Plattelands. Ondernemingsvormen. Wat past het best? Salmonella: sancties dreigen. Spelt is populair

Plattelands Post november 2014 nr. 9

vakblad voor de agri-sector

Ondernemingsvormen Salmonella: sancties dreigen 01_cover.indd 1

Wat past het best?

Spelt is populair 29-10-14 08:58

Bouwen aan de Toekomst

dinsdag - woensdag - donderdag

16 t/m 18 december 2014 TT Hall Assen Vakevenement voor de complete agrarische sector in Noordoost-Nederland

AgroExpo Assen is een vakbeurs voor de complete agrarische sector in Noordoost-Nederland. Met het thema ‘Bouwen aan de toekomst’, ligt het accent van deze vakbeurs op het realiseren van hogere saldo’s voor elk bedrijf. Besparen, uitbreiden, nieuwe technieken, duurzaam produceren; begrippen met het oog op de toekomst. Wat past bij uw bedrijf? Op de beursvloer van AgroExpo ziet u tal van innovatieve producten en diensten die u als boer kunnen helpen bij het realiseren van meer groei, winst en continuïteit. Het thema van de beurs is dan ook ‘Bouwen aan de toekomst’. Om u nog beter te informeren is het ook mogelijk om tijdens AgroExpo Assen, diverse lezingen en presentaties bij te wonen. Verschillende actuele onderwerpen worden daar nog eens specifiek belicht. Wat brengt de toekomst voor uw bedrijf? Denk vooruit; kom naar Assen!

Ontmoet uw huidige en nieuwe toeleveranciers op AgroExpo in de TT Hall Assen. Alles wat interessant is voor de (melk)veehouderij en akkerbouw komt aan bod. U ziet er alleen geen trekkers en werktuigen. Openingstijden Dinsdag 16 december van 13.00 tot 22.00 uur. Woensdag 17 december van 13.00 tot 22.00 uur. Donderdag 18 december van 13.00 tot 22.00 uur. Kijk voor het exacte programma op de website. Locatie TT Hall Assen A28 richting Assen - afrit 32

www.agroexpo.nl Expo Management Twentepoort Oost 48 7609 RG Almelo

T (0546) 546 820 F (0546) 546 821

E [email protected] I www.expo-management.nl

Agrafiek Award-winnaar Erik Stegink: ‘wij zijn trots op onze sector’

D

e familie Stegink van Piggy’s Palace uit Bathmen heeft de Agrafiek Award Varkenshouderij gewonnen, een prijs voor innovatieve en duurzame bedrijven. “Het bedrijf is vernieuwend in haar omgeving in bouw en openheid met zeer innovatieve technieken die ook het resultaat van het bedrijf vergroten en ondersteunen”, aldus de jury. Op het bedrijf wordt gewerkt met kraamstallen met het Multi suckling-systeem, november 2014 | nummer 9

03_nieuwsfoto.indd 3

waarbij alle biggen van één leefdtijdsgroep bij meerdere zeugen worden ondergebracht. De Pipa Papierdoseerder verstrekt elke 5 minuten papier om staartbijten te voorkomen. Kunstgras in de kraamhokken zorgt voor meer warmte en rust voor pasgeboren biggen. Voor zoekberen is er een DateGate die voor een stijging van de bevruchtigingsresultaten heeft gezorgd. De varkens van Piggy’s Palace hebben zelfs een eigen glijbaan. Ook wordt er een nieuwe manier van var-

kens afmesten gehanteerd: varkens worden buiten gehouden en op een milieu- en diervriendelijke manier gehuisvest, ze worden met eikels gevoerd en er wordt een hoge daggroei gerealiseerd. “Ik had tijdens de Pigs Innovation Tour al bij de concurrentie gekeken. Natuurlijk hoopte ik wel dat wij de Agrafiek Award zouden winnen, maar ik had het niet verwacht”, aldus Erik Stegink. “Ons bedrijf straalt uit dat we trots zijn op de gehele sector varkenshouderij.” PlattelandsPost

3

29-10-14 08:58

COLOFON

PlattelandsPost is het vakblad voor de agri-sector en verschijnt 10 keer per jaar Uitgave: Eisma Businessmedia bv Postbus 340, 8901 BC Leeuwarden Bezoekadres: Celsiusweg 41, Leeuwarden Directie: Egbert van Hes, algemeen directeur Bouke Hoving, financieel directeur Gerbert Tiecken, uitgeefdirecteur Uitgever: Jacqueline Wijbenga Redactiecoördinator: Durkje Hietkamp Telefoon: 088-2944823 E-mail: [email protected] Redactie: Tessa Nederhoff Bert Platzer Redactiemedewerkers: Hendrik Begeman, Marjolein van Woerkom, Rinus van Wezel en anderen Advertentieverkoop: Accountmanager: Felix Berentsen Telefoon: 06 42759518 Verkoop binnendienst: Tjalling van der Zee Telefoon: 088-2944853 Stephanie Abendanon Telefoon: 088-2944876

6 Ondernemingsvormen

Traffic: ZeeDesign Telefoon: (0517) 531672 E-mail: [email protected] Marketing Ria Hoekstra Telefoon: 088-2944800 E-mail: [email protected] Abonnementen: Abonneeservice Eisma Businessmedia Postbus 2238, 5600 CE Eindhoven Telefoon: 088-2266648 [email protected] De abonnementsprijs voor Nederland bedraagt voor een jaargang in 2014 € 82,50,- exclusief 6% BTW (bij automatische incasso bespaart u € 2,00 administratiekosten) en is bij vooruitbetaling verschuldigd. Voor andere landen op aanvraag. Abonnementen kunnen op elk moment van het jaar ingaan en worden genoteerd tot wederopzegging. Opzegging dient schriftelijk en minimaal een maand voor het einde van de abonnementsperiode te geschieden; u ontvangt een schriftelijke bevestiging van uw opzegging.

26 14

Agrarische bedrijven blijven zich ontwikkelen. Is het traditionele familiebedrijf nog wel zo geschikt voor de toekomst? Deze editie gaat over de diverse ondernemingsvormen die er zijn.

Bankrelatie: - IBAN: NL64RABO0335434991 - BIC: RABONL2U PrePress: ZeeDesign, Witmarsum Druk: Veldhuis Media, Raalte

© Copyright 2014 Eisma Businessmedia bv Leeuwarden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Leveringsvoorwaarden: zie www.eismamediagroep.nl.

4

04-05_inhoud.indd 4

24

PlattelandsPost

29-10-14 09:42

POST

Te kort Wereldwijd

6 18

Tevreden grazen in de heuvels Schots boerenijs concurreert met grote namen

Gezondheid

12 26 30

Sancties dreigen voor hoog-risicobedrijf Oorzaak diarree rundvee achterhalen Effecten verkorten droogstand

Ondernemen

14 22

De juiste ondernemingsvorm Bv wordt steeds interessanter

Handel

21

Mechan Groep opent Agco Experience Center

Samenleving

24

Kollenberger Spelt verenigt productieketen

Financiën

28

Peter Boon: ‘Sta open voor verandering’

Rubrieken 10 11

Durkje Hietkamp

Noviteiten Nieuws

33

Fiscaal bekeken

34

Agenda

november 2014 | nummer 9

04-05_inhoud.indd 5

Op de één of andere manier kom ik altijd tijd te kort. Maar eens per jaar hebben we een uurtje extra. Heerlijk. Is het misschien niet een idee om de klok elke dag een uurtje achteruit te zetten? Ok, waarschijnlijk is dat geen oplossing. Het dagritme raakt in de war en bovendien is het een straatje zonder einde ben ik bang. De vrijgekomen tijd wordt wel weer opnieuw ingevuld. Er is maar één oplossing en dat is keuzes maken. Ik denk dat veel agrarische ondernemers hetzelfde hebben: tijd te kort. Bedrijven worden almaar groter. En dat betekent nog meer oppervlakte, administratie, vee en nog meer de ogen en oren open houden. De meeste agrarische bedrijven worden nu nog als eenmanszaak gevoerd. Bij een samenwerking is de maatschap de meest voorkomende ondernemingsvorm, zo blijkt. In de toekomst kan daar wel eens verandering in komen. Door ontwikkelingen als schaalvergroting, verbreding, samenwerkingsverbanden of wel of geen opvolging zou het maar zo kunnen dat een andere ondernemingsvorm beter past. De Heihoeve koos bewust voor een bv, een ondernemingsvorm dat aantrekkelijk is voor bedrijven met hoge investeringen en risico’s. Directeurgrootaandeelhouder Louis de Groot verwacht dat er in de toekomst steeds meer bv’s komen in de melkveehouderij. ‘Bedrijven worden alleen maar groter, waardoor het overnemen van een bedrijf door één persoon lastiger wordt’, zegt hij. Bovendien, een bv kan in principe altijd door. ‘Als ik het over drie jaar beu ben, dan kan ik er zo uit en wordt er een nieuwe bedrijfsleider gezocht.’ Voor de keuze van een rechtsvorm zijn zaken als aansprakelijkheid, investeringsbehoefte, winst, toekomstperspectieven, risico’s, personeel, taakverdeling en zeggenschap binnen het bedrijf van belang. Dus heeft u tijd over? Lees dan vooral deze PlattelandsPost voor inspiratie, informatie en boeiende verhalen over de keuzes van collegaondernemers.

PlattelandsPost

5

29-10-14 09:42

Ondernemen in Engeland

Tevreden grazen in de heuvels Na de BSE-crisis in Engeland is de hele vleessector gesaneerd en gemoderniseerd. Een uitgebreide kwaliteitsstandaard, lokale veerassen, uitgestrekte weides en het toepassen van de laatste kennis kenmerken de Engelse manier van veehouden. Het resultaat: vlees van topkwaliteit.

H

et verhaal achter Engels rundvlees begint bij de boer. Een van de boeren in de Yorkshire Dales is Neil Hesiltine, die zijn dieren op een zeer extensieve manier houdt. “Ze hebben een goed en gezond leven, wat zorgt voor een goede vleeskwaliteit”, zegt hij trots. De 150 Belted Gallowayrunderen en 400 Swaledale-schapen hebben een terrein van 1100 hectare natuurlandschap tot hun beschikking. Hesiltine is deelnemer aan het Limestone Country Project. “Bij dit project wordt met lokale boeren samengewerkt om inheemse runderrassen

terug te brengen in de Engelse heuvels. Door het aantal schapen terug te brengen en meer inheemse koeien te laten grazen, neemt de biodiversiteit van het landschap toe”, legt de veehouder uit. Bomen, struiken, bloemen, planten en kruiden moeten terugkeren in het gebied, dat eigendom is van National Trust. “Het grasland wordt door de inzet van de koeien erg divers. Alleen in de lente worden de koeien niet op het natuurland gehouden, zodat bloemen, planten en kruiden de kans krijgen om te groeien.” In die periode staan de koeien op een perceel land dichter bij de boerderij.

NAUWELIJKS WERK Wat arbeid betreft maakt het Hesiltine weinig uit of de dieren dichtbij of verder weg staan. “Ik heb bijna geen werk aan de dieren. Ze zorgen zelf voor fokken en afkalven. De werkzaamheden bestaan slechts uit het taggen en castreren van de stierkalveren. Vaccineren doen we niet en bijvoeren gebeurt alleen in hele strenge winters, wanneer het gras bedekt ligt onder een dikke laag sneeuw. En zelfs dan lukt het de dieren om door de sneeuw heen bij het gras te komen.” Medelijden heeft Hesiltine op zulke momenten niet met zijn dieren. “Ze lijken het in de winter prima naar hun

Van de 150 Belted Galloways zijn er zo’n 25 voor de fokkerij.

6

06-07_engeland.indd 6

PlattelandsPost

29-10-14 11:38

Wereldwijd

Typisch Engels

zin te hebben buiten. Tijdens strenge winters maak ik me natuurlijk wel eens zorgen. Maar als ik dan bij de dieren ga kijken, staan ze er heel tevreden bij.” Doordat de dieren zeer extensief worden gehouden, duurt het vrij lang voordat ze slachtrijp zijn: de dieren worden tussen de drie en drieënhalf jaar oud. Afzet vindt plaats naar een lokale supermarktketen. Erg veel geld verdient de veehouder door de extensieve manier van veehouden niet. “Maar ik krijg subsidie voor de deelname aan het Limestone Country Project en daarnaast run ik met mijn vrouw nog een bed & breakfast.” KALVERMESTER Niet overal gaat het er zo extensief aan toe. Op de Skirbeck farm staan gemiddeld zo’n 500 koeien. Geboren zijn ze er niet. Robert Warren koopt de koeien op Schotse veilingen wanneer ze zo’n 20 maanden oud zijn. Nadat ze enkele maanden buiten hebben gelopen, komen ze op een leeftijd van 25 maanden naar binnen, waarna ze in drie maanden tijd slachtrijp worden gemaakt. Daar krijgen de dieren een zelfgemengd voer – bestaande uit onder meer gerst, graan en aardappelafval – waarop de dieren zo’n 1,7 kilogram per dag groeien. “Wanneer ze een gewicht van zo’n


06-07_engeland.indd 7

Kenmerken van de Engelse vleessector: - Per schakel in de keten zijn strenge eisen opgesteld op het gebied van voedselveiligheid, dierwelzijn, milieu en kwaliteit. De Engelse vleessector is na de BSE-crisis volledig gesaneerd. Hierbij is een standaard in het leven geroepen voor Engels rund- en lamsvlees: het Quality Standard-keurmerk (QSM). De meeste boeren in Engeland zijn bij deze standaard aangesloten. Volgens John Schilder van Eblex zijn de eisen die aan het QSM-vlees worden gesteld vergelijkbaar met de eisen van vlees met één ster van het Beter Leven-kenmerk van de Dierenbescherming. - Veel boeren laten hun vleesvee het grootste deel van het jaar – of jaarrond – buiten lopen. - Alle schakels in de vleesketen worden door een auditbureau gecontroleerd. In tegenstelling tot in Nederland is dit een volledig onafhankelijk bureau. - Veehandelaren zijn in Engeland nauwelijks actief. Veel vaker dan in Nederland gaan slagers langs de veehouders om dieren te selecteren. - De Engelse consument wordt kritischer en wil steeds vaker het verhaal achter het vlees horen. De vraag naar kwaliteitsvlees van de slager stijgt. - Vlees wordt in Engeland over het algemeen langer gerijpt, waardoor het vlees een intensere smaak krijgt en malser wordt. 680 kilogram hebben bereikt, worden ze afgezet naar de supermarktketen Sainsbury’s”, vertelt Warren. Op de boerderij staan verschillende rassen. “Het zijn wel allemaal stieren van vleesrassen, zoals British Simmentals en Hereford. De reden om alleen stieren af te mesten? Ze zijn sneller slachtrijp en het vlees is magerder.” EFFICIËNTE PRODUCTIE Dat Engelse boeren bezig zijn met efficiënt produceren, bewijst Michael Dagget. Hij kijkt scherp naar de fokwaardes om zo een efficiënte productie te

bereiken. Eblex helpt en adviseert boeren hierbij. Deze organisatie zorgt voor de promotie en handelsbevordering van Engels rundvlees, zowel binnen Engeland als daarbuiten. Zo stellen ze folders en onderzoeken beschikbaar, bijvoorbeeld over het gebruiken van fokwaardes, maar organiseren ze ook cursussen voor boeren. John Schilder, vertegenwoordiger van Eblex in Nederland: “Onze boeren hebben toegang tot de laatste kennis, wat leidt tot moderne en efficiënte productie, de basis voor vlees van topkwaliteit.” Tessa Nederhoff

