Pesten/plagen… hoe ga je ermee om?
Vormingsavond 30 april 2013 – V.B.S. ‘De Sprankel’ Liesbet Van Geeteruyen http://users.telenet.be/gezinstherapie
1
Verloop van de avond • • •
Mijn verwachtingen Om over na te denken… Doelen
• • • • •
Enkele stellingen Pesten of plagen: waar zit het verschil? Op welke manier gebeurt pesten? Nodige vaardigheden Het pestkliekje in beeld
• • •
Wat te doen als ouder? Over cyberpesten Mogelijkheid tot vragen stellen
Mijn verwachtingen Noteer wat jij deze avond zeker aan bod wil zien komen… ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________
2
Om even bij stil te staan…
Gesel Als ze nog maar naar me kijken krimp ik al in elkaar hoor ik steeds die striemende woordvloed van kwetsende woorden: “slijmbal, stijve hark, schele piet, stomme groet!” Diep in de grond voel ik me zinken. een brok schaamte Dat ben ik. Erger dan de pijn van blauwe plekken erger dan de spullen die ik mis, is de nagalm van al dat pesten in mijn diepste ik Nergens voel ik me nog veilig, niet op school, niet op straat, en thuis al evenmin Het gif dat jullie zo wreedaardig spoten zit nu heel diep binnenin. Angst, duikt op in al mijn dromen in elk contact, elk nieuw begin. Hoe lang nog kan ik deze vraag ontkomen: of ik die gesel dan toch niet echt verdien…? Gie Deboutte
3
Doelen • • • • • •
Het onderscheid inzien tussen plagen en pesten Bespreken van de vaardigheden die nodig zijn om als kind goed te ontwikkelen Het nagaan van de risicofactoren om slachtoffer te worden Het profiel van daders naderbij bekijken Mogelijke manieren verkennen om als ouder met een pestprobleem om te gaan Bespreken hoe om te gaan met cyberpesten
Enkele stellingen Misschien wil jij hierover iets noteren… ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________
Pesten of plagen: waar zit het verschil? PLAGEN
PESTEN
1
Is onschuldig; gebeurt onbezonnen of spontaan, gaat soms gepaard met humor
A
Ongelijke strijd: ‘ de pestkop ligt altijd boven’
2
Is van korte duur of gebeurt slechts tijdelijk
B
Meestal een groep ( pestkop, meelopers en supporters) tegenover één geïsoleerd slachtoffer
3
Speelt zich af tussen ‘gelijken’
C Neiging tot vaste structuur: pestkoppen zijn meestal dezelfde, net zoals de slachtoffers
4
Is meestal te verdragen of zelfs plezant, maar kan kwetsend of agressief zijn
D Is duurzaam: het gebeurt herhaaldelijk, systematisch en langdurig 4
5
Meestal één tegen één
E
Gebeurt berekend : men weet vooraf goed wie, hoe en wanneer men zal pesten
6
Wie wie plaagt ligt niet vast; de tegenpartijen wisselen keer op keer
F
De pestkop heeft geen positieve bedoelingen, wil pijn doen, vernielen of kwetsen
7
‘schaafwonde’ of korte, draaglijke pijn; wordt soms als prettig ervaren
G Het is niet makkelijk om tot betere relaties te komen; het herstel verloopt moeizaam
8
De vroegere relaties worden weer vlug in orde gebracht, de ruzie wordt gemakkelijk bijgelegd
H De groep lijdt onder dreigement en onveilig klimaat; iedereen is angstig En men wantrouwt elkaar
9
Men blijft opgenomen in de groep
I
Indien er niet tijdig wordt ingegrepen, kunnen de gevolgen heel pijnlijk zijn En ook heel lang aanslepen
J
Isolement en grote eenzaamheid bij het gekwetst kind; aan de basisbehoefte om ‘bij de groep te horen’ wordt niet voldaan.
10 De groep lijdt er niet echt onder; ze vindt vlug haar vroegere draai
Op welke manier gebeurt pesten? a. verbaal = schelden, bijnaam geven, dreigen, spotten, naroepen, uitlachen, belachelijk maken … b. fysiek = stukmaken, afpakken en verstoppen van bezittingen, duwen, trekken … c. uitsluiten of negeren !! dit is een vorm van indirect pesten die niet onmiddellijk waarneembaar is !!
