PERSTEKST Evenement 500 jaar markt in Sint-Niklaas

PERSTEKST Evenement ‘500 jaar markt’ in Sint-Niklaas Sdonderdaghs voor den noenen Een plein van ondernemen, vertier en verteer viert zijn 500ste verjaardag. In juni 1513 wordt aan de Sint-Nicolaasparochie bij octrooi van keizer Maximiliaan de toestemming gegeven om sdonderdaghs voor den noenen een wekelijkse vrije markt te houden. Het begin van een mooie toekomst, die vijf eeuwen later de donderdagse markt in Sint-Niklaas nog steeds de status van één van de grootste, gezelligste en meest bedrijvige markten van het land bezorgt. In 2013 bestaat dit hart van de stad 500 jaar. Tijd voor een groot(s) evenement dat ondernemen, vertier en verteer centraal stelt. Zaterdag 22 en zondag 23 juni 2013 Grote Markt te Sint-Niklaas

OVER DE MARKT De markt toen (1513)

Octrooi van keizer Maximiliaan … Het duurt tot 1513 vooraleer Sint-Niklaas de officiële toestemming krijgt om een wekelijkse markt te houden. Temse, Rupelmonde en Stekene beschikken op dat ogenblik al decennia over een vorstelijk octrooi. Wel wordt sedert lang begin december een grote jaarmarkt georganiseerd op de feestdag van schutspatroon Sint Nicolaas, weliswaar zonder vergunning. Dat evenement lokt van heinde en verre heel wat volk. Pastoor, meier en schepenen van Sint-Niklaas halen talrijke argumenten aan in hun smeekschrift aan keizer Maximiliaan van Oostenrijk: - Sint-Niklaas is administratieve en rechterlijke hoofdplaats van de 17 Wase keuregemeenten; - dat de bevolking er gestadig groeit; - dat de besloten steden veraf liggen en dat het voor de Waaslanders ondoenbaar is om lange, riskante reizen te maken met granen, beesten, eieren, boter, hoenderen en andere goederen. De keizerlijke entourage heeft oren naar de bede. Maximiliaan verleent in juni 1513 de toelating voor een weekmarkt op donderdag en wettigt de traditionele winterjaarmarkt. Om de hoge kostprijs voor het octrooi te kunnen betalen moet het parochiebestuur een extra belasting opleggen. Het octrooi zorgt ervoor dat de Sint-Niklase markt vrij spoedig een centrale rol gaat spelen in de Wase economie.

Een in 1549 uitgevaardigd plaatsrechtreglement van het hoofdcollege geeft een fascinerend overzicht van wat er allemaal verkocht wordt. Diverse soorten textiel worden er verhandeld, van laken tot fluweel, maar ook spelden, messen, zwaarden, pieken, schoenen, handschoenen, borstels, ijzerwerk, boeken, dekens, tonnen, manden, koffers, graan, hooi, vlas, vlees, vis, schapen, varkens, runderen, paarden, enzovoort. Het innen van de markt-, meet- en weeggelden wordt elk jaar op Sint-Niklaasdag verpacht. Voor veel boeren en kooplui zijn de donderdagse transacties een belangrijke bron van inkomsten. De Sint-Niklase herbergiers verdienen een aardige stuiver aan het verbruik van spijs en drank, de verhuur van tijdelijke opslagruimte, overnachtingen en openbare verkopingen.

In de zestiende eeuw krijgt de markthandel ook wel tegenslagen te verduren. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog wordt de verkoop van paarden geregeld verboden. Wanneer in 1599 de pest uitbreekt, boycot het Antwerpse stadsbestuur de Sint-Niklase markt. De inning van marktrechten en heffingen op verschillende marktwaren wordt jaarlijks verpacht. Tot de Franse tijd komen de inkomsten van de markt ten goede aan de SintNicolaaskerk. In de negentiende eeuw zijn de marktrechten van aanzienlijk belang om de stadskas te spijzen. De wekelijkse markt is ook voor een groot deel van de bevolking een bron van inkomsten. Het gemeentebestuur hecht grote waarde aan een duidelijke reglementering om een bloeiend marktleven te verzekeren. Op 28 november 1741 vaardigt het hoofdcollege van het Land van Waas een algemeen marktreglement uit. Dat wordt door de gemeenteraad van 3 november 1817 bevestigd. Om iedereen gelijke verkoopkansen te bieden worden ook reglementen over de aanvangsuren uitgevaardigd. De plaats waar de koopwaar moet opgesteld worden, is eveneens aan reglementeringen onderworpen. De zone van de eigenlijke markt strekt zich uit van de Kokkelbeek tot aan de Collegestraat in het oosten en tot even voorbij de Nieuwstraat in het westen. Centraal staan de kramen, in rijen opgesteld. Daaromheen liggen een vleesmarkt, een boter- en eierenmarkt, een boekweitmarkt, een vlas- en wolmarkt, een koren- en tarwemarkt, een zaadmarkt, een manden- en oude schoenenmarkt, een groenten- en bessenmarkt, een huidenmarkt en een vismarkt. In de achttiende eeuw wint de donderdagse markt meer en meer aan belang. Graan en landbouwproducten als vlas en in mindere mate hennep worden er massaal te koop aangeboden en in grote hoeveelheden aangekocht door fabrikanten. Het aanbod overstijgt de lokale behoeften en geeft aan de Sint-Niklase markt een regionale betekenis. Ook stoffen en afgewerkte kledingstukken worden door plaatselijke producenten en masse op de markt aangeboden. Bij Koninklijk Besluit van 28 oktober 1857 wordt de Sint-Niklase markt erkend als één van de dertig regelmatige markten van het land. De marktdag heeft ook een belangrijke sociale functie. Samen met de marktgoederen worden in de namiddag ook de nieuwtjes mee naar huis gevoerd. De donderdag is niet alleen de inen verkoopdag, maar ook de dag waarop de beste klederen uit de kast worden gehaald. Voor plattelandslui is de markt het wekelijkse contact met het leven in de stad.

