijke impact tijdens/na verblijf 1. Reductie verpakkingsmateriaal en niet herbruikbare producten bv. Shampoo dispenser ipv miniverpakkingen, bij ontbijt echt bestek en zo min mogelijk mini verpakkingen 2. Minimaliseren energiegebruik en watergebruik bv. kamersleutel bedient stand-by apparatuur, handdoeken hergebruik systeem, sensorlicht, spaardouchekop 3. Beperken hinder/overlast voor lokale omgeving bv. Planning rondom lokale evenementen, overleg met belanghebbenden, extra (tijdelijke) voorzieningen tijdens piekseizoen Stichting Duurzaam Texel


Gast G1: Bevorderen contact tussen gast en bedrijf 1. 'Green marketing' materiaal beschikbaar stellen bv. Foldertjes in de lobby, posters op de toiletten, expositieborden buiten, markering op de menukaart (bv ‘lokale specialiteit’) GMB maatregelen: 2.1.3 milieuprogramma (gasten moeten programma op kunnen vragen, 2.1.7 communicatie vignet Milieukeur/Barometer

2.

Duidelijke voorlichting over verwachte gedrag consument bv. Uitdelen hulpmateriaal: bv zakjes of bakken voor afvalscheiding, Posters met regels: geen auto’s op campingterrein, licht uit, handdoeken hergebruiken Rondleiding met 'persoonlijke' uitleg gang van zaken bij binnenkomst

GBM maatregelen: 2.2.8 Milieu-informatie gasten, 2.3.13 uitleg gasten over zelfzuivering afvalwater

3. Verdiepen in doelgroep en daarop reageren bv. Weerstand tegen duurzaamheidinformatie ondervangen, juiste toon aanslaan in voorlichting, gast bewust of onbewust duurzaam laten zijn, bedrijf overduidelijk of onmerkbaar duurzaam laten zijn G2: Reductie impact van verblijf van gast 1. Waarborgen efficiëntie maatregelen bv. Misbruik onmogelijk maken, maatregelen aanpassen aan drukte/weersomstandigheden, gast naar mening vragen en feedback positief inzetten 2. Stimuleren beperking van ‘duurzaamheidimpact’ bv. Voor beperking energie- en brandstofverbruik beloningssysteem aan gast aanbieden: korting op verblijf, activiteit, maaltijd 3. Low impact activiteiten stimuleren bv. minder activiteiten in arrangementen stoppen, aanmoedigen langer verblijf (bij bezienswaardigheden/attracties en op eiland in algemeen), genieten van natuur en cultuur G3: Duurzame invulling gebruikersbehoeften 1. Less is more bv. Onthaasten, rust, lichaamsbeweging, nouveau cuisine-principe (veel genieten van een klein beetje) 2.

Combineren van behoeften bv. Kinderopvang aanbieden in de vorm van speelse milieueducatie, fietsen presenteren als ‘real experience’ om het eiland te verkennen, werken aan fitheid, en een gezonde kleur

3.

Balans tussen behoeftevervulling van gast en duurzaamheid bv. warm douchen op zonne-energie, meer toiletten op een groot kampeerterrein, maar dan wel (relatief goedkope) bio-toiletten



In tabel 1 word een overzicht gegeven van de innovatie strategieën en de overlap met de Gouden Milieubarometer. In kolom 3 is weergegeven voor welke strategieën de 5 bedrijven hebben gekozen tijdens de brainstorm in het PMZ project. In kolom 4 wordt aangeven welke strategieën uitgewerkt zijn in de uiteindelijke PMZ actieplannen voor de 5 bedrijven.

tabel 1: De Sustainable Innovation Design strategieën, de Gouden Milieubarometer en de gekozen strategieën tijdens het PMZ project

