RAAP -NOTITI E 17 60 (h e rziene eindversie)
Plangebied Johan de Wittlaan 2 Gemeente Woerden Archeologisch vooronderzoek: een bureauonde rzoek met veldtoets (verkennend booronderzoek)
RAAP
Ar cheologisch
Advie sbu reau
RAAP- NOTITIE 1760 (herziene ei ndversi e)
Plangebied Johan de Wittla an 2 Gemeente Woerden Archeologisch vooronderzoe k: een bureauon derzoe k met ve ldt oets (verkennend booronderzoek)
Colo fen Opdrachtgever: Hollands Mi dden bv Titel: Plangebied J ohan de Wittla an 2, gemeente Woerde n; archeologisch vooronderzoek: een burea uonderzoek met veld t oe ts (verkennend booronderzoek) Status : herzie ne eind ve rsie Datum: aug ustus 2006 Auteurs: drs. M.S. Jordanov & drs. J.H.M . van Eijk Projectcode: WOJW Bestandsnaam: N01760-WOJ W.doc Projectleider: drs . D. E.A. Schiltmans Projectmedewerker: drs. C.R .C. Sc hamp ARCHIS-vondstme ldingsn umm ers: niet va n t oepassing ARCHIS-waarnemi ngsnum me rs: niet va n toepassing ARCHIS-onderzoeksmeldi ng sn umme r/CIS- code : 17 853 Autorisatie: drs. A.J . Tol lSSN: 092 5-63 69 RAAP Archeologisc h Ad viesbureau B.V.
telefoon: 020-463 4848
Zeebur gerdijk 54
tel efa x: 020-463 4949
1094 AE Ams terdam
E-mail:
[email protected]
Postb us 134 7 1000 BH Amsterdam
<> RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V., 2006
RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. aanvaa rdt gee n aansprakelijkheid voor eve ntue le schade voo rtvloeie nd uit het geb ruik van de resu ltaten van dit ond erzoek of de toe passing van de advie2en.
Plan gebied Johan de \Yittlaan 2. gemtente Woerden; archeologisrh vooronderzoek: een bureauonderzoek en veld toets (verke nnend booronderzoek)
--
RAAP
Samenvatting In opdracht van Holland s Midden bv heeft RAA P Archeologisc h Adviesbu rea u in j uni 2006 een burea uond erzoek met veldtoets (verkennend boo ron derzo ek) uitgevoerd in verban d met de voorgenome n bouwwerkzaamhede n in de gemeente Woerden. Doel van het bureauonde rzoek was het in ventari seren van a rcheo logi sc he en hi storische gegeven s over het plangebied en het opstellen van een gespecificeerde archeologische verwachting ten aanzien van de aard, de ligg ing en de gaafh eid van archeo logi sche resten in het plangebied. Doel van de veld toets was het to etsen en aanvuLLen van het verwachtingsm ode l. Het onderzoek heeft geen aan wijzingen voo r de aanwezig heid va n a rcheologische resten opgeleverd . Ui t het ond erzoe k blijkt dat de bodem door kleiwinning is afgeg rave n. Tevens is de aa nwezigheid van recente ve rstoringe n vastgeste ld. Eventuee l oorspro nkelij k aanwezige archeo logische waarden zijn verst oord en/of verd wene n. Op grand hiervan wordt ten aanzien van het pla nge bied geen ve rvo lgo nd erzoek a an bevolen .
RAAP-notitie 1760
I herzi ene eind versie 31-08 -2006
[ 3]
Plang ebied J ohan de Wittlaan 2, gemeente Wo erden; archeologisch vooronderzoek:
ee n bureauo nderzoek en veldtoe ts (verkennend booronderzoek)
--
RAAP
1 Inleiding 1.1 Kader en doelstelling In opdracht va n Hollan ds Midden bv heeft RAAP Archeologisch Adviesbu rea u in juni 2006 een bureauond e rzoek met veldtoets uitgevoerd in verba nd met de voorgenomen bouwwerkzaa mheden in de gemeente Woerden . Het burea uonderzoek diende te wo rden uitgevoerd omdat rea li satie van de plannen zou ku nnen leiden tot aantasting of vern ietiging van mogelijk aanwezi ge archeologische res ten . Doel va n het bureauonderzoek was het inventari sere n van archeo logische en historische gegevens over het plangebied en het opstellen va n ee n gespecificeerde arc heologisc he verwachting ten aanzien van de aard, de ligg ing en de gaafheid van archeo lo gisc he resten in het plangebied . Doel van de veld toets (ve rke nn end booronderzoek) was het toetsen en aa nvu llen van het verwachtingsmodel.