PlattelandsPost

7

29-10-14 11:38

Noviteiten Online machinegids Werktuigen.nl, de online marktplaats voor machines en gereedschappen, heeft een nieuwe machinegids ontwikkeld. Wie zoekt op merk en model, krijgt productfoto’s, technische informatie, maattabellen en video’s te zien van nieuwe en tweedehands machines. Het aanbod aan materieel is in de nieuwe opzet flink uitgebreid. De aspirant koper kan de modellen bekijken, de specificaties vergelijken en referenties lezen. Ook zijn de adressen vermeld van de dealers. Een groot aantal merken is al in de machinegids opgenomen, zoals Case, Weidemann, Knikmops, Knegt, AllCat, Becx Machines, CMC Hoogwerkers en Frisian Motors. Binnenkort volgen de merken Fendt, Schaffer en Avant. Vanaf begin 2015 kunnen dealers in de machinegids zelf nieuwsberichten over machineleveranties en andere ontwikkelingen plaatsen, inclusief video’s van de modellen. Informatie: www.werktuigen.nl

Warmteterugwinning via centraal afzuigkanaal Inno+ heeft een nieuw concept voor warmteterugwinning gepresenteerd waarvoor alleen een centraal afzuigkanaal nodig is. Varkens en pluimvee produceren lichaamswarmte waarmee ze de lucht in hun stal automatisch verwarmen tot 20 à 23 °C. In stallen met een centraal afzuigkanaal blazen ventilatoren deze warme stallucht via één ventilatiepunt naar buiten. Door de ventilatielucht voortaan langs de speciale AIR WTW-warmtewisselaar te voeren, kan de warmte worden teruggewonnen en gebruikt voor bijvoorbeeld het verwarmen van (vloeren in) kraamstallen, biggenstallen, brijvoer, het voerfermentatieproces en woon- of bedrijfspanden. Daarmee besparen veehouders 65 procent op hun energierekening, volgens Inno+. Air WTW is vooral geschikt voor situaties waarin geen luchtwasser aanwezig is. WarmteTerugWinning van Inno+ past binnen regelingen voor energiebesparing en kent een terugverdientijd van 2 tot 8 jaar. Systemen voor warmteterugwinning worden door Inno+ ook aangeboden op leasebasis. Informatie: www.inno-plus.nl

Samen eten en drinken Met de Vewi Feeder kunnen varkens samen eten en drinken. Deze droogvoerbak, ontwikkeld door Vewi Techniek, is verkrijgbaar voor gespeende biggen en vleesvarkens. Per feeder zijn er acht vreeten drinkplaatsen aanwezig, hierdoor is deze geschikt voor 35 tot 40 varkens. De Vewi Feeder is uitgevoerd in roestvrijstaal met een kunststof silo voor de dagelijkse voervoorraad. De voerbak is licht, open en toegankelijk en geeft varkens de mogelijkheid hun natuurlijke wroet- en groepsgedrag te vertonen, volgens Vewi Techniek. “Met de Vewi Feeder op de juiste plaats in het hok, kan er een aangetoonde hogere voeropname en groei worden gerealiseerd.” Het water wordt aangeboden middels een in hoogte verstelbare drinkwatervoorziening waardoor de Vewi Feeder ook geschikt is voor de kleinere biggen. Verder zorgen de geavanceerde drinknippels ervoor dat de vermorsing van drinkwater tot een minimum wordt beperkt. “Door een hogere groei, betere gezondheid, meer werkplezier en minder vermorsing, wordt de investering van de Vewi Feeder snel terug verdiend.” Informatie: www.vewitechniek.nl

8

08_noviteiten1.indd 8

Kubota introduceert M7-serie Kubota heeft haar nieuwe M7-serie geïntroduceerd. De serie bestaat uit drie trekkermodellen met motorvermogens van 130, 150 en 170 pk (exclusief een boost van 20 pk). De 24x24 automatische powershift-transmissie wordt aangedreven door een 6,1 liter viercilinder Kubota-motor. Deze variabele transmissie is afkomstig van het Duitse ZF en is leverbaar in een 40 km/u- en 50 km/u-versie. De trekkers hebben een hefvermogen van 9000 kg, een viertoerige-aftakas (540/540E/1000/1000E omw/min) en een Load Sensing-pomp van 110 l/min. Er wordt gebruikgemaakt van het elektronisch managmentsysteem van Mechatronics. De trekkers kunnen worden uitgevoerd met een 7” of 12” terminal. De vier hoofdfuncties, Tractor Control, ISO-BUS, GPS auto-guidance en cameramonitor, zijn vanaf een scherm te bedienen. De productie van de M7-trekkers start in Bierne (Frankrijk) in januari 2015. De verwachting is dat de eerste trekkers vanaf april leverbaar zijn. De productie zal het eerste jaar 1000 stuks bedragen. Vanaf 2017 moeten er 3000 trekkers per jaar worden geproduceerd. Informatie: www.kubota.nl

GPS sectiebesturing voor mestverspreiding Voor bemesters met IsoBus-besturing, heeft Joskin een aanvulling. Met de ‘Section Control’-functie is het mogelijk om de verschillende secties van een bemester of spuitboom automatisch te openen of te sluiten. Met behulp van gps wordt een signaal opgenomen in de IsoBus-applicatie. Deze vergelijkt het signaal met eerder opgeslagen posities om de secties te sluiten ter hoogte van de al bewerkte gebieden. Overlappingen worden zo vermeden. Iedere sectie wordt bestuurd door een onafhankelijk elektroventiel. Daarbij kunnen de buitensecties aan elke zijde tot een enkel element worden beperkt om een besturing zo nauwkeurig als het precisieniveau van een gps (20 cm) te garanderen. Bij aangrenzende doorgangen wordt alleen de toevoer van de buitenleiding gesloten indien de bestuurder te dicht bij de laatste rij van de vorige doorgang komt. De timing van deze afsluiting kan bovendien worden geregeld door de bestuurder. Om te vermijden dat een te grote leegte overblijft tussen twee aangrenzende doorgangen, zal de bestuurder bijvoorbeeld de inrichting zo instellen dat de sectie wordt afgesloten als er 50 procent overlapping is (wat gelijk is aan rijden met de buitenkouter in het spoor van de laatste kouter van de vorige doorgang). Informatie: www.joskin.com

PlattelandsPost

29-10-14 08:59

VA N PA LLE T T O T K IST Q Q Q

Aardappelkisten

Q

Fruitkisten

Q

Graankisten

Q

Bollenkisten

Q

Uienkisten

Exportkisten

Q

Vlonders

Kratten

Q

Opzetranden

5FMt'BYtXXXIPFLNBOIPVUJOEVTUSJFOM

De overtuigende meerwaarde van AgriMestMix® AgriMestMix® is een natuurlijk mineralenmengsel waarmee u de kwaliteit van drijfmest verbetert. Door toevoeging van AgriMestMix® wordt de stikstof beter in de mest behouden en komt tijdens het groeiseizoen gelijkmatiger vrij. De mest wordt beter benut en werkt effectiever. Behandelde mest bevordert niet alleen de groei, maar zorgt tevens voor een sterkere beworteling en werkt mee aan duurzame verbetering van de bodemvruchtbaarheid. Hierdoor kan de fosfaatgift flink dalen. Lees er alles over op www.rinagro.nl.

Duurzame verbetering van

bodemvruchtbaarheid

Modulo2

Tetrax2

+ 7%

KOOP VROEG, KIES UW TERMIJN EN PROFITEER VAN EEN EXTRA KORTING.

+ 4% Voorraad

+ 4% Termijnen >

+ 5%

+ 8%

+ 6%

EXTRA KORTING

4 maanden

5 maanden

6 maanden

7 maanden

INVESTEER SLIM EN PROFITEER VAN UITZONDERLIJKE AANBIEDINGEN !

8 maanden

Tel: +32 43 77 35 45 – www.joskin.com

NOVITEITEN

GEAUTOMATISEERD VOEREN IN KRAAMSTAL Nedap introduceert een nieuw systeem waarmee zeugenhouders eenvoudig kunnen overstappen van traditioneel voeren naar volledig geautomatiseerd voeren in de kraamstal. Met het systeem worden de zeugen naar behoefte gevoerd. “Dat voorkomt conditieverlies in de zoogperiode”, aldus Nedap. De zeugen hebben meerdere keren per dag de beschikking over kleine porties voer, dat leidt volgens Nedap tot een hogere voeropname en gezondere zeugen. De vijzeldoseereenheid die hiervoor zorgt is gekoppeld aan een 12-volts elektromotor. Het systeem is ook toepasbaar in de dekstal. Informatie: www.nedap.com

FORFARMERS INTRODUCEERT MAAGSCORE De Maagscore is een nieuwe aanvulling binnen VitaFocus van ForFarmers Hendrix. Met de Maagscore kan de ontwikkeling van de klier- en spiermaag van hennen worden beoordeeld als ze rond de 20 weken oud zijn. “Een goed ontwikkeld magenpakket is de basis voor een gezonde darm en een efficiënte benutting van voedingsstoffen. Door de Maagscore kan de pluimveehouder nog beter de vinger aan de pols houden als het gaat om gezondheid van de koppel en de uiteindelijke prestaties”, aldus de voerleverancier. ForFarmers Hendrix heeft de Maagscore in samenwerking met Nutreco R&D en De Gezondheidsdienst voor Dieren ontwikkeld. Informatie: www.forfarmershendrix.nl

VIERRIJIG AARDAPPELROOIEN Aardappelmachinebouwer AVR heeft de Puma 3 op de markt gebracht. De vierrijige rooier heeft een 12,8 liter Stage IV Volvo-motor met 469 pk. De motor draait op een toerental van 1300 rpm waardoor het verbruik laag is. De nieuwe Rafaleloofklapper is pendelend opgehangen om nog preciezer te klappen. De graafmat is 600 mm langer dan haar voorganger, waardoor de zeefoppervlakte stijgt en de drie excenterschudders in de zeefmatten hebben meer uitslag wat het schudpotentieel ten goede komt. Achteraan zijn de reinigingsmodules breder gemaakt. In het Varioweb werd de egelband verbreed met 200 mm. Op de axiaalrollenset betekent dit dat er nu 28 rollen zijn in plaats van 26. Verder is de egelband met een U-profiel met loofvingers uitgevoerd voor een betere scheiding van het loof. De ringelevator is een combinatie van de robuuste heavy duty spijlenelevator en actieve zijvingers. De zijvingers beschermen de aardappelen tegen beschadiging. De extra grote 900/60 R38 ‘increased flexibility’ achterbanden zijn speciaal ontworpen voor rooiers met een cyclische belasting. Dat wil zeggen dat druk in de banden optimaal is bij zowel een volle als lege bunker. De Puma 3 weegt 23.500 kg. In combinatie met de increased flexibility banden zorgt dit voor minimale bodemdruk. De nieuwe

Claas-cabine is groter dan de vorige en is uitgerust met een touchscreen, AVR-joystick en een snelkeuze-draaiknop. De extra grote ramen geven een goede zichtbaarheid op het rooiproces. De stuuruitslag is vooraan verhoogd tot een hoek van 50° en achteraan tot 20° voor meer wendbaarheid. De Puma 3 kan met de gepatenteerde Varioweb-module worden geleverd. Deze reinigingsmodule combineert een egelband met een axiaalrollenset. De intensiteit van de reiniging kan traploos worden ingesteld. De gebruiker kan met het Varioweb zelf kiezen hoeveel reiniging nodig is, afhankelijk van de rooiomstandigheden. Informatie: www.avr.be

PP-POST

In vorm Het overkwam me spontaan bij het aanhoren van het thema ‘Ondernemingsvormen’ in deze PlattelandsPost: een schrijversblok. Met alle beste wil van de wereld een prikkelende column op mijn laptop willen tikken over dit onderwerp, maar het gewoonweg niet kunnen. Omdat ik totaal geen verstand en gevoel heb van eenmanszaken, maatschappen, vennootschappen en wat er nog meer is. Ik ben me maar eens gaan verdiepen in deze materie. Wat heet verdiepen… Al surfend op internet neem ik het beetje informatie tot me dat ik kan bevatten. Ik stuit al snel op officieel, slaapverwekkend advocaturengebrabbel. Vanwege het hoge ver-vanmijn-bedgehalte haak ik snel af. Zeker, het is superbelangrijk om het agrarische bedrijf een juridische enti-

10

10_noviteitenpp-post.indd 10

teit te geven en heldere en eenduidige afspraken rondom schuldaansprakelijkheid te maken en belastingverplichting vast te leggen. Maar voor mij blijft de gekozen ondernemingsvorm een zeer passieve aangelegenheid, vastgelegd in notariële statuten. Het zegt helemaal niets over de passie, het vakmanschap, de continuïteit en verdere inhoud van een bedrijf. Ondernemingsvorm is ‘voor de vorm’ en geeft niet aan dat een bedrijf ‘in vorm’ is. De rechtsvorm is slechts één van de vele gezichten die een bedrijf rijk is. ‘Eenmanszaak’ maakt het als woord nog het meest duidelijk voor mij: in je uppie met de nadruk op ‘man’. Maar kijkend naar de dagelijkse praktijk op het agrarische bedrijf, strookt dit niet met mijn ervaring dat de veehouder en akker-

bouwer het alleen doen, laat staan alleen een man. Het gezin werkt vaak gewoon mee, zonder gezeur over urendeclaratie en enig benul over schuldaansprakelijkheid. En steeds meer staan vrouwen aan het agrarische roer. Kortom de term ‘eenmanszaak’ is een eenzijdige en algemene term gevormd om alleen het juridische aspect te duiden. Er is zo veel meer dynamiek op ons platteland. Tenminste als je ‘in vorm’ bent! Pascal Philipsen (twitter: @Boer_Co)

PlattelandsPost

29-10-14 08:59

Nieuws

Besluit cisgenese op handen De Europese Commissie komt over enkele maanden met een besluit of de nieuwe veredelingstechniek cisgenese wel of niet moet worden gezien als genetische modificatie. Welke kant het kwartje op valt, is nog onduidelijk. Als cisgenese niet als genetische modificatie wordt aangemerkt, komen duurzame oplossingen voor plantenziekten als phytophthora mogelijk binnen handbereik.

I

n het aanstaande besluit gaat de Europese Commissie alleen in op de vraag of cisgenese juridisch gezien genetische modificatie is. “Daarom vind ik het moeilijk te zeggen wat voor uitkomst ik verwacht”, zegt Jan Huitema, Europarlementariër voor de VVD. De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (Efsa) oordeelde in 2012 in een risicoanalyse dat cisgenese even veilig is als klassieke veredeling en dat er geen sprake is van genetische modificatie als alleen soorteigen genen worden gebruikt. “Dat geeft mij goede hoop”, zegt Huitema. “Maar het blijft voer voor juristen.” Potentiële tegenvaller De Europese Commissie geeft in haar antwoorden op vragen van Europarlementariërs Huitema (VVD), Bas Helder en Peter van Dalen (beiden ChristenUnie) aan dat het besluit afhangt van de interpretatie die wordt gegeven aan de definitie van genetisch gemodificeerde organismen en microorganismen, en van de voorwaarden voor

E-learning mestgassen Om de agrarische sector zo goed mogelijk te informeren over de gevaren van mestgassen heeft Cumela Nederland, samen met haar sociale partners, een interactieve e-learningmodule ontwikkeld. De lesmodule bevat aangrijpende interviews met slachtoffers, nabestaanden van slachtoffers en veiligheidsdeskundigen. Met deze vrij beschikbare module krijgt iedereen inzicht in onveilige situaties en wordt gepast veilig gedrag bevorderd. november 2014 | nummer 9

11_achtergrondnieuws.indd 11

vrijstelling in de EU-wetgeving. Deze evaluatie is volgens de Commissie complex omdat in de EU-wetgeving zowel naar de kenmerken van het verkregen gewas als naar de gebruikte technieken wordt verwezen. Mocht de Commissie oordelen dat cisgenese een ggo-techniek is, dan zou dat voor voorstanders van cisgenese een forse tegenvaller zijn. “Gewassen die je met cisgenese ontwikkelt, moeten dan een hele zware autorisatieprocedure doorlopen. Bij mijn weten zijn er maar twee ggo-gewassen, een maisplant en een aardappelplant, die in Europa mogen worden geteeld. Het heeft jaren geduurd voordat de autorisatie daarvoor was verkregen. Dat kost heel veel geld en is een politiek geharrewar. Bij niet ggogewassen is de toelatingsprocedure veel gemakkelijker.”

en makkelijker kunnen worden veredeld dan bij traditionele veredeling. Cisgenese wordt met name gebruikt om gewassen ziekteresistent te maken, waardoor er minder bestrijdingsmiddelen hoeven te worden gebruikt. “In Nederland is Wageningen Univer siteit momenteel druk bezig om aardappelrassen met behulp van cisgenese resistent te maken voor phytophthora”, zegt Huitema. “Volgens de onderzoekers in Wageningen kan de hoeveelheid bestrijdingsmiddelen in Nederland met 50 procent omlaag als dergelijke aardappelrassen worden geïntroduceerd.”