Met grijs zijn de strategieën gemarkeerd die in de actieplannen van de bedrijven terecht zijn gekomen en die NIET in de GMB te vinden zijn. Het merendeel van de acties Stichting Duurzaam Texel


valt hieronder. Zelfs bij de acties die onder een strategie valt die ook deels in de GMB wordt genoemd hebben de oplossingsrichtingen toch een nieuwe wending gekregen. Conclusies Er is een duidelijke clustering te zien in de overlap tussen de Gouden Milieu Barometer en de Innovatie Strategieën van het Sustainable Innovation Design model. Het merendeel van de maatregelen van de GMB valt onder de strategie ‘Optimalisatie voorzieningen en faciliteiten’ en dan specifiek onder ‘keuze milieuvriendelijke voorzieningen en faciliteiten’ (7 van de 17 verplichte maatregelen en 15 van de 20 optionele maatregelen, waarvan er dus 11 moeten worden uitgevoerd voor een GMBcertificaat). Deze maatregelen kunnen op ‘Cleaner Production’ niveau worden ingeschaald1. Op de 2e plaats vallen veel verplichte maatregelen onder de strategie ‘optimalisatie bedrijfsvoering/kwaliteitszorg’, specifiek onder ‘keurmerken, normering, beleidsregistratie’ (6 stuks), waarvan veel gaan over het vastleggen van de milieuactiviteiten op papier. Er zijn geen GMB maatregelen die niet genoemd worden in de innovatie strategieën. Vijf van de 12 hoofdstrategieën worden helemaal niet aangehaald binnen de GMB, de andere 7 strategieën worden slechts deels behandeld. Dit komt enerzijds doordat de innovatie strategieën niet alleen naar het bedrijf en product, maar ook naar de hele keten kijken (toeleveranciers, andere bedrijven, gasten) en omdat niet alleen het milieu wordt afgedekt, maar ook de sociale en economische waarden binnen het begrip duurzaamheid. Anderzijds blijven de GMB maatregelen ook op het gebied van bedrijf, product, werknemers, infrastructuur en contact met de gasten beperkt. Het komt dus niet alleen door het vergroten van de systeemgrenzen dat de strategieën een groter bereik hebben. Uit deze vergelijking wordt duidelijk de mogelijkheden voor duurzaam innoveren wat een camping betreft uitgebreider en zelfs completer worden aangeboden door de innovatie strategieën dan door de GMB, en dat er voor bedrijven met een GMBcertificaat zeker iets nieuws valt te leren (en er nog meer winst kan worden gehaald) door met de Sustainable Innovation Design strategieën te werken.

1

Volgens meerdere DfS publicaties door J.C. Brezet kunnen duurzame innovaties worden ingedeeld naar impact. Van lage tot hoge impact levert dat het volgende rijtje op: end-of-pipe, cleaner production, ecoredesign, ecodesign, function innovation, en system innovation.



Werkblad 7 - Opstellen PMZ-actieplan In een PMZ-actieplan zijn doelstellingen geformuleerd. Deze doelstellingen worden voor alle interessante productideeën vastgelegd en vervolgens verfijnd door het toewijzen van verantwoordelijkheden, een planning, middelen (zoals bijv. opleiding en communicatie). Ook wordt aandacht besteed aan de invloed van de productideeën op de drie duurzaamheidaspecten, te weten profit (bedrijfseconomische zaken), planet (milieu, ecologie) en people (maatschappelijke, sociale zaken). Bij verantwoordelijkheden wordt aangegeven wie van het bedrijf het initiatief neemt/nemen om het productidee uit te voeren (mee aan de slag te gaan). PMZ-programma: Productideeën

Doelstellingen Profit

Planet


People

Verantwoorde- Tijdspad lijkheden

Hoe? Middelen (opleiding en communicatie)


3.4

Stap 4

- Evalueren

Stap 4 – Evalueren   



Evalueren PMZ- actieplan Evalueren nieuwe producten Verankering in Milieubarometer Input voor nieuwe ronde

Werkblad 8 - Monitoring / evaluatie PMZ-actieplan en nieuwe producten of diensten Om de doelstellingen van het PMZ-programma te halen is het raadzaam de bijbehorende activiteiten te monitoren. Gaat het de goede kant op? Zo nee, welke andere activiteiten moeten dan nog ondernomen worden? Met het onderstaande overzicht kan het monitoren structureel aangepakt worden. Doelstellingen