1.2 Plangebied Het plangebied (3 ha) ligt direct ten noorden van de spoorlijn Woerden Harmelen aan de Johan de Wittlaan 2 te Woerden (figuur 1) . Het betreft de locatie va n de voormalige 'Mon a-fabriek'. Het gebied st aat afgebeeld o p kaa rtb lad 310 van de t opografi sc he kaart van Nederland (schaal1 :25 .000) ; de centrumcoo rd inaat is 121. 200/455. 500. Het percee l staat kadastraal bekend onder gemeente Woerden, sectie A, nu mmer 3071. Te n t ijde van het onderzoek lag het plangebied braak (figuur 2). De fab ri ek is recentelijk afgeb roken . Voorg enomen bodemingrepen
Op het oude fabrieksterrein worde n wo ningen gebouwd . De wo ningen worden gefundeerd op heipa len en funderingsbalken. Lang s de Joh an de Wittlaa n wo rden ha lfve rdi epte garages gebouwd. De ve rsto ring sdiepte die daarmee ge paard gaat, bedraagt 2 m -Mv. Deze bodemingrepen zijn bedreigend voor de eventueel aanwezige archeologische resten i n de ondergrond.
1.3 Onderzoeksopzet en richtlijnen Het onderzoek hestand ui t een bureauonderzoek en een veldtoets. De veldtoets is beperkt gebleven tot 10 controlerende boringen en een visue le inspectie. Voo r het bureauo nderzoek en de veldtoets heeft de provin cie Utrecht ri chtlijnen opgesteld , waaraa n het arc heologisch ond erzoek moet voldoen (Kok , 2004 en 2005) . Het archeologisch onderzoek is dan ook conform
RAAP-noti tie 1760/ he rziene ei ndversie 31 -08-2006
[ 4]
--
RAAP
Plangebied J o han de Witt laan 2, gernee nte Woerden; archeologi sc h vooronderzo ek: een bureauonderzoe k en veld toets (verkenne nd boo ronderzo ek)
deze richtlijnen uitgevoerd. Het PvA is ter goedkeuring na ar de Provincie Utrecht opgest uurd . RAA P Archeolo gisc h Adviesbureau en de do or RAAP toeg epaste procedures zijn go edgekeu rd door het College voo r de Archeologische Kwa liteit (CvAK), de instelli ng die het beheer heeft over de Kwaliteits norm Nederla ndse Archeologie (KNA) en die valt onder de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bod embeheer (SI KB; http:// www.sikb.nl). Zie tabel 1 voor de daterin gen va n de in deze notitie genoemde arch eologische perioden . Enkele vaktermen wo rden achter in deze notitie beschreven (zie verk larend e woo rden lij st).
Perio de Nieuwe tijd late Midde leeuwen Vroege Middeleeuwen Romeinse tijd IJzertijd Bronstijd Neolithicum (nieuwe steentijd) Mesolithicum (midd en steentijd) Paleolithicum (oude steentijd)
RAAP -notitie 1760
I herzi ene eindve rsie 31-08 -2006
Datering 1500 1050 450 12 voor 800 2000 5300 8800 300. 000
Tabel 1. Archeolo-
-
-
-
heden 1500 1050 45 0 12 800 2000 4900 8800
gisc he tijd scha al.
na Ch r. na Chr. na Chr. voor Chr. voo r Chr. voor Chr . voo r Chr. voor Chr.
