Doel workshop. Signaleren van verstoord gehechtheidsgedrag. Best practice: wat is dat? Wat is gehechtheid?

Doel workshop Presentatie ‘Best practice’ voor het

Signaleren van verstoord gehechtheidsgedrag Kennismarkt 27 mei 2010 Francien Dekker

diagnosticeren van gehechtheidsproblemen bij kinderen/jongeren met een visuele en/of licht verstandelijke beperking Vervolg op Onveilig gehecht of een hechtingsstoornis, LKNG, 2006

2 | Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst

Best practice: wat is dat? • Een goed voorbeeld van een diagnostische procedure en diagnostische onderzoeksmiddelen, want er is… • Geen helder begrippenapparaat • Geen consensus over de onderzoeksprocedure

Wat is gehechtheid? Affectieve band van een kind met een opvoeder met wie het kind regelmatig omgaat en aan wie het troost in tijden van angst en spanning ontleent.

• Te weinig specifieke diagnostische onderzoeksmiddelen


Definitie begrip gehechtheidsproblematiek • Verwijst naar de verschillende problemen die op kunnen treden als de fase van hechting tussen ouder en kind niet of niet goed genoeg verlopen is. Twee accenten: • 1) problematisch gehechtheidsgedrag

Wat zijn signalen van (mal)adaptief hechtingsgedrag? • Is het gedrag selectief? • Is de ouder een veilige basis om te exploreren? • Is de ouder een veilige haven om getroost te worden?

• 2) mentale processen: het intern werkmodel en beoordelen mentaliserend vermogen



Lijst Signalen Verstoord Gehechtheidsgedrag

Scoring

• Affectie tonen

• 1: nagenoeg altijd normaal

• Troost zoeken

• 2: meestal normaal

• Hulp vragen

• 3: soms normaal, soms verstoord

• Samenwerken

• 4: meestal verstoord

• Exploratie

• 5: nagenoeg altijd verstoord

• Controle

Normering: 8-16: geen verstoorde gehechtheid

• Hereniging vertrouwde volwassene

16-24: mogelijk

• Reactie op vreemden

› 24: waarschijnlijk



Cirkel van veiligheid Hoe ontwikkelen kinderen een gehechtheidsrelatie?

Ouder gaat in op behoeften van kind © Cooper, Hoffman, Marvin & Powell, 1999

Een gevoel van basisveiligheid ofwel de verwachting: • Dat mijn ouder beschikbaar is? • Dat mijn ouder altijd beschikbaar is? Ontwikkeling van intern werkmodel • Sociale relaties: kan ik mijn ouder/ de ander als veilige basis gebruiken? • Zelfwaardering: ben ik de moeite waard?

Voor mij moet je

Voor mij moet je Mijn exploratie ondersteunen

• op me letten • me helpen • plezier delen Voor mij moet je

Voor mij moet je

• me beschermen • me troosten • plezier in me beleven • mijn gevoelens in goede banen leiden

Mij welkom heten als ik me tot je wend

Stressreductiesysteem Kwaliteit van de gehechtheidsrelatie/IWM • Georganiseerd: - Veilig - Onveilig vermijdend - Onveilig ambivalent • Gedesorganiseerd: geen strategie mogelijk; tegenstrijdige reacties: huilen en lachen tegelijk

• Ouders fungeren als buffer; als externe stressregulatoren door bij heftige emoties de baby te troosten en tot rust te brengen • Van co- regulatie naar zelfregulatie en leren mentaliseren • Ouder voelt zich competent als het kind tot rust komt • De zich ontwikkelende hersenen zijn kwetsbaar voor te hoge niveaus van psychofysiologische stress

Mentaliseren: jezelf van buitenaf en de ander van binnenuit zien • Met mentaliseren wordt bedoeld: het kunnen denken over het gedrag van zichzelf en van anderen in termen van veronderstelde mentale toestanden. Hierbij spelen diverse mentale processen een rol, zoals reflecteren, representeren, informatie verwerken en fantaseren.

Gevolgen van hechtingsstoornissen • Problemen in sociale relaties • Problemen in de zelfwaardering • Verstoorde stressregulatie: primitieve patronen: fight/flight/bevriezen • Problemen in de emotieregulatie • Stagnatie van ontwikkeling van mentaliseren • Mogelijke psychopathologie: zoals PTSS, depressie, persoonlijkheidsstoornissen, angststoornissen, gedragsstoornis

Mogelijkheden behandeling • Plasticiteit van het brein: nieuwe verbindingen zijn mogelijk • Videointeractiebegeleiding gericht op veilige relaties en sensitiviteit van de opvoeder • Stimuleren normaal hechtingsgerelateerd gedrag • Mentaliseren bevorderende therapie

Hechtingsstoornissen volgens Boris en Zeanah • • . •

Reactieve hechtingsstoornis/geen hechting (DSM-IV): 1) geremd (in zichzelf gekeerd) 2) ongeremd (allemansvriend) Verstoorde relatie: vertekening veilige basis a) zichzelf in gevaar brengen b) overdreven afhankelijk c) hyperwaakzaam d) rolomkering Verbroken relatie: gevolg: verdriet/depressie Verwarrend: andere indeling als onveilige gehechtheid

Dubbel probleem • Kind heeft een verstoorde gehechtheid, hoog stressniveau, slechte emotieregulatie • Neurobiologisch kan de hersenontwikkeling stagneren • Het kind beschikt niet over het ‘gereedschap’ dit te ‘repareren’: mentaliseren komt niet of beperkt op gang

AACAP onderzoeksprocedure en onderzoeksmiddelen bij RHS • Direct observeren van interactie hechtingsfiguur-kind: middel:Klinische Observatie van gehechtheid (COA) • Gehechtheidsgedrag als diagnostisch uitgangspunt: middel: Lijst Signalen Verstoorde Gehechtheid • Uitbreiding van typen hechtingsstoornissen met ‘vertekening veilige basis’:middel: Disturbances of Attachment Interview (DAI) 18 | Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst

Is er ‘iets’ mis in de hechting?