Acties

Medewerkers, middelen en tijd


Monitoren en evalueren van de profit-effecten van het PMZactieplan

Monitoren en evalueren van de planet-effecten van het PMZactieplan

Monitoren en evalueren van de people-effecten van het PMZactieplan


Werkblad 9 - Verankering De ervaringen die uw bedrijf heeft opgedaan tijdens het langslopen van de 4 stappen kunt u vastgelegd. Ze kunnen dan worden meegenomen bij een nieuwe ronde langs alle stappen. Om deze cyclus te verankeren kan een PMZ-verklaring behulpzaam zijn. Met een PMZ-verklaring is het voor iedereen duidelijk waar de ambities en aandachtsgebieden liggen in het project. Bij het komen tot een milieuzorgverklaring (inclusief ketenelementen) zijn de volgende vragen van belang. 1. Welke aanknopingspunten komen uit dit project naar voren die in de toekomst belangrijk kunnen zijn voor uw bedrijf? 2. Wie houdt de ontwikkelingen (intern & extern) in de gaten? 3. Welke punten/productideeën hebben invloed op het milieubeleid en/of de Milieubarometer en hoe kunnen deze veranderd/vastgelegd worden (in de milieubarometer)? 4. Welke        

PMZ-thema's vindt u interessant? alternatieve mobiliteitsconcepten milieu- en natuureducatie duurzame inkoop gebruik maken van lokaal ontwikkelde producten en diensten eco-benchmark duurzaam bouwen infrastructurele verbeteringen ……

Hieronder staat een voorbeeld voor een PMZ-verklaring. Voorbeeld van milieuzorgverklaring met ketenelementen •

• •

•

•

• • • •

Het beleid van [..] is er op gericht om bij de uitvoering van haar activiteiten te streven naar een optimaal evenwicht tussen de zorg voor het milieu en een gezonde economische ontwikkeling. Naar onze toeleveranciers en klanten toe zullen we ons richten op het stimuleren van een milieuverantwoorde handelswijze. Binnen het bedrijf streven we ernaar een milieubewustzijn te creëren. De zorg van ons bedrijf voor het milieu is een verantwoordelijkheid die door alle mensen binnen ons bedrijf collectief moet worden gedragen. Om dat te bereiken zal deze zorg binnen het bedrijf organisatorisch worden verankerd met behulp van een milieuzorgsysteem, waarin ook de rol van onze toeleveranciers en klanten betrokken wordt. Jaarlijks zal op basis van dit systeem een actieprogramma worden opgesteld waarin maatregelen ter vermindering van de milieubelasting door het bedrijf worden vastgelegd. Hierbij wordt specifiek de aandacht gericht op onze diensten die we op dit moment hebben of in de toekomst gaan ontwikkelen. Het ontwikkelen van alternatieve mobiliteitsconcepten, diensten omtrent milieu- en natuureducatie, het gebruik maken van lokaal ontwikkelde producten en diensten en gebruik van milieuvriendelijke materialen en technieken (duurzame inkoop) zullen hierin prioriteit hebben. Het behalen van de Milieubarometer (niveau brons/zilver/goud) De acties in het actieprogramma worden tweejaarlijks bezien en indien nodig bijgesteld. De directie ziet toe op de voortgang van de milieuzorg en de integratie hiervan in de bedrijfsactiviteiten. Ambities gericht op [..].



Bijlage 2. Actieplannen

-

Actieplan Actieplan Actieplan Actieplan

restaurant Catharinahoeve Hotel Oranjerie Molenbos Camping De Bremakker Grand Hotel Opduin & Vakantiecentrum De Krim



PMZ-ACTIEPLAN CATHARINAHOEVE Centrale vraag die tijdens het bespreken van het actieplan behandeld is, is de synergie tussen de boerderij en het restaurant Catharinahoeve. Hieronder zijn de ideeën die bij de discussie naar voren kwamen op een rij gezet.

Verbeteropties

Doelstellingen


Aansluiting zoeken bij bestaande arrangementen en dagprogramma's (zoals fietstochten over het eiland) op Texel zodat gasten een lunch aangeboden krijgen bij de Catharinahoeve tijdens zo'n dag.

Het trekken van meer gasten overdag, zodat de piek die tijdens de avond optreedt een beetje meer te spreiden naar eerder op de dag.

Samenwerking zoeken met de grote hotels (zoals Hotel Opduin), de VVV en andere, zodat de deelnemers aan de reeds bestaande arrangementen tussen de middag bij de Catharinahoeve een lunch kunnen krijgen.

Het opnemen van meer kleinere gerechten op de kaart, zodat aangesloten kan worden bij de trend om meer kleine dingen te eten op een dag.