[5 )
Plangebied Joh an de Wittla an 2, gerneente Woer den; archeologisch vooro nderzoek: een bureauonderzoek en veldioet s (verke n nend boo ronderzoek)
-
RAAP .,_
2 Bureauonderzoek 2.1 Methoden Het bureauo nderzoek is uitgevoerd om nate gaan of er reed s archeologi sche vo ndsten uit het plangebied bekend zij n en om de gespecificeerde archeologische verwach ting te bepalen. I n het kader van het bureauonderzoek zijn versch illende bronnen geraadpleegd (zie literatuurlijst). Daarnaast zij n de volg ende bronnen geraadpleegd: - ARC HIS, CAA- en CMA-archief (ROB); - Archeologische archief van de provinci e Utrecht; - CD-ROM Cultuurhistorische elementen in de provi ncie Utrecht, versie 3; - Cultuurhistorische Atlas Utrecht (http:/ jwww.provincie- utrecht. nljchat ); - Arch eo logische kro ni ek Provincie Utrec ht; - Geologische kaart, Bodemkaa rt e n geomorfologische kaart (1:50.000); - Historische atlas provincie Utre cht (1 :50.000) , eerste kadastra le kaa rt (www .dewoonomgevi ng.nl) en andere histori sche kaarten; - Loka le amateu r-archeo logen; Lokale historische verenigi ng (Stichts-Holland se histori sche vereniging). Het burea uonderzoek dient zic h te richten op beantwoording va n de vo lg end e onderzoeksvragen : 1. Welke gegeven s met betrekkin g to t archeologische waa rden zijn reeds ove r het plangebied bekend? 2. Wat is de gespecificeerde arc heo logische verwachtin g ten aanzien van nog onbekende arch eo logische waarden in het plangebied? 3. Zijn in het plang ebi ed archeo log ische waarden aanwezig die (moge lijk) bedreigd worden door de geplande inri chting ? 4. Is in het plangebied vervolg ond erzoek noodzak elijk en welke meth oden zouden hierbij kunnen wo rd en ingezet?
2.2 Resultaten Geologie en geom orfologie Het plangebied is als niet-gekarteerd weergegeven op de geomorfologische kaart (Stiboka/ RGD, 197 5), maar ligt vermoede lijk in een overgangsgebied van ri vieroeverwal naar rivierkomvlakte. Het betreft de oeverwal van de Oude Rijn . Vo lgens de geologi sc he kaart va n Ned erland (RGD, 1988) ligt het plangebi ed net binnen de zone met geulafzetti ng en va n de Oude Rijn . Tijdens een karterend bo oronderzoek direct ten zuid en van plangebied in 1999 (Schute, 1999) zijn beddingafzettingen bi nnen 1,2 m -Mv aa ng etroffen . De Oude Rijn , waar-
RA AP-notitie 1160
I
herzi ene eindve rsie 31-08-2006
[6 ]
Plangebied Johan de Wittlaan 2, gemeente Woerden; archeologhch vooro nderzoek : een bureau ond erzoe k en veldto et s (verkennend boo rond erzoek )
--
RAAP
van de begindatering is vastgesteld op circa 6000 jaar geleden (Berend sen , 1982), heeft een 1, 5 tot 2, 0 km brede stroomrug gevormd . De hoogste deLe n erva n Liggin g tussen 1,0 en 2, 0 m +NAP . Over het algemeen bestaa n de bovenste sedimenten uit zavel en Lichte klei, terwij l de di eper gelegen afzetting en uit zand zijn opgebouwd . Op de geomorfogenetisc he kaa rt (Berend sen , 1982) is de profielopbouw aan ged uid met de code Fs l. Oil betekend dat het profiel doorgaans bi nn en 150 em -Mv van kleijzavel ove rgaat in zand. Door de snelle opeenvolging van de afzettingen heeft er niet of nauwelij ks met het blote oog waarneem bare bodemvorming plaat sgevon den . Alle bodems kunnen tot de vaaggronden worden gereke nd . Berendsen (1982) dateert de eindfase van de Oude Rijn in het eerste kwa rt van de 12e ee uw na Chr. Bodem De bodem in het plangebied bestaat uit kaLkhoudende pold erva aggro nden : zware zaveLen Lichte klei met gro ndwatertrap III (Stiboka , 1976: code Rn95A) . Archeologi e In ARCH IS staan geen archeologisc he vindp Laatsen geregistreerd uit (de directe omgeving van ) het plangebied. Uit het invLoedsgebied van de Oude Rijn in de wijd ere omgeving van het pLangebied zijn versc hilLend e vi ndp laat sen uit de (Late) IJ zertijd (o. a. een ned erzetting in het centrum van Woerden: Monumentnumm er 13370), de Romein se tijd en de Vroege en Late Middeleeuwen bek end . Vo Lgen s de Lim es-kaart (http :/ /geocemen t.esri nl. com - Li mes Provincie Utrecht) Ligt circa 120 m ten no orden van het plang ebi ed het (vermoede lijke) t race va n de Rom einse weg Langs de Limes, de noordeLijke grens van het Romeinse Rijk (figuur 1). Deze weg verbond de verschillende Romeinse castella (Legerkampen ) Langs de Limes en dus oak het castellum in het centrum va n Woe rd en (Monumentnumm er 2204). De hi storische kern van de sta d Woerden (Monum entnummer 11937) bevindt zich op circa 400 m ten westen va n het plang ebied . Na vraag bij het archeoLogische