Minder bestrijdingsmiddelen Cisgenese kan bijvoorbeeld worden gebruikt bij aardappels. Het heeft als voordeel dat gewassen veel sneller

De Nederlandse regering is voorstander van de toepassing van cisgenese. Staatssecretaris Mansvelt van Infra structuur en Milieu stuurde de Europese Commissie afgelopen december een brief waarin ze verzocht cisgene planten van de regels rond ggo vrij te stellen. Het precieze moment waarop de Europese Commissie haar bevindingen bekendmaakt, is vooralsnog onbekend.

Nieuwe voorzitter NVP Het bestuur van de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders stelt voor om per 1 januari 2015 Hennie de Haan tot nieuwe voorzitter te verkiezen. Op 11 november spreken de leden zich uit. Gert-Jan Oplaat blijft tot 31 december 2014 voorzitter bij de NVP.

Minder borium in bodem De boriumgehalten nemen af. Intensieve regen of te veel beregenen zorgt voor uitspoeling. Een andere oorzaak is bemesting. Arjan Reijneveld, productmanager bij BLGG AgroXpertus: “Vanwege striktere wetgeving wordt minder dierlijke mest en dus minder borium aangevoerd.” Bij tekorten kunnen zich ernstige opbrengstof kwaliteitsverliezen voordoen. Bekend is hartrot in suikerbieten. Mais vertoont een slechtere kolfontwikkeling en vlinderbloemigen vormen minder wortelknobbeltjes. PlattelandsPost

11

29-10-14 09:00

Salmonelladruk varkenshouderij moet omlaag

Sancties dreigen Varkensvlees is een belangrijke bron van salmonella-infecties bij de mens. Daarom is er steeds meer aandacht voor het terugdringen van de salmonelladruk op varkensbedrijven. Verschillende maatregelen kunnen bijdragen aan een oplossing. Tijd voor veehouders om in actie te komen.

D

e helft van alle varkensbedrijven is besmet met salmonella. Bij varkens geeft dit over het algemeen weinig problemen, maar de bacteriën kunnen in het slachthuis uit het maagdarmkanaal op het vlees terechtkomen en zo bij mensen voor problemen zorgen. Jaarlijks worden in Europa meer dan 100.000 gevallen van humane salmonellose gerapporteerd. Bij één op de vier salmonellabesmettingen blijkt varkensvlees de oorzaak. Vanwege het grote aantal besmettingen is de norm van het maximale percentage positieve monsters op karkassen in slachthuizen onlangs aangescherpt. Sinds 1 juni 2014 kunnen slachterijen een plan van aanpak verplicht stellen voor hoog-risicobedrijven. In Nederland wordt drie keer per jaar het bloed van vleesvarkens onderzocht op antistoffen tegen salmonella, waarbij de bedrijven worden ingedeeld in score 1, 2 of 3. Wanneer het bedrijf drie keer een score 3 heeft behaald, is er sprake van een hoog-risicobedrijf. Plan van aanpak Omringende landen zijn al langer bezig met de aanpak van salmonella in var-

‘Bij een kwart van de besmettingen is varkensvlees de oorzaak’ kensvlees. Zo is in België in 2007 het Salmonella Actieplan ingegaan en betalen Duitse slachterijen 3 cent per kilogram minder voor vlees van hoogrisicobedrijven. Sommige Nederlandse slachterijen kiezen ervoor varkens van hoog-risicobedrijven alleen op een specifiek tijdstip te slachten, bijvoorbeeld aan het einde van de dag of week, vlak voordat de slachtlijn volledig wordt gereinigd. Verdere sancties vanuit de slachterijen zijn er nog niet, maar kunnen wel volgen, verwachten Ingrid Faber (specialist additieven en gezondheid) en Henk van Faassen (dierenarts en commercieel directeur) van Greenvalley International. Wanneer een bedrijf als hoog-risicobedrijf is aangemerkt, zal de slachterij het bedrijf

Aanpak salmonella Varkenshouders kunnen de salmonelladruk op verschillende manieren omlaag brengen: - Zorgen voor een goede hygiëne: all in-all out, desinfectie, correcte bezettingsgraad, goede ventilatie. - Aanzuren van water met de juiste dosering. - Vaccineren. - Biggen kopen van bedrijven met een goede salmonella-status. - Butyraat toevoegen aan het voer.

12

onder druk zetten om de besmetting terug te dringen. “In samenwerking met slachterijen moeten ze er binnen een bepaalde periode voor zorgen dat ze geen hoog-risicobedrijf meer zijn”, aldus Van Faassen. Verspreiding De meest voorkomende serotypes bij het varken zijn Salmonella Typhimurium en Salmonella Derby. Zeugen spelen een belangrijke rol in de verspreiding van salmonella op het bedrijf. Bij het spenen en verhokken scheiden de zeugen door stress meer kiemen uit. Dit leidt tot een besmetting van de kraam- en zeugenstal. Van daaruit kan de infectie zich verspreiden naar de andere stallen. Zo wordt de kiem overgedragen naar de biggen en eventueel vleesvarkens. Salmonella wordt via de mest uitgescheiden, vooral als er sprake is van darmschade en stress. Hygiëne en butyraat Maatregelen om de salmonelladruk op een bedrijf laag te houden, zijn hygiënemaatregelen, het aanzuren van water, vaccineren en het toevoegen van butyraat aan het voer. “De hygiënemaatregelen zijn het belangrijkst”, meent Van Faassen. “All in-all out, desinfectie, een correcte bezettingsdichtheid en een goed klimaat kunnen problemen flink beperken. Het zou goed zijn deze maatregelen te combineren met butyraat in het voer. Uit onderzoek blijkt dat door toediening van butyraat de uitscheiding van salmonella vanuit het dier lager wordt.” Butyraat wordt al langere tijd ingezet om de darmgezondheid van verschillende diersoorten te verbeteren. Bij

PlattelandsPost

12-13_varkenssalmonella.indd 12

29-10-14 09:00

Gezondheid

Salmonella bij varkens verloopt meestal zonder klinische verschijnselen.

vleesvarkens wordt het product nog niet heel regelmatig ingezet. “Het verbeteren van de darmgezondheid heeft niet altijd direct economische voordelen. En de opbrengsten van met salmonellabesmette varkens zijn nog even hoog als die van niet-besmette dieren. Mogelijk verandert dit wanneer bedrijven vanuit de slachterij worden gedwongen om iets aan de salmonella-problematiek te doen”, oppert Van Faassen. Butyraat remt de expressie van de genen die verantwoordelijk zijn voor de celinvasie. Ook de kolonisatie van het spijsverteringsstelsel door salmonella en de uitscheiding in de mest worden geremd bij gebruik van gecoat butyraat in het voer. “Daardoor treedt minder besmetting op november 2014 | nummer 9

12-13_varkenssalmonella.indd 13

in de omgeving en dus minder verspreiding naar andere dieren.” Aanzuren, aanvoer, vaccinatie Het aanzuren van water is een andere oplossing, die al vaker wordt toegepast. “Aangezuurd water onderdrukt salmonella, maar alleen tot in de maag. Wanneer het zuur in de darm komt, heeft het juist een negatief effect. Dat is tenminste zo bij één product waarmee testen zijn gedaan. Dat product moet dus niet te hoog worden gedoseerd, zodat het niet in de darm terechtkomt.” Alert zijn op de salmonella-status van de opgelegde biggen is volgens de dierenarts tevens een belangrijke factor in de beheersing van problemen. “Het wordt

voor vleesvarkenshouders interessanter om rekening te houden met de status van de biggen. En daardoor voor zeugenhouders interessanter om salmonella onder controle te houden.” In België wordt door middel van serologisch onderzoek ook op vermeerderingsbedrijven drie keer per jaar getest wat de status is. In Nederland vindt dit onderzoek in eerste instantie alleen bij vleesvarkens plaats. Vaccineren is de laatste optie, maar volgens Van Faassen niet de goedkoopste. “En het heeft geen gunstige bijwerkingen, wat bijvoorbeeld bij butyraat wel het geval is. Daarmee verbetert meteen ook de darmgezondheid.” Tessa Nederhoff PlattelandsPost

13

29-10-14 09:00

Voor 95 procent van de boerenbedrijven is een eenmansbedrijf, maatschap of vennootschap onder firma de ondernemingsvorm.

Fiscaliteit boven aansprakelijkheid

De juiste ondernemingsvorm Waarom is de maatschap zo’n populaire ondernemingsvorm? Is een bv wel zo aantrekkelijk om de aansprakelijkheid te beperken? En waarom horen we zo weinig meer van de commanditaire vennootschap en de coöperatie? Allemaal vragen die voortkomen uit die ene hamvraag: welk ondernemingsvorm past het beste bij mijn situatie?

V

oor 95 procent van de boerenbedrijven is een eenmansbedrijf, maatschap of vennootschap onder firma (vof) de ondernemingsvorm. Dat blijkt niet alleen uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), maar ook uit de waarneming van experts.

14

Eenmanszaak, maatschap en vof “Een gewoon agrarisch bedrijf zal negen van de tien keer een vof, maatschap of eenmanszaak zijn”, zegt Wouter Koers van Countus Accountants + Adviseurs. “Een eenmanszaak is niet echt een ondernemingsvorm. Die begin je omdat je in je eentje een onderneming uitoe-

fent. Pas als je het bedrijf met meerdere mensen runt, of dat nou ouders of een zoon of dochter, een broer of andere boeren zijn, speelt de vraag welke ondernemingsvorm je moet kiezen.” Waarom dat in de meeste gevallen een maatschap is? “In een maatschap kan in vergelijking met een bv veel makkelijker

PlattelandsPost

14-15-16_ondernemingsvormenachtergrond.indd 14

29-10-14 11:40

Ondernemen

iemand toe- of uittreden en je zit nooit met aandelen. Dat werkt heel praktisch. In een bv heb je daarvoor allerlei extra regels en moet je vaak langs de notaris”, zegt Ingrid Broos, belastingadviseur bij advieskantoor Van Oers Agro. Verschil in aansprakelijkheid Uiteraard moet één en ander bij een vof of maatschap wel goed worden geregeld in de akte van de maatschap of vof. Belastingtechnisch zijn de vof en maatschap identiek. Het enige verschil tussen beide vormen zit in de aansprakelijkheid. In een vof zijn alle vennoten voor honderd procent aansprakelijk. Dat betekent dat als de ene vennoot een tractor koopt, een andere vennoot door de schuldeiser kan worden gemaand de rekening te betalen. Die vennoot moet dan zelf maar zien hoe hij dat met de andere vennoten verrekent. In een maatschap is iedereen naar rato aansprakelijk. Ben je met drie maten, dan is elke maat voor een derde aansprakelijk. Of de maatschap of vof wordt aangegaan tussen een man en vrouw, twee broers of een bedrijf met of zonder grond, doet niet ter zake. Wel is het voor een boer met een eenmanszaak fiscaal interessant om een maatschap of vof met zijn partner aan te gaan: doordat zo de winst over twee personen wordt verdeeld, kan worden voorkomen dat de boer alleen in een hoger belastingtarief belandt. Ook de partner krijgt voor de inkomstenbelasting dezelfde ondernemersfaciliteiten. Weinig voorkomend De commanditaire vennootschap (cv), die als bijzondere vorm van een vof kan worden gezien, komt nog nauwelijks voor in de landbouw. In een cv is er één vennoot, de commandiet, die in tegenstelling tot de andere vennoten zich niet mag bemoeien met het besturen van de vof. In ruil daarvoor is de commandiet alleen aansprakelijk voor zijn inbreng in de vof, zoals geld of onroerend goed. “Dat zou opa of oma kunnen zijn die nog een stuk kapitaal in de onderneming heeft”, zegt Koers. Als het de bedoeling is om een bedrijf aan de volgende generatie over te dragen, gooit een cv roet in het eten. Koers: “In een vof of maatschap kunnen ouders de kinderen hun vermogen voor een groot deel belastingvrij schenken, door gebruik te maken van de bedrijfsopvolgingsfaciliteit. In principe geldt die regeling niet voor de commandiet, tenzij de cv een voortzetting is van een maatschap of vof.” Een cv kan nuttig zijn in een situatie waarin iemand niet meer actief aan de onderneming deelneemt, maar wel zijn grond of onroerende zaken in de onderneming wil laten november 2014 | nummer 9


zitten om een belastingheffing voor box 3 te voorkomen. Een andere weinig voorkomende ondernemingsvorm is de coöperatie, waarin verschillende boerenbedrijven samenwerken om één aspect van hun bedrijfsvoering onder te brengen. Koers: “Je moet het zien als een samenwerkingsverband waarin de gezamenlijkheid, het meer dan één persoon of bedrijf zijn, voor een bepaald schaalvoordeel zorgt. Dat kan zijn door een goedkopere inkoop, doordat je betere voorwaarden kunt bedingen omdat je je afzet samenvoegt of door een machine aan te schaffen die een hele grote investering vraagt en die ieder voor zich niet optimaal kan benutten.” Rechtspersonen Behalve natuurlijke personen, zoals de eenmanszaak, maatschap en vof met hun persoonlijke aansprakelijkheid, zijn er de rechtspersonen, zoals de besloten vennootschap (bv) en de in de landbouw weinig voorkomende naamloze vennootschap (nv). Het grootste praktische verschil tussen natuurlijke personen en rechtspersonen is dat boeren met een bv officieel geen ondernemer zijn; ze zijn in loondienst van hun bv. Daarom zijn ze

‘In een maatschap kan zonder problemen iemand toe- of uittreden’ voor de inkomstenbelasting geen ondernemer en kunnen ze ook geen gebruik maken van de faciliteiten die daarmee gepaard gaan, zoals de zelfstandigenaftrek en de mkb-winstvrijstelling. Anderzijds is er bij een bv geen sprake van persoonlijke aansprakelijkheid, mits de bestuurder van de bv geen wanbeleid voert. Dat kan een reden zijn om een bv te beginnen. Koers: “Als je in een eenmanszaak failliet gaat, ben je privé ook geheel aansprakelijk voor de schulden die je hebt gemaakt in je onderneming. In de bv geldt dat de rechtsvorm failliet gaat, dus de bv. In principe wordt je daarvoor privé niet aangesproken en kun je gewoon in je woning blijven wonen. Daar zijn uitzonderingen op als je als bestuurder niet goed hebt gehandeld,

Tabel. Ondernemingsvormen per sector. (Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek)