De markt nu (2013)

Van alle markten thuis … De donderdagse markt in Sint-Niklaas is ook in 2013 nog steeds een voltreffer. Door weer en wind, in alle seizoen, vinden duizenden bezoekers uit de stad en de ruime regio wekelijks de weg naar het grootste marktplein van het land. Geen vierkante meter blijft onbezet : 175 marktkramers met een ‘vast abonnement’ worden ook nog eens aangevuld met 20 à 25 variërende gelegenheidskramen. Het aanbod is zeer uitgebreid en divers : textiel (o.a. kledij, ondergoed, kousen, linnen, …), lederwaren (o.a. schoenen, handtassen, …), groenten, fruit, vlees, vis, kaas en allerhande zuivel, huishoudwaren, noten en gedroogd fruit, snoepgoed, bakkerijproducten en verse wafels, hamburgers, pizza’s, loempia’s, bloemen en planten, benodigdheden voor huisdieren, fietshandelaars, … De marktbedrijvigheid start elke donderdag om 07.00 uur in de ochtend en eindigt te 13.00 uur. Vanaf 15 uur is het hele plein weer volledig leeg en herneemt het zijn leven als meest gevarieerde evenementenplein van het land.

HET EVENEMENT Onder de vorm van een (her)beleef-markt biedt het hele marktplein van de stad een historische terugblik op de voorbije 500 jaar. Verspreid over 5 ‘eeuwsites’, van de 16de tot en met de 20ste eeuw, ontdek je thematische en marktgebonden kramen en waan je je via levensechte animatie in lang vervlogen tijden van ondernemen, plezier en vertier.

Het marktgebeuren De nadruk van het evenement ligt op het marktgebeuren, waarbij streekproducten en ambachten centraal staan. Voor de marktkramen doen we o.a. een beroep op de vertrouwde marktkramers van elke week die vrijwillig kunnen deelnemen, evenwel binnen de restrictie dat zij gebruik maken van een’ historische vormgeving van hun kraam’, alsook gekleed gaan in de tijdsgebonden kledij. Ook de aangeboden producten moeten aansluiten bij het concept. Daarnaast gaan we ook op zoek naar specifieke standwerkers uit binnen- en buitenland, met specifieke aandacht voor ambachten.

Verder zullen we ook werk maken van het aanbieden van streekgebonden en authentieke producten ; dit via verkoop- en proefstanden (gerechten, ambachtelijke producten, vintage,…). Kortom, de markt richt zich zowel tot verkoop als tot de directe consumptie. Verder wordt ook het traditionele jaarmarktgebeuren belicht : enerzijds door de aanwezigheid van diverse soorten (klein)vee, anderzijds door het tentoonstellen/demonstreren van oude landbouwmachines, koetsen, …

Het animatiegebeuren Per eeuw trachten we via reënactmentgroepen en theater een authentieke weergave van het leven in de betreffende tijd te realiseren. Daarnaast investeren we in mobiele animatie die herhaaldelijk en verspreid doorheen het hele marktgebeuren wordt opgevoerd : theater, dans, muziek, … Dit kunnen zowel professionele acts zijn, maar ook (geacteerde) taferelen gebracht door spelers/muzikanten uit amateurgroepen.

Het ‘Warandepark’ van weleer herleeft en biedt naast catering ook het hele weekend een thematisch uitgebouwd podiumaanbod aan. Voor de uitwerking van het animatiegebeuren staat creativiteit en beleving (zelfs actieve deelname van de toeschouwer) centraal : via o.a. nostalgische kermis, interactieve attracties, volksspelen, …

Externen Via een stimuleringsbeleid trachten we ook externe partners te bewegen en te ondersteunen om activiteiten in te richten in het kader van dit marktevenement. Hun zelfgeorganiseerde activiteiten worden daarbij in het globale aanbod opgenomen. Een concrete samenwerking met de rondom de markt gelegen horeca moet er voor zorgen dat ook die gelegenheden in een inhoudelijke (streekgerechten/dranken) en vormelijke (kledij, optredens) transformatie worden gebracht.