archief van de provin cie Utrec ht en amate urarc heologen en -historici van de Stic hts-Holland se Hist orische verenig in g (contactpersoon: dhr. A.C. W. Albers) heeft geen aa nvullende archeo logische informatie ove r vindp laatsen in (de directe omg evi ng van) het plangebied opgeleverd. De Archeologi sc he Kroniek van de provincie Utrecht (1987-200 3) vermeldt eve nmin vindp laa tsen en/of onde rzoe ken uit (de direct e omg evin g va n) het plang ebied die niet in ARCHIS geregistreerd staan. Op de Cult uurhi storische Atlas van provin cie Ut recht staat de zuid eLijke dijk tangs de Oud e Rijn (deze dijk ligt direct ten noorden van het plangeb ied) aan gemerk t als een lijnelem ent (kade+dijk) met een zee r hoge cultuurhistori sc he waa rd e (ontwikkeling van 1000 tot 1300 voor Chr.). Op de stadsplatteg rond va n Jacob va n Deventer (figuur 3) uit 1557 en op de kaart van het GrootWat ers chap van Woerden uit 1670 is de zuid elijke dijk langs de Oud e Rijn
RAA P-notitie 1760 I herziene eindve rsie 31-08-2006
[7]
Plangebied Jo han de Wit tlaan 2. gemeent e Woerde n; archeologisch vooronderzoek:
cen bureauo nderzo ek en veldtoets (verken nend boo ronderzoek)
-...
RAAP
(S nellendijk) goed herkenbaa r. Tussen de Oude Rij n en de Snelledijk ligg en tuinen, boo mg aarden e n gei'so leerde bebouwing. Ten zuid en van de dijk, t er hoogte van het pla ng ebied , bevinden zic h de weilanden . In het plangebie d is geen bebou wing afgebeel d. Op de kaart van Van Oeventer is wel een weg afg ebee ld die vanaf de Sn e lle ndijk dwars door de polder Snellen naar het oosten loopt. Mogelijk doorkruist deze weg het plangebied. Op kaart en uit de 17e eeuw is deze weg niet meer te zien. Op de kadastrale mi nu ut ui t 1828 is evenmin bebouwing of infra stru ctuur in (de directe omg evin g van) het plangebied afgebee ld (www.dewoo nomgeving . nl). Op historische t opografische kaarten uit de (eerste helft van de) 19e eeuw zijn eveneens geen huizen of wegen in (de directe omgeving va n) het plange bi ed afgebeeld.
Archeologische verwachting Volgens de Indicatieve Kaart van Archeologisc he Waarden (IKAW; ROB, 2005) ge ldt voor het plangebi ed ee n hoge kans op het aantreffen van arche ologische waarde n. Dit is gebaseerd o p de aanwezigheid va n de stroomgordel van de Oude Rijn in het plangebi ed. Verland e geulen of st roomrugge n vo rmd en al v66r de bed ijking in de Late Middeleeuwe n, in tegen st elling t ot de overweg end natte (meer kleiige) komgebieden , geschikte vestigin gslocaties. Op basis va n de regionale archeologische co ntext (de na bij e li ggi ng van vi ndplaatsen uit de IJzertij d, het Romei nse castellum en het vermoedelijke t race van de Rom einse Limes-weg ) geldt voo r het plangebi ed met name een hoge archeolo gisc he verwachting voor reste n uit de IJ zertijd en Romeinse tijd . Op basis van het bestuderen van oud kaartmateriaallijkt het niet aa nnem elijk dat in het plangebied bebouwingsresten uit de Late Middeleeuwen en de Nieu we tijd voo rkom en. Wel kunn en reste n va n een oude weg (mogelijk uit de Late Midd eleeuwen) voorkomen (figuur 3) . Op grond van de geolo gische opbouw worden event uele arc heologi sc he resten binnen 1 m -Mv, in de top van de afzetti ngen van de Oude Rijn , verw ac ht. Of de verwachte archeologische resten daadwerkelijk intact zijn , is afhankelij k va n de mate van verstoring va n het plangebied in recente tijden . Bekend is dat de kleiige oeverafzettingen va n de Oude Rijn t en behoeve van de baksteen- en da kpani ndustri e zijn afgegraven (aftichelenjafvletten ; Berendsen , 1982). Afgevlette terreinen kenmerken zich vaak door (Haar huis & Graa fstal, 1993): - het voorkomen va n zand direct ond er de bouwvoor (de bruikba re klei is afgegraven); - het voorkomen van puin (vooral bakstee n) , waarmee afgevlette perce len vaak werde n opgehoogd; - de aanwezigheid van stei lwanden tan gs de randen ; - ee n lage NAP-hoogte (hoogteverschil) ten opzichte va n het omring ende land; - het voorkom en van kalkrijk materiaal direct onder het maaiveld; - het voo rkom en va n kleibrokken (resten va n de afg egrave n klei) in de bo uwvoo r. In de 19e eeuw werd en de komgronde n steed s dieper ontwaterd, waardoor (te diep) afgetichelde gebieden geschikt werden voor de landbouw. De waterhu is-
RAAP· notitie 1760 / herzi ene eindversie 3 1· 08 · 2006
[ 8]
Plangebied Johan de Wittlaan 2, gem eente Wo erden; archeologisch vooron derzoek: een bureauonderzoek en veld toets (verke nnend booronderzoek )
....