5
Nodige vaardigheden a. Sturingsvaardigheden ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________
b. Taalverwerkingsvaardigheden ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________
c. Vaardigheden op gebied van emotionele regulering ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________
d. Vaardigheden op gebied van cognitieve flexibiliteit ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________
e. Sociale vaardigheden ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ 6
Het pestkliekje in beeld a. Slachtoffer * is fysiek zwakker dan het gemiddelde * is niet in staat zich te verdedigen * wijkt af van één of andere groepsnorm ( kledij, sport, muziek, …) * heeft een ander waardepatroon in de opvoeding * denkt dat het pestgedrag zijn schuld is en zwijgt daarom * denkt dat het hem steeds weer zal overkomen * heeft een negatief zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen * staat vaak afkerig t.o.v. geweld * is vaak alleen en wordt vaak laatst gekozen bij het vormen van groepjes * reageert soms heel emotioneel: wordt snel heel kwaad, weent heel snel b. Pestkop * staat vrij positief tegenover geweld, agressie en het gebruik van ‘stoere’ taal * imiteert graag agressief gedrag * pest om te kwetsen * is eerder extravert: geeft spontaan uiting aan wat hij/zij denkt of voelt; is vrij impulsief * is afkomstig uit alle milieus * komt uit voor de eigen mening, laat zich niet doen * is eigenlijk minder zeker dan hij/zij lijkt * is meestal fysiek sterker of omringt zich door ‘sterke’ vrienden die zijn/haar gezag respecteren * heeft moeite om met regels en grenzen en (eigen of opgelegde) beperkingen om te gaan * geniet respect maar in hoofdzaak uit angst en niet uit respect * wil populair zijn en gezag afdwingen * heeft een zeer zwak inlevingsvermogen: is voortdurend bezig met zichzelf en houdt amper rekening met anderen c. Meeloper (pestkliekje, supporters, toeschouwers, buitenstaanders) De middengroep vormt de grootste groep. Zij heeft in het pestgedrag een zeer belangrijke functie. Als men hen kan overhalen niet met de pestkop mee te doen dan staat die alleen en stopt het pestgedrag. * zijn niet direct betrokken bij het pesten * kijken toe * doen af en toe mee * zijn vaak bang om zelf het slachtoffer te worden * 2 groepen: de eerste groep steunt de pestkop, zij pesten mee en de tweede groep keurt het pesten niet goed, maar ze grijpen niet in en zwijgen * ongeveer 80% van de middengroep voelt zich schuldig en vindt het niet fijn als er gepest wordt
7
Wat te doen als ouder? Wat als je kind… het slachtoffer zou zijn… * neem het verhaal ernstig en luister er ook naar * ga in op de positieve reacties van je kind (waarin is hij/zij toch nog sterk). Zo wordt het zelfbeeld toch nog ondersteund. * bespreek en analyseer de concrete pestsituatie. Suggereer alternatieve reactiewijzen: “wat had je nog kunnen doen? Hoe had je anders kunnen reageren?” * Laat het kind zelf oplossingen bedenken dan dat jij als ouder oplegt hoe het zich heeft te gedragen. * zoek samen naar mogelijke redenen waarom hij/zij gepest wordt. Daaruit kan een vorm van ‘therapie’ noodzakelijk blijken bv. Assertiviteitstraining, training van sociale vaardigheden… zoek zo nodig gespecialiseerde hulp. * help je kind / moedig het aan om over zijn probleem te praten, met andere klasgenoten, met de huidige leerkrachte, een vroegere leerkracht… * Indien je zelf naar de school stapt, doe dit steeds in samenspraak met je kind. de pestkop zou zijn… * spits je toe op zijn negatief en ongewenst gedrag, niet op zijn/haar persoon! Kwetsen of kleineren helpt niet. Je geeft een slecht voorbeeld. * onderzoek waarom je kind dit gedrag manifesteert. Zijn er moeilijkheden / conflicten in de thuissituatie / op school / ergens anders? Is het om de aandacht op te eisen? Wil hij/zij aanzien? * Bespreek met je kind wat nodig is om zijn/haar gedrag te doen stoppen? Maak concrete afspraken. Betrek de school (indien deze nog niet betrokken zijn). * zoek zo nodig hulp bij externen een meeloper zou zijn… * neem het verhaal ernstig en luister er ook naar. * bespreek samen wat mogelijke oplossingen zijn. * moedig het kind aan om over het probleem te praten met de huidige leerkracht, vertrouwenspersoon op school… bespreek samen hoe je kind dit kan aanpakken. * Niets zeggen, is eigenlijk even erg als zelf pesten… * laat je kind nadenken over mogelijke oorzaken van dit pestprobleem en moedig het aan om dit ook aan de leerkracht (eventueel ouders van het slachtoffer) te vertellen. Kinderen hebben soms veel beter een idee over wat er precies misloopt. * indien je zelf naar de school stapt, doe dit steeds in samenspraak met je kind. * als ouder kan je de school mee aanmoedigen een antipestbeleid uit te schrijven. Als je kind moeilijk tot praten komt… * kan je een poppenspel spelen dat over pesten gaat * kan je een pestverhaal voorlezen of laten lezen (bij oudere kinderen en hier dan samen over praten)
8
Over cyberpesten Het is een fenomeen dat redelijk vaak voorkomt. Het pesten gebeurt via MSN, via sociale netwerken of per telefoon. Het kan bestaan uit uitschelden, beledigen, bedreigen, foto’s/filmpjes van iemand op internet plaatsen, haatprofielen aanmaken, inbreken op iemands profiel en uit diens naam allerlei mail verzenden, bezemen (= filmpjes van meisjes op internet zetten en er rare en beledigende of seksueel getinte teksten onder en bij zetten). Het internet biedt een groot ‘publiek’ voor het pesten. Al gauw krijg je een waar sneeuwbaleffect omdat iedereen filmpjes / berichten gaat delen met elkaar. Cyberpesten is niet strafbaar als zodanig, maar de verschillende vormen ervan kunnen wel strafbaar zijn. Cyberpesten moet je dan ook gewoon aangeven bij de politie. De pestkop * waant zich veiliger doordat hij/zij niet rechtstreeks geconfronteerd wordt met zijn slachtoffer. Hij/zij ziet niet wat het teweegbrengt, krijgt niet direct een tegenreactie. Het slachtoffer * Voelt zich enorm onveilig. Het pesten gebeurt bij hem/haar thuis. * Kinderen die in het echte leven gepest worden, zijn gemakkelijker slachtoffer van pesten op het web. Waar moet je op letten? Signalen dat je kind wellicht gepest wordt via internet en mobiel: * Niet meer achter de computer willen of niet meer online willen op social media waar hij juist wel altijd op wilde. * Extreem competitief gedrag tonen in het gezien en bij vrienden. * Zenuwachtig vlak voor of na het computeren. * Wanneer spullen gestolen zijn op een social game. * Opeens scheldwoorden gebruiken die je als ouder niet eerder hoorde. * Algemenere signalen zoals psychosomatische klachten (buikpijn, hoofdpijn), zichzelf isoleren, niet graag naar school gaan, teruglopende schoolprestaties, dikwijls als laatste gekozen bij het vormen van project- of gymgroepjes op school. Wat kan je doen? * Maak zo nu en dan het thema cyberpesten bespreekbaar. Praat daarbij ook over goed internetgedrag. (Op de website www.mijnkindonline.nl vind je onder de term brochures interessante informatie over hoe goed met internet omgaan met kinderen tussen 9 en 12 jaar en wat te doen bij digitaal pesten!) * Neem het verhaal ernstig en luister ernaar * Uitgescholden worden is niet leuk, maar het wordt niet altijd zo hard bedoeld als het er staat: je mist intonatie en lichaamstaal. * Nagaan of het een onderdeel is van een bepaalde (sub)cultuur bij jongeren. Als iedereen elkaar op die manier benadert, is het misschien geen pesten.