Stap 1 Screening

• Best practice

• Intake: zijn er aanwijzingen in de voorgeschiedenis?

• Stap 1: screening

• VOG: Vragenlijst voor Ontwikkeling en Gedrag of CBCL om de ernst van de gedragsproblemen en psychopathologie te meten

• Stap 2: diagnostiek van verstoorde gehechtheid met name van gedragssignalen

• Lijst Signalen van Verstoord Gehechtheidsgedrag

• Stap 3: intern werkmodel en mentaliseren 19 | Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst


Gehechtheidsanamnese Dossieranalyse en gesprek

STAP 2 Verdere diagnostiek • Gehechtheidsanamnese

• Beschermende factoren:

• COA

• Kind

• DAI

•

• Kinderpsychiatrisch onderzoek • Video-analyse


Risicofactoren • Kind: - ziekenhuisopnames - bepaalde syndromen met verhoogde psychische kwetsbaarheid - door visuele, verstandelijke of meervoudige beperking: moeilijk leesbare signalen van gehechtheidsgedrag

• Ouder - onvoldoende steun van sociaal netwerk - ouder is verminderd sensitief door onveilige hechting in combinatie met stagnatie van het rouwproces over de diagnose van het kind met een beperking

Kind heeft voldoende vitaliteit en ontwikkelt zich i.o.m. mogelijkheden

• Ouder - Acceptatie beperking kind na periode van rouw -

Ouder kan zich verplaatsen wat kind met deze beperking nodig heeft en compenseren

-

Ouder kan samenwerken met hulpverleners


COA • Afgeleid van de Strange Situation/Vreemde Situatie Procedure • Scheiding en hereniging hechtingsfiguur • Reactie op milde stressvolle situatie • Reactie op lichamelijk contact O en V • Analyse met lijst gedragssignalen

-onderzoeksmiddel: Reactie op de diagnose interview 23 | Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst


Disturbances of Attachment Interview (DAI) • Interview met 11 vragen • Vijf items over ‘geen hechting’ geremde type

Kinderpsychiatrisch onderzoek • Op basis van AACAP-richtlijnen en indeling hechtingsstoornissen Boris & Zeanah

• Vier items over ‘geen hechting’ ongeremde type • Vier items over ‘verstoorde gehechtheidsrelatie’ (secure base distortion)


Video-analyse • Analyse interactie met hechtingsfiguur in licht stressvolle situatie • Analyse met behulp van de Lijst Signalen Verstoord Gehechtheidsgedrag


Stap 3 intern werkmodel en mentaliserend vermogen • Attachment Story Completion Test • Persoonlijkheidsonderzoek/Intake kinder (psycho)therapie - regulatieprofiel mentaliseren - spelobservatie of symbooldrama - stabiliteit en perspectief


Attachment Story Completion Test ofwel Story Stem


Denkwijze kind: voorlopers van mentaliseren

• Negen verhaaltjes met spelfiguren, die het kind afmaakt.

• Teleologische mode: alleen handelingen tellen

• Bruikbaar bij visuele en matig/licht VB

• Actual mode: in de realiteit: veel misverstanden in de communicatie; rigide denkpatronen

• Scoring IWM op basis van de vier gehechtheidsrepresentaties en problemen met regulatie van spanning en angst • Coherentiescore: begrijpt het kind het conflict en kan het dat oplossen?


• Pretend mode: in de fantasie: pseudomentaliseren; inhoudsloos • Mentaliseren: integratie actual en pretend mode/ realiteit en fantasie: vanaf vier jaar 30 | Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst

Observatie spelniveau is goed middel voor onderzoek

Afronding diagnostiek

• Kan het kind verbeeldend spelen en symboliseren?

• Totaalbeeld met behulp van de Lijst Signalen Verstoorde Gehechtheid

• Kind in realiteit/actual mode: kan niet goed spelen: ordent alleen

• Beschrijvende diagnose • Plan van aanpak

• Kind in fantasie/pretend mode lost niets op: herhalend spel • Kind in integratieve mode/ mentaliserend kan emoties en ervaringen verwerken



1/10 Studiedag hechting VU/Bartimeus/LKNG/NIP/NVO • Lezing Prof. Dr. Carlo Schuengel (VU)

Informatie: www.kennispleingehandicaptensector.nl/

• Presentatie stappenplan Francien Dekker • Introductie ASCT: Dr. Jolien Zevalkink (NPI) • Introductie DAI: Hans Giltaij & Dr. Paula Sterkenburg (VU/Bartiméus) 33 | Zet hier de titel via: Beeld - Koptekst en voettekst

pleinbijeenkomsten-studiedag hechting Mail: [email protected]

Doel workshop. Signaleren van verstoord gehechtheidsgedrag. Best practice: wat is dat? Wat is gehechtheid?

Recommend Documents