RAAP
ho uding van de overgebleve n za ndige gronden is gemakkelijk te beheersen, waa rdoo r zij in de 20e eeuw aantrekkelijk werden voor de intensieve tuinbouw (Berendsen , 1982). Het bureauo nde rzoek heeft geen aanwijzingen voor kleiwinnin g opgeleverd. Wel kan de bodem va n het plang ebied verst oord zijn door de bebo uwing va n het terrei n in de 20e ee uw. Tot voo r kort stonden in het plangebied gebouwen va n de Mona-fabriek (figuur 4). Deze gebouwen ware n deels gefundeerd op staal. deels op fund eringsba lke n en heipalen. Alle fu nderingen zijn in middels verwijderd. Enkele fabri ekspa nde n waren on derke lderd. Bij de ve rwijdering va n fund eringsbalken , palen en ke lde rvloeren zijn grote de len van de bodem in het plan gebied tot 0,5 m -Mv en ter plaatse van de kelders tot 3 m -Mv verstoord (informatie van de aa nnemer). In de noordoostelij ke helft van het pla ng ebied , ron dom het voormalige rech thoekige Mo na-m agazijn, zo ude n nog intacte archeo log ische rest en aan wezig ku nnen zij n. Het zelfde geldt voor het onbebouwde deel in het noo rdwesten tussen de 2 voorma lige magazijnen langs de J ohan de Wittlaan (fi guu r 4). Om vast te st elle n of in deze zones nog intacte archeo logische resten aanwezig zijn , dient een veldtoet s t e wo rde n uit.gevoerd . Doel van deze bori ngen is de geologische bodem o pbouw van het plangebied en de daarmee sa menhangende archeologische ve rwachting nader in kaart te brengen en tegelijk de diep te en omvang va n de recente bode mverstoringen te onderzoeken om hiermee de tijde ns onderhavig bu reauo nd erzoek geform uleerde archeo logi sche ve rwac ht ing nader te specificeren.
RAAP -notitie 1760
I herziene eindversie 31 -08-2006
[9 ]
Pla ngebied J ohan de Wittlaa n 2, gemeente Woerden; arch eo\o gisch voo ronde rzoek: een bureau onderzoe k en ve\d toels (verkennend booronderzoek)
--
RAAP
3 Veldonderzoek 3. 1 Method e n Booronderzoe k (ve rkenn ende fase) Tijdens het ve ldo nd erzoek zijn 10 (co ntrole-) bori nge n ve rric ht. De bo ringen zij n zoveel mogelijk ve rsprei d gezet , bui t en de zo ne met recente versto ringen (figuur 4). Er is geboord tot maximaal 3,0 m -Mv met een Edelmanboo r met ee n di ameter van 7 em en een gutsbo or met een diam eter va n 3 em. De boringe n zijn Lith ologi sch confo rm NE N 5104 ( Nederlan ds No rma li satie-i nstituut, 1989} beschreven en met meetlinten in ge meten (x - e n y-waarden) . Van alle boringe n is de hoogte met een water pastoeste l ingemete n, waarbij de hoogt e is herleid van NAP-bout 31G-160 i n de gevel van het voorma lig PTT-gebouw aan de Jo han va n Oldebarneve lt laa n (0,208 m - NAP}. Het opgeboorde mat eria al is in het veld gecontroleerd op de aanwezig heid van archeo log ische indicatore n (zoa ls houtskool. vuu rsteen, aardewerk, metaa l, bot, verbrande leem en fosfaatv lekken). Er zij n geen mo nst ers genomen . Deze method e is geschikt voor het vastste llen van de geo logische opbo uw en diepte en omvan g van rece nte bode mverstorin gen.