Overdag meer mensen trekken

Hierbij kan gedacht worden aan het serveren van poffertjes, flensjes, een saté van de barbecue, etcetera

Het organiseren van boerenlunches in de stal (dit zal dan voor de rustigere perioden gelden en als de koeien op stal zijn)

Als de Catharinahoeve het gehele jaar openwil zijn, dan is ook klandizie nodig voor de rustigere dagen / perioden

Landelijk karakter / authenticiteit van de Catharinahoeve met de boerderij benadrukken in de communicatie naar buiten.

De boerderij moet in de toekomst een meerwaarde geven aan de Catharinahoeve.

Bijvoorbeeld het opnemen van foto’s van de koeien in de menukaart

Daarnaast is het goed om te laten zien dat er een zeer moderne stal achter het bedrijf zit.

De boerderij moet in de toekomst een meerwaarde geven aan de Catharinahoeve



Geen nieuw museumpje openen of de volgende kaasboerderij…Maar de dierenvreugde moet naar voren komen



Foto’s van de koeien in de menukaart

Om voor de kinderen iets extra's te doen kan bijvoorbeeld eens per maand een "versier je eigen pannenkoekfeest" georganiseerd worden.

Catharinahoeve wil een vast personeelsbestand gaan opbouwen.

Om personeel een vaste baan te kunnen geven, zal de Catharinahoeve het gehele jaar open zijn.



De scan werkdruk kan meegenomen worden, om hier met het personeel wat vaker bij stil te staan.

Meer lokaal geproduceerde producten inkopen en verwerken.

Stimuleren van biologische en lokale landbouw en economie.

Eerste helft van 2002: Nienke Bloksma (Stichting Duurzaam Texel) zal een bijeenkomst organiseren met onder andere: Rob Teisman, Aart Wijker, Benno Bakker om na te denken over: 

In welke biologische ingrediënten zijn we geïnteresseerd?



Hoeveel hebben we daarvan op jaarbasis nodig?



Wie kan dat voor ons verbouwen op Texel?

Etc



PMZ-ACTIEPLAN MOLENBOS Hotel Molenbos heeft reeds veel activiteiten ontplooid op het gebied van milieuzorg en dienstverlening naar hun gasten, zij het op een ad-hoc basis. Elke dag is men op zich bezig met natuurbeleving. Molenbos heeft best belangstelling om met wat mensen van Texel mee te denken over de natuur op Texel en wat je er als gast allemaal kunt. Het is moeilijk een actieplan op te stellen voor komende jaren omdat Molenbos op een eigenzinnige wijze vaak leuke activiteiten organiseert, zoals het bollen planten langs de weg naar Cocksdorp. Het past niet bij Molenbos om voor de komende jaren te bedenken wat voor activiteiten er precies plaats kunnen vinden, dan gaat alle spontaniteit ervan af. Daarom is ervoor gekozen enkele ideeën die leven op te nemen, zodat deze niet verloren gaan. Hopelijk stimuleert dit overzicht tot andere verbeteracties vanuit Molenbos. In het actieplan zijn vaak verantwoordelijken of tijdspad opengelaten, zodat Molenbos dit zelf kan invullen.

Verbeteropties

Doelstellingen

Verantwoordelijkheden Hoe? Middelen (opleien een tijdspad ding en communicatie)

Periode gastenverblijf In 2002 5-nachten verlengen (dus meer arrangementen aaneengesloten nachten aanbieden. op Texel per toerist) om hiermee meer rust op Texel te brengen, maar ook bij de mensen (onthaasten)

Via aanbod VVV

Meer gebruik maken van In 2002 zullen nieuwe energiezuinige armaturen gezocht verlichting worden voor de gangen en andere algemene ruimtes zodat er energiezuinige lampen in kunnen (zoals spaarlampen).

Eerste helft 2002

Contact opnemen met leveranciers

Meer lokaal geproduceerde producten inkopen en verwerken.

Eerste helft van 2002: Nienke Bloksma (Stichting Duurzaam Texel) zal een bijeenkomst organiseren met onder andere: Maarten Hoogenbosch, Aart Wijker, Benno Bakker om na te denken over:

Naast de bijeenkomst over biologische ingrediënten kunnen ervaringen uitgewisseld worden met koks op Texel. Bijvoorbeeld eens een avondje over hoe kan je nu van stug lamsvlees iets lekkers maken.




In welke biologische ingrediënten zijn we geïnteresseerd?