Akkerbouw (vooral voedergewassen, graan, oliezaden, eiwitgewassen en zetmeelaardappelen) totaal cv vof eenmanszaak mts coop bv nv overig 11.040 62 965 6420 2915 8 505 5 160 100% 0,56% 8,74% 58,15% 26,40% 0,07% 4,57% 0,05% 1,4% Melkveebedrijven totaal cv vof eenmanszaak mts coop bv nv overig 25.077 124 3595 11.638 9349 1 335 1 34 100% 0,49% 14,34% 46,41% 37,28% 0,004% 1,34% 0,004% 0,14% Intensieve veehouderij (vleeskalveren- en rundveebedrijven, varkensbedrijven, pluimveebedrijven) totaal cv vof eenmanszaak mts coop bv nv 5155 31 921 1900 1768 1 531 0 100% 0,60% 17,87% 36,86% 34,30% 0,019% 10,30% 0%

overig 3 0,058%

Akkerbouw-graasdiercombinaties totaal cv vof eenmanszaak mts coop 932 4 110 499 286 0 100% 0,43% 11,80% 53,54% 30,69% 0%

bv nv 28 0 3,00% 0%

overig 5 0,54%

PlattelandsPost

15

29-10-14 11:40

maar in principe loop je in een bv minder risico.” In de ervaring van Broos is de verminderde aansprakelijkheid in de akkerbouw en melkveehouderij geen veelvoorkomende reden om een bv te beginnen. “Een boer stopt, verkoopt zijn land en daar zit meestal zo’n overwaarde in, dat hij er wel goed uit springt”, zegt Broos. “Dan spreekt aansprakelijkheid niet zo’n rol.” De verkoop van cultuurgronden kan bovendien een belemmering zijn om een bv te beginnen: de landbouwvrijstelling, die geldt voor de winst op verkochte cul-

tuurgronden, geldt weliswaar ook voor de bv. Maar als die winst wordt overgeheveld naar het privévermogen, moet daarover 25 procent belasting worden betaald. In een maatschap, vof of eenmanszaak speelt dat probleem niet. Voordelen bv Dat kan een reden zijn dat de cijfers van het CBS voor de intensieve veehouderij een opmerkelijk percentage van meer dan 10 procent aan bv’s laten zien. Speelt het in deze sector blijkbaar een rol dat deze bedrijven geen grond hebben? Broos: “Misschien speelt ook dat de risi-

co’s wat groter zijn. Dan kun je denken aan veeziekten, productaansprakelijkheid of het gebruik van antibiotica, waardoor vlees wordt afgekeurd.” “In de intensieve veehouderij gaan bedrijven wel eens failliet”, zegt notaris Bert Klein van Pekel en Klein Notarissen, “dus dan is het goed om naar de aansprakelijkheid in een bepaalde rechtsvorm te kijken.” Omslagpunt Fiscaal gezien wordt het pas interessant om een vof of maatschap om te zetten in een bv als er een forse winst wordt gemaakt. Het omslagpunt ligt rond de 125.000 euro, waardoor een deel van de wint voor de inkomstenbelasting in het 52 procent tarief terechtkomt. Dat omslagpunt is overigens wel van heel veel factoren afhankelijk. Broos waarschuwt voor de inflexibiliteit van een bv: “Bij een bv ben je die bv niet zelf, maar je bent aandeelhouder van de bv. Daarvoor moet je naar de notaris. Wil je er iemand bij hebben, moet je weer aandelen uitgeven, of je eigen aandelen verkopen. Als je een bv hebt en daarvan grootaandeelhouder bent, ben je ook verplicht om loon op te nemen. Als je bij een maatschap iets in de winstverdeling wilt wijzigen, dan doe je dat gewoon. Bij een bv kun je niet zomaar je zoon tien procent aandelen meer geven. Dat is veel lastiger. En de hoofdzaak is dat het in veel gevallen fiscaal helemaal niet aantrekkelijk is.” Holdingstructuur Wie toch een bv start, doet er goed aan om te kijken naar meerdere bv’s. “Er wordt vaak gezegd dat één bv geen bv is, want als het mis gaat, ben je het hele bedrijfsvermogen in één keer kwijt”, legt Klein uit. “Vandaar dat veel ondernemers voor een structuur met een holding kiezen, met een werk-bv eronder. Of een holding, met een tussenholding met onroerend goed en daaronder een werk-bv, waarin de winst wordt gemaakt. Gaat de onderste bv failliet, dan neem je afscheid van die bv, maar hou je het onroerend goed buiten de aansprakelijke sfeer. De spaargelden van de holding ook.” Wat vaak leidend is bij de keuze van een ondernemingsvorm? “Fiscaliteit, niet de aansprakelijkheid”, zegt Broos, om lachend toe te voegen: “Mensen kijken toch ook naar het voordeel, maar we drukken mensen op het hart dat de gekozen vorm wel bij ze moet passen.”

Bij een maatschap bijvoorbeeld van vader en zoon, wordt het voordeel tussen de beide maten gedeeld.

16

Bert Platzer

PlattelandsPost


29-10-14 11:40

Online mineralen op maat bestellen

Lijnbaan 33 3421 JG Oudewater Tel. 0348 - 5615 80 [email protected]

VOORKOM KLAUWAANDOENINGEN, KREUPELHEID EN UITGLIJDEN MET KRAIBURG LOOPVLAKBEDEKKING! Haal de wei naar binnen met de KRAIBURG matten en houd deze problemen buiten de deur! Geschikt voor elk type rooster- en dichte loopvloer en melkstal, 24 mm Wij zijn aanwezig tijdens de dik, veerkrachtig Rundvee & Akkerbouw door noppenstructuur Vakdagen te Gorinchem aan onderzijde, van 25 t/m 27 novem ber. loopt niet uit.

EXACT OP MAAT GEMAAKT!

Bereken nu online samen met uw adviseur dé maatmineralen die passen bij uw rantsoen en de behoeften van uw koeien!

Importeur van:

KIJK VOOR ONS TOTALE AANBOD OP

WWW.SNELHOUTENRUBBER.NL

Uw voordeel van MineralenopMaat.nl  Met een maatmineraal beter afstemmen op

uw bedrijfsspecifieke situatie.

PlattelPost_loopvlak+beurs.indd 1

 Alle mineralencomponenten in één zak,

u hoeft geen apotheker meer te zijn.  De juiste balans tussen mineralen en vitaminen.  Mineralen afgestemd op die punten die om extra

ondersteuning vragen. Denk daarbij bijv. aan uieren klauwgezondheid of vruchtbaarheid. Bent u geïnteresseerd in een berekening “op maat”? Laat u informeren en meldt u aan op www.mineralenopmaat.nl

Wij staan op de RUNDVEE & MECHANISATIE RUNDVEE & MECHANISATIE VAKDAGEN HARDENBERG VAKDAGEN VENRAY 28 T/M1830 OKTOBER 16 T/M DECEMER 20142014 Wilt u meer weten? Bel met Bertus of Iewe! Bertus Lenferink +31 (0)6 51 312 935 Iewe Hofstede +31 (0)6 53 420 179 RumiVar BV | Slagenweg 6 7921 TH Zuidwolde (Dr.) | Tel/Fax +31(0)6 55 995 000 | www.rumivar.nl

Specialist in de agrarische sector De keuze voor uw ondernemingsvorm is een van de belangrijkste keuzes die u maakt. Gaat u voor ﬁscaal voordeel, beperking van aansprakelijkheid of kiest u voor allebei? Van Oers Agro helpt u hierbij. Deskundig, vertrouwd en altijd dichtbij. Wij nodigen u uit om voor meer informatie onze website te bezoeken of telefonisch contact met ons op te nemen via 076 - 597 88 00.

www.vanoers-agro.nl Van Oers Agro Hofdreef 24, 4881 DR Zundert, T: (076) 597 88 00

20-10-14 12:29

Schots boerenijs concurreert met grote namen

Twee weken na de geboorte komen de kalfjes, in groepen van twintig stuks, in een open stal met stro.

Ondernemend familiebedrijf ‘Mackie’s van Scotland’ is een naam die zich in de Britse winkelschappen kan meten met merken als Ben & Jerry’s en Häagen-Dazs. De ijsproductie werd door melkveehouder Maitlan Mackie opgepakt om een bestemming te vinden voor de overtollige room. Het bleek een gat in de markt. Op zoek naar unieke kansen die passen bij de familiewaarden blijft Mackie’s volop in ontwikkeling.

18

18-19-20_Schotland.indd 18

PlattelandsPost

29-10-14 09:00

Wereldwijd

M

ac en zijn zussen Karen en Kirsten vormen de vierde generatie Mackie die aan het roer staat van het familiebedrijf in het Schotse Westertown. De onderneming, waarvan de melkveehouderij de basis is, is in Groot-Brittannië vooral bekend vanwege luxe ijs dat op de markt wordt gebracht onder de naam ‘Mackie’s of Scotland’. “Meerwaarde creëren met de melk van onze koeien, dat is de basisgedachte van die ontwikkeling”, vertelt Mac Mackie. In eigen land heeft het ijsmerk inmiddels een belangrijke positie verworven in de supermarktschappen tussen concurrenten als Ben & Jerry’s en HäagenDazs. Mondjesmaat is het merk, vooral in Britse winkels, ook over de grens beschikbaar. “Ons streven is een Schots merk van wereldformaat te worden.” Niet ten koste van alles echter, want duurzaamheid is een belangrijke leidraad bij de verdere ontwikkeling van het familiebedrijf. Mede daarom is geïnvesteerd in windmolens en wordt binnenkort een zonnepanelenweide gerealiseerd. Boerenbedrijf Het melkveebedrijf telt momenteel 320 koeien. De veestapel bestaat uit kruisingen van Holstein Friesian met Zweedse roodbonten en Jersey-kruisingen met Zweedse roodbonten. “Daarmee is de dagelijkse melkopbrengst misschien iets minder dan gemiddeld, maar de veestapel is een stuk robuuster. Dat komt de totale melkopbrengst ten goede, maar vooral ook het vetpercentage”, licht Mackie toe. De gemiddelde productie bedraagt 34 liter melk met 4 procent vet. Sinds het begin van de eeuwwisseling is het bedrijf geleidelijk overgestapt op robotmelken. De eerste Lely-robot werd in 2001 geïnstalleerd. De jaren daarna volgden in totaal nog acht robots. Onlangs werden de oude A2 robots vervangen door vijf Lely Astronaut A4-systemen. “De nieuwe robots blijken goed in te spelen op het verschil in grootte van onze koeien. Robotmelken verhoogt bovendien de efficiëntie op ons bedrijf”, aldus Mackie. De dagelijkse zorg voor de veestapel is in handen van een herdmanager Jim Petrie en twee assistenten. Het jongvee wordt verzorgd door Heather Allan. Zij is verantwoordelijk voor 80 kalveren jonger dan drie maanden, 130 stierkalfjes (3 tot 9 maanden) en 276 vaarzen (tussen 3 en 24 maanden). Bij Mackie’s blijven de pasgeboren kalveren zo’n twaalf uur bij de moeder. Daarna november 2014 | nummer 9


Directie Mackie Het bedrijf van de familie Mackie heeft door de jaren heen een professionele aansturing gekregen, met een sinds het overlijden van vader Maitland Mackie, vierkoppig bestuur. Mac Mackie is algemeen directeur, zijn beide zussen Kirsten en Karin respectievelijk directeur (product)ontwikkeling en marketing directeur. Ook hun moeder maakt nog deel uit van het bestuur. “Door de gekozen aansturing van het bedrijf combineren we het zakelijke van een onderneming met het behoud van onze familietradities en -waarden bij alle ontwikkelingen die we oppakken”, aldus Mackie.

worden ze individueel gestald en twee dagen met de hand gevoerd met de biest van de moeder. Vervolgens krijgen de kalveren kunstmelk en startvoer gedurende twee weken. Na twee weken komen de kalfjes, in groepen van twintig stuks, in een open stal met stro. De vaarzen gaan na zo’n twaalf weken naar een aparte schuur op het bedrijf. Daar blijven ze tot ze ongeveer een jaar oud zijn. Met goed weer kunnen ze naar buiten om te grazen.

‘Meerwaarde creëren met melk’ Rantsoen De koeien krijgen een gemengd rantsoen (TMR) dat is opgebouwd uit kuil, gehele plant silage, bierbostel, een premix (bestaande uit donkere granen, suikerbieten, soja en gerst), melasse en mineralen. Met een minirobot wordt het rantsoen elke twee uur naar het voerhek geschoven, zodat de koeien altijd over voldoende voer kunnen beschikken. ’s Ochtends wordt het kleine beetje gemengd voer dat nog voor de voerhekken ligt, verzameld en gevoerd aan de oudere kalveren. Tijdens het melken krijgen de koeien brok. Voor het juiste rantsoen doet de familie Mackie sinds jaar en dag zaken met voerleverancier Harbro. Dit bedrijf introduceerde in 2011 het graanconserveringsmiddel Maxammon. Uit onderzoek blijkt dat dieren die met Maxammon behandeld graan kregen, veel minder tot geen last hebben van pensverzuring dan die onbehandeld graan aten. Maxammon kan worden toegepast als behandeling van graan, maar ook bij gehele-plant-silage, direct na de oogst. Daarnaast kan het graan twee weken voor het voeren worden behandeld met Maxammon. Het behandelde graan kan daarna in een TMR-rantsoen worden

verwerkt. Dit is ook de werkwijze op het bedrijf van de familie Mackie. “Wat me aanspreekt in de aanpak van Harbro, is de nadruk die ze leggen op innovatie. Ze zijn net als wij voortdurend op zoek naar nieuwe mogelijkheden”, zegt Mac Mackie. IJs Een van de nieuwe mogelijkheden voor het bedrijf van Mackie werd al gezien in 1986. Tot die tijd was het familiebedrijf een traditioneel melkveebedrijf. De ouders van Mac, Kirsten en Karin, zochten echter naar een manier om de geproduceerde melk beter te verwaarden. Die werd gevonden in het produceren van ijs. “De vraag naar volle melk verminderde en halfvolle melk kwam op. Dat betekende dat waardevolle room overbleef. Daar lag voor ons bedrijf een kans”, vertelt Karin Hayhow-Mackie, marketing directeur. Het eerste ijs werd gemaakt in een hoekje van de melkput. Inmiddels is de ijsproductie uitgegroeid tot de belangrijkste tak van het familiebedrijf. Naast de eigen melk wordt ook melk van boeren uit de regio verwerkt tot Mackie’s of Scotland-ijs. De jaarlijkse ijsproductie ligt rond de 11

Als ijsmerk kan ‘Mackie’s of Scotland’ zich meten met de grote namen. PlattelandsPost

19

29-10-14 09:01

miljoen liter. Ongeveer 5 miljoen liter wordt verwerkt tot de smaak Traditional. “Mackie’s Traditional is het best verkopende luxe ijs in Schotland. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, zit er geen vanille in. Dit ijs smaakt van nature zo lekker romig en zoet”, vertelt Hayhow. Volgens haar ligt de basis van het succes in een combinatie van factoren. “De unieke eigenschappen van een familiebedrijf zijn daarbij belangrijk. Daarnaast dragen de eigen melk, productontwikkeling in eigen huis, het behoud van traditie en kwaliteitsbewaking bij aan het eindresultaat.” drijfVeren Belangrijke drijfveren voor Mackie’s zijn duurzaamheid en kwaliteit. De familie werkt hard aan het verlagen van de zogenoemde ‘carbon footprint’ van het bedrijf, onder andere door volop te investeren in duurzame energie zoals windenergie en zonnepanelen. Daarnaast probeert de onderneming zo weinig mogelijk voorraad te hebben en pakken ze dingen waarvan ze inschatten dat ze het zelf beter kunnen dan een ander, zelf op. Voorbeelden daarvan zijn onder andere de productie van de eigen plastic bekers voor hun ijs. Twee speciale verpakkingsmachines zijn daarvoor aangeschaft. “Daardoor kunnen we snel schakelen, sneller dan wanneer we afhankelijk zijn van een leverancier van bekers”, aldus Hayhow. Eenzelfde aanpak kiest Mackie’s ook als het gaat om de ingrediënten. Hoewel een deel van de ingrediënten voor de

20


ijssmaken afkomstig is van leveranciers, heeft het bedrijf de productie van een ingredient als ‘honeycomb’ inmiddels zelf ter hand genomen. “We waren niet tevreden over de geleverde kwaliteit van het ingrediënt. Er zal te veel gruis in”, vertelt directeur productontwikkeling Kirsten Mackie. In plaats van op zoek te gaan naar een andere leverancier, is gekeken of ze het zelf konden maken. “Na de nodige experimenten is het gelukt om het zo te krijgen als we het zelf willen hebben. Honey-comb ijs is inmiddels, na Traditional, ons tweede best verkopende product. Van zo’n belangrijk product wil je de kwaliteit kunnen blijven garanderen.” nooit stiL De ontwikkelingen bij Mackie’s staan geen dag stil, verzekert Mac Mackie’s. Vijf jaar geleden hebben ze de handen ineen geslagen met een producent van ‘boerenchips’: Taypack Potatoes. “Zij hadden een goed product, wij een goede merknaam en ingangen bij belangrijke winkelketens. Samen komen we verder dan alleen.” Die aanpak blijkt een succes. Net als bij het ijs, benadrukken de productontwikkelaars de Schotse herkomst. De ontwikkeling van de diverse smaken typeert de familie Taylor als ‘Schotse smaken met een twist’, wat zich onder andere vertaalt in een smaak als ‘Venison & Cranberry’ (hert en cranberry). Verrassend genoeg gaat een groot deel van de geproduceerde chips naar Canada.