Visuele inspectie In aa nvu lling op het bureauonderzoek heeft in het ge hele plangebied een visuele in spectie plaatsgevonden . Het doel hiervan was de res ulta ten van bet bu rea uonde rzoek te toetsen. De visuele in spectie is tegelij kertijd met het verkennen d booro nd erzoek uitg evoerd.
3.2 Resultaten Geologie en bodem De top van het bo demprofiel bestaat uit opge brac ht zand; Li chtgee lgrijs tot grij s, matig grof zan d met sc he lpfrag mente n. Di t pakket za nd is aa nget roffen tot circa 0,5 m -Mv (circa 2,10 m - NAP ). Hi eronder bevind t zich in alle bo ringen een do nkergrijsbruin e, matig hum e uze, uiterst siltige klei met puin en kleib rokken . Dit pakket klei is gei"nterpret ee rd als (een restant van) een oude bouwvoor. In de boringen 3 t/ m 6 is onder de oude bo uwvoo r ee n t weede pakket klei aangetroffen. Dit pakk et bestaat uit blauwg rijze tot grijze, zwak humeuze, ka lkrij ke, sterk silt ige klei met humusvlekken en puin spi kkels met een dikt e va n 0,1 tot 0, 30 m (tot circa 1,1 m -Mv; circa 2,5 m - NAP). Di t pakket klei is gei'nterpreteerd als (een - mogelijk verstoord - restant) oeverafzettingen van de Oud e Rijn . In de boring en 4, 5 en 6 zij n onde r deze oeverafzettingen zandige en kleiige afzettingen aangetroffe n (van circa 1, 5
RAA P- nolitie 1760
I herzie ne eind versie 31-08 -2 006
[10 l
Plangebied Johan de Witllaan 2, gemeenle Vloerden; archeologi sc h vooronderzoek: een bu reau onderzoek en veldtoels (verkennend booronderzoek)
-
RAAP .....
tot 2, 5 m -Mv; circa 3, 2 tot 3,9 m - NAP). Deze afzettingen bestaan ui t (li cht)grijze, zwak hum euze, sterk siltige klei met veel dunne zandlaagjes of (li cht)grij s, matig fijn zand met enke le tot vee l dunne detritus- en kleilaagjes. Deze afzettingen kunnen gei'nterpreteerd wo rden als (rest) geulafzettingen v an de Oude Rijn . Onderin alle boringen is tweede pakket zand aangetroffen . Dit pakket zand bestaat uit grijs , kalkrijk, matig fijn t ot matig grof zand met een enkele klei laag . Soms bevinden zich in de top van het zand nog enke le kleibrokken. De diepte waarop dit pakket zand is aa ngetroffe n, varieert vanaf 0,8 m -Mv (ci rca 2,4 m - NAP) in het noorden tot ci rca 2, 0 m -Mv (circa 3,30 m NAP) in het zuide n. Het zand is gei'nterpreteerd als bedding afzettingen va n de Oude Rijn . In boring 6 is to t 1,6 m -Mv (3 ,06 m -NAP) donkergrijsb ruine, uiterst siltige klei met puin aangetroffen . Het betreft waarschijnlijk de slootvulling van een sloot die mogelijk is uitg egraven in de depressie van de restgeul. De boringen 9 en 10 zijn niet dieper gezet dan t ot respecti evelijk 0, 75 en 0, 35 m -Mv in verband met ondoordringbaar puin . Gezien het ontbreke n van een dik oeverpakket en het voorko men van ka lkrij k materiaa l en za nd (met kleibrokken) direct onder de bouwvoo r is het wa arschijnlijk dat het plangebied voor een groat deel is afgegraven ten behoeve va n de kleiwinning (zie § 2. 2). Waarsc hij nlijk is eerst de (vruchtbare) bouwvoor weggehaald , waa rn a de bru ikbare klei werd gewonnen . Hierna is de bouwvoor weer teruggestort. De verstoringsdiepte van de bodem in het plangebied variee rt va n ci rc a 0,8 tot 1,1 m -Mv (ci rca 2,40 m - NAP in het noorden tot circa 2,90 m -NAP in het zuiden va n het plangebied) .