Hoeveel hebben we daarvan op jaarbasis nodig?


Verbeteropties

Doelstellingen

Verantwoordelijkheden Hoe? Middelen (opleien een tijdspad ding en communicatie) 

Wie kan dat voor ons verbouwen op Texel?



Etc

Actief meedenken met gasten over wandel en fietstochten (bijvoorbeeld voorlichting over activiteiten zoals de open molendag)

Grotere actieve rol in het stimuleren van de gasten om van de natuur, rust en bepaalde activiteiten op Texel te genieten.

De informatie die nu op de kamers voor de gasten beschikbaar is nog eens goed bekijken en aanvullen waar nodig.

Natuurbeleving bevorderen (zoals bijvoorbeeld het planten van bloembollen langs de weg)

Rol in het stimuleren van de gasten om van de natuur te genieten.

Afhankelijk van eigen creativiteit van Molenbos

Het vernieuwen van de menukaart

Dier en milieuvriendelijkere menukaart ontwikkelen

begin 2002

Meer gebruik van diervriendelijk vlees (geen biovlees). Verder meer visgebruik.

Nieuw gekoeld ontbijtbuffet, zodat grote verpakkingen mogelijk zijn

begin 2002

Er kunnen specifieke Rol in het stimuleren marketingactiviteiten van de gasten om van ondernomen worden om de natuur te genieten de gasten met de karakteristieken rust en natuur aan te schrijven met een extra idee over leuke wandeluitjes in het kwartaal

2003 - 2004

Klantenbestand van Molenbos is ingedeeld naar 4 karakteristieken van klanten.

Meimand natuurmaand het meenemen van je paard naar Texel

2002

VVV (Tessa de Graaf)



PMZ-ACTIEPLAN CAMPING DE BREMAKKER Centraal bij de bespreking van het actieplan met Camping De Bremakker stonden de mogelijkheden voor acties en activiteiten voor productgerichte milieuzorg die net even verder gaan dan de maatregelen van de Milieubarometer, en tegelijkertijd passen bij de bedrijfsvoering van De Bremakker. Hieronder zijn de ideeën die bij de discussie naar voren kwamen in een actieplan op een rij gezet, die hopelijk stimuleren tot andere verbeteracties in de komende jaren. Verbeteropties

Doelstellingen

Verantwoordelijkheden en tijdspad

Aansluiting zoeken bij bestaande arrangementen en dagprogramma's (zoals fietstochten over het eiland) op Texel. Samenwerken aan nieuwe arrangementen.

Het bieden van een Voorjaar 2002; Ralph uitgebreid programma Koning buiten het bedrijf, waaraan gasten geheel vrijblijvend gebruik van kunnen maken

Contact opnemen met de VVV, Stichting Duurzaam Texel (Nienke Bloksma) en samenwerken met of lid worden van Bureau Zandbank.

Meer lokaal Het stimuleren van de Voorjaar 2002; Ralph geproduceerde producten lokale economie en het Koning optimaliseren van de verkopen. bedrijfsvoering door het uitbreiden van het assortiment in de kantine.

Contact opnemen met Texelse bierbrouwerij en afspraken maken over in- en verkoop van Texels bier.

Voorlichting geven over “gedragsregels” bij De Bremakker in het bijzonder en op Texel in zijn algemeenheid.

In sanitairunits op een “low-profile” manier (gekopieerd en met veel leuke aansprekende plaatjes) A4-tjes ophangen met korte statements over milieuvriendelijke houdingen en gedragingen (regelmatig actualiseren).

Het bevorderen van het Voorjaar 2002; Ralph contact tussen gast en Koning bedrijf.

Vragenlijst om BremHet bevorderen van het Zomer 2002; Ralph Rakker te worden contact tussen gast en Koning uitbreiden met meer bedrijf. natuur- en milieueducatie vragen. Bremrakkers verzorgen wandelingen in de omgeving en fungeren als vraagbaak op de camping.



In samenwerking met EcoMare en/of Staatsbosbeheer vragen bedenken. Bremrakkers “opleiden” door contact met EcoMare en/of Staatsbosbeheer/


Gasten een duurzaam aandenken van Texel meegeven, een zgn. Bremstapper (steen van het strand o.i.d.).

Het bevorderen van het Zomer 2002; Ralph contact tussen gast en Koning bedrijf.