Meest recente ontwikkeling is de lancering van eigen chocoladerepen, in eerste instantie in vier smaken waaronder ook de bij ijs populaire smaak Honeycomb. “Idee achter de productie van chocolade was een extra manier om melk te verwaarden. Bovendien bleek dat in heel GrootBrittannië geen chocoladerepen worden gemaakt, wel bonbons, maar geen repen. Een gat in de markt dus, en naar dat soort kansen zijn wij voortdurend op zoek”, vertelt Kirstin Mackie. Al snel bleek dat voor de productie van chocolade geen melk, maar melkpoeder nodig was. Daardoor liet de familie zich niet uit het veld slaan. Eind augustus was de productlancering bij supermarktketens Sainsbury’s en Tesco’s. “Het idee van chocoladerepen van Britse bodem zat inmiddels in ons hoofd en verdiende om verder te worden uitgewerkt. Het past in ons beleid om te blijven diversificeren”, aldus Mackie. Jacqueline Wijbenga

Bedrijfsgegevens Mackie’s of Scotland omvat: - 650 hectare grond - 320 melkkoeien - 480 stuks jongvee - 11 miljoen liter ijs/jaar - 2,5 MW/jaar energie uit wind - 174 kW/jaar zonne-energie - 70 medewerkers - 2015: 1,8 MW/jaar zonne-energie

PlattelandsPost

29-10-14 09:01

Handel

Mechan Groep opent Agco Experience Center in Achterveld

‘Elk merk een eigen showroom’ De Mechan Groep heeft haar nieuwe Experience Centre geopend. Alle merken die hier worden ondergebracht, hebben een eigen showroom. Ray Uiterwaal wil de marktaandelen van de merken flink uitbouwen.

O

nder de naam Experience Center heeft de Mechan Groep haar Agco-merken sinds kort ondergebracht in Achterveld. De drie importeurs – De Vor Achterveld (Fendt), Mechatrac (Massey Ferguson) en AgriTech (Valtra) – waren al een onderdeel van de Mechan Groep. Vanaf nu zijn ze met ieder een eigen showroom en een eigen personeelsbezetting ondergebracht op één locatie. De gevoerde merken van buiten de Agco-organisatie, zoals Kubota, Vogel & Noot, Holder en Seko, zijn nu ondergebracht bij zusterbedrijf Mechatrac in Zutphen. Kubota en Holder zaten voorheen bij De Vor in Achterveld. Ray Uiterwaal, de nieuwe directeur van de Mechan Groep, vertelt over de ontwikkeling Vanwaar deze herstructurering? “Deze ingrijpende herstructurering is mede een gevolg van het verlengen van het contract. Het contract is met vijf jaar verlengd en naar aanleiding daarvan hebben we een aantal zaken met Agco

afgesproken, zoals het professionaliseren en verbeteren van onze organisatie. Onderdeel daarvan is het opzetten van het Experience Center, waarin al onze merken zijn ondergebracht. Om de merken hun eigen identiteit te laten behouden, heeft elk van de merken nu een eigen showroom met een eigen verkooporganisatie. De Agco-merken Challenger – rupstrekkers – en Fella zijn ondergebracht bij Massey Ferguson. Het niet-Agco-programma wat Mechatrac al had, zoals Vogel & Noot, Seko, Bögballe en Hawe, blijft ook op deze locatie.” Zijn er nog meer veranderingen? “Behalve het nieuw opgerichte Experience Center, is een aangepast computersysteem onderdeel van de reorganisatie. We hadden drie organisaties met drie ICT-systemen, dat is nu aangepakt en teruggebracht naar één uniform systeem. Een ander niet onbelangrijk onderdeel van de reorganisatie is het onder de loep nemen van de dealer

organisaties. Hierin hebben een aantal verschuivingen plaatsgevonden en is er gekeken of er voldoende continuïteit en bereidheid tot investeren aanwezig is.” Waarmee is bij de keuze rekening gehouden? “Wij vinden het belangrijk dat een dealer een goed rendement kan maken en voldoende financiële draagkracht heeft. Ook is gekeken naar een goede verspreiding over het land. Wat dat betreft zijn er voor Valtra nog twee witte vlekken die we graag zien opgevuld. Over de drie merken is het aantal dealers teruggebracht van 160 naar 105 stuks. Van de dealers wordt verwacht dat ze enkele actuele modellen onder gunstige voorwaarden op voorraad houden. De ‘exoten’, zoals Fendts uit de 900-serie, zijn trekkers voor het Experience Center.” Wat zijn de gevolgen voor de werknemers? “Ongeveer 20 personen hebben naar een andere baan moeten uitzien of werden in een andere functie geplaatst. Je moet het zien als een huis. We hebben het fundament nu gelegd, maar hoe het er echt uit komt te zien, zie je pas als het huis klaar is. Wij hopen onder meer onze marktaandelen flink op te schroeven.” Voor welke ondernemingsvorm is gekozen? “De ondernemingen binnen de groep zijn allen in bv’s ondergebracht. Dat is voor ons zowel economisch, fiscaal als juridisch de beste vorm. De ondernemingen zijn niet beursgenoteerd en veel andere vormen zijn meer geëigend voor kleinere ondernemingen en éénmanszaken, zoals vof’s en maatschappen.”

“De herstructurering is een gevolg van het verlengen van het contract”, aldus Ray Uiterwaal. november 2014 | nummer 9

21_agco.indd 21

Hendrik Begeman PlattelandsPost

21

29-10-14 09:01

De Heihoeve focust op groei

‘Een bv wordt steeds interessanter’ Een bv is geen veelvoorkomende ondernemingsvorm in de melkveehouderij. Toch stamt de bv van directeur en grootaandeelhouder Louis de Groot, De Heihoeve in Giessenburg, al uit de jaren zeventig. “Met het groter worden van melkveebedrijven zullen steeds meer bv’s ontstaan.”

H

et kwam door de ruilverkaveling in de Heipolder eind jaren zestig dat drie neven uit de families De Groot en Kloek het idee kregen gezamenlijk een bv op te richten. “Ze hadden elk een eigen melkveehouderij van gemiddelde omvang toentertijd, veertig tot vijftig melkkoeien”, vertelt de zoon van één van de neven, Louis de Groot. “Door hun bedrijven samen te voegen konden ze groeien naar 200 koeien en 100 hectare land om het bedrijf heen bemachtigen. Door deze bedrijfsvorm was het mogelijk hun eigen bedrijven op waarde mee te nemen. Bij groei van de bv zou de waarde van hun eigen bedrijf ook meegroeien.” Groei Daarnaast was er veel kapitaal nodig om een groter melkveebedrijf neer te zetten dat was gericht op expansie. “Hierdoor was het noodzakelijk dat andere partijen ook zouden meefinancieren. Ouders, broers en zussen investeerden, waardoor er uiteindelijk 24 aandeelhouders kwamen, verdeeld over twee families”, vertelt De Groot. “Als

‘Met je handen verdien je geen geld’ er bijvoorbeeld was gekozen voor een maatschap, dan hadden ouders wel geld kunnen inbrengen, maar als zij geen arbeid verrichten, zou het de vraag zijn hoe je hun aandeel zou verwaarden bij groei van het bedrijf.” De bv werd in 1970 opgericht en groeide snel. Er werd geïnvesteerd in een 32-stands carrousel melkstal en drie torensilo’s. Het waren behoorlijke investeringen, die met de aandeelhouders moesten worden besproken. “Als directeur-grootaandeelhouder kan ik vrij investeren tot 250.000 euro, maar daarboven moet ik plannen uitwerken en voorleggen aan de aandeelhouders. Aan de ene kant is dat lastig, aan de andere kant is het prettig dat er mensen over

De Heihoeve BV Melkveehouderij De Heihoeve BV wordt gerund door directeur Louis de Groot. Momenteel telt het bedrijf tien aandeelhouders. De Groot bezit 34 procent van de aandelen en is daarmee de grootste aandeelhouder. Het melkveebedrijf bestaat uit 260 melkkoeien en 220 stuks jongvee. De jaarproductie ligt op bijna 2,2 miljoen kilo melk. Het rollend jaargemiddelde is 9200 liter met 4,20 procent vet en 3,55 procent eiwit. Het bedrijf telt 155 hectare grasland. De koeien worden twee keer per dag gemolken in een 32-stands carrousel. De Groot heeft 3,5 fte personeel in dienst.

22

22-23_deheihoeve.indd 22

je schouder meekijken. Ik mag dan het meeste verstand hebben van het runnen van een melkveebedrijf, maar sommige aandeelhouders hebben meer financiële kennis dan ik.” Familietwist De Groot kwam in 1992 in het bedrijf. Zijn vader, toen 55, ging met de VUT. Hij hoefde geen kapitaal in te brengen. “Als directeur ben je gewoon in loondienst van de bv. Als ik het over drie jaar beu ben, kan ik er zo uit en wordt er een nieuwe bedrijfsleider gezocht. Dat is het voordeel van deze ondernemingsvorm. Het bedrijf kan altijd door, het maakt niet uit door wie het wordt gemanaged.” Alle aandeelhouders zijn nog steeds familie. “Dat is specifiek in de statuten omschreven”, legt De Groot uit. “Een externe partij kan dus niet even binnenstappen en de boel overnemen. Het nadeel is wel dat als je aandelen kwijt wil, je deze ook binnen de familie moet zien te verkopen.” De Groot heeft daar zelf ervaring mee. Het bedrijf maakte in 1994 en 1995 zoveel winst dat werd besloten een mechanisatiebedrijf over te nemen. “Dit liep verkeerd af, waardoor we flinke verliezen moesten verwerken.” De helft van de aandeelhouders stapte eruit. “Dat betekende dat er geld op tafel moest komen, maar 2,5 miljoen gulden haal je niet zomaar ergens vandaan.” Het leidde tot verhitte discussies. “Complete verkoop van het bedrijf was niet mogelijk, want daar moet 75 procent van de aandeelhouders mee akkoord gaan. Daarnaast wilde ik zelf ook niet

PlattelandsPost

29-10-14 09:01

Ondernemen

Louis de Groot kijkt met interesse naar het quotumloze tijdperk: “Met een lage melkprijs alleen maar melken, melken, melken red je het niet.”

stoppen. Het was een lastige discussie, want de waarde van je aandelen moet je met elkaar bepalen. Ik kan wel 100 euro bieden, maar daar gaat de aandeelhouder wellicht niet mee akkoord. Daar tegenover staat dat hij 500 euro kan willen, maar als de bv dat geld niet heeft dan is het er gewoonweg niet. Je moet dus een bedrag zien te vinden dat voor beiden interessant is. We zijn er uiteindelijk naar ieders tevredenheid uitgekomen, maar het was lastig.” Kostprijs bepalend De Groot denkt dat de bv als ondernemingsvorm steeds interessanter zal worden in de melkveehouderij. “Bedrijven worden alleen maar groter, waardoor het overnemen van een bedrijf door één persoon steeds lastiger wordt. Dat is financieel niet meer op te brengen. Dus in die zin heeft een bv voordelen. Bij groei dek je een toekomstige overname in. Als de eigenaar overlijdt, dan is het met november 2014 | nummer 9

22-23_deheihoeve.indd 23

een maatschap vaak gedaan. Een bv kan gewoon door, want het maakt niet uit wie het bedrijf runt.” Zelf wil de ondernemer de komende jaren focussen op een optimale groei. Daarbij geldt: heersen is vooruit zien. “Sinds anderhalf jaar is onze nieuwe melken ligboxenstal in bedrijf. Als het quotum eraf gaat, willen we 320 koeien aan de melk hebben en groeien naar een productie van 3 miljoen kilo. Twee jaar geleden ben ik daarom begonnen met meer eigen aanfok. Het is niet voor niets dat we nu 220 stuks jongvee hebben.” De Groot kijkt met interesse naar het quotumloze tijdperk. “Het zal aankomen op het management van de boer: wie overleeft het, wie niet. Met een lage melkprijs alleen maar melken, melken, melken red je het niet. In zo’n periode moet je kunnen terugschakelen. Dus minder dieren houden, waardoor je

voerkosten uitspaart en pas als je de melkprijs weer ziet stijgen, opschakelen. Of zuiniger voeren, waardoor je tijdelijk minder melk produceert, maar kosten bespaart. De kostprijs zal heel bepalend worden.” Dat betekent dus niet wachten op de uitslag van de melkfabriek, stelt de ondernemer. “Als melkveehouder moet je tijdig kunnen inspelen op de ontwikkelingen. Je moet de markt dus in de gaten houden en blijven optimaliseren en rekenen. Misschien wordt de melkprijs straks zo goed dat ik drie keer per dag wil melken. Ik bereken dan wat een extra man in de carrousel mij kost en zet dat af tegen de opbrengst. Er zijn vele wegen om te optimaliseren. Ik zit daarom steeds vaker achter mijn bureau. Met je handen verdien je geen geld. Je moet eerst rekenen.” Marjolein van Woerkom PlattelandsPost

23

29-10-14 09:01

Kollenberger Spelt verenigt productieketen

Akkerbouwers worden speltfanaten Spelt is populair. Consumenten lijken overtuigd van de positieve effecten van het oergraan op lichaam en geest. Akkerbouwers Wynand Vogels en Huub Diederen zien het potentieel van dit gewas. Zij telen Kollenberger Spelt voor een ZuidLimburgs streekketenproject. “We zochten meerwaarde voor onze gewassen.”

‘We hebben echt gepionierd in de beginjaren’

De Kollenberger Spelt wordt op molenstenen gemalen.

H

et speltgraan van Kollenberger Spelt wordt verbouwd op de lössgrond van de Zuid-Limburgse heuvels. De geteelde speltsoort is Franckenkorn. Spelt is een wintergraan dat in oktober wordt gezaaid en in augustus wordt geoogst, net voor de tarweoogst. De deelnemende telers verbouwden in 2013 circa 700 ton spelt.

24

24-25_speltketen.indd 24

Dit jaar is ongeveer 1000 ton geoogst. Spelt werd tot 1824 verbouwd in Limburg. Omdat het een lastige graansoort is om te dorsen – met een klepel – verdween spelt langzaam uit beeld. Tarwe kwam ervoor in de plaats omdat dit een hogere opbrengst heeft en niet hoeft te worden gepeld. Spelt geldt als een oergraan dat ruim 5000 voor Christus al werd verbouwd. Het is oor-

spronkelijk ontstaan in Mesopotamië; het huidige Iran, Irak en Turkije. Telen Wynand Vogels en Huub Diederen zijn twee akkerbouwers die vanaf het eerste uur hebben deelgenomen in het Kollenberger Spelt-project. Inmiddels hebben zich meerdere telers aangesloten. Het initiatief is gestart in 1999 in

PlattelandsPost

29-10-14 09:01

Samenleving

samenwerking met een molenaar en een bakker. Vogels teelt een kleine 20 hectare spelt, Diederen zo’n 45 hectare. Beide heren zijn voorlopers in de akkerbouwbranche. “We zochten meerwaarde voor onze gewassen”, legt Vogels uit waarom hij met speltteelt is begonnen. “In de jaren 80 en 90 ging de landbouwsector door een diepe crisis. De prijzen voor aardappelen en bieten waren heel slecht. We zagen het potentieel van het gewas: iets nieuws en iets anders. We hebben op het gebied van de teelt echt lopen pionieren in de beginjaren”, weet Diederen nog goed. “Ik had wel eens van spelt gehoord, maar was er niet mee bekend.” Mislukte oogsten waren het gevolg. Nu, vijftien jaar later, hebben de akkerbouwers het kunstje volledig onder de knie. Ze zijn echt speltfanaten geworden.