Archeologie Tijdens het veldonderzoek zijn in de boringen archeologi sc he ind icatoren aangetroffe n. Het betreft pui n ui t de bou wvoor en puinspi kkels in een verstoorde laag direct onder de bouwvoor. Omdat beide zijn waa rgenomen in de gero erde bovengrond , waarin ve rder geen archeologische in dicatoren zijn aa ngetroffen, vo rmen deze indicatore n geen aanleiding om de aanwezigheid van een archeologische vindplaats in het plangebied te vermoeden Uit het veldond erzoek blijkt dat de bode m in het plangebied is afgeg rave n t en behoeve va n de kleiwinning. Even tueel oo rspronkelijk aanwezig e arc heologische resten zullen hierdoor zijn verstoord enjo f verd wenen. Uit de visuele inspectie bleek dat alle gebouwen in het plangebied waren gesloopt, waarna het ter rein is geegaliseerd (figuur 2) .
RAAP· notitie 1760/ herziene eindversie 31-08 -2006
[ 11]
Plangebied Joha n de Wi t tla an 2 , g emeente Woerden; archeologisch voorond erzoek: een burea uonderzo ek en veldto ets (verken nend booronderzoek)
-....
RAAP
4 Conclusies en aanbevelingen 4. 1 Condusies Op basis va n het bureauonderzoek gold voo r het plangebied een hoge archeolog ische verwa chting voor vindplaatsen uit de IJzertijd en Romeinse t ijd . Het zou kunnen gaan om nederzettingen en sporen gerelateerd aan de limes-weg (zie § 2.2}. Teven s was het mogelijk da te r nog (restanten va n) een oude weg (ui t de Late Middeleeuwen) aanwezig zij n in het plangebied. De kans is echter groa t dat door de aanleg en sloop van Mona-fabriek grate delen van de bodem zij n verstoord. Uit de veldtoets blijkt dat een groat deel van het oeverpakket onder de oude bo uwvoor ontbreekt en dat ka lkrij k materiaal en zand (met kleibrokken) di rect onder de bouwvoor voorkomt . Hierdoor lij kt het waarsch ijnlijk dat het plangebi ed voor een groat deel is afgegraven ten behoeve van de kleiwi nnin g. Mogelijk is het plan gebied (ter hoogte va n de restgeul, in het zuid en) mind er afgeg raven. Het onderzoek (bureau onderzoek, verkennende boringen en visuele in spectie) heeft geen aanwijzi ngen voor de aanwezigh eid van archeologische rest e n opgeleve rd . Uit het onderzoek blijkt dat de bodem is verstoord door kleiwinning (afg egraven). Tevens is de aanwezigheid van recente verstoring en vastgesteld. Even tueel oorsp ronk elijk aanwezige archeologische waarden zijn verst oord en/of verdwenen .
4.2 Aanbevelingen Op gran d va n het ontbreken van aanwij zingen voor de aanwezigheid va n archeologi sche resten wordt ten aanzien va n het plangebied geen vervolgond erzoek aa nbevo len . Met betrekking tot de bevinding en van onderhavig onderzoek dient conta ct opgenomen te worden met de st rategi sche adviseur archeologie van de provincie Ut recht (drs . R.S. Kok).