Het stimuleren van Het verminderen van duurzaam inkopen van de milieubelasting meubelen en duurzaam tijdens het verblijf. inrichten en onderhouden van de (nieuwe) bungalows en caravans

Zomer 2002; Ralph Koning

Evt. in samenspraak met Staatsbosbeheer/EcoMare.

Samenstellen van klappers voor de (nieuwe) eigenaren van de bungalows en caravans met informatie over duurzaam inkopen (bijv. info over de tuinmeubelen met Milieukeur van Hartman) en het duurzaam inrichten en onderhouden van de bungalow/caravan. NB: in deze klapper zit ook informatie over afvalscheiding bij De Bremakker, de Milieubarometer, duurzame activiteiten op Texel etc.

Uitbreiden van de mogelijkheden voor fietsverhuur.

Het verminderen van Ralph Koning de milieubelasting tijdens het verblijf op Texel en het uitbreiden van de voorzieningen en faciliteiten op het bedrijf.

Onderzoeken van de mogelijkheden om bijv. ook bakfietsen te verhuren, waardoor de gasten hun kleine kinderen, koelbox e.d. gemakkelijker kunnen vervoeren zonder in de auto naar het strand te hoeven gaan.

In de bespreking over het actieplan is verder geen aandacht besteed aan ontwikkelingen die De Bremakker sowieso op zich af ziet komen, die in paragraaf 5.1 van de rapportage zijn opgenomen (midgetgolfbaan, nieuwe kantine, perscontainer). Deze ontwikkelingen zijn nu nog niet in het actieplan opgenomen, maar daarmee niet minder interessant om aandacht aan te besteden. Niet in de laatste plaats vanwege de mogelijkheden om deze acties duurzaam in te vullen (kantine duurzaam bouwen, onderhouden en inrichten; midgetgolfbaan met gerecycled materiaal bouwen), of het duurzame karakter van de actie (voordelen van afvalverwerking met een perscontainer).



PMZ-ACTIEPLAN DE KRIM EN HOTEL OPDUIN Tijdens de bespreking van het actieplan is met name ingegaan op een gemeenschappelijk kansgebied voor De Krim en Hotel Opduin gericht op ook in de wintermaanden, zoals januari en februari gasten te trekken. In onderstaande tabel zijn de ideeën opgenomen die besproken zijn. Verbeteropties

Doelstellingen

Verantwoordelijkheden en een tijdspad


Organiseren van activiteiten op Texel in het kader van Januari Wintermaand (ontwikkelen nieuw duurzaam toeristisch product)

Optimaliseren van de bedrijfsvoering en versterken van de lokale economie; in januari en begin februari meer gasten naar Texel te trekken, zodat het lonend wordt om in deze maanden open te zijn.

C. van Ouden (Hotel Opduin) en A. van der Vliet (De Krim) zullen activiteiten in gang moeten zetten. Daarna kan misschien de verantwoordelijkheid overgaan naar de VVV.

Peilen: Welke organisaties zijn bereid om in dit initiatief te investeren?

2002 - 2003

Nagaan welke hotels en restaurants op Texel open zijn of willen open zijn in deze maanden (Misschien kan de VVV zo’n inventarisatie maken) Met de VVV (Tessa van Dalen) doorspreken en afstemmen, daar zit kennis (bijv. draaiboek mei natuurmaand) Gemeente benaderen met argumentatie: sociale betrokkenheid van de bedrijven bij hun personeel. De bedrijven zijn het hele jaar open om het personeel een vaste baan aan te kunnen bieden. Afvaardiging benaderen van brancheorganisaties zoals horeca Nederland TVL, TVO. Actief benaderen van deze partijen om draagvlak te creëren

Aantrekken andere doelgroep voor januari wintermaand: mensen die willen onthaasten. Denk aan senioren, groene zakenleven, overheid, natuur liefhebbers, wintersportachtige doelgroep, gezinnen met kinderen kleiner dan 4

Bevorderen contact tussen gast en bedrijf; in januari en begin februari meer gasten naar Texel te trekken, zodat het lonend wordt om in deze maanden open te zijn.


C. van Ouden (Hotel Opduin) en A. van der Vliet (De Krim) zullen activiteiten in gang moeten zetten. Daarna kan misschien de verantwoordelijkheid overgaan naar de VVV.

Verdiepen in de (nieuwe) doelgroep; evt. in overleg en samenwerking met VVV.