Huub Diederen (l) en Wynand Vogels (r) zijn akkerbouwers die vanaf het eerste uur hebben deelgenomen in het Kollenberger Spelt-project.

Vliesjes Spelt is een oergraan en geen cultuurgraan, zoals tarwe. Tarwe is een veredelde graansoort die net zo lang is gekruist tot het de huidige vorm heeft gekregen: een plant met een hoge opbrengst en resistentie tegen ziektes. Spelt is een grasachtige graansoort die ook een goede resistentie heeft. De speltkorrel is kleiner dan die van tarwe, de stengel van de plant dunner. De korrel wordt beschermd door een aantal vliesjes. Die moeten worden gepeld. Om het speltgraan van z’n vliesjes te ontdoen, kocht Diederen een pelmachine. De spelt wordt na de oogst in een opslagschuur gestort. Daar ligt het een paar dagen te bekomen van de oogst, zodat het vliesje iets gemakkelijker loskomt van de korrel. Vervolgens wordt de spelt in de opvangbunker van de pelinstallatie gestort. Van daaruit worden de korrels machinaal door een proces van pellen en zeven geloodst, waarna de korrel er aan het eind van de machine gepelt weer uitkomt. Daarna kan het naar de molen voor verdere verwerking. Logistiek en opslag worden door de deelnemende telers zelf geregeld. Vogels en Diederen telen alleen voor Kollenberger Spelt. De prijs wordt niet door de wereldmarkt bepaald, maar door de deelnemers onderling.

de zes koppels molenstenen, gemaakt van Frans natuursteen met microporiën, worden aangedreven door een motor. In de molen zijn geautomatiseerde productielijnen en mengketels gekoppeld aan ambachtelijke maaltechniek op stenen. Schyns heeft zich gespecialiseerd in bijzondere meelprojecten, zoals Kollenberger Spelt. “Dat project past bij ons: regiotelers, een regiomolenaar en regiobakkers verenigd.” De spelt – een mengeling van korrels van de verschillende teeltvelden – wordt bij de Commandeursmolen gestort in een bunker. Via een vijzel wordt het graan naar één van de 13 silo’s geleid. De molen heeft een capaciteit van maximaal 400 ton. Is de spelt schoongemaakt, dan gaat het maalproces van start. Er zijn twee lijnen: één voor bloem en één voor meel. Omdat spelt een zachte korrel heeft, wordt er ‘vettig’ gemalen: niet te hard. Pas na een aantal maal- en zeefprocessen wordt de beoogde kleur van het Kollenberger Spelt-meel behaald: een beetje grauw, gelig. Een kwestie van het oog van de molenaar, vertelt Schyns. Pas dan krijg je een meel dat een goed verwerkbaar deeg en een mals brood laat ontstaan. Is het meel naar wens, dan wordt het gestort in 25 kilo-zakken.

Malen Het Kollenberger Spelt wordt gemalen bij graanmolen Commandeursmolen in Mechelen. Deze speciaalmolen uit 1200 wordt bestierd door Raoul Schyns, vijfde generatie molenaar. De molen ligt aan de rivier De Geul. Een waterrad zorgt voor groene stroomvoorziening, maar

Bakken In de bakkerij van de Bisschopsmolen wordt het speltmeel tot deeg verwerkt. Dit gebeurt volgens de langzaam kneden-methode. Frank van Eerd, eigenaar van Bakkerij Bisschopsmolen in Maastricht, zag meteen het potentieel van dit gewas. “Bijna niemand kende


24-25_speltketen.indd 25

het destijds in de bakkerij. We hebben er speltbroden mee gebakken. Dat was meteen een succes: de eerste dag verkochten we vijfhonderd broden”, vertelt Van Eerd. “Kollenberger Spelt is mijn droom. Mooi, eerlijk, superlekker, op de stenen vloer gebakken brood en banket maken van spelt dat is geteeld en gemalen in eigen regio.” Heilzaam Al vijftien jaar lang verzamelt Van Eerd allerlei informatie over spelt en de werking ervan in het menselijk lichaam. Van Eerd, die leidt aan een spierziekte, is ervan overtuigd dat spelt een heilzame werking heeft. Zo zorgt spelt voor een betere stoelgang, gaat het vermoeidheid tegen, voorkomt het een opgeblazen gevoel, is het goed tegen misselijkheid en kun je er als sporter de pijn beter mee tegengaan. “Bij spelt gaan de suikers die het lichaam na het eten van speltbrood aanmaakt, namelijk rechtstreek naar de dunne darm. Daarmee komt alle energie ín het lichaam terecht. Bij tarwe komt een gedeelte van de suikers ook terecht in de dikke darm.” De bakker onderbouwt zijn beweringen met resultaten van Amerikaans onderzoek. In Nederland is de verlangde gezondheidsclaim voor spelt er nog niet, al werken NBC en de WUR in Wageningen daar wel aan. “Spelt mist alle veredelingen die op tarwe zijn toegepast en bevindt zich daardoor nog in de oervorm van duizenden jaren geleden. Dat proef je!” Hilco Wagenaar PlattelandsPost

25

29-10-14 09:02

Oorzaak diarree rundvee achterhalen

Rantsoen of infectie? Stel: een deel van de veestapel heeft diarree. Hoe kom je er dan achter wat de oorzaak is. Klopt het rantsoen niet, of is er iets anders aan de hand? Op die vragen ging GD-dierenarts Jan Muskens in tijdens de themamiddag ‘Diarree, voeding of infectie?’

M

et het blote oog is de oorzaak van diarreeproblemen op rundveebedrijven vaak lastig te bepalen. Toch kunnen veel oorzaken worden uitgesloten wanneer veehouders op de juiste zaken letten. GD-dierenarts Jan Muskens bespreekt een aantal bedrijven waar diarree de kop opstak en de oorzaak niet meteen duidelijk was.

engriep of winterdiarree, dat veel sneller door de koppel gaat. Daarnaast is er bij BVD sprake van een verminderde weerstand en zijn de koeien gevoeliger voor infecties. Antibiotica helpen niet. De koeien kunnen last hebben van koorts, diarree, verminderde productie en verwerpen. Na een infectie is de koe levenslang beschermd tegen herinfectie.

Wanneer een koe jaar op jaar last heeft van diarree, kan het dus geen BVD zijn.” Wanneer een veehouder een BVD-drager in de koppel heeft, is het verloop anders. Een BVD-drager is als vrucht besmet en scheidt na de geboorte continu veel BVD-virus uit. In dat geval gaat de ziekte sneller door een koppel. Dragers van BVD zijn op te sporen via bloedonderzoek of een oorbiopt. “Er wordt steeds vaker gekozen

BVD Het eerste bedrijf is een melkveebedrijf met een BVD-onverdacht-status. Toch blijkt na sectie en mestonderzoek dat er sprake was van een ernstige BVD-infectie. “Laat je niet op een zijspoor brengen door de BVDonverdacht-status van het bedrijf. Die geldt alleen maar tot het moment dat er iets mis gaat.” Waaraan te zien was dat het om BVD ging? “In ieder geval verspreidt BVD zich meestal langzaam, in tegenstelling tot bijvoorbeeld koei-

De oorzaak van afwijkende ontlasting bepalen, is niet altijd even makkelijk.

26

26-27_diarree.indd 26

PlattelandsPost

29-10-14 09:02

Gezondheid

voor die laatste optie. Voordeel is dat meteen bij de geboorte een biopt kan worden genomen”, aldus Muskens. Kopertekort Ook op een bedrijf met Limousin-koeien was sprake van diarree. De dieren liepen het grootste gedeelte van het jaar buiten op natuurland en kregen in de winter kuilgras. De helft van de dieren had dunne mest, alleen het jongvee niet. De dieren groeiden niet goed en zaten wat dor in het haar. “Bij onderzoek onder vijf koeien bleek dat vier dieren een kopergehalte in het bloed hadden van minder dan 7,5 micromol per liter. Er was dus sprake van een ernstig kopertekort. Er was geen koperbril te zien en ook geen roodverkleuring. Staar je daarop niet blind. Andersom wijst een verkleuring rond de ogen ook niet altijd op een kopertekort”, benadrukt Muskens. “Bij een kopertekort hoeven de dieren op het oog trouwens nergens last van te hebben. Maar wordt een kopertekort geconstateerd, dan is er waarschijnlijk ook een tekort aan andere mineralen en spoorelementen.” Salmonella Bij een melkveebedrijf met 80 melkkoeien hadden één melkgevende en twee droogstaande koeien ernstige diarree. Vijf andere koeien hadden dunne mest. In de mest zat bloed en slijm. “Laat dieren met bloed of slijm in de mest altijd onderzoeken op salmonella”, adviseert Muskens. Ook op dit bedrijf bleek salmonella de oorzaak. Bij runderen komen vooral S. Typhimurium en S. Dublin voor. “Het gaat om zoönosen. Drink dus geen rauwe melk, bescherm je bij het verlossen en ga bij ziekte naar je huisarts en vertel dat er salmonella bij je vee aanwezig is”, adviseert hij. Bij alle leeftijden zijn mogelijke verschijnselen van salmonella: koorts, bloedvergiftiging, diarree en sterfte. Bij kalveren komen ook longontsteking, groeivertraging, gewrichtsontsteking en oornecrose voor. Koeien kunnen verwerpen. “Zorg voor een goede hygiëne, behandel de zieke dieren, voorkom november 2014 | nummer 9

26-27_diarree.indd 27

‘Laat je niet op een zijspoor brengen’ verdere verspreiding en introductie. Wanneer varkensmest op het land wordt gebracht, mag daar zes tot acht weken niet worden geweid. Wanneer het bemeste gras wordt gebruikt voor inkuilen, is er geen probleem als de kuil goed is geconserveerd. Salmonella gaat over het algemeen dood in de kuil.” JHS Bij een vierde voorbeeldbedrijf werden meerdere koeien dood gevonden en hadden enkele koeien dunne mest. De dieren waren bleek, onrustig, traag, hadden koude oren, kwamen niet overeind, vraten niet, hadden een lagere melkproductie, een dikke buik en een verminderde penswerking. De verschijnselen ver-

schilden per dier. Tijdens sectie bleken er vele bloedstolsels in de dunne darm aanwezig te zijn. De diagnose? JHS, oftewel Jejunal Haemorrhagie Syndroom. “De oorzaak van het syndroom is niet volledig bekend, maar mogelijk spelen Clostridium perfringens en/of Aspergillus fumigatus in de darm een rol. Clostridium perfringens kan meerdere toxinen vormen en deze bacteriegroei wordt mogelijk gestimuleerd doordat er te veel voedingsstoffen aanwezig zijn in de dunne darm”, aldus Muskens. De aanpak richt zich vooral op het rantsoen. “Veel snelverteerbare koolhydraten, weinig structuur, schimmelig voer, het voeren van TMR en te veel eiwitten in het rantsoen zijn mogelijke risicofactoren, net als een hoge melkproductie. Waarschijnlijk is het een multifactorieel probleem, dat op elk bedrijf kan voorkomen. Therapie komt helaas vaak te laat of is niet effectief. Richt je daarom op optimalisatie van het rantsoen”, besluit Muskens.

Checklist oorzaak diaree Om de oorzaak van diarree te achterhalen, is het volgens GD-dierenarts Jan Muskens handig de volgende gegevens te noteren. Hiermee kunnen veehouder, dierenarts en/of voeradviseur sneller bepalen wat de oorzaak is: - Hoe lang bestaat het probleem al? Is het een acuut probleem of speelt het al langer? - Hoeveel procent van alle koeien heeft of had diarree? - Bij welke groepen komen de verschijnselen voor? Melkgevende dieren, droogstaande koeien, jongvee, jongere of oudere koeien, nieuwmelkte en/of oudmelkte dieren? - Is de diarree een terugkerend verschijnsel? - Hoe is het verloop van het diarreeprobleem? Is er sprake van herstel? Zo ja, hoe snel? - Vertonen de koeien andere klinische klachten, zoals koorts, melkgiftdaling en/of verwerpen? - Zijn de koeien met klinische verschijnselen behandeld? Zo ja, waarmee en wat is het effect? - Hoe kan de diarree worden getypeerd: waterig? Zit er bloed in de mest? Hoe is de diarree van kleur? - Zijn er rantsoenwijzigingen geweest in de periode van de klachten of vlak ervoor? Zo ja, welke? Is de voeropname verminderd? Is het drinkwater van ongeschikte kwaliteit? - Zijn er de laatste maanden dieren aangevoerd op het bedrijf? - Is er een dierenarts ingeschakeld? Zo ja, wat is de (voorlopige) diagnose?

PlattelandsPost

27

29-10-14 09:02

Petro Boon: ‘Sta open voor verandering’

Familiebedrijf biedt pluimveesector kansen De kracht van de Nederlandse pluimveehouderij is het familiebedrijf. Dat benadrukte Petro Boon van de Gebroeders Van Beek op de pluimveebijeenkomst van Agrivaknet. Volgens hem biedt juist deze ondernemingsvorm Nederlandse pluimveehouders ook in roerige tijden kansen.

D

e eierprijs is laag. De voerprijs hoog. Het vervangen van uitgelegde hennen is daardoor zo’n grote investering dat steeds meer pluimveehouders in financiële problemen raken. Kees van Vliet, sectormanager pluimvee bij de ING Bank, vertelde op de Agrivaknetbijeenkomst over de financiën in de legpluimveehouderij. “In de eerste helft van 2014 had slechts 21 procent van de legpluimveehouders een positieve liquiditeit.” Volgens hem speelt daarbij ook de verplichte omschakeling naar een alternatief huisvestingsysteem een rol. “Veel bedrijven hebben in 2011 en 2012 geïnvesteerd om te voldoen aan het kooiverbod. Zij moeten aflossen. Dat zorgt voor extra druk.” GROTE UITDAGINGEN De pluimveesector staat voor nog meer grote uitdagingen. In Nederland staat per 1 september 2018 het snavelkapverbod op de rol. Omdat hierdoor de risico’s op verwondingen door verenpikkerij groot zijn, is het noodzakelijk dat de pluimveesector maatregelen neemt op het gebied van huisvesting, management en het fokken van socialere kippen. Petro Boon, directeur inkoop bij de Gebroeders Van Beek, ziet hierin ook kansen weggelegd voor de Nederlandse pluimveehouder. “De kracht van de Nederlandse pluimveehouderij is het gezinsbedrijf”, benadrukt hij. Het houden van hennen in alternatieve houderijsystemen past volgens hem goed bij

28

‘Kostprijsbeheersing blijft absolute must’ de Nederlandse structuur met relatief kleine familiebedrijven waar continuïteit voorop staat. “Aandacht voor dierwelzijn past beter bij een gezinsbedrijf dan bij grote integraties. Als Nederlandse leghennenhouders beter hennen met onbehandelde snavels kunnen houden dan hun collega’s in andere landen, dan kan dat best eens voordeel opleveren.”