RAAP-noti tie 1760 I herziene eindversie 31·08· 2006
[ 1 2]
Plangeb1ed Jo han de Wittl aan 2. gem eente Woerden; archeologisch vooronderzoek : een bu reauonderzoek en veldloets (verkennend booronderzoek)
--
RAAP
Literatuur Berendsen, H.J.A., 1982. De genese van het landschap in het zuide n van de provincie Utrecht. Utrechtse Geografische Studies 25. Brinkkemper, 0., e . a. (redactie), 1998. Handboek ROB-specificaties. Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, Amersfoort. Cana letto, 1973. Nieuwe Kaart van den Lande Utrecht, schaal ca 1:50.000, 1696. Canaletto, Alphen aan den Rijn . Deventer, Jacob van, z.j. Digitate kaarten & atlassen: stadsplattegronden rand 1600 (kaarten van Jacob van Deventer uit ca 1550-1570) . ALVO, Delft. Haarhuis, H.F.A., & E.P. Graafstal, 1993. Vleuten-Harmelen; een archeologische kartering, inventarisatie en waardering . RAA P-rapport 80. Stichting RAAP, Amsterdam . Kok, R.S., 2004. Richtlijnen bureauonderzoek van de provincie Utrecht. Provincie Utrecht, Utrecht. Kok, R.S., 2005 . Richtlijnen Provincie Utrecht ten behoeve van inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen. Provi ncie Utrecht. Nederland s Normalisatie-instituut, 1989. Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie van onverharde grondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft. Provincie Utrecht, 2001. Cultuurhistorische elementen in de provincie Utrecht, 3' versie (CD-ROM). Provin cie Utrecht, Utrecht. ROB, 2005. Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW) versie 2.1 . Ontleend a an http:/ jwww .archis. n l. RGD, 1988. Geologische Kaart van Nederland, schaa/1:50. 000, blad 31 Oost Utrecht Oost. Rijks Geologische Dien st, Haarlem. Robas Producties, 1989. Historische Atlas Utrecht. Chromotopografische Koart des Rljks, schaal 1:25.000 (blad 444 -Harmelen). ROBAS Producties, Den Ilp . Schute, l.A., 1999b. Spoorverdubbeling Woerden -Harmelen , 2e fase ; een Aanvullende Archeologische In ventari satie (AAI): kartering en waardering. RAAP-rapport 448. Stichting RAAP, Amsterdam Stiboka , 1976. Bodemkaart van Nederland, school 1:50.000. Kaartblad Utrecht West {31 West). Sticht in g voor Bodemkartering , Wageningen. Stib oka/RGD, 1975. Geomorfologische kaart van Nederland, schaal 1:50.000. Kaartblad Utrecht West {31 West) . Stichting voor Bodemkarte rin g, Wa geningen/ Rijks Geologische dienst, Haarlem. Tol, A. , P. Verhagen , A. Borsboom & M. Verbruggen , 2004 . Prospectief boren; een studie naar de betrouwbaarheid en t oepasbaarheid van booronderzoek in de prospectiearcheologie. RAAP-rapport 1000. RAAP Archeologisch Adviesbureau, Amsterdam.
RAAP-noti ti e 17601 herziene eindversie 31 -08-2006
[13 ]
Flanaebied Ja ha n de Wittlaan 2, gemee nte Woerden; archealogisch vaoranderzoek: <en bureauon derzoek en veldtoets (ve rkennend booronderzoek)
--
RAAP
Wolters- Noord hoff Atlasprod ukti es, 1990. Grote Historische Atlas van Nederland, schaal 1:50.000; Dee/ 1: West-Nederland 1839-1859 .
Wolters-Noord hoff Atlasp rodukt ies, Groningen .
Ge brui kte afkortingen ARCH IS IKAW -Mv RACM ROB
ARC Heologisch Inform at ie Systeem Jndicati eve Kaa rt van Archeo logi sche Waarden beneden maaive ld Rijksdienst voor Archeologie, Cu ltuurland schappen en Monum entenzorg Rij ksdienst voo r het Oudh eidku ndig Bodemonderzoek
Overzicht van figuren, tabellen e n bijlagen Figuur 1. Ligg ing va n het plangebied (gearc eerd) met ARCHIS-waa rnemingen (rood) en AMK-terrei nen (blauw) geprojecteerd op de IKAW. In oranje is de vermoedelij ke ligging van de Romeinse lim es-weg weergeg even. In zet: li ggi ng in Nederland (ster). Figu ur 2. Overzicht va n het plangebied richti ng het zuid westen. Figuur 3. Globa le ligging van het pla ngebied (cirkel) op de kaart van Jacob van Devent er uit 1557 . Figuur 4. Res ultate n boo ronderzoek. Ta bel 1.
Archeologische t ij dschaal.
Bijlage 1. Boorbeschrijvin ge n.
RAAP-notilie 1760 I herziene eindve osie 31-08 -2006
[14]
lm
121
.
\
27561.1
~
-
""'
Figuur 1. Ligging van het plangebied (gearceerd) met ARCHIS-waarnemingen (rood) en AM Kterreinen (blauw) geprojecteerd op de IKAW. In oranje is de vermoedelij ke ligging van de Romeinse limes-weg weergegeven. Inzet: ligging in Nederland (ster).
Figuur 2. Overzicht van het plangebied ri chting het zuidwesten.
,J
Figuu r 3. Globale ligging van het plangebied (cirkel) op de kaart van Jacob va n Deventer uit 1557.
)
1121<100
-j
RAAP ,____
121200 ----=--
-
~ -
Figuur 4. Resu ltaten booronderzoek.
1121:.00
- -- - ' - --