2002 – 2003 PMZ voor de toeristische branche in Nederland 49

Verbeteropties

Doelstellingen

Verantwoordelijkheden en een tijdspad


jaar, de antistrandliefhebber in de zomer Versterking winterse identiteit van Texel

In januari en begin Hotel Opduin, De Krim in februari meer gasten samenspraak met de VVV naar Texel te trekken, zodat het lonend wordt voor bedrijven om in deze maanden open te zijn.

Green marketing: Winterse stormen als een gimmick promoten op Texel, storm als avontuur en bijzonderheid Langlaufen in de duinen van Texel Wit berijpte weilanden

Januari wintermaand koppelen aan rust (bezinning), gezondheid en schoonheid (nieuw duurzaam toeristisch product ontwikkelen)

Uitbreiden van Hotel Opduin, De Krim in voorzieningen en samenspraak met de VVV faciliteiten waardoor er in januari en begin februari meer gasten naar Texel komen, zodat het lonend wordt voor bedrijven om in deze maanden open te zijn.

Je komt als gast terecht tussen de Texelaars in januari en februari

In januari en begin Hotel Opduin, De Krim in Green marketing februari meer gasten samenspraak met de VVV naar Texel te trekken, zodat het lonend wordt voor bedrijven om in deze maanden open te zijn.

Combineren van Onder de aandacht promotionele activiteiten brengen van winterse voor de wintermaanden identiteit van Texel met de vakantiebeurs


(Green) marketing: sauna, kuuroord, speciale gezonde gerechten, verlate nieuwjaarsduik Wit berijpte weilanden

Hotel Opduin, De Krim in Wollen mutsen en samenspraak met de VVV regenjassen als cadeau Bij boeking voor de zomer een (goedkoop) kennismakingsweekend in januari


Bijlage 3. Documentatie Input Formulier DOCUMENTATIE INPUT FORMULIER SUBSIDIEPROGRAMMA PMZ 2000 NOVEM projectnr. Bestelnummer Volledige rapporttitel

: 0366-00-01-00-0032 : 3661002033 : PMZ voor de toeristische branche in Nederland, de ontwikkeling van een praktische methode Verkorte titel : Auteurs : Nienke Bloksma Contractant : Texelse Vereniging voor Logiesverstrekkers en Stichting Duurzaam Texel Opdrachtgever : Stichting Duurzaam Texel Publicatiedatum (j.m.d.) : 2003-04 Niet openbaar tot (j.m.d.) : Aantal pagina's : 50 Te verkrijgen bij : Stichting Duurzaam Texel Postadres : Warmoesstraat 50 Postcode en plaatsnaam : 1791 CS Den Burg Onder referentienummer : 01-DO-01-PMZ1 Prijs : € 10,Opmerkingen

:

Trefwoorden

: Productgerichte Milieuzorg, toeristische branche, keten, Texel, Product-dienst-combinaties, innovatie, implementatie, Planet-People-Profit, internetsite.

Samenvatting (doelstelling, conclusies, aanbevelingen, werkwijze):

In te vullen door NOVEM: programma: Eind/tussenrap.

Hoofdlijn: (E/T):

Verschenen in periodiek d.d. Vouwblad: ja/nee


Naam periodiek:


Bijlage 4. Kranteknipsels 26 november 2002 25 januari 2003 28 januari 2003 28 januari 2003 30 januari 2003 31 januari 2003 7 februari 2003 12 februari 2003 14 februari 2003 Februari 2003 April 2003

Texelse Courant Beurs moet Texels Product beter onder aandacht brengen Helderse Courant Duurzaam ondernemen in toeristische branche Texel Texelse Courant Symposium over productgerichte zorg voor milieu Texelse Courant Productenbeurs Duurzaam Texel Helderse Courant Toeristische bedrijven delen opgedane kennis van milieu Texelse Courant Symposium Productgerichte Milieuzorg Texelse Courant Afzet van Texelse producten gebaat bij distributiesysteem Noord Hollands Dagblad Weinig belangstelling Texelse productenbeurs Texelse Courant Je ziet nu wat ze in het assortiment hebben Milieuzorg Nieuwsbrief Kip met gouden eieren Recreatie & Toerisme Duurzaamheid op Texel



PMZ voor de toeristische branche in Nederland

Recommend Documents