PRAKTISCH ‘500 jaar markt’ vindt plaats op … Zaterdag 22 juni 2013 : marktgebeuren van 10.00 tot 23.00 uur, Warandepark tot 01.00 uur. Zondag 23 juni 2013 : marktgebeuren van 10.00 tot 18.00 uur. Locatie : Grote Markt/Evenementenplein, Sint-Niklaas De toegang is gratis.

COORDINATOR Marc Boon

Projectcoördinator '500 jaar marktdag' Stadhuis – Dienst Evenementen en Plechtigheden Grote Markt 1 9100 Sint-Niklaas Tel 03 778 34 93 E-mail [email protected]

WEBSITE www.500jaarmarkt.be

OPROEP 1 – Gezocht : marktkramers Kan als afzonderlijke oproep gepubliceerd worden : In 2013 bestaat de wekelijkse marktdag in Sint-Niklaas 500 jaar. Het stadsbestuur viert dit met een groots opgezet evenement op zaterdag 22 en zondag 23 juni. Het marktgebeuren zal centraal staan. Daarvoor is de stad op zoek naar kandidaatdeelnemers. We willen een markt die voornamelijk streekeigen, vintage, retro, ambachtelijke en authentieke producten aanbiedt. Dat alles in een historische kader dat de sfeer van vorige eeuwen oproept. De marktkramers worden daarom in verschillende tijdzones opgedeeld. Vijf zones vertegenwoordigen elk een eeuw, van de 16e tot en met de 20e eeuw. Marktkramers zullen verkleed zijn in kostuums uit die periode. De kramen zelf worden zoveel mogelijk afgestemd op de periodes. Er zal dus voornamelijk met tenten gewerkt worden. Het eigen kraam of de eigen wagen dient in sommige gevallen dus thuis te moeten blijven. Waar dit niet mogelijk is, kunnen we onderzoeken of er gewerkt kan worden met decorstukken voor het eigen kraam. Eén van de zones zal in de vorm van een terraszone georganiseerd worden. Daar kunnen producten voor consumptie ter plaatse verkocht worden. Er zal ook ruimte zijn voor standwerkers en een veemarkt. Daarnaast wordt een animatieprogramma voorzien met straattheater, ensceneringen en muziek. Ook elders in de stad zullen er activiteiten zijn. Bezoekers kunnen dus een dagje in onze stad doorbrengen. Om dit alles te promoten, zal de stad een uitgebreide promotiecampagne voeren, voornamelijk in de provincie Oost-Vlaanderen, maar ook in Zeeuws-Vlaanderen, klein-Brabant en Antwerpen. Hopelijk wordt dit evenement een even groot succes als de zesjaarlijkse Euromarkt, die met een gelijkaardige promotiecampagne in 2012 115.000 bezoekers naar de stad lokte.

Wat biedt de stad?       

Een standplaats gedurende twee dagen Een uitgebreide promotiecampagne voor het evenement Logistieke ondersteuning: gebruik van elektriciteit en water, 2 historische kostuums per kraam (Extra kostuums kunnen tegen een vergoeding van 25 euro per stuk ontleend worden), aangepaste kramen indien nodig en mogelijk Nachtbewaking Een containerpark waar afval geselecteerd kan worden achtergelaten Een parkeerplaats vanaf vrijdagavond 14.00 uur tot en met zondagavond 22.00 uur Aangepaste animatie tijdens het evenement

Wat biedt de marktkramer?     

Artisanale, authentieke, vintage, retro of streekeigen producten Aanwezigheid gedurende twee dagen, respecteren van begin- en einduren 80 EUR inschrijvingsgeld, 120 EUR in de terraszone Bereidheid om zelf en alle medewerkers volledig een historisch kostuum te dragen Bereidheid om in een aangepast kraam te staan indien de aangeboden producten het toelaten

Geïnteresseerden sturen een mailtje naar : [email protected]

OPROEP 2 – Gezocht : archiefmateriaal Kan als afzonderlijke oproep gepubliceerd worden :

In 2013 bestaat de wekelijkse marktdag in Sint-Niklaas 500 jaar. Het stadsbestuur viert dit ondermeer met een groots opgezet marktevenement op zaterdag 22 en zondag 23 juni. Maar daarnaast zullen ook gegidste rondleidingen en exposities deze verjaardag herdenken. Wie nog over archiefmateriaal, films, foto’s of documenten beschikt, wordt uitgenodigd om dit stuk levend, socio-economisch erfgoed mee onder de aandacht te brengen. We zijn vooral op zoek naar beelden en documenten van het actieve marktgebeuren : verteer en vertier, kopen en verkopen, … Bent U bereid materiaal tijdelijk of definitief ter beschikking te stellen, neem dan contact op met het stadsarchief Sint-Niklaas, Hendrik Heymanplein 3, telefoon 03 778 33 80, of via [email protected]