Duitsland worden bijvoorbeeld regionale eieren 1,5 tot 2 keer zo duur verkocht als reguliere eieren.” BLIJE KIP De Gebroeders van Beek is een familiebedrijf dat ruim 90 jaar geleden begon als een kleinschalig eierpakstation en inmiddels is uitgegroeid tot een succesvolle combinatie van eierbedrijven. Ook hier ligt de nadruk op het creëren van toegevoegde waarde. “Dit doen we bijvoorbeeld met de introductie van het merkei ‘De Blije Kip’, maar ook door

PLUSPUNTEN Nederlandse pluimveehouders scoren volgens Boon goed op kostprijsbeheersing en technische dierprestaties. “Maar de voorsprong ten opzichte van Duitsland zie ik wel kleiner worden”, waarschuwt hij. “Kostprijsbeheersing blijft een absolute must.” Boon vertelt dat twee van de drie eieren in Nederland worden geëxporteerd. Verwacht wordt dat het aantal kippen niet zal dalen, terwijl de productie per hen wel stijgt. Door het grote aanbod van eieren in de Europese Unie blijven de prijzen laag, verwacht Boon. Vooral door het toenemende aanbod in Duitsland, de grootste afzetmarkt voor scharreleieren. Boon roept daarom alle pluimveehouders op: “Sta open voor verandering. In

PlattelandsPost

28-29_pluimveeagrivaknet.indd 28

29-10-14 09:02

Financiën

Door het drogen van eiwitten met een plaatdroger ontstaat kristaleiwit met een unieke schuimstabiliteit voor bijvoorbeeld bakkerijproducten.

eieren verder te verwerken of stoffen uit eieren te extraheren. Wij steken sterk in op alternatieve eiproducten die ze buiten de EU niet kunnen maken”, zegt Boon. EIPRODUCTENFABRIEK Eén van de vier bedrijven van de Gebroeders Van Beek Group is eiproductenfabrikant Bouwhuis Enthoven in Raalte. Dagelijks worden hier meer dan 3 miljoen eieren verwerkt tot een compleet assortiment vloeibare en gedroogde eiproducten. “De eieren komen van zo’n 200 pluimveehouders”, vertelt Gabrielle Jonkers, Quality Assurance Manager bij de Gebroeders Van Beek. EIDOOIER EN EIWIT De eieren worden gesorteerd per soort, bijvoorbeeld kolonie, scharrel, biologisch of vrije-uitloop. Vervolgens scheiden geavanceerde machines de eieren in

eidooier en eiwit. “Het ei wordt gebroken. Het eigeel wordt opgevangen in een passend bakje, het eiwit stroomt hierlangs naar een tweede onderliggend bakje. Van het eiwit worden continu heel snel foto’s gemaakt. Eiwit waarin iets afwijkends wordt gezien, worden uitgeselecteerd”, vertelt Jonkers. De eieren worden in de fabriek verwerkt tot vloeibaar heelei en eigeel, of heeleipoeder, eigeel- en eiwitpoeder. “Heeleipoeder wordt vaak gebruikt om de nutritionele waarden te optimaliseren en eiwitpoeder is een gewild bindmiddel, onder andere in vegetarische producten maar ook in diervoeding”, vertelt Jonkers. VLOEIBAAR EIGEEL Jonkers legt uit dat afhankelijk van de wens van de klant aan eigeel bijvoorbeeld zout of suiker kan worden toegevoegd. Eigeel met zout gaat vooral naar de sauzenindustrie. Veel vloeibaar eigeel met suiker gaat naar de ijsindustrie. De vloeibare eiproducten worden gepasteuriseerd, zodat een bacteriologisch veilig product wordt verkregen. Direct na pasteurisatie wordt het eidooier in een highcare-omgeving verpakt. DROOG EIWIT Van het eiwit wordt poeder gemaakt. Op de lysozyme-afdeling worden eerst de lysozyme uit het eiwit gehaald. Lysozym is een antimicrobieel stofje dat het kuiken direct na de geboorte beschermt tegen infecties. Het wordt in voedingsmiddelen gebruikt als natuurlijk conserveermiddel tegen grampositieve bacteriën. Bekende toepassingen zijn kaas (ter preventie van afwijkingen door gasvorming als gevolg van de uitgroei van Clostridia) en wijn (ter preventie van afwijkingen door de groei van melkzuurbacteriën). Naast toepassing in deze voedingsmiddelen wordt lysozyme ook


28-29_pluimveeagrivaknet.indd 29

gebruikt in de pharmaceutische industrie. Hiervoor wordt momenteel een investeringsproject afgerond. Het bedrijf is al GMP gecertificeerd om lysozyme in de pharmaceutische industrie af te zetten. Aansluitend op de winning van lysozyme wordt de suiker uit het eiwit gehaald. Dat gebeurd via extractie. “Eiwit bevat 0,2 procent suiker. Dat moet eruit. Anders krijg je bruin poeder. Dit doen we door er gist bij in te doen. Gist zet de suiker om in water en koolstofdioxide”, vertelt Jonkers. “Via ultrafiltratie wordt het water eruit geperst. Het eiwit blijft achter. Dan gaat het de droogtoren op.” Bouwhuis Enthoven beschikt over een verticale droger (boxdroger), een horizontale droger en een plaatdroger. “Het drogen met de plaatdroger is een heel bijzonder proces”, vertelt Jonkers. Hierdoor ontstaan hele mooie kristallen en een zeer gebruiksvriendelijk eindproduct voor bijvoorbeeld bakkers. Voordeel van kristaleiwit is namelijk dat het heel mooi opschuimt.” Eiwitpoeder wordt afgevuld in zakken. “Het eiwit is nog steeds rauw, want als je het zou verhitten, verandert de chemische samenstelling”, vertelt Jonkers. De afgevulde zakken gaan daarom in hotrooms, volledig geconditioneerde ruimtes. De producten verblijven hier minimaal 14 dagen op hogere temperaturen. Dit is nodig voor het afdoden van micro-organismen en het verkrijgen van de functionaliteit van het eiwit, zoals het waterbindend, of schuimend vermogen. “De gedroogde eiwitten gaan de hele wereld over”, vertelt Jonkers. “Een groot deel gaat naar Japan voor gebruik in bijvoorbeeld hammen, surimisticks en noedels. Verder wordt eiwitpoeder gebruikt in chocola, noga, negerzoenen, of vegetarische burgers.” Durkje Hietkamp PlattelandsPost

29

29-10-14 09:03

Effecten verkorten droogstand

‘Niet droogzetten levert ook geld op’ Veel veehouders kiezen ervoor om hun koeien zo’n zes weken droog te zetten. Dit komt vooral doordat de precieze gevolgen van doormelken niet bekend zijn. Het project Why Dry probeert daarin verandering te brengen. Het doel: gezondere koeien door een kortere droogstand.

D

e visie op droogstand bij melkkoeien is in de loop der jaren enorm veranderd. De meeste aanwezigen tijdens de Feed4Foodure-themamiddag melkveehouderij zijn het erover eens dat droogstand de sleutel is tot een gezonde en productieve lactatie. Ariëtte van Knegsel deed binnen het project Why Dry onderzoek naar het verkorten van de droogstand van melkvee om te kijken

welke effecten doormelken heeft op de energiebalans en gezondheid. Nut van droogstand Niet alleen de droogstandslengte, ook de energiesoort in het rantsoen heeft invloed op de energieverdeling in de vroege lactatie. Koeien die een glucogeen rantsoen krijgen – in plaats van een lipogeen rantsoen – hebben een lager melkvetpercentage en een lagere melkenergie, een

verbeterde energiebalans en een verminderd risico op metabole stoornissen, zoals ketose en leververvetting. “Glucogene rantsoenen kunnen de verdeling van energie in de vroege lactatie beïnvloeden en de koegezondheid verbeteren”, concludeert Van Knegsel. Glucogene nutriënten zijn bijvoorbeeld mais en andere granen. Grondstoffen met vooral lipogene nutriënten zijn onder meer bieten- en citruspulp, palmolie en pensbestendige vetten.

Koeien doormelken rondom het afkalven kan economisch interessant zijn.

30

30-31_droogstand.indd 30

PlattelandsPost

29-10-14 09:02

Gezondheid

Een andere managementstrategie die de koegezondheid verbetert, is het verkorten van de droogstand. Het huidige advies aan melkveehouders bedraagt zes tot acht weken droogstand. De vernieuwing van uiercellen is hiervoor de belangrijkste reden. Verkorten droogstand Van Knegsel raadpleegde studies naar het verkorten van de droogstand. “Alle studies laten zien dat de melkproductie daalt als je de droogstand weglaat. Maar aan de andere kant blijkt dat een verkorte droogstand, of het volledig weglaten ervan, zorgt voor een verbeterde energiebalans en conditie van de koe in de vroege lactatie. Daarnaast vermindert de kans op leververvetting en ketose en verbetert de vruchtbaarheid. “Je krijgt dus gezondere koeien.” Van Knegsel vroeg zich af waarom het weglaten van de droogstand dan toch zo weinig wordt toegepast. In ieder geval verhoogt het celgetal in de melk. Daarnaast zijn de exacte gevolgen voor melkproductie, antibioticagebruik en effecten op de gezondheid van het kalf nog onbekend. “Ook is nog weinig bekend over de manier waarop de voedings- en inseminatiestrategie moet worden aangepast.” Why Dry Het project Why Dry moet een deel van de kennislacune opvullen. Het doel: gezondere koeien door een kortere droogstand. Binnen het project is speciale aandacht voor langetermijneffecten, persistentie en kalvergezondheid. Er werden 168 koeien gevolgd over twee lactaties. De koeien werden verdeeld over drie droogstandslengtes (0, 30 of 60 dagen) en een lipogeen of glucogeen rantsoen. Droogzetten gebeurde met antibiotica. In de eerste lactatie bleek dat de melkproductie met 20 procent verminderde bij de niet-drooggezette koeien ten opzichte van de 60 dagen-groep. De persistentie was ook niet beter. “Niet droogzetten kost dus geld, maar levert ook geld op: het veten eiwitpercentage is hoger, er is extra melk voor afkalven en er zijn geen problemen rondom een negatieve energiebalans.” In alle drie de droogstandslengtes bleek dat de koeien op het glucogene rantsoen een net iets betere energiebalans hadden dan de lipogene groep. Effecten op gezondheid Hoe korter de droogstand, hoe minder hoog de Nefa-piek (vetaanvoer naar de lever) rondom afkalven. De niet-drooggezette koeien hadden daarnaast geen dip in het bloedglucoseniveau bij afkalven, maar juist een piekje. “Dat was een verrassing en gerelateerd aan de betere energiebalans”, zegt Van Knegsel. november 2014 | nummer 9

30-31_droogstand.indd 31

Conclusies Why Dry Het Why Dry-project laat zien dat aan het einde van de eerste lactatie niet-drooggezette koeien: - Minder melk geven. - Hogere gehaltes hebben. - Vergelijkbare voeropnames hebben. - Een betere energiebalans hebben. - Een lagere plasma-Nefa en lever-TAG hebben. - Een hogere plasmaglucoseconcentratie hebben. - Een hoger celgetal hebben (maar geen effect op mastitis). - Een hoger lichaamsgewicht en een hogere Body Condition Score hebben. Aan het eind van de tweede lactatie kan worden geconcludeerd dat het verkorten of weglaten van de droogstand ervoor zorgt dat: - Een deel van de koeien zichzelf alsnog droogzet. - De niet-drooggezette koeien ongeveer evenveel melk produceren als de drooggezette koeien. - De melkproductie van de kritische periode na afkalven verschuift naar de periode voor kalven. - Er een herverdeling van energie van melk naar lichaamsreserves plaatsvindt. - Het verschil in lichaamsgewicht tussen drooggezette en niet-drooggezette dieren weer verdwijnt. - De energiebalans bij vette koeien die zichzelf hebben drooggezet behoorlijk negatief is. De BHBA-waarde (indicator voor slepende melkziekte) was bij 0 dagen droog hoger voor afkalven, maar lager na afkalven. Ook werden er bij deze groep minder vetten in de lever gestapeld (lagere TAG). Het celgetal vertoont vaak een piek rondom afkalven. Bij de 0-dagen groep bleek deze piek het hoogst en ook de weken na afkalven bleef het celgetal hoger. Het hogere celgetal resulteerde echter niet in meer mastitis. “Het celgetaleffect verdwijnt wanneer je het omrekent naar de lagere melkproductie”, legt Van Knegsel uit. Het lichaamsgewicht van de niet-drooggezette koeien nam aardig toe. Ze waren zwaarder en vetter aan het eind van de lactatie en hadden een hogere Body Condition Score. Groei kalveren De kalveren die in de eerste lactatie van het Why Dry-experiment werden geboren in de 0-dagen groep, waren iets lichter door een twee dagen kortere dracht. Daarnaast bleek het aantal antistoffen in de biest van deze groep koeien veel lager. “Om een even hoog aantal antistoffen binnen te krijgen, zouden de kalveren meer dan 7 liter biest moeten opnemen. Dat redden ze niet en dus hadden ze een lager antistofniveau. Wanneer het immuunsysteem werd geactiveerd, was er echter geen verschil. Ondanks een lagere antistofconcentratie in de biest, een lager geboortegewicht en lagere antistofconcentraties in het plasma gedurende de eerste zes weken, waren de immuunrespons en groei niet verschillend tussen verschillende droogstandslengtes.”

Tweede lactatie Bij de tweede lactatie deden nog 130 koeien mee in het experiment. De koeien die op 30 dagen voor afkalven op een melkproductie van minder dan 4 kg zaten, werden alsnog drooggezet (zonder droogzetters) en vormden een nieuwe groep. In de tweede lactatie bleek de melkproductie tussen de vier groepen nog nauwelijks te verschillen. Niet-drooggezette koeien presteerden zelfs beter dan de koeien die 30 dagen waren drooggezet. “Maar daarbij moet wel worden opgemerkt dat ongeveer de helft van de koeien zichzelf heeft drooggezet en dus uit de 0 dagen-groep verdween.” Vooral de zware koeien uit de 0 dagen-groep zetten zichzelf droog. Tijdens de tweede lactatie verdween het verschil in lichaamsgewicht; de nietdrooggezette vette koeien aten slechter in de periode voor en na afkalven. De negatieve energiebalans bij vette koeien die zichzelf hadden drooggezet bleek behoorlijk negatief. De vette koeien die werden doorgemolken hadden een betere energiebalans. “Wellicht moeten we er toch voor kiezen vette koeien door te melken en een glucogeen rantsoen te voeren”, concludeerde Van Knegsel. Aan de hand van het Why Dry-project kan worden geconcludeerd dat de optimale droogstandslengte afhankelijk is van de individuele koe. Vandaar dat er nieuw onderzoek volgt naar droogstand op maat. Tessa Nederhoff PlattelandsPost

31

29-10-14 09:02

Drainagebedrijf

Drainagebedrijf Scaldis maakt onderdeel uit van de H4A-groep.

SCALDIS

Drainage? • Drainage met sleuf/sleuoos • Doorspuiten van drainage

• Drainage in bestaande boomgaard • Egalisatie met kilverbord met laserinrichting

Meer informatie: tel. 06-22600597

www.h4a.nl

Monsterweg 47, 4454 AA Borssele, Tel 0113-352207, fax 0113-352616

De Kersteditie van PlattelandsPost verschijnt op:

19 december

De rode draad door deze uitgave is ENERGIE. En dan ook in de breedste zin van het woord. Dus niet alleen vanuit het oogpunt van verbruik en energiebesparingen, maar bijvoorbeeld ook energiewaarden van het voer.

Reserveren advertenties/advertorials:

4 december

Deadline aanleveren advertenties/advertorials:

maandag 8 december

Voor vragen: Alle Postma (088-2944853) of Felix Berentsen (06-42759518)

Uw keerwandspecialist uit Soest

Noord-Nederland: Arend Veijer 0610031329 Zuid-Nederland: Ger Verschuuren 0612918065

Keerwanden Sleufsilo’s Vloerplaten

Mestsilo’s Stapelblokken Waterputten

MBS Beton – T 035-588 1839 – [email protected] – www.mbsbeton.nl

Fiscaal bekeken

Afschrijving op dier rechten ter discussie Staatssecretaris Sharon Dijksma liet eind vorig jaar weten dat de afschaffing van de dierrechten wordt opgeschort. Dit uitstel was voor de Belastingdienst aanleiding om zich op het standpunt te stellen dat het niet mogelijk is om over geactiveerde aanschafkosten van pluimvee- en varkensrechten af te schrijven. Dit standpunt wordt bestreden.