9
* Reageer niet door te zeggen dat ze maar moeten ophouden met al dat ‘gechat’ want dat het alleen maar ellende meebrengt. Voor je kind heeft het echter ook heel wat positieve, leuke kanten. Je straft het dan voor iets dat het niet zelf heeft gedaan. * Je kind kan de pestkop blokkeren, maar als hij/zij de pestkop kent, komt hij/zij deze wellicht nog steeds tegen (en kunnen er sterkere reacties komen via die weg). * Soms volstaat compleet negeren wel. De kans is groot dat de lol eraf is voor de pestkop en deze er vanzelf mee ophoudt. * Probeer bewijsmateriaal te verkrijgen (o.a. screenshot nemen). Is de dader gekend, tracht een gesprek te regelen via school / sportclub… Veiligheidstips * Verzamel zoveel mogelijk informatie als inloggegevens, tijdstip, gebruikersnaam. * Zet nooit de chatgeschiedenis uit, deze kan als bewijs dienen. Bespreek dit ook met je kind en laat ze de chatgeschiedenis ook niet uitzetten als dit gevraagd wordt door een chatvriendje * Ga altijd na: heeft je kind misschien zijn wachtwoord aan een vriendje gegeven? Dan kan het zijn dat het vriendje er met de inboedel van door is. Spreek met je kind af dat hij nooit een wachtwoord deelt met iemand. * Is je kind bedreigd via MSN of chats? Neem de login-gegevens mee naar de politie, die kan dan het gesprek inzien. * Staan er vervelende foto’s op internet van je kind: eerst aangifte doen en dan pas de foto verwijderen (maak eventueel een screenshot).
Plaats voor eigen notities… ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ 10
Bibliografie Boeken * Bergervoet, E. & Pardoen, J. (2008). Uw kind op internet. Handboek voor ouders. A.W. Bruna. * Bulckens, B. (2000) Pesten, je kan er heel wat aan verhelpen, Jeugd en Vrede vzw. * Carlier, I. (2000) Pesten voorkomen kan je leren, Jeugd en Vrede vzw. * Deboutte, G. (1995). Pesten gedaan ermee!’ BDJ – Jeugd en Vrede vzw. * Deboutte, G. (2008). Pesten en geweld op school: handreiking voor een daadkrachtig schoolbeleid, Vlaams ministerie van onderwijs en vorming. * De Rooij, J. & Roseboom, F. (2003). Computeren, leuk en leerzaam. Een praktische gids voor ouders. VNU Business Publications BV, Haarlem. * KWB-KAV onderwijsdienst (1997) Pesten, gedaan ermee, Brussel. * Pameijer, N. (2006). Handelingsgericht werken: een handleiding voor de interne begeleider: samen met leraar, ouders en kind aan de slag. Acco, Leuven. * Slegers, M. (2012). Soci@l Kids. Je kind op social media. Scriptum, Nederland. * Stevens, V en Vanoost, P. (1995). Pesten op school, een actieprogramma, Vlaamse Overheid. * Valcke, M. & De Craene, B. (2007). Kinderen en internet. Lannoo N.V., Tielt * Van der Ploeg, J.D. & Mooij T. (1998). Geweld op school. Lemniscaat, Rotterdam. * Depondt, L. (1998) Een vuurspuwend monstertje, Jeugd en Vrede, Bakermat. * Raum, E. (2011). Omgaan met… Pesten. Ars Scribendi, Etten-Leur. * Sanders, B. (2005). Wat je moet weten over pesten. Ars Scribendi, Etten-Leur. * Van Dugteren, T. (2006). Pesten, wat vind jij? Lannoo NV, Tielt/Arnhem. Heel wat kinderboeken over pesten zijn terug te vinden in de bibliotheek als u het trefwoord ‘pesten’ intikt in de zoekmachine. Internet www.pesten.net www.sjn.nl/pesten www.kindertelefoon.nl www.kieskleurtegenpesten.be www.limburg.be/welbevinden www.pestenengeweldopschool.be www.pestweb.nl www.besafeonline.org www.mijnkindonline.nl
11