O

orspronkelijk was in de Meststoffenwet opgenomen dat het stelsel van dierrechten (pluimvee- en varkensrechten) per 1 januari 2015 zou komen te vervallen. Als gevolg van de nieuwe regels van het stelsel van verantwoorde mestafzet gaat deze datum niet door. Nu is bepaald dat de dierrechtenstelsels komen te vervallen op een ‘bij Koninklijk Besluit te bepalen tijdstip’. Er bestaat op dit moment onvoldoende zekerheid dat alle geproduceerde mest op verantwoorde wijze kan worden verwerkt. Daarom moet eerst maar eens worden aangetoond dat een vervangend reguleringsstelsel naar behoren werkt. Als blijkt dat dit niet zo is, kan alsnog worden besloten om het stelsel van dierrechten (voorlopig) langer te handhaven. Naar aanleiding hiervan heeft Sharon Dijksma, staatssecretaris van Economische Zaken, op 12 december 2013 laten weten dat de dierrechten op zijn vroegst in 2018 zullen worden afgeschaft. Dit betekent dat de dierhouders nog ten minste tot en met 2017 over dierrechten dienen te beschikken.

Afschrijving dierrechten In de landbouwnormen 2013 wordt bepaald dat dierrechten die in 2013 werden aangekocht nog tot 1 januari 2015 november 2014 | nummer 9

33_fiscaalbekeken.indd 33

kunnen worden afgeschreven. Dat is volgens de ‘hoofdregel’ die al jaren in de landbouwnormen staat en die luidt dat productierechten, die op of ná 1 januari 2004 zijn aangekocht, worden afgeschreven tot 1 april 2015. Dit uitgangspunt gold voor het melkquota, en voor de varkens- en pluimveerechten. Standpunt belastingdienst Het besluit van de staatssecretaris heeft er toe geleid dat de Belastingdienst het standpunt heeft ingenomen dat dierrechten op dit moment helemaal niet meer mogen worden afgeschreven. Volgens de Belastingdienst is er nu geen einddatum meer in de regeling. Daardoor is er sprake van een oneindige regeling, waardoor de dierrechten hun waarde voor de onderneming blijven behouden. Dit standpunt heeft tot gevolg dat de aanschaffingskosten van dierrechten niet langer gespreid (over de jaren waarbinnen deze dierrechten hun nut zullen afwerpen) ten laste van het resultaat van de onderneming kunnen worden gebracht. Overleg Dit standpunt van de Belastingdienst is aan discussie onderhevig. Op dit moment is immers niet meer duidelijk dan dat de regeling inzake de dierrechten voorlopig

tot en met 2017 zal blijven bestaan. Er is slechts sprake van een tijdelijke verlenging tot er een goedwerkend alternatief reguleringssysteem bestaat. De regeling is dus zeker niet als oneindig bedoeld. Al enige tijd wordt er door de adviespraktijk met de Belastingdienst overleg gevoerd om haar te bewegen terug te komen op haar standpunt, dan wel om in ieder geval tot een aanvaardbaar compromis te komen. Zolang er nog geen uitkomst bekend is van dit overleg, moet er mee worden doorgegaan om de geactiveerde aanschafkosten van de dierrechten af te schrijven. Daarbij is het niet goed verdedigbaar meer om 2015 als einddatum aan te houden. Uitgegaan moet worden van de einddatum in 2017. Er komen met andere woorden drie jaar bij. Het bedrag van de jaarlijkse afschrijving wordt dus lager. Zeker in de sectoren waar de winsten op dit moment onder druk staan, is dat wellicht niet eens zo erg. Hoe hoger de winst, hoe hoger het belastingtarief. Een aftrek op de winst door een (extra) afschrijving levert bij een belastingheffing tegen een hoger tarief een groter voordeel op dan bij een laag belasting tarief. Erik Marcus, fiscalist bij Remie Fiscaal Juridisch Adviesbureau LLP in Uden PlattelandsPost

33

29-10-14 09:03

agenda

november 10 november - Countus-bijeenkomst melkveehouderij, Mill 11 - 14 november - EuroTier, Hannover (Duitsland) 12 november - Aardappel informatie-avond, Wieringerwerf - Countus-bijeenkomst melkveehouderij, Joure 13 november Countus-bijeenkomst melkveehouderij, Lelystad 14 november Agrivaknet-masterclass ‘Begeleiden van grote ondernemers’, Den Bosch 14 - 15 november Open huis dagen Zinger, Borger 15 november - Spruitkoolboulevard 2014, Westmaas - Lanceringsbijeenkomst BIG Challenge 2015, Wageningen 16 - 17 november - BioExpo, Brussel (België) 17 november - Countus-bijeenkomst melkveehouderij, Raalte 18 november - Masterclass ‘Minder of meer mineralen voeren’, Weerselo en Raalte - Countus-bijeenkomst melkveehouderij, Stegeren 19 november - Thema-avond varkenshouderij ‘Huisvesting’, Dalfsen - Masterclass ‘Minder of meer mineralen voeren’, Moergestel 20 november - NAJK-symposium ‘Van Traditie naar Ambitie’, Utrecht - Discussie- en demonstratiebijeenkomst ‘Schoon, zuinig en precies bemesten: Kansen bij knellende normen?!’, Reusel - Countus-bijeenkomst melkveehouderij, Markelo

27 november - Agrivaknet-masterclass ‘Begeleiden van grote ondernemers’, Den Bosch - Masterclass ‘Minder of meer mineralen voeren’, Steenwijk - Studiedag rundvee, Drachten - Countus-bijeenkomst melkveehouderij, Vriezenveen 28 november - Dag van de precisiebemesting, Wageningen

december 1 december - Studiemiddag Agro-actualiteiten en Adviesdagen 2015, Steenwijk - Countus-bijeenkomst melkveehouderij, Weerselo 1 - 4 december - Agro Food & Technology Week, Wageningen 2 december - Studiemiddag Agro-actualiteiten en Adviesdagen 2015, Deventer - Kennisdag ‘Emissies, vergroening en verduurzaming in de landbouw, we maken er samen werk van’, Dronten - Countus-bijeenkomst melkveehouderij, Heelweg 3 december - Masterclass ‘Minder of meer mineralen voeren’, De Til en Mijdrecht - Bijeenkomst ‘Smart Farming’, Arnhem - Countus-bijeenkomst melkveehouderij, Steenwijk 4 december - Studiemiddag Agro-actualiteiten en Adviesdagen 2015, Rosmalen - Masterclass ‘Minder of meer mineralen voeren’, Baexem 8 december - Bijeenkomst ‘Graan, Bodem en Bemesting Texel’, De Cocksdorp 9 december - Bijeenkomst ‘Graan, Bodem en Bemesting Noord-Holland’, Middenbeemster

20 - 22 november - Show Kort Mechanisatie en Kort Melktechniek, Zwiggelte

10 december -Thema-avond varkenshouderij ‘Vlees’, Dalfsen

21 - 22 november - Open dagen R. van der Weerd landbouwmechanisatie, Kampen

10 - 13 december - Noord-Nederlandse Landbouwbeurs, Leeuwarden

24 november - Studiemiddag Agro-fiscale actualiteiten, Apeldoorn 25 november - Congres ‘Gezonde Melkveehouderij’, Zwolle - Countus-bijeenkomst melkveehouderij, Emmeloord - Bijeenkomst ‘Graan, Bodem en Bemesting Friesland’, Sint Annaparochie 26 november - Studiedag rundvee, Gorinchem - Countus-bijeenkomst melkveehouderij, Klarenbeek

34

34_Agenda.indd 34

12 december - Tulip Holstein Sale, Zwolle 12 - 13 december - Holland Holstein sHow, Zwolle 16 - 18 december - AgroExpo, Assen 18 december - Studiedag rundvee, Venray Meer agenda-items: www.plattelandspost.nl

PlattelandsPost

29-10-14 09:03

DE NIJBORG AGRI B.V.

Gezonde schapen Alles over voorkomen, herkennen en genezen van ziektes

Gezonde schapen, hét praktische handboek over de meest voorkomende schapenziektes, is weer beschikbaar. Het originele boek uit 2008 is geactualiseerd en uitgebreid met een aantal hoofdstukken, o.a. over het Schmallenbergvirus. Het boek omschrijft van iedere ziekte de symptomen, de behandeling en preventiemaatregelen. De maandkalender achterin het boek omvat praktische adviezen over de per maand uit te voeren (be)handelingen. 3. Bouw en functie

3. Bouw en functie

3.1 ANATOMIE

Maagdarmkanaal Bij een volwassen schaap nemen de voormagen een groot deel van de buik in beslag, zoals hier duidelijk te zien is: 1: pens; 2: netmaag; 3: boekmaag; 4: lebmaag. In hoofdstuk 4.1 vindt u een uitgebreide beschrijving van het hele maagdarmkanaal.

Om u een indruk te geven van de anatomie van het schaap vindt u hier een beknopte beschrijving van skelet, maagdarmkanaal, geslachtsapparaat van de ooi en het gebit.

Alles over voorkomen, herkennen en genezen van ziektes

>>>>> weken na de geboorte door. De binnentanden wisselen als het schaap 18 tot 20 maanden oud is. Als het schaap 18 tot 26 maanden oud is wisselen de binnenmiddentanden. Vervolgens zijn de buitenmiddentanden aan de beurt, het dier is dan 30 tot 34 maanden oud, en ten slotte wisselen de buitentanden, het schaap is dan 34 tot 50 maanden oud. Een maand na de geboorte zijn twaalf van de in totaal 24 kiezen aanwezig. De overige twaalf kiezen komen geleidelijk door tot het tweede levensjaar. Vanaf een jaar begint het wisselen van de kiezen.

1 pens; 2 netmaag; 3 boekmaag; 4 lebmaag

Geslachtsapparaat ooi Deze afbeelding toont het geslachtsapparaat van een ooi. Hoofdstuk 5 bevat uitgebreide informatie over voortplanting.

Legenda

10.

heiligbeen

20.

bovenkaak

11.

staartwervels

21.

pijpbeen

onderkaak

12.

zevende rib

22.

teenkootjes

3.

atlas

13.

dertiende rib

23.

heupbeen

4.

draaier

14.

ribboog

24.

dijbeen

vijfde halswervel

15.

borstbeen

25.

knie

6.

eerste borstwervel

16.

schouderblad

26.

scheenbeen

7.

zevende borstwervel

17.

opperarmbeen

27.

sprong

8.

eerste lendenwervel

18.

ellepijp

28.

pijpbeen

9.

zesde lendenwervel

19.

spaakbeen

29.

teenkootjes

11

Geslachtsapparaat ooi

Gebit en leeftijdsbepaling Aan de hand van het gebit is tot een leeftijd van vijf jaar te bepalen hoe oud een schaap ongeveer is. Daarna is dat veel lastiger. Een schaap heeft alleen in de onderkaak snijtanden. Het zijn er acht en ze komen binnen enkele

- voederinstallaties

- boxvuller

Naadloos gestorte betonnen silo’s - mestopslag - mestverwerking - tot Ø50m en 20m Monostore/Wolf bouwde reeds honderden silo’s voor mestopslag en vergisting Ook aan uw mestsilo en vergistingsinstallatie geven we graag vorm

type Gewapend betonnen tanks; monoliet gestort toepassing Mestopslag, mestvergisting, slib, enz. dichtheid Gasdichte, naadloze wand afwerking Compleet met isolatie en gasbuffer PietVerwarming Vellema 1 verwarming desgewenst ingestort bouwtijd Zeer korte bouwtijd (speciale bekisting) ervaring Al meer dan 60.000 tanks gebouwd

Tankbouw in beton en staal

MESTOPSLAGSILO’S VERNIEUWD! MONOSTORE Kampen t. 038-3370700 e. [email protected] i. www.monostore.com | AntwerpenEN ACTUELER UITGEBREIDER

caseous lymfadenitis (cL) Caseous lymfadenitis is een met name bij kleine herkauwers voorkomende, chronisch verlopende aandoening van lymfklieren of inwendige organen. Een andere naam voor deze aandoening is verkazende lymfklierontsteking. Deze aandoening is in de loop van de jaren tachtig van de vorige eeuw met de import van melkgeiten ons land binnengekomen. Door een gericht bestrijdingsprogramma is de aandoening bij geiten in ons land bijna helemaal verdwenen. Bij schapen in ons land komt de aandoening sporadisch voor, vooral bij geïmporteerde dieren. CL is een sporadisch voorkomende zoönose. Verwekker. De aandoening wordt veroorzaakt door Corynebacterium pseudotuberculosis, een toxinevormende staafvormige bacterie. De bacterie dringt het dier binnen via kleine wondjes, maar ook via de intacte huid. Er ontstaat een plaatselijke ontstekingsreactie waarna de zich

voorknie

1. 2.

5.

Gebit van lam van drie maanden

3.2 ADeMHALinG

- stalinrichtingen

De Hooge Hoek 8 - 3927 GG Renswoude - Tel. 0318 0318-572923 572923 [email protected] www.nijborgagri.nl

Degelijke SCHAPEN GEZONDE ter plaatse gestorte betonnen mestsilo’s!

- silo’s & vijzels

12

Auteur: Piet Vellema | Formaat: 176 pagina’s | Prijs: € 24,95

Bestellen of meer informatie? Kijk op www.hetschaap.nl/boeken of bel 088-2944865.

Kampen / Antwerpen Tel: 038-3370700 [email protected] www.monostore.com

Industrieterrein “De Heuning” Industrieterrein Industrieweg 21 “De Heuning” Industrieweg 21 4051 BW Ochten 4051 BW Ochten CONSTRUCTIE - MONTAGE - DAK EN WAND - TRANSPORT - LOODSEN CONSTRUCTIE - MONTAGE - DAK EN WAND - TRANSPORT - LOODSEN

Van bouwaanvraag Van bouwaanvraag tot en met uitvoering! tot en met uitvoering! ZIE ONZE WEBSITE ZIE ONZE WEBSITE

T (0344) 64 36 22 (0344)646427362922 F T(0344) F (0344) 64 27 29

WWW.VANDOORN.NET WWW.VANDOORN.NET

Isolatiebedrijf Pluimers

voor een optimale klimaatbeheersing

Isolatie zorgt voor optimale klimaatbeheersing. Kou en tocht worden geweerd. Optimale isolatie is in pluimveestallen letterlijk en figuurlijk van levensbelang. Dit geldt niet alleen voor mestkuiken- en opfokstallen, maar ook voor leghennen.

Isolatiebedrijf Pluimers is al 40 jaar expert op het gebied van diverse isolatiemethodes in meerdere sectoren. Naast jarenlange ervaring biedt Isolatiebedrijf Pluimers deskundig advies en passende oplossingen. Meer informatie: 0548-51 62 25 of [email protected].

Isolatiebedrijf Pluimers B.V. • Wattstraat 11 7461 AB Rijssen • Postbus 66 7460 AB Rijssen • [email protected] • www.pluimers.nl

_35_PLP_Postjes_9-2014.indd 36

29-10-14 15:04

VAMIL/ MIA

Kamps de Wild 60 jaar CLAAS importeur Vier dit met ons en profiteer: - Financieren vanaf 0,6% rente op alle CLAAS tractoren - € 6.000,- gratis opties op de AXION en ARION 600 Actie geldig t/m 31.12.2014

kampsdewild.nl

Plattelands. Ondernemingsvormen. Wat past het best? Salmonella: sancties dreigen. Spelt is populair

Recommend Documents